Leki cytostatyczne pochodzenia roślinnego
|
|
- Laura Rudnicka
- 4 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 GinPolMedProject 4 (50) 2018: ARTYKUŁ POGLĄDOWY Leki cytostatyczne pochodzenia roślinnego Anna Antosz-Gruszkoś Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Megrez Sp. z o.o. Tychy Apteka szpitalna STRESZCZENIE WKŁAD AUTORÓW: (A) Projekt badania (B) Zbieranie Danych (C) Analiza Statystyczna (D) Interpretacja Danych (E) Przygotowanie Rękopisu (F) Gromadzenie Piśmiennictwa (G) Gromadzenie Funduszy Choroby nowotworowe stanowią najczęstszą przyczyną śmiertelności w krajach rozwiniętych. W terapiach nowotworowych wykorzystywane są różne rodzaje leczenia farmakologicznego, a chemioterapia jest najszerzej stosowaną metodą leczenia systemowego. Do leków cytostatycznych pochodzenia roślinnego stosowanych w chorobach nowotworowych zaliczamy: antybiotyki cytostatyczne, pochodne podofilotoksynowe, trucizny wrzeciona podziałowego, pochodne kamptotecyny oraz enzymy. Wśród antybiotyków pochodzenia roślinnego największe znaczenie posiadają antracykliny: doksorubicyna czy mitoksantron, jak również inne antybiotyki: bleomycyna, daktynomycyna i mitomycyna. Stosowane są głównie przeciwko nowotworom hematologicznych, jak i guzom litym. Przykładami związków pochodzenia roślinnego, których pochodne stosowane są w terapiach niektórych nowotworów sąpodofilotoksyna otrzymywana z Podophyllum pelatum i Podophyllum emodi oraz kamptotecyna izolowana z Camptotheca acuminata. Zahamowanie rozwoju nowotworu poprzez zaburzenia w funkcjonowaniu struktury wrzeciona podziałowego, a dokładniej nieprawidłowego przebiegu fazy mitozy dotyczy alkaloidów barwinka, taksanów oraz epotilonów. Interakcje z mikrotubulami wrzeciona mitotycznego wykorzystuje się często w terapiach takich nowotworów, jak rak jajnika, piersi czy ziarnica złośliwa. Asparaginaza jest kluczowym i podstawowym enzymem stosowanym w chemioterapiach ostrej białaczki limfoblastycznej, ale również innych nowotworów, jak na przykład chłoniaków nieziarniczych. Stosowanie leków cytotoksycznych jest bardzo ograniczone ze względu na ich częste działania toksyczne na zdrowe komórki organizmu. Pomimo tego, wymienione substancje pochodzenia roślinnego z powodzeniem stosowane są w wielu terapiach nowotworowych. Dodatkowo intensywnie prowadzone badania kliniczne nad lekami cytostatycznymi przyczyniają się do polepszenia ich właściwości, potencjału przeciwnowotworowego jak również bezpieczniejszego stosowania chemioterapii. Słowa kluczowe: chemioterapia; cytostatyki; nowotwory; farmacja szpitalna Adres do korespondencji: Anna Antosz-Gruszkoś Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Megrez Sp. z o. o. Apteka Szpitalna ul. Edukacji 102, Tychy annaantosz84@gmail.com Liczba słów: 2601 Tabele: 0 Ryciny: 0 Piśmiennictwo: 17 Received: Accepted: Published: WSTĘP Choroby nowotworowe wraz z chorobami układu krążenia w Polsce, jak i na świecie są jedną z głównych przyczyn śmiertelności. Dane epidemiologiczne Polskiej Unii Onkologii i Centrum Onkologii Instytutu w Warszawie oparte na raportach WHO, prognozują, iż do 2020 roku liczba nowych zachorowań na choroby nowotworowe podwoi się do 20. milionów oraz nastąpi zwiększenie ilości zgonów z powodu nowotworów do 70%, a ich powikłań z 6. milionów do 10. Dane te jednoznacznie ukazują skalę problemu oraz podkreślają, jak obligatoryjne jest stworzenie nowoczesnego i efektywnego leczenia nowotworowego [1]. Nowotwór (neoplasma) według definicji Williamsa to grupa nieprawidłowych komórek, która nadmiernie rozrasta się w organizmie gospodarza na skutek niekontrolowanych podziałów. Nadmierny rozrost wywołany jest nieustającą i niepohamowaną proliferacją komórek, nawet w przypadku wyeliminowania czynnika wywołującego. Proliferacji towarzyszą zaburzenia różnicowania się komórek, szkodliwe i bezcelowe dla organizmu. Z każdej tkanki, która zachowała zdolność do rozmnażania może powstać nowotwór. Kancerogeneza jest skomplikowanym wieloetapowym procesem zajmującym przeważnie wiele lat, nie dając przez długi czas wyraźnych objawów [2]. Wyróżniono trzy etapy nowotworzenia: inicjację, promocję oraz progresję. W pierwszej fazie kancerogenezy inicjacji, czynnik rakotwórczy działa na zdrową komórkę powodując mutację w materiale genetycznym, która utrwala się w następnych podziałach.w ich efekcie dochodzi do upośledzenia lub wzmocnienia ekspresji genów zaangażowanych w regulację cyklu komórkowego: protoonkogenów, genów supresorowych lub genów mutatorowych. Fazę promocji cechuje nagromadzenie się zmian genetycznych oraz epigenetycznych prowadzących do konwersji zmutowanej komórki w komórkę nowotworową. Zmieniona komórka ulega niekontrolowanym podziałom i staje się niewrażliwa na 93
2 GinPolMedProject 4 (50) 2018: sygnały kierujące ją na drogę samobójczej śmierci. Ten etap może trwać nawet przez kilka lat. Ostatnim etapem kancerogenezy jest progresja, podczas której nowotwór rozwija się, nabiera zdolności do naciekania tkanek oraz zdolności do przerzutowania (metastazy). Proces ten może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Metody leczenia farmakologicznego nowotworów obejmują chemioterapię, hormonoterapię oraz immunoterapię. Chemioterapia jest metodą najszerzej stosowaną, jedną z głównych metod leczenia systemowego, stosowana jest w leczeniu nowotworów rozsianych, guzów nieoperacyjnych, jak również w przypadku nowotworów krwi, np. białaczki różnego typu. W leczeniu nowotworów ma bardzo duże znaczenie, jako terapia uzupełniająca leczenie chirurgiczne, terapię hormonalną, immunoterapię lub radioterapię. Chemioterapia polega na niszczeniu komórek nowotworowych poprzez podawanie pacjentowi leków cytostatycznych lub cytotoksycznych. Cytostatyki to leki przeciwnowotworowe, które poprzez blokadę cyklu komórkowego oraz uruchomienie genetycznie zaprogramowanych mechanizmów śmierci komórkowej (apoptozy) niszczą zbuntowane komórki rakowe. Do poszukiwania rozwoju w terapii nowotworowej, jak i jej postępu przyczyniły się czynniki chemioterapeutyczne pochodzenia roślinnego [3]. PODZIAŁ LEKÓW CYTOSTATYCZNYCH POCHODZENIA ROŚLINNEGO Leki cytostatyczne to bardzo heterogenna grupa związków zarówno pod względem budowy, jak i mechanizmu działania. Najlepiej poznane i najpowszechniej stosowane cytostatyki to leki alkilujące, antymetabolity oraz preparaty pochodzenia roślinnego, których kryterium podziału to mechanizm działania. Leki cytostatyczne pochodzenia naturalnego stanowią przeszło 60% leków przeciwnowotworowych, które dzielą się na: antybiotyki cytostatyczne, pochodne podofilotoksynowe, trucizny wrzeciona