Ochrona wzorów przemysłowych cz. II. dr Anna Tischner Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Transkrypt

1 Ochrona wzorów przemysłowych cz. II dr Anna Tischner Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

2 Lista zagadnień Ochrona wzorów przemysłowych w prawie międzynarodowym Ochrona wzorów przemysłowych w prawie UE Wyłączenia spod ochrony prawem z rejestracji wzoru przemysłowego Tzw. klauzula napraw Zakres prawa z rejestracji wzoru przemysłowego Ograniczenia treści prawa z rejestracji wzoru przemysłowego Relacje z innymi formami ochrony (w szczególności w prawie autorskim)

3 Wzornictwo przemysłowe jako: działalność o charakterze interdyscyplinarnym dziedzina o hybrydycznej naturze (na styku sztuki i przemysłu) wyzwanie dla systemu prawnego podatność na ochronę na gruncie róŝnych podstaw prawnych, brak wyrazistej odrębności przedmiotu ochrony

4 Ochrona wzornictwa przemysłowego w prawie własności intelektualnej Wzory przemysłowe pojawiły się dość późno w orbicie zainteresowań prawa własności intelektualnej. Grzech pierworodny prawnej ochrony wzorów od początku nie ustalono dla wzorów przemysłowych jednolitego modelu ochrony, wyraźnie odrębnego od innych.

5 Wzory przemysłowe w prawie międzynarodowym hybrydyczna natura wzorów przemysłowych (rozwiązań z pogranicza sztuki i przemysłu) brak wyrazistej odrębności przedmiotu ochrony brak wyraźnych dyrektyw międzynarodowych co do sposobu ochrony spowodował, Ŝe w regulacjach krajowych pojawiły się znaczne rozbieŝności w zakresie koncepcji ochrony tych dóbr (modele bliŝsze ochronie prawnoautorskiej i modele oparte na paradygmacie patentowym) w aktach prawa międzynarodowego wzory przemysłowe traktowane są niemal jak ubogi krewny prawa własności intelektualnej trudność w stworzeniu adekwatnego reŝimu dla ochrony wzorów przemysłowych widoczna jest na gruncie podstawowych konwencji z zakresu własności intelektualnej

6 Konwencja paryska z 1883 r. wzory przemysłowe wymienione wśród przedmiotów ochrony (art. 1 ust. 2) wzory przemysłowe są chronione we wszystkich państwach będących członkami Związku (art. 5quinquies) swoboda w zakresie ustalenia definicji przedmiotu ochrony, warunków dotyczących nowości wzoru oraz minimalnego czasu ochrony priorytet konwencyjny, którego termin w odniesieniu do wzorów przemysłowych wynosi 6 miesięcy (art. 4 C ust. 1)

7 Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych z 1886 r. kategoria dzieł sztuki uŝytkowej została wprowadzona do katalogu przedmiotów ochrony (art. 2 ust.1) art. 2 ust. 7 swoboda ustalenia warunków ochrony dzieł sztuki uŝytkowej, wzorów i modeli przemysłowych = źródło współistnienia w państwach Związku Berneńskiego dwóch modeli ochrony wzorów przemysłowych (ochrony prawnoautorskiej i ochrony szczególnej) + zasada wzajemności (wyłączenie zasady asymilacji) = niezgodne z zasadą niedyskryminacji sprzeczne z art. 18 TFUE (C-28/04) minimalny okres ochrony autorskich praw majątkowych do dzieł sztuki uŝytkowej 25 lat

8 Porozumienie TRIPS włączone do porozumienia TRIPS (art. 25 i 26), ale brak definicji przedmiotu ochrony minimalne standardy ochrony, członkowie Porozumienia mają swobodę co do zakresu i metody implementacji zobowiązań ochrona niezaleŝnie stworzonych wzorów przemysłowych, które są nowe lub oryginalne minimalny okres ochrony 10 lat nie przesądzono sposobu powstania prawa do wzoru (rejestracja/uŝywanie) nie przesądzono modelu ochrony sui generis

9 Porozumienie haskie dotyczące międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych stworzenie międzynarodowego depozytu wzorów przemysłowych, analogicznego do utworzonego dla potrzeb rejestracji znaków towarowych na mocy porozumienia madryckiego, umoŝliwiającego ochronę wzorów przemysłowych w wybranych państwach za pomocą pojedynczego zgłoszenia w Biurze Międzynarodowym WIPO ustawą z r. o ratyfikacji aktu genewskiego porozumienia haskiego w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych (Dz. U. Nr 130, poz. 827) wyraŝono zgodę na ratyfikację przez Prezydenta RP aktu genewskiego - w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej wszedł on wŝycie dnia 2 lipca 2009 r. zgłoszenie międzynarodowe wzoru przemysłowego nie wymaga wcześniejszego zgłoszenia krajowego na mocy decyzji Rady UE nr 2006/954 z r. zatwierdzającej przystąpienie Wspólnoty Europejskiej do Aktu genewskiego Porozumienia haskiego w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych. Od r. istnieje moŝliwość wskazania w ramach międzynarodowego zgłoszenia wzoru przemysłowego obszaru Unii Europejskiej i ubiegania się w ten sposób o rejestrację wzoru wspólnotowego, co ma znaczenie dla państw niebędących członkami UE

10 Porozumienie lokarneńskie o międzynarodowej klasyfikacji wzorów przemysłowych z r. międzynarodowa klasyfikacja wzorów przemysłowych (tzw. klasyfikacja lokarneńska) składa się z trzech części listy klas podstawowych (32) i podklas (219), alfabetycznego wykazu przedmiotów, w których inkorporowane są wzory przemysłowe (ponad 7000), informacji wyjaśniających jednolity system klasyfikacyjny ułatwia poszukiwania w rejestrach wzorów przemysłowych klasyfikacja ma charakter wyłącznie administracyjny. Klasyfikacja lokarneńska nie wiąŝe jednak państw Unii Lokarneńskiej co do natury i zakresu ochrony wzorów przemysłowych wykaz klas produktów stosowany w Polsce (załącznik nr 3 do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 2002 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych) został przygotowany w oparciu o zasady klasyfikacji lokarneńskiej klasyfikacja lokarneńska jest stosowana dla potrzeb rozporządzenia nr 6/2002 o wzorze wspólnotowym, przy czym OHIM przygotował w oparciu o nią wykaz produktów w oficjalnych językach UE określany jako EuroLocarno

11 Wzory przemysłowe w prawie UE tak duŝe róŝnice w krajowych modelach ochrony, Ŝe zdecydowano się stworzyć nowy system ochrony (tzw. europeizacja prawa wzorów) (tzw. design approach) nowe podejście do wzorów traktowanych jako samodzielne dobra niematerialne o walorach marketingowych dla przedsiębiorcy (odejście od modelu patentowego lub prawnoautorskiego)

12 Źródła prawa UE dyrektywa 98/71/WE w sprawie ochrony prawnej wzorów rozporządzenie nr 6/2002 w sprawie wzorów wspólnotowych ZbliŜenie ustawodawstw nie ograniczyło się do niwelowania róŝnic między poszczególnymi porządkami prawnymi, lecz wprowadzenia nowej całościowej wizji ochrony wzorów przemysłowych w UE, do czego pierwszym krokiem miała być dyrektywa, zaś ukoronowaniem rozporządzenie o wzorze wspólnotowym, w pełni kompatybilne z modelem ochrony zaproponowanym w dyrektywie

13 rozporządzenie 6/2002 o wzorze wspólnotowym jednolite prawo do wzoru wspólnotowego uzyskiwane w drodze jednego wniosku o rejestrację składanego w Urzędzie Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (Znaki Towarowe i Wzory) wzór wspólnotowy ma w ograniczonym zakresie charakter autonomiczny względem krajowego porządku prawnego (zasada autonomii) jednolity i niepodzielny na obszarze całej Unii Europejskiej (zasada jednolitości wzoru wspólnotowego) - rejestracja wzoru wspólnotowego, przeniesienie prawa do takiego wzoru, zrzeczenie się go i uniewaŝnienie ma skutek na terytorium całej UE (brak konwersji zgłoszenia wspólnotowego na krajowe) ochrona prawem do wzoru wspólnotowego moŝe współistnieć z ochroną określonego rozwiązania innymi prawami własności intelektualnej (zasada koegzystencji z innymi formami ochrony)

14 Dwoistość form ochrony wzorów wspólnotowych wspólnotowy wzór zarejestrowany - rejestracja w OHIM i ochrona maksymalnie przez 25 lat - wyłączność korzystania ze wzoru oraz prawo zakazywania osobom trzecim korzystania ze wzoru bez jego zgody wspólnotowy wzór niezarejestrowany - wzory udostępnione publicznie w UE i spełniające przesłanki ochrony automatycznie chronione przez 3 lata od pierwszego udostępnienia publicznego - moŝliwość zakazywania uŝywania wzoru, który stanowi kopię wspólnotowego wzoru niezarejestrowanego substytut ochrony prawnoautorskiej i w u.z.n.k.??

15 Krajowe sądy wzorów wspólnotowych W Sądzie Okręgowym w Warszawie działa jako wydział Sąd Wspólnotowych Znaków Towarowych i Wzorów Przemysłowych, który jest sądem I instancji. Sądem II instancji jest Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny. powództwa o naruszenie wzoru wspólnotowego pozwy wzajemne o stwierdzenie niewaŝności wzorów wspólnotowych powództwa o stwierdzenie braku naruszenia wzoru wspólnotowego powództwa o stwierdzenie niewaŝności niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego W celu uniknięcia podwójnego orzekania w sprawie niewaŝności wzoru wspólnotowego postanowiono, iŝ pozew wzajemny o uniewaŝnienie wzoru wspólnotowego jest niedopuszczalny, jeŝeli Urząd wydał juŝ prawomocną decyzję w tym przedmiocie w sprawie między tymi samymi stronami

16 Ochrona w prawie polskim c.d.

17 Wyłączenia spod ochrony prawem z rejestracji wzoru przemysłowego Art Praw z rejestracji nie udziela się na wzory przemysłowe, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami; korzystania z wzoru przemysłowego nie uwaŝa się za sprzeczne z porządkiem publicznym tylko dlatego, Ŝe jest zabronione przez prawo. 2. Praw z rejestracji nie udziela się równieŝ, z zastrzeŝeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, na wzory przemysłowe zawierające oznaczenia, o których mowa w art. 131 ust. 2 pkt 2-5.

18 Sprzeczność wykorzystywania wzoru przemysłowego z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami Art. 106 ust. 1 p.w.p. (odpowiednik art. 8 dyrektywy 98/71/WE w sprawie prawnej ochrony wzorów oraz art. 9 rozporządzenia 6/2002 w sprawie wzorów wspólnotowych) Przy kwalifikacji działań na gruncie art. 106 ust. 1 PrWłPrzem uwzględnić naleŝy raczej kryteria odbioru wykorzystania kwestionowanego wzoru przemysłowego przez grono uŝytkowników, odbiorców, podmiotów, które stykają się ze wzorem na rynku. Decydujący dla oceny wzorów przemysłowych zgłaszanych do rejestracji w systemie krajowym w UP RP powinien być odbiór społeczny w Polsce. W motywie 16 preambuły dyrektywy wskazuje się, Ŝe dyrektywa nie stanowi o harmonizacji krajowych koncepcji porządku publicznego lub dobrych obyczajów. (Inaczej na gruncie art. 9 rozporządzenia 6/ odwołanie do wspólnego europejskiego kryterium)

