czytanie ze zrozumieniem Przeszłość to dziś dla klasy II Propozycje odpowiedzi na pytania z działu Ćwiczymy podręcznika Ewy Paczoskiej

Transkrypt

1 Propozycje odpowiedzi na pytania z działu Ćwiczymy czytanie ze zrozumieniem podręcznika Ewy Paczoskiej Przeszłość to dziś dla klasy II liceum i technikum, cz. II * Jerzy W. Borejsza, Noc postyczniowa (s ) 1. Według Adolfa Dygasińskiego, troszczenie się o byt materialny (bogacenie się) jest warunkiem przetrwania polskiego społeczeństwa w sytuacji niewoli. 2. Przedstawiciele starszego pokolenia, wychowanego w duchu romantyzmu, uważali program pracy organicznej za niebezpieczny dla bytu narodu. Ich zdaniem program ten wymagał bowiem oddania się sprawom przyziemnym, materialnym, a rezygnacji z patriotycznych ideałów i marzeń. 3. odpowiedź b) 4. (1) Niewola narodowa może potrwać jeszcze bardzo długo. (W dającej się przewidzieć przyszłości brak perspektyw na odzyskanie niepodległości). (2) Walka zbrojna z zaborcą nie ma szans powodzenia. (3) W przyszłości międzynarodowa sytuacja polityczna się zmieni. (4) O przetrwanie narodu można i należy zabiegać w każdych warunkach, pielęgnując jego siły ekonomiczne i kulturalne. 5. W czwartym akapicie Jerzy W. Borejsza pośrednio polemizuje z zarzutami, iż program pracy organicznej świadczy o braku patriotyzmu jego zwolenników (jest wyrazem sprzeniewierzenia się ideałom patriotycznym). 6. Pokolenie rozsądnie myślących patriotów doby postyczniowej traktowało program pracy organicznej jako jedyną szansę ocalenia polskiego narodu w warunkach przedłużającej się niewoli politycznej. Jan Józef Lipski, [Kroniki Prusa] (s. 41) 1. Autor pragnie w ten sposób wykazać, że cechą gatunkową felietonu jest ogromny rozrzut tematyczny, co zmusza autora do podejmowania w jednym krótkim tekście rozległej i niejednorodnej problematyki. 2. Zwrot wejść do panteonu oznacza: wejść do grona osób wybitnych i zasłużonych w jakiejś dziedzinie (tu: w literaturze); zdobyć w jakiejś dziedzinie trwałą pozycję. * Opracowała redakcja Wydawnictwa STENTOR. 1

2 3. Prus nie traktował zbyt serio swojej twórczości felietonistycznej, nie sądził, że może mieć ona walor ponadczasowy. 4. Autor uważa, że felietonistyka Bolesława Prusa jest bezcenną, bogatą i wierną panoramą życia polskiego społeczeństwa w ciągu kilku dziesięcioleci XIX w. Janina Kulczycka-Saloni, [Naturalizm] (s. 42) 1. Literatura naturalistyczna traktowała człowieka na równi z innymi organizmami jako element świata przyrody, podporządkowany tym samym prawom co organizmy zwierzęce. Do tej pory przedmiotem zainteresowania literatury był wyłącznie człowiek. 2. W literaturze naturalistów występuje zanik zainteresowania psychologią jednostki. W zamian pisarze naturaliści przejawiają zainteresowanie mechanizmami i procesami dotyczącymi grup społecznych, instytucji itp. Szczególnym tego przejawem są naturalistyczne opisy życia wielkiego miasta. 3. Naturaliści uważali, że człowiek jest zdeterminowany przez biologię i społeczeństwo, nie kieruje się zaś zasadami etyki. Nie jest zatem odpowiedzialny za swoje czyny i nie podlega ocenie etycznej. 4. (1) Ludzie podobnie jak zwierzęta kierują się w swym postępowaniu instynktami: głodu i miłości. (2) Między ludźmi, tak jak między zwierzętami, toczy się stała walka o zaspokojenie instynktownych potrzeb. (3) W walce zwycięża silniejszy. (4) Społeczeństwa doskonalą się tak samo jak gatunki zwierzęce, tj. dzięki temu, że zwyciężają silniejsze, biologicznie doskonalsze jednostki. Józef Bachórz, [Miłość Wokulskiego] (s ) 1. Powodem cierpienia Wokulskiego był fakt, że od Izabeli Łęckiej dzielił go dystans społeczny oraz różnica wieku. Jako idealistę unieszczęśliwiało go też to, że Izabela była zepsuta powodzeniem, skłonna do kokieterii i niewierności. Jednak główną przyczyną dramatu było samo to, że się zakochał. 2. Z sarkazmem Szuman traktuje wspomnienie własnej beznadziejnej miłości. 3. Stwierdzenie to oznacza, że miłość uświadomiła Wokulskiemu, iż nie jest on w stanie pojąć przyczyny własnych stanów, że nie w pełni panuje nad własnym życiem, że żądzą nim siły, które od niego nie zależą. 4. Miłość zdaniem autora stawia Wokulskiego w sytuacji bardziej dramatycznej niż bohaterów romantycznych. Romantyk mógł poszukiwać oparcia w Bogu, Wokulski zaś nie ma pewności istnienia Boga. Henryk Grynberg, [Wizerunek Żyda w literaturze pozytywistycznej] (s ) 1. Autor uważa, że jednostronny i płaski wizerunek Żyda w literaturze polskiej jest konsekwencją programu pozytywistycznego, który zawierał postulat asymilacji, nie zaś równouprawnienia Żydów przy zachowaniu ich kulturowej odrębności. 2 Ćwiczymy czytanie ze zrozumieniem

3 Propozycje odpowiedzi na pytania 2. Prus przedstawił w Lalce racje przeciwników asymilacji i odnotował trudności związane z wprowadzeniem w życie programu asymilacji. Pisarz ukazał też pozytywne wartości kultywowane w środowisku żydowskim, a także obalił oskarżenia Żydów o nieuczciwość w interesach. 3. Wypowiedź Szlangbauma ma dostarczyć argumentów na rzecz programu pozytywistycznego oraz ukazać pozytywne cechy Żydów. Eva Hoffman, [Rozterki asymilacji], [Wspólne życie] (s ) 1. Autorka wyróżnia trzy zasadnicze postawy Żydów wobec asymilacji. Część opowiadała się przeciw niej. Stosunkowo nieliczni dążyli do całkowitego upodobnienia się do Polaków pod względem kulturowym i wyznaniowym. Istnieli też tacy Żydzi, którzy chcieli się zasymilować z Polakami, zachowując żydowską tradycję i religię. 2. Wyrażenie Polak wyznania mojżeszowego określa Żyda-zwolennika polonizacji, który jednocześnie chce być wierny żydowskiej religii; Żydzi, którzy określali się w ten sposób, chcieli podkreślić lojalność zarówno wobec społeczeństwa polskiego, jak i wobec swych żydowskich braci. 3. żydowskie poczucie winy 4. Odmienność Żydów żyjących w sąsiedztwie była dla Polaków cennym punktem odniesienia, pozwalającym uświadomić sobie specyfikę własnej kultury (dostrzec i określić jej cechy i wartości). 5. Współistnienie Żydów i Polaków cechowało się wzajemnym przenikaniem się obyczajów, języka i kultury życia codziennego. Ewa Ihnatowicz, [W Korczynie i w Bohatyrowiczach] (s ) 1. opis dworu ogólnikowy (wydobywa cechy typowe); opis chaty szczegółowy (wydobywa cechy indywidualne) 2. odpowiedź c) 3. Mieszkańcy dworu nie są zbyt mocno związani z własną siedzibą. Mieszkańcy Bohatyrowicz, przeciwnie, są silnie zrośnięci z miejscem zamieszkania, kultywują mit dworu-kolebki i ostoi polskości; w otaczających ich przedmiotach jest zapisane to, co przeżyli i co przeżywają. Tadeusz Bujnicki, [Stylizacja w Trylogii ] (s ) 1. Autor poza archaizacją wspomina o pastiszu, stylizacji środowiskowej i dialektyzacji. 2. Bluszczowatość prozy Sienkiewicza polega na naśladowaniu wielu różnorodnych stylów. 3. Stylizowany język narracji powoduje, że trudno jest rozpoznać punkt widzenia pisarza. 3

4 4. Sienkiewicz wykorzystuje wzorce stylistyczne kroniki, herbarza i kroniki rodzinnej, oracji (kazania, toastu) Stylizacja polega na nawiązywaniu przez język dzieła literackiego do jakiegoś wzorca stylistycznego. Może obejmować język postaci, a także język narracji. Stylizacja odtwarza nie tylko zewnętrzne cechy języka, ale także cechy mentalności i obyczaju. Teresa Walas, [Światopogląd dekadencki] (s ) 1. Światopogląd dekadencki wychodził z pozytywistycznego założenia, że rozwój człowieka podlega prawu ewolucji. W jej wyniku organizmy dojrzewają, a potem starzeją się i degenerują. Końcową fazą procesu ewolucji jest chorobliwie wysubtelniona osobowość dekadencka. 2. Przymiotnik deterministyczny został utworzony od nazwy determinizm za pomocą formantu -istyczny. 3. Stwierdzenie to oznacza, że doktryna postępu w światopoglądzie dekadenckim była interpretowana jako bezwzględne prawo wzrostu i obumierania. 4. W uznawanej przez dekadentyzm ewolucji kryje się zarówno optymistyczna wiara w postęp, jak i jej przeciwieństwo: świadomość degeneracji i śmierci. 5. W ostatnim akapicie jest mowa o tym, w jaki sposób światopogląd dekadencki rzutował na sytuację psychiczną jednostki i jej stosunek do świata. Bożena Sadkowska, Homo dandys (s ) 1. By stać się dandysem, artysta musiał w sobie łączyć samouwielbienie z niechęcią wobec świata, który nie spełniał jego wymogów estetycznych. 2. Świat zewnętrzny dandys odbierał jako bezsensowny chaos, coś złudnego i nieprawdziwego, fałszywego. 3. Dążąc do autentyzmu, dandys kreował własną rzeczywistość. Starał się każdym gestem zaznaczać swój sprzeciw wobec świata zewnętrznego. 4. Wyrażenie kapłan sztuki określa artystę całkowicie i bezinteresownie poświęconego sztuce (uprawiającego kult sztuki, uznającego sztukę za najwyższą wartość). 5. Dandys za piękne uważa to, co dostarcza mu coraz to nowych, ekscytujących, oryginalnych przeżyć. On sam jest twórcą piękna. Maria Podraza-Kwiatkowska, [Zasada sugestii] (s ) 1. (1) symbol, (2) ekspresja pośrednia, (3) ekwiwalentyzacja, (4) ewokowanie wzruszeń 2. Symboliści cenili muzykę najwyżej ze wszystkich sztuk, ponieważ operuje ona językiem niewyrażającym bezpośrednio żadnych treści, sugeruje jedynie nastroje i uczucia. 2 Pytanie dotyczy akapitu 4 i 5. 4 Ćwiczymy czytanie ze zrozumieniem

5 Propozycje odpowiedzi na pytania 3. Tzw. poezję czystą w przeciwieństwie do komunikatu o podstawowej funkcji informacyjnej należy odbierać, poddając się sugestii i rozwijając niedopowiedzenia. Michał Głowiński, Labirynt przestrzeń obcości (s ) 1. odpowiedź b) 2. (1) Miasto ma budowę koncentryczną obraz centrum wyraźnie się różni od obrazu przedmieść. (2) Obraz miasta jest odzwierciedleniem ładu filozoficznego bohater, dążąc ku centrum, dąży ku porządkowi i jasności. (3) Przestrzeń jest ukształtowana zgodnie z zasadą mimetyzmu Sformułowanie, że miasto jest światem, oznacza, iż przestrzeń miejska została ukształtowana nie w sposób mimetyczny, ale jako odzwierciedlenie świata bohatera; to jego sytuacja wewnętrzna rzutuje na obraz miasta. 4. (1) poczucie obcości, zagubienia, (2) stan zamknięcia, (3) stan osaczenia, (4) poczucie osamotnienia Franciszek Ziejka, Magia Wesela (s ) 1. Wesele, zdaniem Rudolfa Starzewskiego, podejmuje ważne polskie problemy, których korzenie tkwią w przeszłości, a które dotyczą współczesności. 2. Według Franciszka Ziejki, uniwersalność Wesela polega na tym, iż zmusza ono kolejne pokolenia Polaków do odpowiedzi na pytanie o narodową tożsamość i do obrachunków z narodową przeszłością. 3. Wyspiański w Weselu poddał rewizji narodowe mity, ale sam także uległ ich urokowi Wyrażenie bronowicko-chłopska arkadia oznacza wyidealizowany obraz wsi jako miejsca szczęśliwego, harmonijnego bytowania. 5. Wyspiańskiego-myśliciela charakteryzuje krytycyzm wobec złudzeń, Wyspiański-artysta odnosi się z aprobatą do stworzonego przez siebie świata. 6. Sprzeczność między obu postawami: artysty i myśliciela badacz wyjaśnia tym, że Wyspiański, darząc miłością świat mitów, krytykuje jednocześnie tych, którym owe mity zastępują rzeczywistość. 3 Nauczyciel, chcąc ułatwić uczniom to trudne zadanie, może pytanie przeformułować następująco: Na podstawie pierwszego akapitu określ, jakie zasady realistycznego opisu miejskiej przestrzeni podważyła powieść labiryntowa. 4 Pytanie dotyczy akapitu 3 i 4. 5