podziałowego, pochodne kamptotecyny oraz enzymy. Antybiotyki cytostatyczne Największe znaczenie w grupie antybiotyków cytostatycznych posiadają związki antracyklinowe, które można podzielić na generację I (doksorubicyna (DOX), daunorubicyna) oraz generację II (epirubicyna, idarubicyna, pirarubicyna, aklarubicyna, zoribicyna, mitoksantron). Antracykliny po raz pierwszy wyizolowano około 50. lat temu z grzybów Streptomyces perceturs oraz Streptomyces casesius, stanowią one substancje swoiste dla cyklu komórkowego (fazowo specyficzne). Ich mechanizm działania polega na wiązaniu się z podwójną helisą DNA, poprzez hamowanie działania topoizomerazy II, polimeraz RNA i DNA, helikaz oraz enzymów naprawiających uszkodzenia DNA. Związki te powodują tworzenie wolnych rodników wywołując stres oksydacyjny komórki, co odpowiada za ich działanie przeciwnowotworowe, jak i kardiotoksyczność. Antybiotyki antracyklinowe, jako jedne z ważniejszych leków przeciwnowotworowych stosowane są przeciwko nowotworom hematologicznych oraz guzom litym. Doksorubicyna, występująca pod nazwą adriamycyna charakteryzuje się bardzo dobrymi właściwościami farmakokinetycznymi: szybką fazą dystrybucji oraz wolną fazą eliminacji. DOX ma szerokie spektrum działania, stosowana jest w leczeniu białaczek, raka piersi, chłoniaków, mięsaków oraz często w terapii wielolekowej. Do działań niepożądanych doksorubicyny zaliczamy nudności, wymioty, uszkodzenie szpiku, łysienie, jednak największym z nich jest negatywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy powodując kardiotoksyczność w postaci zaburzeń rytmu i przewodzenia oraz kardiomiopatii. Drugi z kolei antybiotyk cytostatyczny daunorubicyna wytwarzana jest ze Streptomyces peucetius. Podawana dożylnie szybko przenika z krwi do tkanek, metabolizowana jest w wątrobie do aktywnego związku daunorubicynolu. Daunorubicyna ze względu na dużą kardiotoksyczność obecnie wykorzystywana jest w leczeniu ostrej białaczce limfoblastycznej i szpikowej. Z czasem pojawiły się inne nowe leki z grupy antracyklin, epirubicyna oraz idarubicyna, jednak żaden z nich nie działa silniej przeciwnowotworowo od doksorubicyny czy daunorubicyny i nie spełnia oczekiwań, co do ograniczenia działań niepożądanych w stosunku do serca. Pirarubicyna, aklarubicyna i zoribicyna znajdują zastosowanie w terapiach przeciwnowotworowych ostrych białaczek szpikowych, mieloblastycznych, limfoblastycznych oraz w nowotworach narządowych i chłoniakach [4,5]. Ostatnim syntetycznym związkiem należącym do II generacji antracyklin w grupie antybiotyków cytostatycznych jest mitoksantron (MTX) o działaniu antynowotworowym, immunosupresyjnym oraz immunomodulującym. Lek ten zmniejsza aktywność topoizomerazy II, uszkadza DNA, hamuje aktywność limfocytów T, limfocytów B, makrofagów i produkcję przeciw- 94
3 A. Antosz-Gruszkoś Leki cytostatyczne pochodzenia roślinnego ciał. MTX ma zastosowanie w terapii białaczki, raka piersi, wątroby, jajnika, prostaty, żołądka, ponadto stosowany jest u chorych z postacią wtórnie postępującą oraz rzutowo-remisyjną SM. Czynnikiem ograniczającym stosowanie mitoksantronu w terapiach przeciwnowotworowych jest również duża kardiotoksyczność. Możliwość przeciwdziałaniu kardiotoksycznemu działaniu antracyklin daje lek Deksrazoksan (Cardioxane), który poprzez chelatowanie wewnątrzkomórkowego żelaza, uniemożliwia tworzenie kompleksów antracyklin z żelazem, co w konsekwencji powoduje zahamowanie powstawania wolnych rodników tlenu, a tym samym chroni mięsień sercowy przed uszkodzeniem [6,7]. W grupie antybiotyków cytostatycznych znajduje się również antybiotyk glikopeptydowy bleomycyna (BLM) otrzymywanym ze szczepu grzybów Streptomyces verticillus. Związek ten tworzy aktywny kompleks z żelazem, powodując rozcięcie nici DNA oraz zahamowanie cyklu komórkowego w fazie G2 i S, co w efekcie prowadzi do apoptozy komórek nowotworowych. W terapii nowotworowej stosowana jest polipeptydowa mieszanina bleomycyny A 2 i B 2 (blenoxan) głównie w raku płaskonabłonkowym szyi, przełyku i głowy oraz ziarnicy złośliwej. Bleomycyna jest stosunkowo mało toksyczna, nie uszkadza szpiku, lecz groźna jest jej pneumotoksyczność [8,10]. Daktynomycyna jest przykładem antybiotyku fazowo nieswoistym, działającym na proliferujące komórki we wszystkich fazach cyklu oraz słabiej na komórki w fazie G 0. Jej mechanizm działania polega na łączeniu się z DNA w mniejszym rowku nici oraz hamowaniu polimerazy RNA, przez co powoduje zatrzymanie transkrypcji i powstawanie rybosomalnego RNA. Daktynomycyna wykorzystywana jest zwłaszcza w leczeniu chorób nowotworowych wieku dziecięcego takich jak: guz Wilmsa, mięsak Ewinga oraz guzów germinalnych i zaśniadu groniastego. Z ważniejszych działań niepożądanych tego cytostatyku możemy wymienić: zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, nudności i wymioty, łysienie oraz mielosupresję [9]. Mitomycyna zwana również Mitomycyną C to antybiotyk cytostatyczny wytwarzany przez Streptomyces caespitosus, który w organizmie redukowany jest do pochodnej o właściwościach alkilujących DNA działając we wszystkich fazach cyklu komórkowego. Mitomycyna ma szerokie zastosowanie, miejscowo używana jest w leczeniu powierzchniowego raka pęcherza moczowego, w połączeniu z radioterapią i fluorouracylem w leczeniu raka odbytu, raka sutka, piersi, trzustki, żołądka oraz płaskokomórkowego raka szyjki macicy. Działania niepożądane tego leku są specyficzne jak dla leków alkilujących: nudności i wymioty, zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, łysienie oraz mielosupresja [9,10]. Pochodne podofilotoksynowe Ważnymi cytostatykami roślinnymi są półsyntetyczne pochodne podofilotoksyny: etopozyd i tenipozyd, inaczej zwane lignanami. Otrzymywane są z Podophyllum pelatum i Podophyllum emodi. Mechanizm działania samej podofilotoksyny polega na hamowaniu polimeryzacji tubuliny, jak w przypadku alkaloidów barwinka. Podofilotoksyna jest układem pięciopierścieniowym posiadającym pierścień laktonowy, gdzie podstawienia w pozycji C-4 pierścienia C skutkują nasileniem właściwości przeciwnowotworowych, lecz ze względu na wysoką toksyczność nie jest stosowana klinicznie. Pochodne podofilotoksynowe posiadają całkiem odmienny mechanizm działania niż związek macierzysty, działają, jako inhibitory topoizomerazy II, hamując replikację oraz procesy naprawcze DNA. W efekcie dochodzi do zatrzymania podziału komórki w zależności od dawki w fazie S, albo we wczesnej fazie G 2 cyklu komórkowego. Etopozyd jest stosowany dożylnie i doustnie w leczeniu ostrej białaczki szpikowej i limfoblastycznej, raku jądra, żołądka oraz chłoniakach. Etopozyd w połączeniu z cisplatyną używa się w leczeniu raka drobnokomórkowego płuc w postaci uogólnionej, jako terapia pierwszego rzutu. Tenipozyd natomiast podaje się w terapii ziarnicy złośliwej, chłoniaków nieziarniczych, nowotworów sutka, jądra oraz nowotworach o.u.n. Lignany powodują działania niepożądane takie jak: nudności i wymioty, supresja szpiku, biegunki, łysienie oraz w miejscu podania leku martwicę [10-12]. Trucizny wrzeciona podziałowego Leki wykorzystywane w terapii przeciwnowotworowej zaburzają podział jądra komórkowego poprzedzający podział całej komórki, powodując hamowanie podziałów patologicznych komórek wprowadzając je na drogę apoptozy. Ograniczenie proliferacji komórek nowotworowych przez wpływ na mikrotubule, które stanowią część składową wrzeciona kariokinetycznego to jedna z metod terapeutycznych. Zahamowanie rozwoju nowotworu następuje poprzez zaburzenia w funkcjonowaniu struktury wrzeciona podziałowego, a dokładniej niepra- 95
4 GinPolMedProject 4 (50) 2018: widłowego przebiegu fazy mitozy. Wśród trucizn wrzeciona podziałowego można wyróżnić 3 grupy związków: alkaloidy barwinka, taksoidy oraz epotilony. Alkaloidy barwinka to grupa związków otrzymywanych z Vinca rosea Linn, do których należą: naturalne winblastyna, winkrystyna oraz półsyntetyczne winorelbina, windezyna oraz winflunina. Catharantus roseus G. Don, czyli barwinek różyczkowy wytwarza ponad 130 terpenoidowych alkaloidów indolowych, lecz tylko występująca naturalnie winblastyna i winkrystyna posiadają działania przeciwnowotworowe. Wszystkie alkaloidy Vinca są lekami swoistymi fazowo oraz działają na fazę M cyklu. Mechanizm działania alkaloidów Vinca polega na łączeniu się z tubuliną, hamowaniu powstawania mikrotubuli, a zatem tworzenia wrzeciona kariokinetycznego, czego końcowym skutkiem jest hamowanie procesu mitozy w fazie metafazy oraz apoptoza. Związki te są powszechnie stosowane w terapii przeciwnowotworowej paliatywnej, jak również prowadzącej do wyleczenia. Winblastyna, jako naturalny alkaloid posiada szerokie zastosowanie w leczeniu ziarnicy złośliwej (choroby Hodgkina), raka jąder, płuc i piersi, chłoniaków nieziarniczych, nerwiaka płodowego oraz wielu innych typów nowotworów. Jej toksyczność objawia się uszkodzeniem szpiku w postaci leukopenii i trombocytopenii, jak również uszkodzeniem przewodu pokarmowego. Winkrystyna natomiast wykorzystywana jest w terapii ostrej białaczki szpikowej i limfoblastycznej, chłoniaków nieziarniczych, nowotworów narządów rodnych, raku sutka i pęcherza moczowego oraz w chorobie Hodgkina. Do działań niepożądanych winkrystyny zaliczamy objawy neurotoksyczne, neuropatie obwodowe oraz osłabienie siły mięśniowej. Spośród półsyntetycznych alkaloidów barwinka windezyna i winorelbina są pochodnymi winblastyny. Pierwsza z nich stosowana jest w ostrej białaczce limfoblastycznej i szpikowej, ziarnicy złośliwej, raku okrężnicy, płuca, czerniaku, chłoniakach czy raku piersi z przerzutami. Winorelbina ma mniejszy zakres stosowania obejmujący niedrobnokomórkowy rak płuca oraz zaawansowany rak piersi. Najnowsza winflunina stanowi półsyntetyczną pochodną winorelbiny stosowaną w raku piersi, nie drobnokomórkowym raku płuc oraz raku pęcherza moczowego [11,12]. Drugą grupą związków pochodzenia roślinnego wpływających na wrzeciono kariokinetyczne stanowią taksoidy, zwane również taksanami, do których należy paklitaksel oraz docetaksel. Paklitaksel po raz pierwszy wyizolowano z kory cisa zachodniego Taxus brevifolia, lecz obecnie wytwarzany jest on na drodze półsyntetycznej z Taxus baccata, jak i jego analog docetaksel. Mechanizm działania taksanów polega na promowaniu tworzenia i stabilizacji mikrotubul przez hamowanie depolimeryzacji, co prowadzi do zahamowania prawidłowego funkcjonowania podziału komórki w fazie mitozy. Efekt działania zależny jest od stężenia leku, w przypadku wysokich stężeń następuje stymulacja polimeryzacji mikrotubul, natomiast przy niskich stabilizacja dynamiki mikrotubul bez zwiększenia ich masy. Zaobserwowano również, że taksoidy dodatkowo posiadają właściwości pobudzania makrofagów do syntezy TNF-czynnika nekrozy nowotworów oraz interleukiny 1. Paklitaksel i docetaksel stosowane są w chemioterapii raka piersi, raka pęcherza moczowego, raka jajnika, niedrobnokomórkowego raka płuc, mięsaku Kaposiego w przebiegu AIDS oraz nowotworach głowy i szyi. Oba stanowią najbardziej skuteczne leki cytotoksyczne w leczeniu raka piersi z przerzutami. Paklitaksel często wykorzystywany jest w połączeniu z cisplatyną lub karboplatyną, na przykład w chemioterapii nabłonkowego raka jajnika. Pomimo tak szerokiego zastosowania obu taksoidów, charakteryzują się one dużą neurotoksycznością, mielosupresją, zaburzeniami czynności przewodu pokarmowego, a także występowaniem niekorzystnej oporności wielolekowej [12,13]. Epotilony to nowej generacji naturalne związki pochodzące z bakterii glebowych Sorangium cellulosum wyizolowane po raz pierwszy w 1993 roku. Wyróżnia się dwa związki, jako przedstawiciele tej grupy: epotilon A oraz epotilon B, które w swojej budowie różnią się obecnością grupy metylowej. Mechanizm działania polega na zahamowaniu proliferacji komórek poprzez agregację tubuliny, zapobiegając depolimeryzacji mikrotubul, co powoduje zatrzymanie mitozy w fazie G 2 i aktywację apoptozy. Epotilony posiadają zdolność wiązania się z ß-tubulina klasy I i III, co przypuszczalnie daje im przewagę w swej skuteczności nad taksanami. Uważa się, że związki te przełamują oporność komórek nowotworowych na taksoidy. Można wyróżnić pięć analogów epotilonów: iksabepilon, patupilon, BMS , epotilon D, ZK-EPO. Związki są poddawane badaniom klinicznym, szczególnie w terapiach raka piersi, jajnika, jądra, trzustki, czerniaku, raku jelita grubego oraz niedrobnokomórkowym raku płuc. Epotilony praktycznie zawsze dają efekty 96
5 A. Antosz-Gruszkoś Leki cytostatyczne pochodzenia roślinnego uboczne w terapiach, takie jak biegunki, neuropenia i neuropatia, lecz stanowią duży krok w onkologii, inicjując nowe ścieżki leczenia nowotworów [14,15]. Pochodne kamptotecyny Pochodne kamptotecyny, jako inhibitory topoizomerazy I reprezentują irinotekan oraz topotekan. Są to półsyntetyczne pochodne naturalnego alkaloidu chinolinowego kamptotecyny otrzymywanego z tybetańskiego drzewa Camptotheca acuminata. Mechanizm działania polega na inhibicji topoizomerazy I, co prowadzi do powstawania jednoniciowych odcinków DNA, które blokują replikację DNA. Stabilizują wiązanie kowalencyjne między DNA a topoizomerazą I, która odpowiada za przecięcia nici spirali DNA w czasie replikacji. W konsekwencji brak zespolenia się helisy DNA prowadzi do uszkodzenia struktury DNA i śmierci komórki. Jako dobrze rozpuszczalne w wodzie analogi kamptotecyny są one specyficzne dla fazy S cyklu komórkowego. Pierwszy z analogów irinotekan, ulega enzymatycznemu przekształceniu w organizmie do SN-38, związku o większej aktywności i silniejszym działania cytotoksycznym w stosunku do związku macierzystego. Stosowany jest w terapii nowotworów żołądka, przełyku, lecz główne jego zastosowanie to w połączeniu z 5-fluorouracylem i leukoworyną w terapii raka jelita grubego z przerzutami i raka odbytnicy. Topotekan ulega hydrolizie w organizmie do farmakologicznie czynnej postaci laktamowej. Znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu drugiego rzutu raka jajnika z przerzutami oraz niedrobnokomórkowego i drobnokomórkowego raka płuc. Irinotekan oraz topotekan stosowane są również w terapii przeciwnowotworowej raka szyjki macicy, piersi, trzustki, nerki, wątroby oraz nowotworów złośliwych głowy i szyi. Inhibitory topoizomerazy I powodują supresję szpiku, głównie neutropenię oraz zaburzenia czynności układu pokarmowego objawiające się nudnościami, wymiotami oraz biegunkami. W przypadku irinotekanu bezwzględnym przeciwskazaniem do stosowania jest niedrożność przewodu pokarmowego, jako stanu zagrożenia życia [11, 16]. Enzymy Naturalnym i kluczowym enzymem terapii nowotworowych wyizolowanym z bakterii Escherichia coli oraz Erwinia carotovora jest asparaginaza. Asparaginaza posiada aktywność hydrolazy i katalizuje rozszczepienie L-asparaginy na kwas asparaginowy i amoniak. Właściwości przeciwnowotworowe L-asp, jako substancji odkryto w surowicy świnki morskiej w latach 60. XX wieku. Enzym ten wykazuje działanie cytostatyczne w odniesieniu do komórek nowotworowych, które cechuje mała aktywność syntetazy L-asparaginianowej, czego skutkiem jest uzależnienie od obecności egzogennego aminokwasu. Podawana z zewnątrz asparaginaza powoduje rozkład asparaginy a w następstwie zahamowanie syntezy kwasów nukleinowych oraz białek w komórkach nowotworowych. Najwyższa aktywność hamowania proliferacji widoczna jest w fazie G 1 cyklu komórkowego. E. Coli-asparaginaza występuje w postaci natywnej oraz związanej z glikolem polietylenowym, które różnią się od siebie parametrami farmakokinetycznymi, immunogennością oraz działaniami niepożądanymi, dlatego dostosowanie dawki do tych parametrów jest warunkiem niezbędnym uzyskania aktywności terapeutycznej tego leku. L-asp jest jednym z podstawowych leków stosowanych w leczeniu ostrej białaczki limfoblastycznej, ale również innych nowotworów, jak na przykład chłoniaków nieziarniczych. Powoduje uszkodzenie układu krzepnięcia, układu pokarmowego, wątroby, nerek, trzustki. Często powoduje objawy nadwrażliwości pod postacią reakcji miejscowych (rumień, wysypka), a nawet ogólnych, jak wstrząs anafilaktyczny czy zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego [17]. DYSKUSJA Chemioterapia, jako najczęściej stosowana metoda leczenia chorób nowotworowych cały czas ulega zmianom, a jej dynamiczny rozwój podkreśla potrzebę dalszych poszukiwań nowych, skutecznych środków terapeutycznych. W czasach zwiększonej zachorowalności na nowotwory i pojawiającej się bardzo często oporności na stosowane cytostatyki, niezwykle cenne są nowe dane na temat mechanizmów działania tych związków. Substancje pochodzenia roślinnego wykazują bardzo szerokie spektrum działania leczniczego i znajdują zastosowanie prawie we wszystkich jednostkach chorobowych. Istnieją jednak ograniczenia stosowania wymienionych cytostatyków pochodzenia roślinnego związane z występowaniem dość częstych i poważnych działań niepożądanych. Przykładem mogą być neurotoksyczność czy mielosupresja specyficzna dla alkaloidów barwinka oraz paklitakselu oraz kardiotoksyczność w przypadku terapii 97
6 GinPolMedProject 4 (50) 2018: antracyklinami. Nadzieję na poprawę wyników i ograniczone działania niepożądane stanowią terapie celowane, coraz częściej stosowane w leczeniu nowotworów litych. Oprócz toksyczności cytostatyków naturalnych, przeszkodą w ich stosowaniu może być również słaba rozpuszczalność w wodzie, która dotyczy na przykład kamptotecyny. Ważną kwestią związaną z działaniem przeciwnowotworowym niektórych leków roślinnych jest oporność komórek nowotworowych. Zjawisko lekooporności w dużym stopniu ogranicza lub też uniemożliwia efektywne leczenie, tymczasem zdecydowanie lepsze wyniki dają terapie kombinowane. WNIOSKI Pomijając cytostatyki pochodzenia roślinnego zatwierdzone klinicznie, jako leki onkologiczne, wiele preparatów roślinnych wykazujących właściwości przeciwnowotworowe stawia się w bliskiej perspektywie, jako dominujące w terapiach badań klinicznych. Szczegółowe poznanie działania przeciwnowotworowego substancji pochodzenia roślinnego jest nieprzerwanie przedmiotem badań, dlatego należy spodziewać się, że w niedługiej przyszłości zostaną odkryte nowe innowacyjne analogi bądź postacie leków zawierające wspomniane cytostatyki. PIŚMIENNICTWO 1. Dobrek Ł, Szcześniak P, Thor P et al. Aktualne kierunki w poszukiwaniach nowych leków przeciwnowotworowych. Geriatria 2008;2: Żółtowska K, Sobczak M. Perspektywy wykorzystania polimerowych nośników epidoksorubicyny i cyklofosfamidu w terapii nowotworów. Polimery w Medycynie 2014; 44: Domagała W. Molekularne podstawy karcynogenezy i ścieżki sygnałowe niektórych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Polski Przegląd Neurologiczny 2007; 3: Sobotta Ł, Mielcarek J, Sobiak S et al. Antrachinony małe cząsteczki, duże nadzieje. Farmacja Polska 2010; 66: Staszczyk M, Pasławska U, Hildebrand et al. Kardiotoksyczność doksorubicyny. Życie weterynaryjne 2013; 88: Losy J, Bartosik-Psujek H, Członkowska A et al. Leczenie stwardnienia rozsianego Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. Polski Przegląd Neurologiczny 2016;12: Szwed M. Mitoksantron - antybiotyk antrachinonowy w aktywności przeciwnowotworowej stosowany w leczeniu stwardnienia rozsianego. Postępy Hig Med Dosw 2014; 68: Naumczuk B. Synteza i badanie właściwości chemicznych i biologicznych potencjalnych inhibitorów topoizomera- zy i oddziaływujących z oligomerami DNA. Dostępny pod adresemhttp://rcin.org.pl. 9. Korbut R. Farmakologia PZWL Warszawa 2017: Jeziorski K. Leki stosowane w farmakoterapii nowotworów przewodu pokarmowego. Gastroenterologia Kliniczna 2011;3: Gurgul A, Lityńska A. Substancje pochodzenia roślinnego w terapii nowotworów. Postępy Fitoterapii 2017; 18: Świątek Ł. Substancje roślinne w walce z nowotworami. Aptekarz Polski 2009;30: Huszno J, Nowara E. Farmakokinetyka i farmakogenetyka w systemowym leczeniu chorych na raka piersi. Onkologia w Praktyce Klinicznej 2010;6: Marczak A, Rogalska A. Rola TUBB3 w odpowiedzi komórek nowotworowych na epotilony i taksany. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2015;69: Cortem J, Baselga J. Targeting the Microtubules in Breast Cancer Beyond Taxanes: The Epothilones. Oncologist 2007; 12: Frant M, Czerwonka A, Żurek A. Cytostatyki w walce z nowotworami. W: Olszówka M, Maciąg K (Ed.) Choroby nowotworowe: wybrane zagadnienia. Lublin Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju TYGIEL 2015; Walenciak J, Zalewska-Szewczyk B. Czynniki warunkujące aktywność terapeutyczną L-asparaginazy. Acta Haematologica Polonica 2014;45:
Europejski Tydzień Walki z Rakiem
1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie
Bardziej szczegółowoLeczenie skojarzone w onkologii. Joanna Streb, Oddział Kliniczny Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego
Leczenie skojarzone w onkologii Joanna Streb, Oddział Kliniczny Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego Zastosowanie leczenia skojarzonego w onkologii Chemioradioterapia sekwencyjna lub jednoczasowa: Nowotwory
Bardziej szczegółowoKatarzyna Pogoda Warszawa, 23 marca 2017 roku
Chemioterapia doustna i podskórne metody podawania leków w raku piersi. Lepsza jakość życia pacjentek Katarzyna Pogoda Warszawa, 23 marca 2017 roku Rak piersi - heterogenna choroba Stopień zaawansowania
Bardziej szczegółowoCeny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od 01.07.2012 r. Cena Oczekiwana 03.0000.301.
Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od 01.07.2012 r. Kod Zakresu Nazwa Zakresu Cena Oczekiwana 03.0000.301.02 PROGRAM LECZENIA PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa Barbara Czerska... 11 Autorzy... 17 Wykaz skrótów... 19
Przedmowa Barbara Czerska.................................. 11 Autorzy.................................................... 17 Wykaz skrótów.............................................. 19 Rozdział I.
Bardziej szczegółowoCeny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od r. Cena Oczekiwana
Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od 01.07.2012 r. Kod Zakresu Nazwa Zakresu Cena Oczekiwana 03.0000.301.02 PROGRAM LECZENIA PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU
Bardziej szczegółowoProgram Konferencji Sesja I. Wielodyscyplinarne leczenie miejscowo-zaawansowanego raka pęcherza moczowego Piotr Kryst, Jacek Fijuth
Program Konferencji 09.00 10.00 Spotkanie nadzoru specjalistycznego 10.30 10.40 Rozpoczęcie konferencji Maciej Krzakowski 10.40 11.25 Sesja I. Wielodyscyplinarne leczenie miejscowo-zaawansowanego raka
Bardziej szczegółowoOnkologia - opis przedmiotu
Onkologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Onkologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-On Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów jednolite
Bardziej szczegółowoKatalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych
Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Lp. Kod Nazwa świadczenia Ryczałt roczny (punkty) Uwagi 1 2 3 4 5 1 5.08.08.0000001 Diagnostyka w programie leczenia przewlekłego WZW typu B lamiwudyną
Bardziej szczegółowoCHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek
CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,
Bardziej szczegółowoKatalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych
Katalog ryczałtów za diagnostykę w programach lekowych Lp. Kod Nazwa świadczenia Ryczałt roczny (punkty) Uwagi 1 2 3 4 5 1 5.08.08.0000001 Diagnostyka w programie leczenia przewlekłego WZW typu B lamiwudyną
Bardziej szczegółowoProgram dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008.
załącznik nr 7 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Program dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008. 1. Nazwa programu:
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2009 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 9
Załącznik nr 9 Nazwa programu: do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) ICD 10 grupa rozpoznań obejmująca nowotwory
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 169/2013 z dnia 2 grudnia 2013 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie usunięcia świadczenia gwarantowanego obejmującego
Bardziej szczegółowoKeytruda (pembrolizumab)
EMA/235911/2019 EMEA/H/C/003820 Przegląd wiedzy na temat leku Keytruda i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Keytruda i w jakim celu się go stosuje Keytruda
Bardziej szczegółowoCzęść VI: Streszczenie Planu Zarządzania Ryzykiem dla produktu:
Część VI: Streszczenie Planu Zarządzania Ryzykiem dla produktu: Mitoxantron Accord, 2 mg/ml, koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczące produktu
Bardziej szczegółowoPrzegląd wiedzy na temat leku Opdivo i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE
EMA/489091/2018 EMEA/H/C/003985 Przegląd wiedzy na temat leku Opdivo i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Opdivo i w jakim celu się go stosuje Opdivo jest
Bardziej szczegółowoOcena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego
Aleksandra Sałagacka Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego Pracownia Biologii Molekularnej i Farmakogenomiki
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku
Nowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku Joanna Didkowska, Urszula Wojciechowska, Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze opracowanie
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 8
Załącznik nr 8 Nazwa programu: do Zarządzenia 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) ICD 10 grupa rozpoznań obejmująca nowotwory
Bardziej szczegółowoDziałania niepożądane radioterapii
Działania niepożądane radioterapii Powikłania po radioterapii dzielimy na wczesne i późne. Powikłania wczesne ostre występują w trakcie leczenia i do 3 miesięcy po jego zakończeniu. Ostry odczyn popromienny
Bardziej szczegółowoZałącznik do OPZ nr 8
Załącznik do OPZ nr 8 Lista raportów predefiniowanych Lp. Tytuł raportu Potencjalny użytkownik raportu 1. Lista chorych na raka stercza w zależności od poziomu antygenu PSA (w momencie stwierdzenia choroby)
Bardziej szczegółowoWpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
Bardziej szczegółowoPodstawy chemioterapii nowotworów
Podstawy chemioterapii nowotworów Oddział Chemioterapii Kliniki Onkologii Akademii Medycznej w Poznaniu Podstawowe terminy Tempo wzrostu masy nowotworowej zależy od: czasu trwania cyklu komórkowego, frakcji
Bardziej szczegółowoWarszawa, 31.10.2007r.
Warszawa, 31.10.2007r. Lek Taxotere otrzymuje pozytywną opinię Komitetu ds. Produktów Leczniczych stosowanych u Ludzi (CHMP), zalecającą rejestrację w Unii Europejskiej do leczenia indukcyjnego miejscowo
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku
Nowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku Urszula Wojciechowska, Joanna Didkowska Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii - Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze
Bardziej szczegółowoPodstawy farmakoterapii nowotworów
Podstawy farmakoterapii nowotworów Dr Artur Cieślewicz Zakład Farmakologii Klinicznej artcies@ump.edu.pl Spis treści Wprowadzenie... 2 Jak osiągnąć cel terapeutyczny?... 2 Klasyfikacja... 2 Specyficzność
Bardziej szczegółowoVII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ. LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń
VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń 1. Scyntygrafia i radioizotopowe badanie czynnościowe tarczycy 1) gamma kamera planarna lub scyntygraf;
Bardziej szczegółowoPodstawy farmakoterapii nowotworów
Podstawy farmakoterapii nowotworów Dr Artur Cieślewicz artcies@ump.edu.pl Spis treści Nowotwór... 2 Cel terapeutyczny... 2 Klasyfikacja... 2 Specyficzność względem fazy cyklu komórkowego... 2 Niezależność
Bardziej szczegółowoLek Avastin stosuje się u osób dorosłych w leczeniu następujących rodzajów nowotworów w skojarzeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi:
EMA/175824/2015 EMEA/H/C/000582 Streszczenie EPAR dla ogółu społeczeństwa bewacyzumab Niniejszy dokument jest streszczeniem Europejskiego Publicznego Sprawozdania Oceniającego (EPAR) dotyczącego leku.
Bardziej szczegółowoWpływ zanieczyszczenia powietrza benzenem na występowanie niektórych nowotworów złośliwych w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim
Wpływ zanieczyszczenia powietrza benzenem na występowanie niektórych nowotworów złośliwych w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim Kędzierzyn-Koźle, 20 września 2012 Wojciech Redelbach C6H6 + KK = CA? Benzen
Bardziej szczegółowoMam Haka na Raka. Chłoniak
Mam Haka na Raka Chłoniak Nowotwór Pojęciem nowotwór określa się niekontrolowany rozrost nieprawidłowych komórek w organizmie człowieka. Nieprawidłowość komórek oznacza, że różnią się one od komórek otaczających
Bardziej szczegółowozaawansowany rak nerki lub rak nerki z przerzutami, w skojarzeniu z interferonem alfa-2a;
EMA/302947/2017 EMEA/H/C/000582 Streszczenie EPAR dla ogółu społeczeństwa bewacyzumab Niniejszy dokument jest streszczeniem Europejskiego Publicznego Sprawozdania Oceniającego (EPAR) dotyczącego leku.
Bardziej szczegółowoWYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY d r i n ż. Magdalena Górnicka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka WitaminyA, E i C oraz karotenoidy Selen Flawonoidy AKRYLOAMID Powstaje podczas przetwarzania
Bardziej szczegółowoCentrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie ul. Wawelska 15B, Warszawa, Polska
C ertyfikat N r: 2 5 8 756-2018-AQ-POL-RvA Data pierws zej c ertyfikacji: 0 6 kwietnia 2 012 Ważnoś ć c ertyfikatu: 2 7 maja 2 0 1 9-0 5 kwietnia 2 021 Niniejszym potwierdza się, że system zarządzania
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Leczenie raka jelita grubego. C19 nowotwór złośliwy zagięcia esiczo-odbytniczego
Nazwa programu: LECZENIE RAKA JELITA GRUBEGO ICD-10 Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 C18 nowotwór złośliwy jelita grubego C20 nowotwór złośliwy odbytnicy załącznik nr 6 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL
Bardziej szczegółowoHematoonkologia w liczbach. Dr n med. Urszula Wojciechowska
Hematoonkologia w liczbach Dr n med. Urszula Wojciechowska Nowotwory hematologiczne wg Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (rew 10) C81 -Chłoniak Hodkina C82-C85+C96
Bardziej szczegółowoPrzegląd wiedzy na temat leku Opdivo i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE
EMA/55246/2019 EMEA/H/C/003985 Przegląd wiedzy na temat leku Opdivo i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Opdivo i w jakim celu się go stosuje Opdivo jest lekiem
Bardziej szczegółowoDo moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy
Streszczenie Choroby nowotworowe stanowią bardzo ważny problem zdrowotny na świecie. Dlatego, medycyna dąży do znalezienia nowych skutecznych leków, ale również rozwiązań do walki z nowotworami. Głównym
Bardziej szczegółowoczerniak (nowotwór skóry), który rozprzestrzenił się lub którego nie można usunąć chirurgicznie;
EMA/524789/2017 EMEA/H/C/003820 Streszczenie EPAR dla ogółu społeczeństwa pembrolizumab Niniejszy dokument jest streszczeniem Europejskiego Publicznego Sprawozdania Oceniającego (EPAR) dotyczącego leku.
Bardziej szczegółowoZWIĄZKI REHABILITACJI I PROFILAKTYKI CZY MOŻNA ZAPOBIEGAĆ RAKOWI CZYLI SŁÓW KILKA O PREWENCJI PIERWOTNEJ I WTÓRNEJ
ZWIĄZKI REHABILITACJI I PROFILAKTYKI CZY MOŻNA ZAPOBIEGAĆ RAKOWI CZYLI SŁÓW KILKA O PREWENCJI PIERWOTNEJ I WTÓRNEJ CELE ZADANIA REHABILITACJA PROFILAKTYKA METODY ŚRODKI WPŁYW RÓŻNYCH CZYNNIKÓW NA ZDROWIE
Bardziej szczegółowoOpracował: A. Podgórski
Stan zdrowia i choroby Opracował: A. Podgórski Definicja zdrowia i choroby Zdrowie (WHO) określiła zdrowie jako stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Capecitabine Fair-Med. przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Capecitabine Fair-Med. przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnieniai choroby RAK OKRĘŻNICY Rak okrężnicy (CRC) to jeden
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 339 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 339 SECTIO D 5 Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego WP i NoZ AM w Lublinie, p.o. kierownika Zakładu: Prof. dr hab. n.
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie glejaków mózgu Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r.
Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Nazwa programu: LECZENIE GLEJAKÓW MÓZGU ICD-10 C71 nowotwór złośliwy mózgu Dziedzina medycyny: Onkologia kliniczna,
Bardziej szczegółowoSpektroskopia oscylacyjna w farmakologii śródbłonka
Wydział Chemii Spektroskopia oscylacyjna w farmakologii śródbłonka Katarzyna Majzner Streszczenie rozprawy doktorskiej Promotorzy: Prof. dr hab. Małgorzata Barańska Prof. dr hab. n.med. Stefan Chłopicki
Bardziej szczegółowoPersonalizacja leczenia rozsianego raka nerki.
RAFAŁ STEC Personalizacja leczenia rozsianego raka nerki. Warszawa, 13 października 2018 roku Opis przypadku nr 1. Rozpoznanie Data rozpoznania: 07.11.2007 r. Pacjent: 65 lat, K Dane na temat guza: - Stopień
Bardziej szczegółowoCzęść A Programy lekowe
Wymagania wobec świadczeniodawców udzielających z zakresu programów zdrowotnych (lekowych) Część A Programy lekowe 1.1 WARUNKI 1. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU B 1.1.1 wymagania formalne Wpis w rejestrze
Bardziej szczegółowoEllagi Guard Ochrona kwasem elagowym
Ellagi Guard Ochrona kwasem elagowym Ellagi Guard wspomaga wysiłki mające na celu utrzymanie dobrego stanu zdrowia. Jest on, bogaty w składniki, które są silnymi przeciwutleniaczami, zwalczającymi wolne
Bardziej szczegółowoPotrójnie ujemne postaci raki piersi, co o nich już wiemy? Katarzyna Pogoda
Potrójnie ujemne postaci raki piersi, co o nich już wiemy? Katarzyna Pogoda Biologiczne podtypy raka piersi Przebieg choroby TNBC Biologiczny podtyp o większym ryzyku nawrotu choroby. Rozsiew następuje
Bardziej szczegółowoCykl kształcenia 2013-2016
203-206 SYLABUS Nazwa Fizjoterapia kliniczna w chirurgii, onkologii i medycynie paliatywnej. Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii Kod Studia Kierunek studiów Poziom
Bardziej szczegółowoZnaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii
Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii experience makes the difference Magdalena Władysiuk, lek. med., MBA Cel terapii w onkologii/hematologii Kontrola rozwoju choroby Kontrola objawów
Bardziej szczegółowoNowotwór złośliwy piersi
www.oncoindex.org SUBSTANCJE CZYNNE W LECZENIU: Nowotwór złośliwy piersi Lapatinib Refundacja z ograniczeniami Lapatinib jest wskazany do leczenia dorosłych pacjentów z rakiem piersi, u których nowotwór
Bardziej szczegółowoSpiS TreśCi chirurgia narządowa 51. nowotwory układu pokarmowego VII
Spis treści CHIRURGIA NARZĄDOWA... 1005 51. Nowotwory układu pokarmowego... 1007 51.1. Nowotwory przełyku Andrzej W. Szawłowski... 1007 51.1.1. Wstęp... 1007 51.1.2. Patologia... 1008 51.1.3. Rozpoznanie...
Bardziej szczegółowoLECZENIE NIEDROBNOKOMÓRKOWEGO RAKA PŁUCA (ICD-10 C-34)
Załącznik B.6. LECZENIE NIEDROBNOKOMÓRKOWEGO RAKA PŁUCA (ICD-10 C-34) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 144/2013 z dnia 21 października 2013 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie usunięcia świadczenia gwarantowanego
Bardziej szczegółowoChemioterapia Wytyczne i zasady stosowania ---------------------------------------------------- lek. Marcin Napierała Zielona Góra, 17 listopada 2007
Chemioterapia Wytyczne i zasady stosowania ---------------------------------------------------- lek. Marcin Napierała Zielona Góra, 17 listopada 2007 - cel stosowania chemioterapii Schemat cyklu komórkowego:
Bardziej szczegółowozaawansowanym rakiem nerkowokomórkowym, rodzajem raka nerki, u pacjentów, którzy byli wcześniej leczeni lekami przeciwnowotworowymi;
EMA/303208/2017 EMEA/H/C/003985 Streszczenie EPAR dla ogółu społeczeństwa niwolumab Niniejszy dokument jest streszczeniem Europejskiego Publicznego Sprawozdania Oceniającego (EPAR) dotyczącego leku. Wyjaśnia,
Bardziej szczegółowoINTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej
INTESTA jedyny oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej Dlaczego INTESTA? kwas masłowy jest podstawowym materiałem energetycznym dla nabłonka przewodu pokarmowego, zastosowanie,
Bardziej szczegółowoWARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA
WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA..,WWW.MONEY.PL ( 00:00:00) www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/warszawscy;lekarze;zastosowali;nowa;metode;leczenia;raka;j
Bardziej szczegółowoNazwa zadania: PROGRAM SZKOLENIA LEKARZY RODZINNYCH I PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ JEDNODNIOWE MINIMUM ONKOLOGICZNE.
Nazwa zadania: PROGRAM SZKOLENIA LEKARZY RODZINNYCH I PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ JEDNODNIOWE MINIMUM ONKOLOGICZNE. Warszawa 2005 1 STRESZCZENIE Celem programu jest przeprowadzenie szybkiego, podstawowego
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoHarmonogram zajęć dla kierunku: Dietetyka, studia stacjonarne, II rok, semestr IV
Harmonogram zajęć dla kierunku: Dietetyka, studia stacjonarne, II rok, semestr IV Przedmiot: Podstawy farmakologii i farmakoterapii żywieniowej oraz interakcji leków z żywnością Wykłady (5 wykładów, każdy
Bardziej szczegółowoLECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 511 Poz. 42 Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie zaawansowanego
Bardziej szczegółowoUzyskano wstępną akceptację dla tej procedury.
W dniu 1 lutego 2017 roku profesorowie Tomasz Jastrzębski i Arkadiusz Jeziorski złożyli na ręce min. Krzysztofa Łandy dokumentację dotyczącą procedury HIPEC w intencji uznania jej jako procedury gwarantowanej
Bardziej szczegółowoINFORMACJA DLA PACJENTKI DOTYCZĄCA BADANIA KLINICZNEGO
INFORMACJA DLA PACJENTKI DOTYCZĄCA BADANIA KLINICZNEGO Zastosowanie Cisplatyny w monoterapii w leczeniu nowotworów złośliwych o dowolnej lokalizacji narządowej nieoperacyjnych lub w stadium uogólnienia
Bardziej szczegółowoPropozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce. Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu
Propozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu Wytyczne: POLANICA 1998 POZNAŃ 1999 KRAKÓW 2000 Wrocław 2006 Rozporządzenie ministra edukacji
Bardziej szczegółowoMechanizm działania terapii fotodynamicznej w diagnozowaniu i leczeniu nowotworów. Anna Szczypka Aleksandra Tyrawska
Mechanizm działania terapii fotodynamicznej w diagnozowaniu i leczeniu nowotworów Anna Szczypka Aleksandra Tyrawska Metody fotodynamiczne PDT Technika diagnostyczna i terapeutyczna zaliczana do form fotochemioterapii
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 173/2014 z dnia 7 lipca 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie usunięcia świadczenia gwarantowanego obejmującego
Bardziej szczegółowoRozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia
Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Połączenia komórek
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 15/2014 z dnia 20 stycznia 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie usunięcia z wykazu świadczeń gwarantowanych
Bardziej szczegółowoNOWE ZWIĄZKI PRZECIWNOWOTWOROWE Z GRUPY INHIBITORÓW KINAZY TYROZYNOWEJ EGFR STOSOWANE W TERAPII CELOWANEJ. Joanna Rozegnał
NOWE ZWIĄZKI PRZECIWNOWOTWOROWE Z GRUPY INHIBITORÓW KINAZY TYROZYNOWEJ EGFR STOSOWANE W TERAPII CELOWANEJ Joanna Rozegnał TERAPIA CELOWANA: Jedna z najbardziej nowoczesnych metod leczenia nowotworów Skierowana
Bardziej szczegółowoCeny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od r. Cena Oczekiwana
Ceny oczekiwane w rodzaju: leczenie szpitalne - programy zdrowotne (lekowe) obowiązujące od 01.07.2012 r. Kod Zakresu Nazwa Zakresu Cena Oczekiwana 03.0000.301.02 PROGRAM LECZENIA PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E
załącznik nr 19 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian sfingolipidów i inne zaburzenia spichrzania
Bardziej szczegółowoChirurgia onkologiczna specjalizacja przyszłości.
Chirurgia onkologiczna specjalizacja przyszłości. Z badań epidemiologicznych wynika, że w Polsce co roku notuje się około 160 tysięcy zachorowań na nowotwory. U około 80% wszystkich pacjentów chorych na
Bardziej szczegółowoCzęść A Programy lekowe
Wymagania wobec świadczeniodawców udzielających z zakresu programów zdrowotnych (lekowych) Część A Programy lekowe 1.1 WARUNKI WYMAGANE 1. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU B 1.1.1 wymagania formalne Wpis
Bardziej szczegółowoLECZENIE NIEDROBNOKOMÓRKOWEGO RAKA PŁUCA (ICD-10 C 34)
Załącznik B.6. LECZENIE NIEDROBNOKOMÓRKOWEGO RAKA PŁUCA (ICD-10 C 34) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH
Bardziej szczegółowoLek od pomysłu do wdrożenia
Lek od pomysłu do wdrożenia Lek od pomysłu do wdrożenia KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU
Bardziej szczegółowoSystemy teleonkologiczne
Podnoszenie poziomu zdrowia społeczeństwa jest jednym z podstawowych obowiązków zarówno służby zdrowia, jak i władz państwowych. Realizacja tego zagadnienia wymaga takich zarządzeń i działań systemowych,
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEJ BIAŁACZKI SZPIKOWEJ (ICD-10 C 92.1)
Załącznik B.14. LECZENIE PRZEWLEKŁEJ BIAŁACZKI SZPIKOWEJ (ICD-10 C 92.1) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie przewlekłej białaczki szpikowej u dorosłych imatinibem 1.1 Kryteria kwalifikacji Świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoWybrane oficjalne leki onkologiczne pochodzenia roślinnego
Wybrane oficjalne leki onkologiczne pochodzenia roślinnego HENRYK RÓŻAŃSKI PA Ń STWOWA W Y Ż S Z A S Z KOŁA Z AWODOWA I M. S. P I G ONIA L A B ORATORIUM B I O LOGII P R Z EMYSŁOWEJ I E KSPERYMENTA L N
Bardziej szczegółowoRodzaje autoprzeciwciał, sposoby ich wykrywania, znaczenie w ustaleniu diagnozy i monitorowaniu. Objawy związane z mechanizmami uszkodzenia.
Zakres zagadnień do poszczególnych tematów zajęć I Choroby układowe tkanki łącznej 1. Toczeń rumieniowaty układowy 2. Reumatoidalne zapalenie stawów 3. Twardzina układowa 4. Zapalenie wielomięśniowe/zapalenie
Bardziej szczegółowoFarmakologia nauka o interakcjach pomiędzy substancjami chemicznymi a żywymi organizmami.
Farmakologia nauka o interakcjach pomiędzy substancjami chemicznymi a żywymi organizmami. Każda substancja chemiczna oddziałująca na organizmy żywe może być zdefiniowana jako środek farmakologiczny (ang.
Bardziej szczegółowoProbiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt
.pl Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt Autor: dr inż. Barbara Król Data: 2 stycznia 2016 W ostatnich latach obserwuje się wzmożone zainteresowanie probiotykami i prebiotykami zarówno
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU UMOWY Część L - Opis świadczenia POZYTONOWA TOMOGRAFIA EMISYJNA (PET)
Załącznik nr 4 do zarządzenia Nr 88/2013/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 18 grudnia 2013 r. OPIS PRZEDMIOTU UMOWY Część L - Opis świadczenia POZYTONOWA TOMOGRAFIA EMISYJNA (PET) 1. Charakterystyka
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 20/2014 z dnia 20 stycznia 2014 r. w sprawie usunięcia świadczenia obejmującego podawanie winorelbiny w rozpoznaniach
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 grudnia 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 269 15678 Poz. 1593 1593 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych Na podstawie
Bardziej szczegółowoHiperkalcemia w nowotworach złośliwych
Hiperkalcemia w nowotworach złośliwych Emilia Mórawska Katerda i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Plan prezentacji 1.Wstęp 2.Epidemiologia 3.Podział i Patogeneza
Bardziej szczegółowoL E G E N D A SESJE EDUKACYJNE SESJE PATRONACKIE SESJE SPONSOROWANE, SESJE LUNCHOWE, WARSZTATY SESJA PROGRAMU EDUKACJI ONKOLOGICZNEJ
PROGRAM RAMOWY L E G E N D A SESJE EDUKACYJNE SESJE PATRONACKIE SESJE SPONSOROWANE, SESJE LUNCHOWE, WARSZTATY SESJA PROGRAMU EDUKACJI ONKOLOGICZNEJ WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE CZWARTEK, 30 SIERPNIA 2018 ROKU
Bardziej szczegółowoRak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego. Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa
Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa RAK TRZUSTKI U 50% chorych w momencie rozpoznania stwierdza się
Bardziej szczegółowoSubstancje pochodzenia roślinnego w terapii nowotworów
Borgis Post Fitoter 2017; 18(3): 203-208 DOI: https://doi.org/10.25121/pf.2017.18.3.203 *Aleksandra Gurgul, Anna Lityńska Substancje pochodzenia roślinnego w terapii nowotworów Plant-derived compounds
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 36/2012 z dnia 25 czerwca 2012 r. w zakresie usunięcia z wykazu świadczeń gwarantowanych/zmiany poziomu lub sposobu
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 75/2011 Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych z dnia 24 października 2011 r. w sprawie usunięcia z wykazu świadczeń gwarantowanych
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoBiotechnologia w przemyśle farmaceutycznym
Drobnoustroje jako biologiczne źródło potencjalnych leków 1 2 Etanol ANTYBIOTYKI - substancje naturalne, najczęściej pochodzenia drobnoustrojowego oraz ich półsyntetyczne modyfikacje i syntetyczne analogi,
Bardziej szczegółowolek. Łukasz Mądry Oddział urologii Szpital Miejski Nr 4 w Gliwicach
Profilaktyka Raka Stercza lek. Łukasz Mądry Oddział urologii Szpital Miejski Nr 4 w Gliwicach Stercz (prostata, gruczoł krokowy) Stercz, gruczoł krokowy lub prostata to różne nazwy tego samego narządu
Bardziej szczegółowoProgram. 10.00 10.15 Powitanie 10.15 10.45 Otwarcie Sympozjum Czego dokonaliśmy- dokąd zmierzamy Prof. D.Perek
Czwartek, 05 listopada 2009 Program 10.00 10.15 Powitanie 10.15 10.45 Otwarcie Sympozjum Czego dokonaliśmy- dokąd zmierzamy Prof. D.Perek 10.45 11.00 Przerwa na kawę Sesja I 11.00 14.00 Przewodniczą: E.
Bardziej szczegółowoPodstawy farmakologicznego leczenia nowotworów. Marcin Napierała Zielona Góra, 5 grudnia 2010
Marcin Napierała Zielona Góra, 5 grudnia 2010 Definicja nowotworu: Nie kontrolowany przez organizm rozplem części dotychczas prawidłowych komórek, ich rozrost i zdolność dawania przerzutów Nowotwór złośliwy
Bardziej szczegółowoMateriał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Bardziej szczegółowo// // Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie. Wydanie drugie. Autor: Aleksander Sieroń.
// // Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie. Wydanie drugie. Autor: Aleksander Sieroń. Prof. Aleksander Sieroń jest specjalistą z zakresu chorób wewnętrznych, kardiologii i medycyny fizykalnej. Kieruje
Bardziej szczegółowo