Internet w przedsiębiorstwie

Transkrypt

1 1 Informatyka w Zarządzaniu WYKŁAD IV Internet w przedsiębiorstwie MAIL: WWW: KONSULTACJE: andrzej.dudek@ae.jgora.pl piątki sala 80 budynek A

2 Internet, www, html 2 Internet, WWW, HTML Internet to globalna, ogólnoświatowa sieć komputerowa oparta na protokole adresowym IP i protokole transportowym TCP. Jego początki sięgają 29 października 1969 kiedy połączenie pomiędzy Szkołą Inżynierii i Nauk Stosowanych Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles (UCL) I Instytutem Badawczym uniwersytetu Stanford w Menlo Park (SRI International) dała początek sieci ARPANET, pracującej jeszcze w protokole X.25, która to sieć stopniowo połączyła uczelnie i instytuty badawczego zachodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych. W 1983 r. sieć ta zaczęła działać w protokole TCP/IP opracowanym przez agencję obronną DARPA i wykorzystywanym do tej pory testowo tzn. sieci DARPANET.

3 Internet, www, html 3 Internet, WWW, HTML Prawdziwie przełomowym dla funkcjonowania sieci stał się koniec lat osiemdziesiątych i początek dziewięćdziesiątych poprzedniego wieku, gdyż w tym czasie w Centrum badawczym energetyki jądrowej w Bernie (CERN) opracowano język znaczników HTML, który dość szybko został wykorzystany w pierwszej przeglądarce sieci word-wide-web, której udało się uzyskać dużą popularność, jaką była przeglądarka Mosaic. Równocześnie mniej więcej w tym samym czasie do sieci ARPANET zaczęły być podłączane inne funkcjonujące wtedy sieci rozległe takie jakie EARNET, USETNET czy BITNET a całość zyskała obecną nazwę Internetu. Od tego czasu sieć zaczęła bardzo się gwałtownie rozwijać szybko stając się globalnym medium komunikacyjnym.

4 Internet, www, html 4 Internet, WWW, HTML Wszystkie komputery w sieci Internet posiadają unikalny adres zwany adresem IP, składający się z czterech liczb z przedziału rozdzielonych kropkami (np ). Przydziałem adresów zajmuje się Internet Corporation for Assigned Names and Number ICANN instytucja powołana przez rząd Stanów Zjednoczonych. Uważny czytelnik zauważy, iż liczba wszystkich adresów tego typu wynosi 255^4 czyli około 4 miliardy, co już jest liczbą mniejszą niż liczba wszystkich komputerów obecnie istniejących na świecie. Nie jest więc możliwe aby każdy komputer posiadał swój unikalny adres IP. Z tego powodu definiuje się adresy publiczne (unikalne) oraz prywatne (mogące się powtarzać) w postaci 10.x.x.x lub x.x.

5 Internet, www, html Internet, WWW, 5 HTML Te ostatnie są rozpoznawalne tylko wewnątrz sieci lokalnej organizacji (lub coraz częściej nawet sieci domowej) i tłumaczone na adresy publiczne poprzez mechanizm NAT (Network Address Translation). W przyszłości problem braku adresów IP ma zostać rozwiązany przez wprowadzenie wersji szóstej tego protokołu z 128 bitowymi adresami (adresy obecnego protokołu w wersji czwartej są 32 bitowe) co odpowiada to około 3,4 *10 38 różnych adresów co wystarczy na aktualne i przyszłe (o ile nie zostaną odkryte inne cywilizacje ) zapotrzebowanie. Jednak wprowadzanie protokołu IPv6 zwanego też IPnG początkowo szacowane na rok ok jest z roku na rok przesuwane, a złożoność informatyczna tego przedsięwzięcia i konieczność wymiany bądź rekonfiguracji bardzo dużej części sprzętu sieciowego powoduje, iż trudno ustalić horyzont czasowy tej czynności.

6 Internet, www, html 6 Internet, WWW, HTML Publiczne adresy IP są tłumaczone przez protokół DNS (Domain Name System) na nazwy łatwiejsze do zapamiętania przez użytkowników (np. w postaci wgrit.ae.jgora.pl ). Do tego celu niezbędna jest sieć serwerów zarządzana przez INTERNIC (Internet Network Information Center) również instytucję rządową Stanów Zjednoczonych powiązaną z departamentem handlu. Standardy techniczne Internetu ustalane są demokratycznie przez wszystkich jego użytkowników w postaci tzn. Internet Drafts propozycji standardów i dokumentów RFC (Request For Comments) zawierających wersje tych standardów zatwierdzone w drodze consensusu przez użytkowników sieci. Wszystkie tego typu dokumenty znajdują się na stronie IETF (Internet Engineering Task Force) instytucji zarządzającej standardami.

7 Internet, www, html 7 Internet, WWW, HTML Najpopularniejszymi usługami sieci Internet są www (word-wide web - "ogólnoswiatowa pajęczyna ) bazująca na protokole transportowym HTTP (Hyper-Text Transfer Protocol) i języku opisu stron HTML (Hyper-Text Mark-up Language) oraz poczta elektroniczna oparta na protokołach SMTP (Simple Mail Transfer Protocol), POP3 (Post-Office Protocol) oraz IMAP (Internet Message Access Protocol) obecnie w wersji 4. Oprócz nich użytkownicy Internety mogą korzystać z : Protokołów transferu plików FTP,SCP; Narzędzi pracy zdalnej: telnet, SSH, terminali pracy zdalnej Grup dyskusyjnych UseNet; Sieci peer-peer typu edonkey i bittorrent; Komunikatorów internetowych typu SKYPE, GADU-GADU;.

8 Internet, www, html 8 Internet, WWW, HTML i wielu innych narzędzi i protokołów przeznaczonych do wyspecjalizowanych zastosowań. Mosaic była pierwszą powszechnie używaną przez użytkowników Internetu przeglądarką, natomiast pierwszą historycznie tego typu aplikacją była ViolaWWW, opracowana w Uniwersytecie Illinois ale nie wyszła ona nigdy poza fazę prototypu i w związku z tym jej popularność była bardzo ograniczona.

9 Internet, www, html 9 Intranet to sieć wykorzystująca te same standardy technologiczne co Internet, jednak rozdzielona od niego zaporą sieciową, umożliwiającą dostęp tylko pracownikom i osobom upoważnionym. Sieć intranet oferuje dużo więcej usług niż otwarty Internet, np.: dostęp do danych znajdujących się na dyskach lokalnych komputerów; drukowanie i skanowanie w sieci; dostęp do wewnętrznego komunikatora firmy i systemów obiegu dokumentów; dostęp do systemów klasy ERP II poprzez przeglądarki WWW.

10 Internet, www, html 10 Extranet to z kolei sieć logiczna zdefiniowana w otwartej sieci Internet. W przeciwieństwie do intranetu komputery w sieci extranet mogą znajdować się poza siecią korporacyjną, jednak dzięki zastosowaniu szyfrowanych tuneli osoby do tego nieuprawnione nie mogą z niej skorzystać. Sieć extranet zazwyczaj oferuje podzbiór usług sieci intranet. Dzięki niej możliwe jest, aby menedżerowie, zwłaszcza średniego i wyższego stopnia, mogli sprawdzić obroty firmy czy przejrzeć dokumenty przeznaczone do obiegu wewnętrznego, przebywając na negocjacjach biznesowych czy nawet na urlopie.

11 11 XML Język XML (Extensible Mark-up Language) należy do rodziny języków opisu danych wykorzystujących znaczniki. Jest on pochodnym języka SGML (Standarized Generalized Mark-up Language), znacznie od niego prostszym w użyciu, a równocześnie w przeciwieństwie do np. języka HTML, otwartym pod względem znaczników, tzn. pozwalającym użytkownikowi samodzielnie definiować zestaw znaczników używanych w opisie danych. Te dwie cechy sprawiają, iż XML stał się standardowym językiem opisu danych dla zdecydowanej większości systemów informatycznych w tym systemów informatycznych przedsiębiorstw. Przykładowy (bardzo prosty) dokument XML może wyglądać tak jak na rys

12 12 <?xml version="1.0" encoding="utf-8"?> <?xml-stylesheet type="text/css" href="example1.css"?> <Dokument> <Informacja> To jest dokument xml </Informacja> <Uzupelnienie> Autor: A.Dudek, podręcznik systemy informatyczne </Uzupelnienie> </Dokument>

13 Podstawowa strukturą w dokumencie XML jest znacznik. Może on występować w dwóch postaciach <nazwa znacznika {atrybuty} > Tresc </nazw znacznika> Lub <nazwa znacznika {atrybuty} /> przy czym symbol {} oznacza tu opcjonalność występowania atrybutów. Atrybuty XML to pary nazw i wartości umożliwiające wstawianie dodatkowych informacji w znacznikach. Aby przypisać atrybutowi wartość, używa się znaku równości. Na przykład poniżej każdemu elementowi KLIENT dodany zostaje atrybut STATUS, opisujący klienta jako kredytobiorcę: <?xml version="1.0" encoding="utf-8" standalone="yes"?> <DOKUMENT> <KLIENT STATUS="Rzetelny kredytobiorca" /> </DOKUMENT> 13

14 14 Na początku dokumentu XML powinny znajdować się instrukcje przetwarzania zaczynające się od <? i kończące na?>. Instrukcje przetwarzania nie wchodzą w skład specyfikacji XML. Bardzo powszechnie stosowaną i zwykle rozumianą przez przeglądarki internetowe i aplikacje czytające ten format danych instrukcją przetwarzania jest <?xmlstylesheet?> łącząca dokument XML z arkuszem stylów. Dokument XML może zaczynać się od instrukcji przetwarzania, informującej, że dokument XML jest napisany właśnie w tym języku. <?xml version="1.0" standalone="yes" encoding="utf-8"?> W deklaracji XML użyć można trzech atrybutów: version używana wersja XML; obecnie może to być tylko 1.0. Jeśli podaje się deklarację XML, atrybut ten jest obowiązkowy; encoding sposób kodowania znaków w dokumencie., ustawieniem domyślnym jest UTF-8. Można też użyć Unicode, UCS-2 lub UCS-4 oraz wielu innych zestawów znaków. standalone jeśli ma wartość yes, dokument nie odwołuje się do encji zewnętrznych; w przeciwnym wypadku ma wartość no. Jest to atrybut opcjonalny. Poprawnie sformułowany dokument XML musi zawierać jeden element, który będzie zawierał wszystkie inne elementy jest to element główny(root node).

15 15 W XML łatwo można definiować nowe znaczniki, jednak w miarę powstawania coraz liczniejszych aplikacji, pojawiać się może być problem nieprzewidziany przez twórców pierwotnej wersji specyfikacji XML: konflikty nazw znaczników. Popularność zdobyły już np. dwie aplikacje XML: XHTML stworzony na podobieństwo HTML 4.0 oraz MathML umożliwiający wyświetlanie równań. Część znaczników może powtarzać się pomiędzy różnymi dialektami co może stwarzać wiele praktycznych problemów. Sposobem ich uniknięcie są przestrzenie nazw, umożliwiają one uniknięcie konfliktów między poszczególnymi zbiorami znaczników. Jeżeli korzystamy z przestrzeni nazw, to nazwę znacznika i atrybutu poprzedza się nazwą przestrzeni nazw z dwukropkiem; w ten sposób faktycznie zmienia się sam znacznik i konflikty się już nie pojawiają.

16 16 Dokumenty XML mogą być połączone z arkuszami stylów zawierającymi informacje o tym w jaki sposób mają być one wyświetlane w przeglądarkach internetowych i aplikacjach je wykorzystujących. Mogą one używać standardowych arkuszy stylów CSS (które są również standardowymi arkuszami stylów dokumentów HTML) oraz dedykowanych arkuszy XSL (Extensible Stylesheet Language rozszerzalny język arkuszy stylów). Arkusze XSL umożliwiają nie tylko określenie sposobu wyświetlania dokumentów XML ale również transformowanie jednych dokumentów w inne, np. w celu zapewnienia kompatybilności danych dla różnych aplikacji. Ta część standardu XSL nosi nazwę XSL Transformations lub w skrócie XSLT.

17 17 Innym zagadnieniem często występujących w praktycznych zastosowaniach języka XML jest kwestia poprawności danych. Należy ją odróżnić od kwestii poprawności samego dokumentu. O ile plik może zawierać poprawnie skonstruowane znaczniki, to sama jego treść może być niepoprawna merytorycznie np. dla katalogu bibliotecznego zawierając dane o spalaniu i pojemności bagażnika (tzn. najprawdopodobniej znaczniki przeznaczone dla aplikacji dotyczącej pojazdów samochodowych). Aby uniknąć takich sytuacji i zdefiniować dokładnie strukturę danych, którą będzie wykorzystywała aplikacja można wykorzystać standard DTD (Document Type Definition definicja typu dokumentu), z rodziny tzn. XML Schema, definiujący jakie elementy, jakich typów i jak wzajemnie powiązane powinny znajdować się w poprawnym z punkty widzenia konkretnej aplikacji dokumencie XML.

