Wątroba a jelito zwrotne centrum dowodzenia

Transkrypt

1 64 OBJAWY, ŻYWIENIE, LECZENIE Wątroba a jelito zwrotne centrum dowodzenia Jeszcze niedawno jelito uznawano za narząd, którego głównym zadaniem było trawienie i wchłanianie niezbędnych składników odżywczych oraz wydalanie niestrawionych resztek pokarmowych. Najnowsze badania naukowe ukazują jednak znacznie szerszą rolę jelita w zachowaniu zdrowia. Coraz częściej jelito nazywane jest jednym z najważniejszych narządów organizmu.

2

3 66 Objawy, żywienie, leczenie dr n. biol. Patrycja Szachta Centrum Medyczne VitaImmun w Poznaniu mgr inż. Dominika Jankowska Centrum Medyczne VitaImmun w Poznaniu Jelito pełni bowiem nie tylko szereg rozmaitych funkcji metabolicznych, ale znajduje się tu również dominująca część układu immunologicznego (układ immunologiczny GALT) koordynująca prawidłową reakcję odpornościową organizmu. Bakterie zasiedlające jelito, zwane mikrobiotą bądź ekosystemem jelitowym, realizują szereg funkcji, takich jak: synteza NNKT i witamin z grupy B i K, udział w procesach trawienia, przekształcanie kwasów żółciowych w związki neutralne (potencjalna rola przeciwnowotworowa), konkurencja o miejsca wiązania na powierzchni jelita z patogenami (bakterie chorobotwórcze i grzyby). Każdorazowe zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej przyczynia się ponadto do uszkodzenia zlokalizowanej w jelicie cienkim bariery jelitowej. Bariera ta odgrywa rolę swoistego filtra, zabezpieczając przed wnikaniem do układu krwionośnego substancji potencjalnie szkodliwych. Zaburzenie mikrobioty jelitowej, zwłaszcza przy zadziałaniu innych czynników uszkadzających ciągłość nabłonka jelita (stres, przebyte choroby, stosowane leki i inne), prowadzi do rozszczelnienia bariery jelitowej. Może to powodować przenikanie drobnoustrojów, toksyn czy innych substancji potencjalnie obciążających ze światła jelita do układu krwionośnego i wątroby, drogą krążenia wątrobowo-jelitowego (krążenie wrotne wątroby) [1 3]. Wątroba jest narządem odgrywającym kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu człowieka, gdyż za jej pośrednictwem metabolizowane są produkty trawienia i wchłaniania oraz regulowana jest ich dalsza dystrybucja i właściwe wykorzystanie w organizmie. Wątroba, stanowiąc ostatnią barierę ochronną organizmu przed toksynami, metabolizuje je i neutralizuje lub przetwarza do form rozpuszczalnych w wodzie, które są eliminowane z ustroju. Niestety zaburzenia ekosystemu jelitowego i następczy wzrost przepuszczalności jelita (tzw. zespół przesiąkliwego jelita) prowadzić mogą do zwiększonego przenikania substancji toksycznych z jelita do wątroby, czego skutkiem jest zwiększone obciążenie tego organu. Nadmiernie obciążona wątroba wykonuje wówczas zwiększoną, ponadfizjologiczną pracę, co po dłuższym czasie może powodować rozwój szeregu zaburzeń. Mowa tu zarówno o chwilowym upośledzeniu funkcji narządu, a w dalszych etapach także zapoczątkowaniu zmian chorobowych o charakterze przewlekłym, takim jak marskość, przewlekłe zapalenie czy toksyczne uszkodzenie wątroby [4 7]. Ścisła zależność pomiędzy rozwojem problemów hepatologicznych a dysbiozą jelitową i uszkodzeniami bariery jelitowej, wskazuje na celowość wdrożenia odpowiednio dobranej suplementacji probiotycznej w opisywanej grupie pacjentów. Probiotykoterapia może być w pewnych sytuacjach rozważana jako działanie profilaktyczne zapobiegające nadmiernemu obciążeniu wątroby toksynami. Stosowanie probiotyków jest ponadto zalecane u pacjentów z już istniejącymi problemami hepatologicznymi. Wynika to z faktu, iż krew wrotna transportuje do wątroby nie tylko składniki odżywcze, ale również bakterie jelitowe i produkty Wątroba jest narządem odgrywającym kluczową rolę dla funkcjonowania organizmu człowieka, gdyż za jej pośrednictwem metabolizowane są produkty trawienia i wchłaniania oraz regulowana jest ich dalsza dystrybucja i właściwe wykorzystanie w organizmie. ich przemiany materii, tzw. wzorce molekularne związane z patogenami (PAMP patogen associated molecular patterns). U zdrowych pacjentów bakterie te, jak również PAMP, ulegają całkowitym przemianom. U pacjentów z chorobami wątroby proces ten jest istotnie zaburzony, w wyniku czego detoksykacja nie przebiega prawidłowo, prowadząc niejednokrotnie do niewydolności narządu. Zaburzona mikroflora jelitowa i zwiększona przepuszczalność bariery jelitowej generują dodatkowe warunki obciążające opisywany układ, w wyniku czego bakterie i PAM docierają do wątroby, krezkowych węzłów chłonnych i innych organów pozajelitowych. Cały opisywany proces nosi nazwę patologicznej translokacji bakteryjnej i jak wykazały badania może przyczynić się do zwiększonego prawdopodobieństwa rozwoju zakażeń bakteryjnych u pacjentów z marskością