19 Sprzeczność wzoru czy jego wykorzystania? Sprzeczność z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami powinna odnosić się do cech postaciowych wzoru przemysłowego, którego wykorzystywanie rodziłoby takie skutki. Por. decyzję KO UP w sprawie Sp. 502/06 z r., niepubl., w której wskazuje się, Ŝe art. 106 ust. 1 p.w.p. odnosi się do cech ujawnianych przez wzory przemysłowe podczas ich wykorzystywania, a nie dotyczy elementu zachowania się zgłaszającego. Ocena działań stanowiących czyny nieuczciwej konkurencji naleŝy do kompetencji sądów powszechnych i nie wyczerpuje dyspozycji art. 106 ust. 1 p.w.p.

20 Działanie zgłaszającego wzór przemysłowy w złej wierze (nieobjęte art. 106 p.w.p.) Nie ma odpowiednika art. 131 ust. 2 pkt. 1, (podstawy odmowy rejestracji wzoru przemysłowego zgłoszonego w złej wierze do UP w celu uzyskania ochrony). Wobec jednoznacznego brzmienia art. 106 ust. 1 PrWłPrzem, odwołującego się do sprzecznego z dobrymi obyczajami wykorzystywania wzoru przemysłowego, nie ma podstaw do takiej wykładni na gruncie prawa wzorów przemysłowych. Zob. WSA w Warszawie w wyroku z r., VI SA/Wa 109/09, stosownie do art. 117 ust. 1 PrWłPrzem do uniewaŝnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przepisy art. 89 tej ustawy stosuje się odpowiednio, a zatem wzór przemysłowy moŝe być uniewaŝniony w przypadku, gdy nie zostały spełnione ustawowe warunki wymagane do uzyskania prawa z rejestracji. Podstawą do uniewaŝnienia prawa z rejestracji moŝe być równieŝ, stosownie do art. 117 ust. 2 PrWłPrzem stwierdzenie, Ŝe wykorzystywanie wzoru przemysłowego narusza prawa osobiste i majątkowe osób trzecich. moŝliwość skorzystania z art.. 74 w zw. z art p.w.p.

21 Sprzeczność z porządkiem publicznym Klauzula generalna sprzeczności z porządkiem publicznym (ordre public) wskazuje na elementarne zasady porządku prawnego objawiające się w normach chroniących prawa podstawowe, prawa człowieka, wartości określone w konstytucji. Sprzeczność z porządkiem publicznym oznacza sprzeczność z podstawowymi zasadami prawnymi lub społecznymi, w szczególności zasadami o charakterze konstytucyjnym.

22 Sprzeczność z dobrymi obyczajami Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega na naruszeniu ogólnie przyjętych norm moralnych i zwyczajowych, a takŝe uczuć religijnych. Istotnym wyznacznikiem przyjętego porządku prawnego i moralnego jest Konstytucja, zawierająca bazę aksjologiczną systemu prawnego, wskazująca na wartości chronione w określonej kulturze. Np. wzory przemysłowe, które mają formę lub są nośnikami treści wulgarnych, pornograficznych, obraźliwych, obscenicznych, dyskryminujących ze względu na płeć, przynaleŝność etniczną, kolor skóry, naruszających uczucia religijne. Nie ma jednak podstaw do odmowy rejestracji z powołaniem na art. 106 ust. 1 PrWłPrzem wzorów, które są wyrazem złego gustu lub reprezentują niewielką wartość estetyczną.

23 Inkorporacja do wzoru przemysłowego oznaczeń, o których mowa w art. 131 ust. 2 pkt 2-5 w art. 131 ust. 2 pkt 2-5 PrWłPrzem wymienione zostały oznaczenia i symbole, których wykorzystanie jest w interesie publicznym limitowane, przy czym regulacja ta stanowi jednak niedokładne przejęcie postanowień art. 6ter Konwencji Paryskiej i zawiera szereg dodatkowych postanowień.

24 Art ust. 2 p.w.p. Nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia, jeŝeli: pkt 2) zawierają nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole (godło, barwy lub hymn), nazwy lub herby polskich województw, miast lub miejscowości, znaki sił zbrojnych, organizacji paramilitarnych lub sił porządkowych, reprodukcje polskich orderów, odznaczeń lub odznak honorowych, odznak lub oznak wojskowych bądź innych oficjalnych lub powszechnie uŝywanych odznaczeń i odznak, w szczególności administracji rządowej czy samorządu terytorialnego albo organizacji społecznych działających w waŝnym interesie publicznym, gdy obszar działania tych organizacji obejmuje cały kraj lub znaczną jego część, jeŝeli zgłaszający nie wykaŝe się uprawnieniem, w szczególności zezwoleniem właściwego organu Państwa albo zgodą organizacji, na uŝywanie oznaczenia w obrocie; 3) zawierają skróty nazw bądź symbole (herby, flagi, godła) obcych państw, organizacji międzynarodowych, a takŝe przyjęte w obcych państwach urzędowe oznaczenia, stemple kontrolne i gwarancyjne, jeŝeli zakaz taki wynika z umów międzynarodowych, chyba Ŝe zgłaszający wykaŝe się zezwoleniem właściwego organu, które uprawnia go do uŝywania takich oznaczeń w obrocie; 4) zawierają urzędowo uznane oznaczenia przyjęte do stosowania w obrocie, w szczególności znaki bezpieczeństwa, znaki jakości lub cechy legalizacji, w zakresie, w jakim mogłoby to wprowadzić odbiorców w błąd co do charakteru takich oznaczeń, o ile zgłaszający nie wykaŝe, Ŝe jest uprawniony do ich uŝywania; 5) zawierają elementy będące symbolami, w szczególności o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym, których uŝywanie obraŝałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową.

25 Zapobieganie monopolizacji oznaczeń stosowanych w interesie publicznym lub dla celów komercyjnych oraz w sposób powodujący mylne skojarzenia u odbiorców pierwowzór w Konwencji Paryskiej art. 6ter Konwencji Paryskiej, który zobowiązuje kraje członkowskie Związku do odmowy lub uniewaŝnienia rejestracji znaków towarowych zawierających herby, flagi, godła, urzędowe oznaczenia, stemple kontrolne i gwarancyjne państw Związku, oznaczenia identyfikacyjne organizacji międzynarodowych (ich nazwy i skróty), do których naleŝy co najmniej jedno państwo Związku Art ust. 2 pkt 2 i 3 p.w.p. niedokładne przejęcie postanowień art. 6ter Konwencji do art. 6ter Konwencji Paryskiej odsyła równieŝ art. 11 ust. 2 lit. c dyrektywy 98/71/WE a takŝe art. 25 ust. 1 lit. g rozporządzenia 6/2002 w sprawie wzoru wspólnotowego ustanowiony w Konwencji zakaz nie ma zastosowania w przypadku posiadania odpowiedniego zezwolenia właściwego organu na uŝywanie znaku lub symbolu. Na gruncie art. 6ter Konwencji Paryskiej odmowa rejestracji lub uniewaŝnienie rejestracji moŝliwa jest wówczas, gdy znak lub symbol uŝyty jest jako taki, a takŝe wówczas, gdy jego uŝycie stanowi naśladownictwo z heraldycznego punktu widzenia, a więc stanowi przejęcie właściwych im cech heraldycznych Zob. orzeczenia TS UE w sprawie C-202/08 P i C-208/08 P (American Clothing)

26 Warunki formalne ubiegania się o rejestrację wzoru, który zawiera oznaczenia określone w art. 131 ust. 2 pkt 2-4 p.w.p. (z wył. pkt 5 tj. symboli religijnych, patriotycznych, kulturowych ) uregulowano w 3 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych (Dz. U. nr 40, poz. 358 ze zm.). Zgłaszający powinien wówczas załączyć do zgłoszenia dowód uprawnienia lub zezwolenia na uŝywanie w obrocie takich oznaczeń zawartych we, zamieszczonych na lub w inny sposób inkorporowanych do wzorów przemysłowych.

27 Skutki sprzeczności z art. 106 p.w.p. Sprzeczność wzoru z wymogami zawartymi w art. 106 p.w.p. moŝe stanowić podstawę : - odmowy rejestracji wzoru przemysłowego (art. 110 ust. 2 p.w.p. oraz 17 i 18 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych, Dz. U. nr 40, poz. 358 ze zm.); - uniewaŝnienia prawa z rejestracji wzoru (zob. art. 89 w zw. z 118 p.w.p.).

28 Wyłączenie spod ochrony prawem z rejestracji wzoru przemysłowego (art. 107 ust. 1 pkt 1 p.w.p.): cech wytworu wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej (rezultat implementacji art. 7 dyrektywy 98/71/WE, podobnie w art. rozporządzenia 6/2002) - tzw. konwergencja negatywna w prawie własności intelektualnej (por. np. art. 131 ust. 2 pkt 5 p.w.p. - wyłączenie z rejestracji oznaczeń, które stanowią formę, która jest niezbędna do uzyskania efektu technicznego). - regulacja ta ma zapobiegać hamowaniu innowacji technologicznej oraz usuwać ewentualne kolizje z ochroną patentową czy ochroną prawem do wzoru uŝytkowego

29 Dwa podejścia interpretacyjne (I) teoria wielości form koncepcja wielości form - wyłączenie obejmuje cechy techniczne postaci wytworu tylko wówczas, gdy określona funkcja techniczna nie moŝe być osiągnięta przez inną konfigurację JeŜeli projektant miał wybór między dwiema lub więcej formami, oznacza to, Ŝe wygląd produktu nie jest całkowicie i wyłącznie uwarunkowany funkcją techniczną. Okoliczność, iŝ określona cecha wynika wyłącznie z funkcji technicznej wytworu moŝe być więc ustalona poprzez sprawdzenie, czy istnieją alternatywne rozwiązania, z którymi wzór przemysłowy będzie pełnił funkcję techniczną w taki sam sposób.

30 II podejście interpretacyjne badany rzeczywisty charakter cech wytworu Czy decyzja o wyborze cechy była całkowicie uwarunkowana (spowodowana) względami technicznymi? potrzeba realizacji funkcji technicznej produktu stanowiła jedyny istotny czynnik wyboru określonej cechy wyglądu produktu

31 Konwergencja w systemie prawa własności intelektualnej podejście interpretacyjne Trybunału Sprawiedliwości do analogicznego wyjątku w prawie znaków towarowych, nakazuje przyjąć, Ŝe wykładnia wyłączenia spod ochrony cech wytworów wyłącznie uwarunkowanych ich funkcją techniczną uwzględnia systematykę i konwergencję w ramach całego systemu prawa własności intelektualnej regulacja ta ma zapobiegać hamowaniu innowacji technologicznej oraz usuwać ewentualne kolizje z ochroną patentową

32 Problemy praktyczne W praktyce trudno wskazać przykłady wyglądu produktów, który jest wyłącznie (w całości) uwarunkowany technicznie Wyłączenie spod ochrony prawem z rejestracji wzoru przemysłowego na gruncie art. 107 ust. 1 jest najczęściej rozpatrywane w ramach oceny przesłanki indywidualnego charakteru a takŝe w sporze o naruszenie prawa z rejestracji

33 CDR No wzór harvester kombajn Ŝniwny

34 Skutki sprzeczności z art. 107 p.w.p. konsekwencją spełnienia dyspozycji tych przepisów jest nieobjęcie zakresem prawa z rejestracji wzoru przemysłowego cech wyglądu zewnętrznego wytworów wyszczególnionych w tych przepisach, co moŝe być stwierdzone w postępowaniu o uniewaŝnienie lub w sporze o naruszenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego

35 Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego rejestracyjny tryb udzielania prawa wyłącznego Urząd Patentowy bada prawidłowość zgłoszenia wzoru przemysłowego (kontrola formalna) ograniczone badanie przesłanek w zakresie art. 110 ust. 2 i 3 p.w.p. UniewaŜnienie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego moŝe nastąpić w dwóch trybach: na podstawie art. 89 p.w.p. w zw. z art. 117 p.w.p. na wniosek osoby, która ma w tym interes prawny lub w związku z wniesieniem umotywowanego sprzeciwu wobec prawomocnej decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji, który na podstawie art. 246 p.w.p. moŝe wnieść kaŝdy w ciągu 6 miesięcy od opublikowania w Wiadomościach Urzędu Patentowego informacji o udzieleniu prawa (zob. uwagi do art. 246 p.w.p.).

36 Zakres prawa z rejestracji wzoru przemysłowego Wzór przemysłowy nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części Art. 105 ust. 4 p.w.p. prawo z rejestracji wzoru przemysłowego obejmuje kaŝdy wzór, który na zorientowanym uŝytkowniku nie wywołuje odmiennego ogólnego wraŝenia.

37 Zakres przedmiotowy prawa z rejestracji wzoru przemysłowego Wyrok Sądu w sprawie T-9/07 i Trybunału w sprawie C-281/10

38 T-9/07 model zorientowanego uŝytkownika Zorientowanym uŝytkownikiem tych wzorów moŝe być dziecko w wieku od 5 do 10 lat, jako Ŝe produkty są jednocześnie materiałami promocyjnymi przeznaczonymi dla dzieci. Ewentualnie zorientowanym uŝytkownikiem moŝe być dyrektor do spraw marketingu przedsiębiorstwa produkującego ciastka lub przekąski ziemniaczane, gdy te właśnie produkty są promowane z pomocą małych metalowych płytek znanych jako hiszp. tazos, ang. rappers lub pogs. Nie ma znaczenia, która z tych grup osób jest traktowana jako zorientowany uŝytkownik. WaŜne jest bowiem, by obu grupom znany był fenomen rappers. Rzecznik Generalny P. Mengozzi w opinii z r. w sprawie C-281/10 P (PepsiCo, Inc.) określił ten przypadek mianem podwójnego zorientowanego uŝytkownika.

39 Model zorientowanego uŝytkownika jako enfant terrible ochrony prawnej wzorów przemysłowych model normatywny (ale dwoista normatywnoempiryczna natura) odwołanie się do materiału dowodowego w postaci opinii biegłego nie będzie pomocne, gdyŝ zgodnie z art KPC biegły w postępowaniu cywilnym jest ekspertem, znawcą dysponującym wiedzą i doświadczeniem zawodowym pozwalającym dostarczyć sądowi wiadomości specjalnych krytyka wyroku SN z r. w sprawie II CSK 302/07

40 Wątpliwości dot. zakresu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego w prawie polskim art. 105 ust. 5 p.w.p. (quasi zasada specjalizacji ograniczenie do wytworów tego rodzaju, dla których nastąpiło zgłoszenie) Ustalenie zakresu przedmiotowego prawa z rejestracji wzoru przemysłowego - kluczowe znaczenie ilustracji wzoru przemysłowego??? znaczenie opisu wyjaśniającego ilustrację wzoru przemysłowego???? wpływ paradygmatu patentowego niekompatybilność art. 108 p.w.p. i rozporządzenia z r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych

41 Treść prawa z rejestracji Wyrok TS w sprawie C-488/10: w postępowaniu, którego przedmiotem jest naruszenie prawa wyłącznego wynikającego z zarejestrowanego wzoru wspólnotowego, uprawnienie do zakazania jego uŝywania przez osoby trzecie rozciąga się na kaŝdą osobę trzecią, która uŝywa wzoru niewywołującego u poinformowanego uŝytkownika innego całościowego wraŝenia, w tym równieŝ na osobę trzecią będącą właścicielem później zarejestrowanego wzoru wspólnotowego.

42 Ograniczenia treści prawa z rejestracji wzoru przemysłowego (art. 115 p.w.p.) Uprawniony z rejestracji wzoru przemysłowego nie moŝe zakazać osobie trzeciej korzystania z wzoru: 1) do uŝytku osobistego lub niezwiązanego z działalnością gospodarczą; 2) w celu doświadczalnym; 3) polegającego na jego odtworzeniu do celów cytowania lub nauczania, jeŝeli nie narusza dobrych obyczajów i nie utrudnia uprawnionemu w sposób nieuzasadniony korzystania z wzoru oraz wskazuje na źródło jego pochodzenia; 4) stosowanego lub zawartego w urządzeniach znajdujących się na środkach transportu lądowego i zarejestrowanych w innych państwach statkach morskich lub powietrznych, które czasowo znajdują się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej; 5) przez import części zamiennych i akcesoriów, w których wzór jest stosowany lub zawarty w celu napraw statków, o których mowa w pkt 4; 6) wykonywania napraw statków, o których mowa w pkt 4; 7) przez wykonanie na indywidualne zamówienie naprawy związanej z odtworzeniem części składowej wytworu złoŝonego, w celu przywrócenia mu pierwotnego wyglądu.

43 Ograniczenia treści prawa z rejestracji wzoru przemysłowego c.d. korzystanie w zakresie opisanym w art. 115 p.w.p. nie stanowi naruszenia konieczna zawęŝająca interpretacja cięŝar dowodu obciąŝa tego, kto twierdzi, iŝ konkretna forma uŝycia wzoru przemysłowego objęta jest zakresem dozwolonego korzystania brak kompatybilności z regulacjami ograniczeń innych praw własności intelektualnej (np. w prawie autorskim)

44 Tzw. klauzula napraw (art. 106 (1) p.w.p.) niektóre części składowe wytworu złoŝonego (tzw. części ścisłego dopasowania, ang. must-match) są tak ściśle związane z wyglądem zewnętrznym całości produktu, Ŝe ich wymiana musi oznaczać włączenie części identycznej jak dotychczasowa (np. drzwi samochodowe, elementy oświetlenia zewnętrznego pojazdów, szyby samochodowe) w celu naprawy wytworu złoŝonego konieczne jest odtworzenie takiej części w identycznej formie; w rezultacie na rynku takich części nie ma miejsca dla wzorów alternatywnych, nie ma teŝ miejsca na konkurencję i innowację

45 Klauzula napraw cd. - wyjątek mustmatch ochrona części zamiennych wyłącznymi prawami do wzorów przemysłowych łączy się z dominacją producentów produktów złoŝonych na pierwotnym i wtórnym rynku części zamiennych regulacja prawna problem polityczno-gospodarczy, róŝne reŝimy w państwach UE, brak nowelizacji dyrektywy w tej kwestii (rozwiązanie freeze plus) artykuł 106(1) p.w.p., przewidujący tzw. klauzulę napraw, został dodany ustawą z 29 czerwca r. zmieniającą ustawę - Prawo własności przemysłowej (Dz. U. Nr 136, poz. 958)

46 Klauzula napraw ochrona z tytułu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego nie przysługuje wytworowi, który stanowi część składową wytworu złoŝonego (widoczną), uŝywaną do naprawy tego wytworu w taki sposób, by przywrócić mu jego wygląd początkowy osoby trzecie mogą korzystać z takiego wytworu poprzez jego wytwarzanie, oferowanie, wprowadzanie do obrotu, import, eksport lub uŝywanie wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany, lub poprzez składowanie takiego wytworu dla takich celów.

47 Klauzula napraw problemy stosowania relacje między art. 106 (1) p.w.p. a postanowieniami art. 115 pkt 7) p.w.p. trudności z wykazaniem celu naprawy produktu (tuning, lifting, montowanie aut składaków - nie) Skutki - rejestracja w UP wzorów takich części jest nadal moŝliwa, ale prawa z rejestracji mogą być skutecznie dochodzone jedynie do przypadków wykorzystania wzoru w zakresie przekraczającym treść klauzuli napraw

48 Klauzula połączeń tzw. must-fit (art. 107 ust. 1 pkt 2 p.w.p.) rozszerzanie ochrony prawem z rejestracji wzoru przemysłowego na mechaniczne połączenia powoduje utrudnienia we wzajemnej wymienności produktów róŝnych marek oraz w standaryzacji produktów, co negatywnie oddziałuje na konkurencję rynkową kategoria cech, które muszą być koniecznie odtworzone w dokładnej formie i wymiarach, aby moŝliwe było ich mechaniczne połączenie lub współdziałanie z innym produktem (tzw. must-fit)

49 Wyjątek tzw. klauzula Lego (art. 107 ust 2 p.w.p.) w art. 107 ust. 2 p.w.p. przewidziano jednak w drodze wyjątku od postanowień art. 107 ust. 1 pkt 2 p.w.p. ochronę mechanicznych połączeń produktów modułowych (tzw. klauzula Lego, must-lift), uzasadniając ją tym, Ŝe mechaniczne połączenia produktów modułowych mogą stanowić istotny element innowacyjnych cech tych produktów i w efekcie przedstawiać znaczną wartość rynkową (pkt 15 preambuły i art. 7 ust. 3 dyrektywy 98/71/WE).

50 UniewaŜnienie wzoru przemysłowego, którego wykorzystanie narusza prawa osobiste i majątkowe osób trzecich (art. 117 ust. 2 p.w.p.) Kolizja z wcześniejszym znakiem towarowym (wyrok Sądu w spr. T-148/08 Beifa-Schwann-Stabilo) (- wcześniejsze oznaczenie odróŝniające nie musi być całkowicie i szczegółowo odtworzone w późniejszym wzorze, by istniała podstawa do uniewaŝnienia takiego wzoru - prawa uprawnionego do wzoru nie podwaŝają wcześniejszych praw uprawnionego do znaku towarowego)

51 Kumulatywna ochrona wzorów przemysłowych w prawie własności intelektualnej Zewnętrzna postać produktu jest niezwykle podatna na ochronę w prawie własności intelektualnej na gruncie róŝnych regulacji: ochrona w prawie autorskim (utwór) ochrona w prawie własności przemysłowej (wzór przemysłowy, znak towarowy przestrzenny, wzór uŝytkowy) ochrona prawem do wzoru wspólnotowego zarejestrowanego i niezarejestrowanego ochrona w prawie zwalczania nieuczciwej konkurencji (niewolnicze naśladownictwo, pasoŝytnictwo) KUMULACJA jako zasada wynikająca z art. 16 dyrektywy 98/71/WE

52 Kumulacja z innymi formami ochrony Artykuł 16 Stosunek do innych form ochrony Przepisy niniejszej dyrektywy nie naruszają jakichkolwiek przepisów prawa wspólnotowego lub prawa Państwa Członkowskiego odnoszących się do niezarejestrowanych wzorów, znaków towarowych lub innych oznaczeń odróŝniających, patentów i wzorów uŝytkowych, znaków typograficznych, w zakresie odpowiedzialności cywilnej lub nieuczciwej konkurencji. Preambuła (7) Niniejsza dyrektywa nie wyłącza, w stosunku do wzorów, stosowania prawa krajowego lub wspólnotowego, które przewidują ochronę inną niŝ ta, którą nabywają poprzez rejestrację lub publikację jako wzory, to jest legislację odnoszącą się do praw niezarejestrowanych wzorów, znaków towarowych, patentów lub wzorów uŝytkowych, nieuczciwejkonkurencji lub odpowiedzialności cywilnej.

53 Kumulacja z ochroną wzorów w prawie autorskim Art. 17 dyrektywy Wzór, chroniony prawem z rejestracji lub prawem Państwa Członkowskiego, zgodnie z niniejszą dyrektywą, korzysta równieŝ z ochrony przewidzianej przez prawo autorskie tego Państwa Członkowskiego od dnia stworzenia wzoru lub jego utrwalenia w dowolnej formie. Zakres i warunki, zgodnie z którymi taka ochrona jest przyznana, łącznie z poziomem wymaganej oryginalności, są określane przez Państwo Członkowskie. Pkt (8) Preambuły Wobec braku harmonizacji prawa autorskiego naleŝy ustanowić zasadę kumulowania ochrony szczególnej zarejestrowanych wzorów oraz ochrony w prawie autorskim, pozostawiając Państwom Członkowskim swobodę w ustaleniu zakresu ochrony prawa autorskiego i warunków, zgodnie z którymi ta ochrona jest przyznawana.

54 Zestawienie przesłanek ochrony prawo autorskie twórczość (nowość subiektywna) ochrona sui generis (p.w.p.) nowość (obiektywna zrelatywizowana) indywidualność (oryginalność/piętno osobiste) indywidualny charakter (ogólne wraŝenie, jakie wzór wywołuje na zorientowanym uŝytkowniku)

55 KrzyŜowanie się zakresów ochrony ochrona szczególna ochrona prawem prawnoautorska do wzoru przemysłowego nie kaŝdy wzór przemysłowy moŝe być uwaŝany za dzieło sztuki stosowanej, a nie kaŝde dzieło sztuki stosowanej moŝe być rejestrowane jako wzór przemysłowy, ale.

56 Przykłady utworów wzornictwa przemysłowego Latarka Mini Maglite Krzesełko Tripp-Trapp

57 Ochrona kumulatywna wzorów pozorna niezaleŝność systemów ochrony ten sam niematerialny przedmiot ochrony (trudność w odseparowaniu przedmiotów ochrony), ale róŝne cele ochrony (ochrona osobowości twórcy vs. ochrona wartości marketingowej wzoru) w praktyce koncentracja na korzyściach z ekonomicznej eksploatacji wzoru Wyłączność płynąca z rejestracji wzorów przemysłowych, w myśl art. 105 ust. 5 p.w.p., ogranicza się do wytworów tego rodzaju, dla których nastąpiło zgłoszenie. Ochrona prawnoautorska nie doznaje tego rodzaju ograniczenia, obejmuje utwór jako taki (in abstracto) niezaleŝnie od tego jak został on inkorporowany. Postanowienia art. 105 ust. 5 p.w.p. pozornie ułatwiają przeprowadzenie linii demarkacyjnej między substratem uprawnień prawnoautorskich i praw z rejestracji wzoru.

58 Ochrona prawnoautorska wzorów zarejestrowanych zachwianie podstawowej zasady ochrony własności intelektualnej, iŝ po upływie okresu ochrony dobro staje się przedmiotem domeny publicznej niepoŝądany skutek kumulacji: brak synchronizacji - jeden reŝim stanowi uŝyteczną podstawę ochrony przedmiotów, które w innym reŝimie naleŝą juŝ do domeny publicznej

59 Skutki kumulacji inna długość okresu ochrony w obu reŝimach niezbieŝne zakresy dozwolonego uŝytku w obu reŝimach tendencja do interpretacji rozszerzającej róŝny system roszczeń słuŝących ochronie (specyfika polska) praktyczne unicestwienie działania tzw. klauzuli napraw ochroną prawnoautorską ochrona prawem sui generis mniej atrakcyjna w porównaniu z ochroną prawnoautorską (deprecjonowanie jednego reŝimu przez drugi)

60 Zbieg ochrony prawnoautorskiej i ochrony szczególnej wzorów przemysłowych ujawnia, Ŝe przedmiot i cel ochrony na gruncie obu reŝimów moŝe być identyczny prawo do osiągania korzyści majątkowych z produkcji i sprzedaŝy wytworów ucieleśniających wzór przemysłowy regulacja stanowi wyzwanie dla ustawodawcy

61 Potrzeba regulacji zbiegu nie istnieje, jeŝeli zakresy praw wąskie, ściśle określone a funkcje praw wyraźnie odmienne prawo autorskie ochrona znaków towarowych ochrona wzorów przemysłowych zwalczanie nieuczciwej konkurencji prawo patentowe jasne granice wolności innych uczestników obrotu

62 Tendencje niepokojące w prawie własności intelektualnej: Niepokojące tendencje w prawie własności intelektualnej: pierwotnie precyzyjnie oznaczone cele poszczególnych praw własności intelektualnej uległy zamazaniu i poszukiwana jest wspólna podstawa ochrony inwestycji, która stanowi uzasadnienie ochrony własności intelektualnej. Ten cel niweluje potrzebę róŝnicowania między poszczególnymi prawami własności intelektualnej. Następuje erozja granic między poszczególnymi prawami oraz między sferą własności i wolności. PYTANIE o potrzebę utrzymywania ochrony szczególnej wzornictwa przemysłowego, skoro prawo autorskie konsumuje tę ochronę PYTANIE o ograniczenie hipertrofii prawa autorskiego przez oczyszczenie tej dziedziny z celów komercyjnych oraz ochrony inwestycji, co jest dalekie od pierwotnych funkcji

63 Potrzeba regulacji zbiegu, jeŝeli zakresy praw są bardzo szerokie, mają nieprecyzyjne granice, krzyŝują się a funkcje praw są zbliŝone prawo autorskie prawo patentowe ochrona znaków towarowych zwalczanie nieuczciwej konkurencji ochrona wzorów przemysłowych mały zakres wolności, niepewność co do zakresu wyłączności, negatywny wpływ na konkurencję

64 Konwergencja asymetryczna jedynie teoretyczne róŝnice pomiędzy przedmiotami ochrony, które nie znajdują zastosowania w rzeczywistej ocenie przesłanek ochrony w praktyce zbliŝenie wymogów ochrony ALE! róŝnice w zakresie ochrony i jej ograniczeniach negatywny wpływ na równowagę w systemie własności intelektualnej

65 Model polski art. 116 p.w.p. Ochrona praw majątkowych do utworu, przewidziana w przepisach prawa autorskiego, nie ma zastosowania do wytworów wytworzonych według wzoru przemysłowego i wprowadzonych do obrotu po wygaśnięciu prawa z rejestracji udzielonego na taki wzór.

66 OCHRONA PRAWNOAUTORSKA ZASTOSOWANIE Art. 116 p.w.p.- WARIANT I USTALENIE UTWORU OCHRONA AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH WYGASA W PEWNYM ZAKRESIE OCHRONA AUTORSKICH PRAW OSOBISTYCH TRWA REJESTRACJA WZORU PRZEMYSŁOWEGO 25 LAT WOLNOŚĆ WYTWARZANIA I WPROWADZANIA DO OBROTU PRODUKTÓW WEDŁUG WZORU PRZEMYSŁOWEGO OCHRONA PRAWEM Z REJESTRACJI WZORU PRZEMYSŁOWEGO WYGAŚNIĘCIE PEŁNEGO OKRESU OCHRONY WZORU PRAWEM Z REJESTRACJI

67 OCHRONA PRAWNOAUTORSKA ZASTOSOWANIE Art. 116 p.w.p.- WARIANT II USTALENIE UTWORU OCHRONA AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH WYGASA W PEWNYM ZAKRESIE OCHRONA AUTORSKICH PRAW OSOBISTYCH TRWA REJESTRACJA WZORU PRZEMYSŁOWEGO 10 LAT WOLNOŚĆ WYTWARZANIA I WPROWADZANIA DO OBROTU PRODUKTÓW WEDŁUG WZORU PRZEMYSŁOWEGO NIE!!! Art. 7 ust. 4 Konwencji Berneńskiej ochrona autorskich praw majątkowych przez 25 lat OCHRONA PRAWEM Z REJESTRACJI WZORU PRZEMYSŁOWEGO WYGAŚNIĘCIE OCHRONY WZORU PRAWEM Z REJESTRACJI np. wskutek nieopłacenia kolejnego okresu ochrony

68 Model polski - kontrowersje pełna ochrona kumulatywna na gruncie obu reŝimów dostępna tylko do wygaśnięcia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, przy czym dostęp do ochrony prawnoautorskiej nie jest ograniczony podwyŝszonymi wymogami decyzja o rejestracji wzoru przemysłowego istotnie ogranicza ochronę autorskich praw majątkowych

69 Model polski kontrowersje c.d. w pewnym zakresie niezgodność z art. 7 ust. 4 Konwencji Berneńskiej - moŝe być w praktyce usunięta przez bezpośrednie stosowanie prawa międzynarodowego sprzeczność z art. 17 dyrektywy 98/71/WE o ochronie prawnej wzorów przemysłowych??? - pytanie o treść enigmatycznej wspólnotowej zasady kumulacji ochrony wzorów na gruncie prawa autorskiego - pytanie o znaczenie tzw. design approach - nadzieja na wypowiedź ETS w zapytaniu prejudycjalnym C- 168/09

70 Model polski kontrowersje c.d. w art. 116 p.w.p. zignorowano wymogi zawarte w dyrektywie 2006/116/WE w sprawie czasu ochrony praw autorskich - kontrargument: nie ogranicza okresu ochrony autorskich praw majątkowych całkowicie, lecz odnosi się do pewnego wycinka praw i do sytuacji wyjątkowej, warunkowanej decyzją uprawnionego regulacja sprzeczna z art. 2 i 4 dyrektywy 2001/29/EC o prawie autorskim w społeczeństwie informacyjnym - kontrargument: nie ogranicza zakresu ochrony autorskich praw majątkowych do utworów wzornictwa przemysłowego w sposób generalny, lecz ogranicza w pewnym zakresie prawo do reprodukcji i dystrybucji w odniesieniu do wzorów zarejestrowanych

71 Model polski - zalety wpływa na jasność i przejrzystość sytuacji prawnej zapobiega monopolizacji pewnych rozwiązań pozytywny wpływ na sytuację rynkową i poziom konkurencji zgodny z przesłaniem art. 7 TRIPS (ochrona własności intelektualnej powinna przyczyniać się do promocji innowacji technicznych oraz do transferu i upowszechniania technologii, ze wzajemną korzyścią dla producentów i uŝytkowników wiedzy technicznej w sposób sprzyjający osiągnięciu dobrobytu społecznego i gospodarczego oraz zrównowaŝeniu praw i obowiązków)