18 18 EDI Standard elektronicznej wymiany danych (EDI - Electronic Data Interchange), opracowany około 30 lat temu w Stanach Zjednoczonych służy do przesyłania dokumentów w postaci cyfrowej pomiędzy systemami informatycznymi różnych przedsiębiorstw w sposób całkowicie zautomatyzowany. Protokół ten zastępuje tradycyjną komunikację między firmami polegającą na wydrukowaniu faktury, włożeniu do koperty, wysłaniu i wprowadzeniu do sytemu informatycznego kontrahenta. Jest też czymś więcej niż poczta elektroniczna, gdyż zawiera ścisłe definicje praktycznie wszystkich typów dokumentów, które mogą być wykorzystywane przez firmy uczestniczące w wymianie handlowej od specyfikacji załadunku poprzez zamówienia, faktury, faktury korygujące aż do elektronicznych odpowiedników czeków. Ponadto, o ile dotyczy wymiany informacji między ludźmi, EDI funkcjonuje w sferze wymiany informacji między systemami komputerowymi. EDI może działać jako rozszerzenie poczty choć równie dobrze funkcjonuje w powiązaniu ze standardem HTTP (protokołem transportowym sieci www), FTP, czy niestandardowymi protokołami transportowymi definiowanymi przez producentów oprogramowania biznesowego.

19 19 EDI można traktować jako "lingua franca" wszystkich systemów informatycznych zarządzania. Nie jest ważne jak skomplikowany jest wewnętrzny format zapisu danych w tych systemach. Jeśli potrafią one generować i przetwarzać dokumenty EDI, to mogą rozmawiać z innymi systemami. O ile sama idea elektronicznej wymiany danych była prawie przez wszystkich rozumiana jednakowo, o tyle na początku funkcjonowania tego standardu prawie każda branża, czy grupa producentów oprogramowania próbowała ustalić własny standard zapisu danych, co prowadziło do sporego zamieszania i trochę opóźniało proces całkowitej automatyzacji wymiany danych pomiędzy firmami. Obecnie sytuacja unormowała się, a na rynku pozostały praktycznie dwa standardy międzynarodowy EDIFACT i używany w Ameryce Północnej ANSI ASC X12.

20 Przykładowo wiadomość EDI w formacie ANSI ASC X12 może wyglądać tak jak na rys ISA:00: :00: :01: :01: :041201:1217:U:00403: :0:P:*~GS:CT: : : :1217:128:X:004030~ST:831: ~ BGN :00: : ~N9:BT: ~TRN:1: ~AMT:2 : ~QTY:46:1~SE:7: ~GE:1:128~IEA:1: ~ 20

21 21 Znaczenie poszczególnych komunikatów w tej wiadomości jest następujące: ISA początek wiadomości; GS początek grupy funkcjonalnej; ST początek transakcji; BGN start segmentu; N9 identyfikator referencyjny; TRN ślad operacji; AMT kwota pieniężna; QTY ilość; SE koniec transakcji; GE koniec grupy funkcjonalnej; IEA koniec wiadomości.

22 22 O ile zastosowanie standardu EDI wewnątrz jednej korporacji, czy grupy biznesowej nie wymaga zbyt dużo nakładów pracy poza samym wdrożeniem odpowiedniego standardu, to połączenie biznesowe wielu niezależnych firm jest zadaniem skomplikowanym z możliwością wystąpienia najróżniejszych sytuacji konfliktowych np. na szczeblu kompetencyjnym. Najwygodniejszym rozwiązaniem jest w takim przypadku skorzystanie z sieci usług dodatkowych (VAN, Value-Added Network), utworzonej przez stronę trzecią, która zapewnia odpowiednią infrastrukturę i standardy komunikacyjne. Sieci VAN można przyrównać do biura pocztowego dla transakcji elektronicznych a ich używanie umożliwia m.in. zmniejszenie kosztów wymiany danych, koszty abonamentu są dużo niższe niż koszty samodzielnego utrzymania infrastruktury; zapewnienie bezpieczeństwa transakcji; dużą elastyczności operacji, możliwość skorzystania z wszystkich lub prawie wszystkich standardowych protokołów komunikacyjnych; pomoc we wdrażaniu usług związanych z EDI poprzez doświadczony personel; rozwiązywanie problemów bezpieczeństwa serwisów internetowych i aplikacji intranetowych.

23 23 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!