4 Objawy, żywienie, leczenie 67 wątroby. Całe zjawisko może również nadmiernie pobudzać i aktywować komórki immunologiczne wątroby, co w konsekwencji również pogarsza jej stan, prowadząc do uszkadzania organu w przebiegu marskości wątroby i innych chorobach przewlekłych (alkoholowa i niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby) [7 11]. Probiotyki powinny być w tej sytuacji traktowane jako: czynnik naprawczy uszkodzonej mikroflory jelitowej, czynnik redukujący nadmierną przesiąkliwość jelitową. Badania wykazują, iż probiotyki regenerują uszkodzenia bariery jelitowej i zmniejszają ciśnienie w żyle wrotnej, co zapobiega powikłaniom marskości wątroby (np. krwawienie z żylaków, wodobrzusze, zespół wątrobowo-nerkowy), oraz redukują masę ciała u dzieci chorujących na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (NAFLD). Korzystne działanie probiotykoterapii zostało potwierdzone w licznych, randomizowanych badaniach klinicznych. Z tego względu probiotykoterapia z powodzeniem może być stosowana zarówno jako integralny element leczenia podstawowego, jak i profilaktyki u pacjentów z problemami hepatologicznymi [12 15]. W aspekcie probiotykoterapii warto zwrócić szczególną uwagę na encefalopatię wątrobową (HE hepatic encephalopathy), uzyskano tu bowiem największą liczbę dowodów na celowość zastosowania probiotykoterapii w leczeniu. Encefalopatia wątrobowa jest zespołem zaburzeń neuropsychiatrycznych towarzyszącym ostrym oraz przewlekłym uszkodzeniom wątroby. Zaburzenie funkcji ośrodkowego układu nerwowego jest tu najczęściej wywołane neurotoksycznym działaniem amoniaku, który zaburza m.in. przewodnictwo nerwowe oraz powoduje obrzęk mózgu [16]. Nadmiar amoniaku może być wytwarzany przez patogenną mikroflorę jelitową, ponadto przesiąkliwość jelitowa spowodowana uszkodzonymi połączeniami pomiędzy enterocytami jelitowymi (tight junction) może w większym stopniu umożliwić translokacje związku do ośrodkowego układu nerwowego. W badanych grupach pacjentów, z diagnozą encefalopatii na różnych poziomach zaawansowania, zaobserwowano szereg korzystnych efektów działania probiotykoterapii na stan kliniczny chorych. Wymienić tu należy przede wszystkim zmniejszenie stężenia amoniaku, poprawę wyników testów psychometrycznych, zmniejszenie częstości nawrotów choroby, poprawę REKLAMA Nowości PiLeJe w mikroodżywianiu GLYCABIANE Suplement diety na bazie karnozyny, chromu ChalCinn reguluje poziom cukru we krwi utrzymując prawidłową glikemię. Profilaktycznie w insulinooporności, w prewencji cukrzycy. REVITALINE Proteinowo-witaminowy suplement diety, przyczyniający się do odbudowy, wzmocnienia i utrzymania masy mięśniowej, redukuje zmęczenie, chroni komórki przed stresem oksydacyjnym oraz wspiera prawidłowe funkcjonowanie systemu odpornościowego.

5 68 Objawy, żywienie, leczenie czynności wątroby, hamowanie odpowiedzi zapalnej czy zmniejszenie liczby hospitalizacji. Niezmiernie istotny jest aspekt bezpieczeństwa opisywanej suplementacji. Dotychczas nie zaobserwowano istotnych działań niepożądanych, które można by przypisać stosowaniu preparatów probiotycznych, co dodatkowo potwierdza korzystny aspekt ich zastosowania [17 20]. Suplementacja probiotyczna u pacjentów z chorobami czy zaburzeniami hepatologicznymi staje się coraz popularniejszą interwencją. Wpływ bakterii probiotycznych na odbudowę śluzówki i bariery jelita może odgrywać rolę w zmniejszeniu ciśnienia wrotnego, zapobieganiu powikłaniom marskości wątroby, wspomagać leczenie encefalopatii i zmniejszać ryzyko rozwoju niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Podstawowym aspektem aktywności probiotyków w tym wskazaniu jest fakt zmniejszenia przepuszczalności bariery jelitowej i jej odbudowa, co zmniejsza translokację bakteryjną lub zapobiega jej, a tym samym zmniejsza możliwość rozwoju następczego stanu zapalnego wątroby. Warto dodać, iż każdorazowa probiotykoterapia powinna opierać się na preparatach przebadanych w danych jednostkach chorobowych, tak aby jej zastosowanie mogło przełożyć się na maksymalizację efektów terapeutycznych suplementacji. n Bibliografia: 1. Szajewska H. Rola probiotyków w zapobieganiu i leczeniu chorób przewodu pokarmowego, Ped Współ Gastroenterol Hepatol Żyw Dziecka /1: Cichy W., Gałęcka M., Szachta P. Probiotyki jako alternatywne rozwiązanie i wsparcie terapii tradycyjnych. Zakażenia 6/ Marteau R.P., de Vrese M., Cellier C.J. i wsp. Protection from gastrointestinal diseases with the use of probiotics, Am J Clin Nutr 2001, 73, Kwieciński A. Dieta i terapia ziołowa w przewlekłych chorobach wątroby. Farmaceutyczny przegląd naukowy Angell M., Kassirer J.P. Alternative medicine the risks of untested and unregulated remedies. N. Engl. J. Med., 1998, 339, Kuśmierska A., Fol M. Właściwości immunomodulacyjne i terapeutyczne drobnoustrojów probiotycznych. Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): Jonkers D., Stockbrügger R. Review article: Probiotics in gastrointestinal and liver diseases. Aliment Pharmacol Ther Dec;26 Suppl 2: Miloh T. Probiotics in Pediatric Liver Disease. Journal of Clinical Gastroenterology. November/December Minemura M., Shimizu Y. Gut microbiota and liver diseases. World J Gastroenterol Feb 14; 21(6): Nowak A., Śliżewska K., Libudzisz Z., Socha J. Probiotyki efekty zdrowotne. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 4 (71), Miura K., Ohnishi H. Role of gut microbiota and Tolllike receptors in nonalcoholic fatty liver disease. World J Gastroenterol 2014, 20(23): Rincón D., Vaquero J., Hernando A. et al. Oral probiotic VSL#3 attenuates the circulatory disturbances of patients with cirrhosis and ascites. Liver Int Nov;34(10): Tandon P., Moncrief K., Madsen K. et al. Effects of probiotic therapy on portal pressure in patients with cirrhosis: a pilot study. Liver Int Aug; 29(7): Gupta N., Kumar A., Sharma P. et al. Effects of the adjunctive probiotic VSL#3 on portal haemodynamics in patients with cirrhosis and large varices: a randomized trial. Liver Int Sep; 33(8): Alisi A., Bedogni G., Baviera G. et al. Randomised clinical trial: The beneficial effects of VSL#3 in Probiotykoterapia może być w pewnych sytuacjach rozważana jako działanie profilaktyczne zapobiegające nadmiernemu obciążeniu wątroby toksynami. obese children with non-alcoholic steatohepatitis. Aliment Pharmacol Ther Jun; 39(11): Panasiuk A. Encefalopatia wątrobowa. Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 2, Lunia M.K., Sharma B.Ch., Sharma P. Probiotics Prevent Hepatic Encephalopathy in Patients With Cirrhosis: A Randomized Controlled Trial. Clinical Gastroenterology and Hepatology 2014; 12: Mittal V.V., Sharma B.C., Sharma P. et al. A randomized controlled trial comparing lactulose, probiotics, and L-ornithine L-aspartate in treatment of minimal hepatic encephalopathy. Eur J Gastroenterol Hepatol 2011; 23: Agrawal A., Sharma B.C., Sharma P. et al. Secondary prophylaxis of hepatic encephalopathy in cirrhosis: an open-label, randomized controlled trial of lactulose, probiotics, and no therapy. Am J Gastroenterol 2012; 107: Gupta A., Dhiman R.K., Kumari S. et al. Role of small intestinal bacterial overgrowth and delayed gastrointestinal transit time in cirrhotic patients with minimal hepatic encephalopathy. J Hepatol 2010; 53: