Zespół Elektrowni Wiatrowych Adamowo

Transkrypt

1 Raport o oddziaływaniu na integralność, spójność i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 Eurowind Services Sp. z o.o październik 2010r.

2 Raport o oddziaływaniu na integralność, spójność i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 październik 2010r. Zamawiający: Eurowind Services Sp. z o.o ul. Abrahama 1A Gdańsk Wykonawca: Grupa Doradcza SMDI Doradztwo Inwestycyjne Sp. z o.o. Al. Wilanowska 208/ Warszawa Data umowy: 2

3 Informacje o dokumencie Dokument: Wersja: Raport o oddziaływaniu na integralność, spójność i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 Robocza ost Data: Autor: Sprawdził: Diana Brzozowska - Specjalista ds. OOŚ, Maciej Stryjecki ekspert ds. OOS Krzysztof Mielniczuk Wiceprezes Zarządu Dokument jest przeznaczony jedynie dla Zamawiającego i służy realizacji określonych celów związanych z danym projektem. Nie może być wykorzystywany przez żaden inny podmiot ani w jakimkolwiek innym celu. Wykonawca nie ponosi odpowiedzialności za konsekwencje użycia tego dokumentu przez inny podmiot lub w innym celu. Dokument zawiera informacje poufne i stanowi własność intelektualną. Nie może być udostępniany innym podmiotom niż Zamawiający bez zgody Wykonawcy i Zamawiającego. 3

4 Spis treści 1. Cel i metodyka sporządzenia raportu Opis przedsięwzięcia Charakterystyka przedsięwzięcia Warianty przedsięwzięcia Rozpatrywane warianty lokalizacyjne Rozpatrywane warianty technologiczne Wariant zerowy Screening Lokalizacja przedsięwzięcia względem obszarów Natura Opis obszarów Natura 2000 pozostających w strefie potencjalnego oddziaływania przedsięwzięcia Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Jezioro Drużno (PLB280013) Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Jezioro Drużno (PLH280028) Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Zalew Wiślany (PLB280010) Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (PLH280007) Proponowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej (PLH280029) Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły (PLB040003) Opis potencjalnych oddziaływań przedsięwzięcia na obszary Natura Oddziaływanie na ornitofaunę na etapie eksploatacji Oddziaływanie na ptaki na etapie planowania i realizacji i likwidacji Oddziaływanie na pozostałe elementy środowiska mogące mieć wpływ na właściwy stan ochrony na obszarach Natura Wzajemne oddziaływania poszczególnych elementów środowiska Wstępna ocena przewidywanych znaczących oddziaływań przedsięwzięcia na obszary Natura Szczegółowa ocena oddziaływania na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tych obszarów Cele ochrony obszarów Natura 2000 pozostających w strefie oddziaływania przedsięwzięcia Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Jezioro Drużno (PLB280013) Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Jezioro Drużno (PLH280028) Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Zalew Wiślany (PLB280010) Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (PLH280007)

5 Proponowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej (PLH280029) Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły (PLB040003) Metodyka oceny znaczącego oddziaływania Ocena stopnia oddziaływania Przedsięwzięcia na obszary Natura Stopień oddziaływań na specjalne obszary ochrony siedlisk Stopień oddziaływań na obszary specjalnej ochrony ptaków Analiza wpływu kumulatywnego Wykonane i zalecane działania mające na celu zapobieganie i ograniczanie wpływu przedsięwzięcia na środowisko Etap planowania i sporządzania projektu technicznego Etap eksploatacji Zalecenia dotyczące monitoringu Wyniki oceny wpływu przedsięwzięcia na przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz ich spójność i integralność

6 1. Cel i metodyka sporządzenia raportu Celem wykonania niniejszego raportu jest przedstawienie wyników oceny oddziaływania przedsięwzięcia, polegającego na budowie Zespołu Elektrowni Wiatrowych Adamowo, na integralność, spójność i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000, które znajdują się w strefie jego potencjalnych oddziaływań. Raport wykonano zgodnie z wezwaniami Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie do uzupełnienia raportów OOŚ (sygnatury: RDOŚ-28-WOPN /09/10/awk/tb oraz RDOŚ-28-WOPN /09/10/awk/tb). składa się z dwóch przedsięwzięć inwestycyjnych: Przedsięwzięcia polegającego na budowie elektrowni wiatrowej składającej się z 10 turbin wiatrowych położonych na terenie gminy Gronowo Elbląskie na nieruchomościach nr ewid.: 11/82, 11/84, 11/81/, 11/67, 7/7 obręb geodezyjny Kopanka Druga oraz 95/14 obręb geodezyjny Nogat Przedsięwzięcia polegającego na budowie elektrowni wiatrowej składającej się z 10 turbin wiatrowych położonych w gminie Elbląg, na nieruchomościach nr 92/23, 39/5, 39/2, 117/11, obręb geodezyjny Adamowo Raport stanowi uzupełnienie raportów o oddziaływaniu na środowisko dla powyższych przedsięwzięć, przygotowanych w ramach procedury w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach: 1. Zgodnie z postanowieniem Wójta Gminy Elbląg o sygnaturze OŚ- 7627/09/09, wydanym dla Eurowind Services Sp. z o.o 2. Zgodnie z postanowieniem Wójta Gminy Gronowo Elbląskie o sygnaturze RG-IV /3/2009, wydanym dla Eurowind Services Sp. z o.o Ze względu na fakt, iż obydwa przedsięwzięcia inwestycyjne zlokalizowane są w bezpośrednim swoim sąsiedztwie, proces oceny oddziaływania na obszary Natura 2000, jak i raport przedstawiający jego wyniki, będzie dla nich wspólny. Ocena oddziaływania Zespołu Elektrowni Wiatrowych Adamowo na obszary Natura 2000 położone w strefie potencjalnych oddziaływań, ich spójność i integralność oraz gatunki i siedliska, dla ochrony których zostały one utworzone, została przeprowadzona zgodnie z metodologią opisaną w opracowaniu Dyrekcji Generalnej - Środowisko Komisji Europejskiej pt.: Ocena planów i przedsięwzięć znacząco oddziaływujących na obszary Natura 2000 Wytyczne metodyczne dotyczące przepisów Artykułu 6 (3) i (4) Dyrektywy Siedliskowej 92/43/EWG z listopada 2001 r., a także projektem Wytycznych Komisji Europejskiej Rozwój energetyki wiatrowej a Natura 2000 z marca 2010r. 6

7 Ocena obejmuje następujące elementy: 1. Krótki opis przedsięwzięcia 2. Krótki opis obszarów Natura Opis potencjalnych oddziaływań przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 i wstępna ocena ich skali (screening) 4. Szczegółowa ocena oddziaływania na integralność, spójność i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 pozostających w strefie potencjalnych znaczących oddzialywań 5. Opis działań minimalizujących 6. Wnioski Przy ocenie wzięto pod uwagę następujące kryteria i czynniki: Opis poszczególnych elementów przedsięwzięcia, które mogą prawdopodobnie powodować (pojedynczo lub w powiązaniu z innymi planami lub przedsięwzięciami) oddziaływania na obszar Natura Opis każdego możliwego bezpośredniego, pośredniego lub wtórnego oddziaływania przedsięwzięcia (pojedynczo lub w powiązaniu z innymi planami lub przedsięwzięciami) na obszar Natura 2000, dającego się przewidzieć jako prosta konsekwencja następujących cech: rozmiarów i skali; zajęcia terenu; odległości od obszaru Natura 2000 lub jego fragmentów o kluczowym znaczeniu dla ochrony; wymagań zasobowych (poboru wody itd.); emisji (odprowadzanych do gleby, wody lub powietrza); wymogów związanych z wydobyciem mas ziemnych; wymogów transportowych; czasu trwania budowy, eksploatacji, likwidacji itd.; innych. Opis wszystkich prawdopodobnych zmian w charakterystykach obszaru wynikających z: zmniejszenia powierzchni siedlisk; zakłóceń w funkcjonowaniu populacji kluczowych gatunków; fragmentacji siedlisk lub populacji gatunków; redukcji zagęszczenia gatunków; zmian w kluczowych wskaźnikach wartości ochronnej (jakość wody itd.); zmian klimatu. Opis wszystkich przypuszczalnych oddziaływań na integralność i spójność obszarów Natura 2000, z racji: ingerencji w kluczowe zależności kształtujące strukturę obszaru; ingerencji w kluczowe zależności kształtujące funkcję obszaru. Przedstawienie wskaźników istotności oddziaływań zidentyfikowanych powyżej, wyrażone w odniesieniu do: utraty; fragmentacji; przerwania ciągłości; zakłóceń; 7

8 zmian w kluczowych elementach obszaru (np. jakość wody itd.). Opis tych spośród powyższych elementów przedsięwzięcia lub planu, a także kombinacji elementów, dla których przewidywane oddziaływania będą prawdopodobnie znaczące, względnie skala lub natężenie oddziaływań nie są znane. 8

9 2. Opis przedsięwzięcia Ze względu na fakt, iż niniejszy dokument jest uzupełnieniem do raportów o oddziaływaniu na środowisko ocenianych przedsięwzięć, ich opis będzie skrótowy i ukierunkowany na wyszczególnienie tych elementów, które mogą powodować oddziaływania na przedmiot ochrony oraz integralność i spójność obszarów Natura 2000 pozostających w strefie potencjalnych oddziaływań tych przedsięwzięć Charakterystyka przedsięwzięcia Przedsięwzięcie będzie polegało na budowie dwóch farm wiatrowych wchodzących w skład Zespołu Elektrowni Wiatrowych Adamowo. Pierwszy projekt zlokalizowany jest na terenie gminy Gronowo Elbląskie, w powiecie elbląskim, w województwie warmińsko mazurskim. Moc tego zespołu, obecnie określona została na 20 MW. Na projekt składają się następujące zadania: 1) budowa 10 elektrowni wiatrowych o mocy 2 MW, 2) budowa elektroenergetycznych linii kablowych 30 kv oraz linii telekomunikacyjnych (światłowodu), 3) budowa wewnętrznej stacji elektroenergetycznej (GPZ) 30/110 kv, wspólnej dla obu projektów, znajdującej się na terenie gminy Elbląg 4) budowa, modernizacja, remont istniejących dróg dojazdowych do elektrowni, 5) budowa placów montażowych i manewrowych oraz zaplecza budowy 6) budowa linii kablowej 110 kv łączącej wewnętrzny GPZ ze stacją elektroenergetyczną Radomsko Lokalizacja inwestycji planowana jest w obrębie działek o numerach przedstawionych w tabeli 1: Tabela 1 Rozmieszczenie turbin w ramach planowanej inwestycji na terenie gminy Gronowo Elbląskie Numer turbiny Działka Obręb Gmina EW11 11/67 Kopanka Druga Gronowo Elbląskie EW12 11/84 Kopanka Druga Gronowo Elbląskie EW13 11/82 Kopanka Druga Gronowo Elbląskie EW14 11/81 Kopanka Druga Gronowo Elbląskie EW15 7/7 Kopanka Druga Gronowo Elbląskie EW16 7/7 Kopanka Druga Gronowo Elbląskie EW17 7/7 Kopanka Druga Gronowo Elbląskie 9

10 EW18 95/14 Nogat Gronowo Elbląskie EW19 95/14 Nogat Gronowo Elbląskie EW20 95/14 Nogat Gronowo Elbląskie Powierzchnia działek przeznaczonych pod turbiny wiatrowe wynosi ok. 150 ha. Przy powstaniu omawianego przedsięwzięcia planowana jest budowa dróg dojazdowych o nawierzchni utwardzonej i szerokości ok. 5 m. Drogi dojazdowe będą łączyć miejsca posadowienia turbin z drogami gminnymi. Łączna długość dróg dojazdowych wynosić będzie ok. 4 km. Place montażowe wokół przedmiotowych elektrowni wiatrowych zostaną wykonane w postaci utwardzonej nawierzchni żwirowej. Dla każdej turbiny powstanie plac o długości ok. 80 m i szerokości ok. 45 m. Turbiny zostaną podłączone do GPZ przy pomocy linii kablowej, ułożonej w wykopie o głębokości ok. 1,5 m i szerokości ok. 1 m. Przewidywana długość trasy kabla to ok. 6,4 km. Na części trasy (np. w wypadku kolizji z drogami lub ciekami wodnymi) kabel będzie ułożony metodą przecisku sterowanego, w rurze osłonowej. W tych samych wykopach zostanie ułożony kabel telekomunikacyjny. Długość tego kabla będzie zbliżona do długości kabla elektroenergetycznego. Drugi projekt zlokalizowany jest na terenie gminy Elbląg, w powiecie elbląskim, w województwie warmińsko mazurskim. Moc tego zespołu, również określona została na 20 MW. Na projekt składają się następujące zadania: 1) budowa 10 elektrowni wiatrowych o mocy 2 MW, 2) budowa elektroenergetycznych linii kablowych 30 kv oraz linii telekomunikacyjnych (światłowodu), 3) budowa wewnętrznej stacji elektroenergetycznej (GPZ) 30/110 kv, wspólnej dla obu projektów, znajdującej się na terenie gminy Elbląg 4) budowa, modernizacja, remont istniejących dróg dojazdowych do elektrowni, 5) budowa placów montażowych i manewrowych oraz zaplecza budowy 6) budowa linii kablowej 110 kv łączącej wewnętrzny GPZ ze stacją elektroenergetyczną Radomsko 10

11 Lokalizacja inwestycji planowana jest w obrębie działek o numerach przedstawionych w tabeli 2: Tabela 2 Rozmieszczenie turbin w ramach planowanej inwestycji na terenie gminy Elbląg Numer turbiny Działka Obręb Gmina EW1 92/23 Adamowo Elbląg EW2 92/23 Adamowo Elbląg EW3 92/23 Adamowo Elbląg EW4 92/23 Adamowo Elbląg EW5 92/23 Adamowo Elbląg EW6 39/5 Adamowo Elbląg EW7 39/5 Adamowo Elbląg EW8 92/23 Adamowo Elbląg EW9 39/2 Adamowo Elbląg EW10 117/11 Adamowo Elbląg Powierzchnia działek przeznaczonych pod turbiny wiatrowe wynosi ok. 200 ha. Przy powstaniu omawianego przedsięwzięcia planowana jest budowa dróg dojazdowych o nawierzchni utwardzonej i szerokości ok. 5 m. Drogi dojazdowe będą łączyć miejsca posadowienia turbin z drogami gminnymi. Łączna długość dróg dojazdowych wynosić będzie ok. 3,8 km. Place montażowe wokół przedmiotowych elektrowni wiatrowych zostaną wykonane w postaci utwardzonej nawierzchni żwirowej. Dla każdej turbiny powstanie plac o długości ok. 80 m i szerokości ok. 45 m. Turbiny zostaną podłączone do GPZ przy pomocy linii kablowej, ułożonej w wykopie o głębokości ok. 1,5 m i szerokości ok. 1 m. Przewidywana długość trasy kabla to ok. 6,4 km. Na części trasy (np. w wypadku kolizji z drogami lub ciekami wodnymi) kabel będzie ułożony metodą przecisku sterowanego, w rurze osłonowej. W tych samych wykopach zostanie ułożony kabel telekomunikacyjny. Długość tego kabla będzie zbliżona do długości kabla elektroenergetycznego. Dla obu projektów, składających się za ZEW Adamowo, planowane jest wykorzystanie turbin E-82 firmy Enercon GmbH o parametrach przedstawionych w tabeli 3. Tabela 3 Podstawowe dane każdej z planowanych elektrowni: Moc nominalna: Średnica wirnika: Wysokość piasty: 2000 kw 82 m 108,3 m Liczba łopat 3 Powierzchnia omiatana: 7854 m 2 Minimalna prędkość wiatru: Optymalna prędkość wiatru: 2,5 m/s 12 m/s 11

12 Maksymalna prędkość wiatru: Obrót skrzydeł: Materiał skrzydeł: Prędkość obrotowa: Układy hamulcowe: m/s zgodny z ruchem wskazówek zegara włókno szklane wzmocnione epoksydowo z integralną ochroną przeciwpiorunową zmienna, od 6-19,5 obr./min. 3 niezależne systemy kontroli nachylenia łopat z zasilaniem awaryjnym Planuje się, iż wieże turbin zostaną posadowione na fundamencie bezpośrednim. Fundament wykonany zostanie w technologii żelbetowej w kształcie okręgu o średnicy ok m. Przeciętna powierzchnia działki zajętej pod pojedynczą elektrownię wiatrową to ok. 0,1 ha. Łączna moc zespołu (ZEW Adamowo) jest obecnie określona na 40 MW. Omawiana inwestycja będzie pracowała przez ok lat. Po tym czasie (lub wcześniej) nie zostanie jednak najprawdopodobniej zlikwidowana, lecz zmieniona zostanie technologia. Lokalizacja przedsięwzięcia i stan zagospodarowania terenu ZEW Adamowo będzie zlokalizowane na terenie otwartym, o funkcji rolniczej. Wszystkie elementy przedsięwzięcia będą zlokalizowane na użytkach rolnych. Najbliższe inwestycji tereny z zabudową zagrodową znajdują się w odległości ok. 430 m. Projektowane obiekty i rozwiązania w zakresie infrastruktury technicznej nie zmieniają dotychczasowej podstawowej, rolniczej funkcji terenu. Dojazd do terenu inwestycji zapewniają drogi publiczne oraz planowane do realizacji drogi dojazdowe. W bezpośrednim sąsiedztwie planowanego przedsięwzięcia znajdują się wyłącznie tereny upraw rolnych i łąki oraz nieużytki. W dalszym sąsiedztwie zlokalizowana jest zabudowa zagrodowa. Struktura środowiska biotycznego terenów przeznaczonych na realizację inwestycji uwarunkowana jest obecnym użytkowaniem gruntów. W granicach obszaru projektowanego pod ZEW Adamowo wyróżnić można kilka podstawowych typów zbiorowisk roślinnych, których wykształcenie i funkcjonowanie wiąże się z odmiennymi cechami środowiska abiotycznego oraz aktualnym charakterem antropogenicznego użytkowania. Należą do nich przede wszystkim zbiorowiska typowe dla terenów użytkowanych rolniczo (pól uprawnych). Stanowią one sztuczny układ ekologiczny, utworzony przez człowieka w celu uzyskania maksymalnych plonów. Ze zbiorowisk nierolniczych dominują pod względem zajmowanej powierzchni w rejonie projektowanej inwestycji: - zespoły roślinności segetalnej (tzw. chwasty pól uprawnych); - zbiorowiska ruderalne zajmują stosunkowo niewielkie tereny w rejonie dróg gruntowych oraz na miedzach i związane są z bytowaniem człowieka. Szczegółowy opis siedlisk przyrodniczych oraz ocena wpływu przedsięwzięcia na nie stanowi odrębny dokument, będący uzupełnieniem do raportów o oddziaływaniu dla przedmiotowych przedsięwzięć. 12

13 2.2. Warianty przedsięwzięcia Rozpatrywane warianty lokalizacyjne W ramach przygotowania projektu, inwestor rozważał różne warianty lokalizacji farmy wiatrowej oraz poszczególnych elektrowni. Każdy z kolejnych wariantów był oceniany pod kątem różnych czynników. Odrzucono część rozpatrywanych propozycji lokalizacji, które były niekorzystne z punktu widzenia: społecznego, ekonomicznego, ekologicznego. Przyczynami społecznymi odrzucenia niektórych rozpatrywanych lokalizacji była zbyt bliska odległość elektrowni od zabudowań. Przyczynami ekonomicznymi odrzucenia części lokalizacji były koszt ewentualnej dzierżawy/wykupu gruntów, koszty przyłączenia farmy do sieci, koszty rozbudowy infrastruktury drogowej lub potencjalnie gorsza wietrzność, przekładająca się na wyniki produkcji. Podczas kształtowania preferowanego wariantu lokalizacyjnego, brano także pod uwagę wyniki analiz ekologicznych, w tym zwłaszcza monitoringów nietoperzy i ptaków Rozpatrywane warianty technologiczne Inwestor rozpatrywał 2 warianty mocy turbin, przy tej samej lokalizacji wież elektrowni: Wariant I zastosowanie turbin E 82 niemieckiej firmy Enercon GmbH o mocy 2,0 MW każda; Wariant II zastosowanie turbin GE Wind Energy typu GE 1.5sle. o mocy 1,5 MW każda. Analiza ekonomiczna przedsięwzięcia wskazuje, że zarówno dla inwestora jak i społeczeństwa najbardziej korzystny jest wariant z zastosowaniem turbin wiatrowych Enercon o mocy 2,0 MW. W przypadku realizacji tego wariantu, przy porównywalnej uciążliwości inwestycji (prace budowlane, hałas związany z eksploatacją, wpływ na krajobraz) produkcja ekologicznej energii będzie znacznie większa niż w wypadku realizacji wariantu z zastosowaniem turbin o mniejszej mocy. 13

14 Wariant zerowy Wariant zerowy, to taki w którym przedsięwzięcie nie zostanie zrealizowane i oznacza: brak realizacji zamierzeń inwestora, brak korzyści finansowych dla gminy (podatki) i jej mieszkańców (sprzedaż lub dzierżawa działek pod wiatraki), utrudnienie w realizacji polityki energetycznej państwa w dziedzinie rozwoju energetyki odnawialnej oraz w osiągnięciu celu wyznaczonego w Dyrektywie 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 roku w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, zgodnie z którą udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 roku w Polsce powinien wynieść 15 %. nie zostanie osiągnięta redukcja emisji następujących zanieczyszczeń do atmosfery w wyniku zaspokajania krajowych potrzeb energetycznych źródłami bezemisyjnymi: CO 12,25 Mg, CO ,25 Mg, NO x 196,00 Mg, SO 2 477,75 Mg oraz pyłów 67,38 Mg na rok 1. Jednocześnie, w przypadku nie zrealizowania przedsięwzięcia teren przeznaczony pod inwestycję nie zmieniłby swojego przeznaczenia i nadal byłby wykorzystywany rolniczo. Wariant ten nie spowoduje także wystąpienia nowych oddziaływań na środowisko, w związku z tym nie wystąpią jego zmiany jakościowe i ilościowe. Opcja ta oznacza jednak niewykorzystanie w potencjalnych możliwości terenu, gdzie istnieją odpowiednie warunki wiatrowe do rozwoju energetyki wiatrowej. Wariant zerowy został w związku z powyższym odrzucony przez inwestora na etapie przygotowania projektu. Rozpatrywane warianty alternatywne przedsięwzięcia nie mają znaczenia dla ostatecznej oceny potencjalnej skali oddziaływań na integralność, spójność i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000, gdyż nie zmieniają parametrów przedsięwzięcia w sposób istotnie wpływający na skalę jego potencjalnych oddziaływań, co zostanie wykazane poniżej. 1 Przy założeniu, że wielkość rocznej produkcji energii elektrycznej ZEW Adamowo wyniesie MWh a wskaźniki redukcji emisji wynoszą: CO 0,2 kg/mwh, CO 2 937,0 kg/mwh, NO x 3,2 kg/mwh, SO 2 7,8 kg/mwh oraz pyłów 1,1 kg/mwh. 14

15 3. Screening 3.1. Lokalizacja przedsięwzięcia względem obszarów Natura 2000 Planowane przedsięwzięcie będzie zlokalizowane w gminach Elbląg oraz Gronowo Elbląskie, w powiecie elbląskim, w województwie warmińsko - mazurskim. Usytuowane będzie ok. 5,5 km na zachód od miasta Elbląg, po prawej stronie rzeki Nogat, pomiędzy miejscowościami Jegłownik, Nogat, Wiktorowo oraz Adamowo. Przedsięwzięcie nie jest zlokalizowane na obszarze Natura 2000 ani w bezpośrednim sąsiedztwie żadnego obszaru Natura Najbliższe istniejące obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 znajdują się w odległości ok. 7 km. W promieniu 30 km od farmy wiatrowej znajdują się trzy istniejące obszary specjalnej ochrony ptaków oraz dwa istniejące specjalne obszary ochrony siedlisk. W promieniu tym zlokalizowany jest również jeden proponowany obszar specjalnej ochrony siedlisk, który w październiku 2009 roku został zatwierdzony przez Radę Ministrów i zgłoszony do Komisji Europejskiej. Znajduje się on na liście tzw. proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty, które zgodnie z zasadą przezorności do czasu zatwierdzenia przez Komisję Europejską jako obszary mające znaczenie dla Wspólnoty i wyznaczenia jako specjalne obszary ochrony siedlisk, podlegają takiej samej ochronie jak już wyznaczone siedliskowe obszary Natura Aby wyeliminować jakiekolwiek uzasadnione podejrzenie możliwości wystąpienia potencjalnych znaczących oddziaływań na integralność, spójność i przedmiot ochrony obszarów Natury 2000, w ramach niniejszej oceny uwzględniono potencjalny wpływ na wszystkie istniejące i proponowane obszary Natura 2000 w promieniu ok. 30 km od planowanego przedsięwzięcia. 15

16 Lokalizację obszarów Natura 2000 względem planowanego przedsięwzięcia przedstawia rysunek 1. Rysunek 1 Lokalizacja ZEW Adamowo (zaznaczona na pomarańczowo) na tle obszarów Natura 2000 (źródło mapy: ) 1 OSOP Dolina Dolnej Wisły, 2 SOOS Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana oraz OSOP Zalew Wiślany, 3 proponowany SOOS Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej, 4 OSOP Jezioro Drużno, 5 SOOS Jezioro Drużno 3.2. Opis obszarów Natura 2000 pozostających w strefie potencjalnego oddziaływania przedsięwzięcia Opisy obszarów Natura 2000 uwzględniają wszystkie odnotowane na danym obszarze gatunki ptaków wymienione w załączniku I do Dyrektywy Rady 74/409/EWG, regularnie występujące gatunki ptaków migrujących nie wymieniowych w załączniku I do Dyrektywy Rady 74/409/EWG, typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz gatunki roślin i zwierząt wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Gatunki lub typy siedlisk, będące przedmiotem ochrony na danym obszarze Natura 2000, a więc dla których ocena wartości obszaru dla ich zachowania/ochrony mieści się w kategoriach A - znakomita, B dobra lub C znacząca, zostały podkreślone Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Jezioro Drużno (PLB280013) Odległość od farmy: ok. 7 km na południowy - wschód Powiązania z innymi obszarami Natura 2000: PLH Jezioro Drużno 16

17 Opis obszaru Bardzo płytkie (ok. 0,8 m głębokości) eutroficzne jezioro, o daleko posuniętym procesie lądowacenia, o zabagnionych brzegach, z rozległymi trzcinowiskami i rozległymi płatami olsu. Bogata jest roślinność wodna zanurzona i pływająca, a przy brzegach szuwary. Poziom wody w jeziorze ulega silnym wahaniom, co jest wynikiem wahań poziomu wody w Zalewie Wiślanym, z którym ostoja łączy się poprzez rzekę Elbląg. Wartość przyrodnicza i znaczenie Jest to ostoja ptasia o randze europejskiej E15. Występuje tu co najmniej 18 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla: krakwa - 3%-5% populacji krajowej (C3), gęgawa i rybitwa czarna - 2%-3% populacji krajowej (C3, C6), rybitwa białowąsa (PCK) - powyżej 1% populacji krajowej (C6), co najmniej 1% populacji krajowej (C3,C6) następujących gatunków ptaków: rybitwa rzeczna, perkoz dwuczuby, płaskonos, brzęczka, podróżniczek (PCK), zielonka (PCK). Stosunkowo licznie (C7) występują: bielik (PCK), kropiatka i krzyżówka. W okresie wędrówek występuje żuraw (który stanowi 2% populacji szlaku wędrówkowego, C2), krakwa - ponad 2% populacji szlaku wędrówkowego (C3), płaskonos - powyżej 2% populacji szlaku wędrówkowego (C3), gęś zbożowa - około 1% populacji szlaku wędrówkowego (C3) oraz gęś białoczelna (C3) - c. 1% populacji szlaku wędrówkowego. W stosunkowo dużych ilościach (C7) występują: gęgawa, krzyżówka, gągoł i świstun. Ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach powyżej osobników (C4). Jezioro jest przykładem półnaturalnego ekosystemu, gdyż zarówno jego wielkość jak i kształt jest wypadkową działań procesów naturalnych zachodzących w dolnej delcie Wisły i prowadzonej tu od kilku wieków gospodarki człowieka (obwałowania, osuszanie, systemy kanałów i rowów, polderyzacja). Bujna i różnorodna szata roślinna, a także specyficzne warunki fizyczne - silnie rozbudowana linia brzegowa, obecność wysp i kęp pływających - sprzyja występowaniu wielu gatunków ptaków i innych gatunków związanych z wodno-lądowym środowiskiem Łącznie występują tu 4 typy siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 8 gatunków z Załącznika II. Obszar obejmuje rezerwat przyrody Jezioro Drużno (3 021,6 ha, 1966) oraz jest w całości położony na terenie I Obszaru Chronionego Krajobrazu województwa warmińsko-mazurskiego. Zagrożenia Silne zanieczyszczenie pochodzenia rolniczego, komunalnego i przemysłowego, polowania w bezpośrednim otoczeniu rezerwatu, wypalanie trzcin w okresie wiosennym, bardzo intensywne kłusownictwo rybackie. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A021 Botaurus stellaris A022 Ixobrychus minutus A075 Haliaeetus albicilla A081 Circus aeruginosus A084 Circus pygargus A089 Aquila pomarina A119 Porzana porzana 17

18 A120 Porzana parva A122 Crex crex A127 Grus grus A193 Sterna hirundo A196 Chlidonias hybrida A197 Chlidonias niger A229 Alcedo atthis A236 Dryocopus martius A272 Luscinia svecica A307 Sylvia nisoria A338 Lanius collurio Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A005 Podiceps cristatus A039 Anser fabalis A041 Anser albifrons A043 Anser anser A050 Anas penelope A051 Anas strepera A052 Anas crecca A053 Anas platyrhynchos A056 Anas clypeata A061 Aythya fuligula A067 Bucephala clangula A989 waterfowl Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo-sphagnetum, Sphagno girgensohnii-piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1318 Myotis dasycneme 1337 Castor fiber 1355 Lutra lutra Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1099 Lampetra fluviatilis 1134 Rhodeus sericeus amarus 1149 Cobitis taenia 18

19 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Jezioro Drużno (PLH280028) Odległość od farmy: ok. 7,5 km na południowy wschód Powiązania z innymi obszarami: PLB Jezioro Drużno Opis obszaru Bardzo płytkie (ok. 0,8 m głębokości) eutroficzne jezioro, o daleko posuniętym procesie lądowacenia, o zabagnionych brzegach, z rozległymi trzcinowiskami i rozległymi płatami olsu. Bogata jest roślinność wodna zanurzona i pływająca, a przy brzegach szuwary. Poziom wody w jeziorze ulega silnym wahaniom, co jest wynikiem wahań poziomu wody w Zalewie Wiślanym, z którym ostoja łączy się poprzez rzekę Elbląg. Wartość przyrodnicza i znaczenie Jezioro jest przykładem półnaturalnego ekosystemu, gdyż zarówno jego wielkość jak i kształt jest wypadkową działań procesów naturalnych zachodzących w dolnej delcie Wisły i prowadzonej tu od kilku wieków gospodarki człowieka (obwałowania, osuszanie, systemy kanałów i rowów, polderyzacja). Bujna i różnorodna szata roślinna, a także specyficzne warunki fizyczne - silnie rozbudowana linia brzegowa, obecność wysp i kęp pływających - sprzyja występowaniu wielu gatunków ptaków i innych gatunków związanych z wodno-lądowym środowiskiem Łącznie występują tu 4 typy siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 8 gatunków z Załącznika II. Jest to ostoja ptasia o randze europejskiej E15. Występuje tu co najmniej 18 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla: krakwa - 3%-5% populacji krajowej (C3), gęgawa i rybitwa czarna - 2%-3% populacji krajowej (C3, C6), rybitwa białowąsa (PCK) - powyżej 1% populacji krajowej (C6), co najmniej 1% populacji krajowej (C3,C6) następujących gatunków ptaków: rybitwa rzeczna, perkoz dwuczuby, płaskonos, brzęczka, podróżniczek (PCK), zielonka (PCK). Stosunkowo licznie (C7) występują: bielik (PCK), kropiatka i krzyżówka. W okresie wędrówek występuje żuraw (2% populacji szlaku wędrówkowego, C2), krakwa - ponad 2% populacji szlaku wędrówkowego (C3), płaskonos - powyżej 2% populacji szlaku wędrówkowego (C3), gęś zbożowa - około 1% populacji szlaku wędrówkowego (C3) oraz gęś białoczelna (C3) - c. 1% populacji szlaku wędrówkowego; w stosunkowo dużych ilościach (C7) występują: gęgawa, krzyżówka, gągoł i świstun; ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach powyżej osobników (C4). Obszar obejmuje rezerwat przyrody Jezioro Drużno oraz jest w całości położony na terenie I Obszaru Chronionego Krajobrazu województwa warmińsko-mazurskiego. Zagrożenia Silne zanieczyszczenie pochodzenia rolniczego, komunalnego i przemysłowego, polowania w bezpośrednim otoczeniu rezerwatu, wypalanie trzcin w okresie wiosennym, bardzo intensywne kłusownictwo rybackie. 19

20 Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A021 Botaurus stellaris A022 Ixobrychus minutus A075 Haliaeetus albicilla A081 Circus aeruginosus A084 Circus pygargus A089 Aquila pomarina A119 Porzana porzana A120 Porzana parva A122 Crex crex A127 Grus grus A193 Sterna hirundo A196 Chlidonias hybrida A197 Chlidonias niger A229 Alcedo atthis A236 Dryocopus martius A272 Luscinia svecica A307 Sylvia nisoria A338 Lanius collurio Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A005 Podiceps cristatus A039 Anser fabalis A041 Anser albifrons A043 Anser anser A050 Anas penelope A051 Anas strepera A052 Anas crecca A053 Anas platyrhynchos A056 Anas clypeata A061 Aythya fuligula A067 Bucephala clangula A989 waterfowl Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo-sphagnetum, Sphagno girgensohnii-piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incane, olsy źródliskowe) 20

21 Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1318 Myotis dasycneme 1337 Castor fiber 1355 Lutra lutra Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1099 Lampetra fluviatilis 1134 Rhodeus sericeus amarus 1149 Cobitis taenia Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Zalew Wiślany (PLB280010) Odległość od farmy: ok. 7,5 km na północny - wschód Powiązania z innymi obszarami Natura 2000: PLB Dolina Pasłęki PLH Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana Opis obszaru Obszar obejmuje polską część płytkiego zalewu przymorskiego (średnia głębokość 2,3 m, maksymalna 4,6 m), o wodzie słonawej, odciętego od Bałtyku Mierzeją Wiślaną. Zalew łączy się z Bałtykiem wąskim kanałem usytuowanym w rosyjskiej części zbiornika, przez który w czasie silnych sztormów następują wlewy wód morskich. Do polskiej części zalewu uchodzi szereg rzek, od strony zachodniej jest to parę ramion Wisły, z największym Nogatem, od wschodniej i południa rzeki Elbląg, Bauda i Pasłęka, płynące z obszarów wysoczyznowych. Zalew charakteryzuje sie bardzo szybkimi zmianami poziomu wody, dochodzącymi w ciągu dnia do 1,5 m, następującymi pod wpływem wiatru. Przy brzegach zalewu ciągną się rozległe pasy szuwarów, osiągające szerokość setek metrów. Najważniejsze obszary lęgowe ptaków na zalewie znajdują się w Zatoce Elbląskiej i w rejonie ujścia Pasłęki. Obszary najważniejsze dla ptaków nielęgowych to strefa przybrzeżna rozciągająca się od Przebrna do ujścia rzeczki Cieplicówki, Zatoka Elbląska oraz strefa przybrzeżna w okolicy ujścia Pasłęki. Wartość przyrodnicza i znaczenie Ostoja ptasia o randze europejskiej E 14. Występuje tu co najmniej 27 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, co najmniej 9 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym występuje hełmiatka (1-3 pary) (PCK) - 1%-3% populacji krajowej, gęgawa - około 1% populacji lęgowej, ohar do 10% populacji lęgowej, perkoz dwuczuby ponad 1% populacji lęgowej, czapla siwa ponad 8% populacji lęgowej, śmieszka ponad 1% populacji lęgowej, brzęczka - powyżej 1% populacji lęgowej, bielik ponad 1% populacji lęgowej. W stosukowo wysokiej liczebności (C7) występują: bąk (PCK), bączek (PCK), bocian biały, cyranka, cyraneczka, żeruje c par kormorana z pobliskiej kolonii lęgowej (największej w Polsce - 50% krajowej populacji lęgowej) w Kątach Rybackich. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2 i C3) następujących gatunków: bielaczek, cyraneczka, gęś białoczelna, gęś zbożowa, rożeniec, czernica, głowienka, mewa mała; stosunkowo duże koncentracje (C7) osiąga łabędź krzykliwy (do

22 osobników), łabędź niemy (pierzy się do 3500 ptaków, prawdopodobnie największe pierzowisko łabędzia w kraju), gągoł (do 3000 osobników) i łęczak. W okresie zimy występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2) bielaczka (do 3200 osobników) i mewy srebrzystej. Stosunkowo duże koncentracje w okresie zimowym osiąga bernikla kanadyjska (do 1300 ptaków, jedyne znane stałe zimowisko w Polsce) oraz błotniak zbożowy (do 35 osobników). Obszar ten obejmuje rezerwaty przyrody: Ujście Nogatu i Zatokę Elbląską oraz parki krajobrazowe: Mierzeja Wiślana i Wysoczyzna Elbląska. Zagrożenia Koszenie trzciny, rybołóstwo, wędkarstwo, urbanizacja, odpady, ścieki - zanieczyszczenie, farmy wiatrowe, rozbudowa portów, transport okrętowy, infrastruktura sportowa i rekreacyjna, kempingi i karawaningi, żeglarstwo, zanieczyszczenie wód, tamy, wały, sztuczne plaże, regulowanie koryt rzecznych, zamulenie, powodzie, eutrofizacja. Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniejące obiekty i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową oraz koryto rzeczne wymagają utrzymywania ich w należytym stanie technicznym. Na obszarze będą prowadzone działania zapewniające swobodny spływ wód oraz lodu. Przy wykonywaniu powyższych zadań zachowana zostanie dbałość o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny. Wykonywanie tych prac obejmuje różne fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego wpływu na całość obszaru Natura Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A021 Botaurus stellaris A022 Ixobrychus minutus A027 Egretta alba (Ardea alba) A031 Ciconia ciconia A037 Cygnus bewickii A038 Cygnus cygnus A068 Mergus albellus (Mergellus albellus) A075 Haliaeetus albicilla A081 Circus aeruginosus A082 Circus cyaneus A084 Circus pygargus A119 Porzana porzana A120 Porzana parva A122 Crex crex A166 Tringa glareola A176 Larus melanocephalus A177 Larus minutus A193 Sterna hirundo A196 Chlidonias hybrida A197 Chlidonias niger A229 Alcedo atthis A236 Dryocopus martius A238 Dendrocopos medius 22

23 A272 Luscinia svecica A307 Sylvia nisoria A320 Ficedula parva A338 Lanius collurio Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A004 Tachybaptus ruficollis A005 Podiceps cristatus A006 Podiceps grisegena A008 Podiceps nigricollis A036 Cygnus olor A039 Anser fabalis A041 Anser albifrons A043 Anser anser A044 Branta canadensis A048 Tadorna tadorna A050 Anas penelope A052 Anas crecca A054 Anas acuta A055 Anas querquedula A056 Anas clypeata A058 Netta rufina A059 Aythya ferina A061 Aythya fuligula A062 Aythya marila A067 Bucephala clangula A125 Fulica atra A162 Tringa totanus A164 Tringa nebularia A165 Tringa ochropus A168 Actitis hypoleucos A182 Larus canus A184 Larus argentatus A187 Larus marinus A198 Chlidonias leucopterus A391 Phalacrocorax carbo sinensis 23

24 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (PLH280007) Odległość od farmy: ok. 7,5 km na północny - wschód Powiązania z innymi obszarami: PLB Dolina Pasłęki PLB Zalew Wiślany Opis obszaru Ostoja obejmuje polską część płytkiego (2,3 m średnio) zalewu przymorskiego, o słonawej wodzie, wraz z Mierzeją Wiślaną oddzielającą go od Bałtyku oraz wąski pas depresyjnych najczęściej terenów lądowych, przylegających od strony południowej do Zalewu, będących w przeszłości częścią jego wód. Do Zalewu wpada wiele rzek: kilka dopływów Wisły: Elbląg, Bauda, Pasłęka oraz duża liczba pomniejszych rzek i strumieni. Szybkie zmiany poziomu wody w zalewie dochodzą w ciągu dnia do 1,5 m. Przy brzegach zbiornika rozciągają się rozległe płaty szuwarów, osiągające szerokość kilkuset metrów. Występują w postaci 1-2 pasów, równoległych do brzegu. W zalewie występuje bogata roślinność zanurzona. W skład ostoi wchodzi również półwyspowy fragment Mierzei Wiślanej od miejscowości Kąty Rybackie do granicy państwa. Mierzeja jest młodym tworem geologicznym powstałym na skutek wzajemnego oddziaływania wód morskich nanoszących materiał pochodzący z abrazji wybrzeży klifowych i wód śródlądowych (Wisły) niosących ze sobą piaski a także działalności wiatru. W rzeźbie terenu Mierzei można wyróżnić strefę piaszczystej plaży nadmorskiej oraz równoległy do niej pas wydm białych i wydm brązowych. Wały wydmowe są wysokie, mają nieregularne kształty i stoki o stromych zboczach, co sprawia, że krajobraz Mierzei jest niezwykle dynamiczny. Odmienny charakter ma nizina przylegająca do Zalewu Wiślanego. Większość terenu mierzei (80%) pokrywa las. Są to głównie acydofilne dąbrowy i bór nadmorski, a w obniżeniach terenu - brzeziny bagienne i olsy. Lokalnie w zagłębieniach między wydmami wykształciły się torfowiska wysokie i przejściowe. W pasie przylegającym do Zalewu Wiślanego występują zbiorowiska roślinności nawydmowej. Wartość przyrodnicza Stwierdzono występowanie 18 rodzajów siedlisk i 13 gatunków z załączników I i II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Na Mierzei dobrze wykształcona jest strefa wydm białych i szarych oraz wyraźnie wyodrębniona strefa acydofilnych dąbrów wykształconych na piaskach wydmowych. W Zalewie Wiślanym zachowały się łąki podwodne, w tym z udziałem ramienic. Na fragmencie Żuław obejmującym ujściowe odcinki rzek uchodzących do Zalewu występują bardzo rzadkie na Pomorzu zespoły Nymphoidetum peltatae i Salvinietum natantis. Na terenie ostoi stwierdzono występowanie wielu roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce oraz charakterystycznych dla rzadkich i zanikających siedlisk (wodnych, wydmowych, solniskowych, torfowiskowych, bagiennych). Są tu stanowiska roślin atlantyckich na wschodnich granicach zasięgu w Polsce (w tym halofitów nadmorskich) i prawdopodobnie największe stanowisko mikołajka nadmorskiego na polskim wybrzeżu. Częsta jest lnica wonna Linaria odora (załącznik II Dyrektywy Rady 92/43/EWG). Zlokalizowano tu jedno z niewielu w Polsce miejsc występowania grzybieńczyka wodnego Nymphoides peltata i bogatej 24

25 populacji salwinii pływającej Salvinia natans. W Zalewie Wiślanym stwierdzono kilka gatunków ramienic. Rejon Zalewu Wiślanego jest ważny dla ochrony minoga rzecznego Lampetra fluviatilis i parposza Alosa fallax. Regularnie pojawia się tu również foka szara Halichoerus grypus. Obszar jest też ważną ostoją ptasią IBA E13. Obszar w większości nie jest chroniony. Obejmuje niewielką część Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej, część Parku Krajobrazowego Mierzei Wiślanej z rezerwatami przyrody: Buki Mierzei Wiślanej i Kąty Rybackie, Zatoka Elbląska, Ujście Nogatu, Cielętnik, Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Szkarpawy, I Obszar Chronionego Krajobrazu województwa warmińsko-mazurskiego. Projektuje się utworzenie rezerwatów przyrody: Bory Mierzei, Wielbłądzi Garb, Mikołajkowe Wydmy oraz zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Delta Szkarpawy. Zagrożenia Zanieczyszczenie wód przez ścieki komunalne i przemysłowe, eutrofizacja wód, gospodarka rybacka ("przyłów" zwierząt w sieciach), intensywna eksploatacja trzcinowisk. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A021 Botaurus stellaris A022 Ixobrychus minutus A027 Egretta alba (Ardea alba) A031 Ciconia ciconia A038 Cygnus cygnus A060 Aythya nyroca A068 Mergus albellus (Mergellus albellus) A075 Haliaeetus albicilla A081 Circus aeruginosus A082 Circus cyaneus A084 Circus pygargus A119 Porzana porzana A120 Porzana parva A122 Crex crex A151 Philomachus pugnax A166 Tringa glareola A176 Larus melanocephalus A193 Sterna hirundo A194 Sterna paradisaea A197 Chlidonias niger A229 Alcedo atthis A236 Dryocopus martius A238 Dendrocopos medius A307 Sylvia nisoria A320 Ficedula parva A338 Lanius collurio 25

26 Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A005 Podiceps cristatus A036 Cygnus olor A041 Anser albifrons A043 Anser anser A048 Tadorna tadorna A051 Anas strepera A052 Anas crecca > A056 Anas clypeata A058 Netta rufina A059 Aythya ferina A061 Aythya fuligula A062 Aythya marila A067 Bucephala clangula A143 Calidris canutus Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1130 Ujścia rzek (estuaria) 1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny) 2110 Inicjalne stadia nadmorskich wydm białych 2120 Nadmorskie wydmy białe (Elymo-Ammophiletum) 2130 Nadmorskie wydmy szare 2180 Lasy mieszane i bory na wydmach nadmorskich 2190 Wilgotne zagłębienia międzywydmowe 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion 3270 Zalewane muliste brzegi rzek 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 7120 Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) 9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-fagenion, Galio odorati-fagenion) 9190 Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo-sphagnetum, Sphagno girgensohnii-piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incane, olsy źródliskowe) Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1337 Castor fiber 1355 Lutra lutra 1364 Halichoerus grypus 26

27 Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1188 Bombina bombina Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1095 Petromyzon marinus 1099 Lampetra fluviatilis 1103 Alosa fallax 1134 Rhodeus sericeus amarus 1149 Cobitis taenia 2522 Pelecus cultratus Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 2216 Linaria loeselii (Linaria odora) Proponowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej (PLH280029) Odległość od farmy: ok. 13,5 km na północny - wschód Powiązania z innymi obszarami: brak Opis obszaru Obszar zajmuje północno - zachodnią część Wysoczyzny Elbląskiej wyraźnie odróżniającą się geomorfologicznie od otaczających ją obszarów. Trzon Wysoczyzny tworzy morena denna falista (o deniwelacjach dochodzących do m) z nieckami denudacyjno - akumulacyjnymi oraz wzniesieniami moren czołowych, kemów i drumlinów osiągających w okolicach miejscowości Pagórki wysokość 180,9 m n.p.m. Północno - zachodnia krawędź Wysoczyzny Elbląskiej stromo opada ku Zalewowi Wiślanemu odcinając się od płaskich, w przewadze aluwialnych terenów nadzalewowych. Obszar ten uległ porozcinaniu na fragmenty różnej wielkości. U podnóża wzniesień można zaobserwować dość dużą liczbę drobniejszych form erozyjnych w postaci pagórków ostańcowych różnych kształtów. Na stokach Wysoczyzny od strony Zalewu Wiślanego, na odcinku od Elbląga do Fromborka występują fragmenty martwego klifu. Jego zbocza odsunięte są od linii wody obecnego Zalewu Wiślanego i nie są już podmywane przez fale. Podcięcia stokowe zostały utworzone w wyniku abrazji fal dawnego morza litorynowego, istniejącego około 6 tysięcy lat temu. Specyficzna rzeźba terenu Wysoczyzny Elbląskiej jest powiązana z bogato rozwiniętą siecią wód powierzchniowych. Są to głównie potoki spływające promieniście w kierunku Zalewu Wiślanego i jeziora Drużno. Gliniaste podłoże i duże spadki terenu przyczyniły się do intensywnego rozwoju procesów erozyjnych, szczególnie erozji wodnej, której wynikiem są głęboko wcięte w podłoże koryta rzeczne z licznymi bystrzami. Najbardziej urozmaiconą krajobrazowo częścią obszaru jest strefa krawędziowa, w której deniwelacje dochodzą tu do 60 m. Rzeźbę urozmaicają głębokie doliny rzeczne Stradanki, Grabianki, Olszanki, Suchacza i Kamienica wraz z dopływami. Działalność erozyjna wód płynących spowodowała odsłonięcie w wielu miejscach głazów narzutowych. Uzupełnieniem sieci hydrograficznej są zlokalizowane w części wierzchowinowej oczka wodne i mokradła. W dolinach 27

28 erozyjnych wykształciły się najcenniejsze na Wysoczyźnie Elbląskiej siedliska przyrodnicze kwalifikujące obszar do objęcia siecią Natura Wśród lasów Podokręgu Elbląskiego (Wysoczyzny Elbląskiej) wyraźnie dominują buczyny, występujące tu w pełnej zmienności siedliskowej, od mniej częstej kwaśnej buczyny niżowej Luzulo pilosae - Fagetum, po różne postacie żyznej buczyny pomorskiej (Galio odorati - Fagetum). Mniejsze powierzchnie leśne zajmują fitocenozy zespołu subatlantyckiego grądu Stellario - Carpinetum, zróżnicowanego ekologicznie na ubogie postaci wierzchowinowe, typowe - zboczowe i żyzne występujące u podstawy stoków. Na wielu stanowiskach w grądach i lasach mieszanych rosną jeszcze dość liczne okazy starych dębów. Na terenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej oprócz wspomnianych wcześniej zbiorowisk leśnych występują łęg jesionowo - olszowy Fraxino - Alnetum, ols porzeczkowy Ribeso nigri - Alnetum i bardzo rzadki na niżu podgórski łęg jesionowy Carici remotae - Fraxinetum. Udział fitocenoz tych trzech zespołów jest niewielki, i ogranicza się jedynie do wąskich pasów wzdłuż cieków wodnych lub do niewielkich powierzchni na wysiękach (TOKARZ 1961.) Duża różnorodność siedlisk, dynamiczna konfiguracja terenu i różnice klimatyczne sprawiają, że świat zwierząt "Dolin erozyjnych Wysoczyzny Elbląskiej" jest bardzo urozmaicony i bogaty. Przez omawiany obszar przebiega bardzo ważny korytarz migracyjny ptaków, ciągnący się wzdłuż wybrzeża morskiego od Zatoki Botnickiej do Gibraltaru (szlak skandynawsko - iberyjski). Fakt ten ma decydujący wpływ na bogactwo gatunkowe i ilościowe ptaków przelotnych, zimujących, odpoczywających i żerujących na tym terenie i w jego najbliższym sąsiedztwie. Na terenie prowadzonych badań stwierdzono występowanie sześciu gatunków kręgowców. Najcenniejszym gatunkiem występującym na tym terenie jest Canis lupus, którego liczebność stanowi istotną część krajowej populacji. Gęsta sieć śródleśnych strumieni, oczek wodnych i podmokłych terenów warunkuje występowanie gatunków, których biologia związana jest ze środowiskiem wodnym. Występuje tu Lutra lutra, Triturus cristatus, Bombina bombina, Lampetra planeri oraz Cobitis taenia. Na podmokłych łąkach występuje nielicznie Lycaena dispar. Ponadto, stwierdzono tu 112 gatunków lęgowych ptaków, w tym 20 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz 16 gatunków ptaków migrujących nie wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. Obszar w całości położony jest na terenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej. W obrębie "Dolin erozyjnych Wysoczyzny Elbląskiej" zawierają się cztery rezerwaty: Buki Wysoczyzny Elbląskiej, Kadyński Las, Dolina Stradanki, Nowinka. Zewidencjonowano tu ogółem 199 pomników przyrody (drzewa i głazy narzutowe). Do ssaków występujących na tym obszarze zaliczono nietoperze tj.: borowiec wielki (Nyctalus noctula), gacek brunatny (Plecotus auritus), karlik drobny (Pipistrellus pygmaeus), karlik malutki (Pipistrellus pipistrellus), karlik większy (Pipistrellus nathusii), nocek Natterera (Myotis nattereri), nocek rudy (Myotis daubentonii). Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A229 Alcedo atthis A255 Anthus campestris A089 Aquila pomarina A222 Asio flammeus A104 Bonasa bonasia A031 Ciconia ciconia 28

29 A081 Circus aeruginosus A122 Crex crex A238 Dendrocopos medius A236 Dryocopus martius A321 Ficedula albicollis A320 Ficedula parva A127 Grus grus A075 Haliaeetus albicilla A339 Lanius collurio A246 Lullula arborea A074 Milvus milvus A072 Pernis apivorus A234 Picus canus A307 Sylvia nisoria Regularnie występujące ptaki migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A051 Anas crecca A050 Anas penelope A053 Anas Platyrhynchos A055 Anas querquedula A043 Anser anser A039 Anser fabalis A067 Bucephala clangula A036 Cygnus olor A153 Gallinago gallinago A160 Numenius arquata A155 Scolopax rusticola A048 Tadorna Adorna A164 Tringa nebularia A165 Tringa ochropus A162 Tringa tetanus A142 Vanellus vanellus Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-fagenion, Galio odorati-fagenion) 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) 9160 Grąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) 9190 Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum) 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo-sphagnetum, Sphagno girgensohnii-piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) 29

30 7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1308 Barbastella barbastellus 1352 Canis lupus 1353 Lutra Lutra Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1188 Bombina bombina 1166 Triturus cristatus Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1149 Cobitis taenia 1096 Lampetra planeri Bezkręgowce wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1060 Lycaena dispar Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1386 Buxbaumia viridis Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły (PLB040003) Odległość od farmy: ok. 26 km na zachód Powiązania z innymi obszarami: PLH Cytadela Grudziądz PLH Dolina Drwęcy PLH Dolna Wisła PLH Dybowska Dolina Wisły PLH Nieszawska Dolina Wisły PLH Solecka Dolina Wisły PLB Ujście Wisły Opis obszaru Odcinek doliny Wisły w jej dolnym biegu, od Włocławka do Przegaliny, zachowujący naturalny charakter i dynamikę rzeki swobodnie płynącej. Rzeka płynie w dużym stopniu naturalnym korytem, z namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami, w dolinie zachowane są starorzecza i niewielkie torfowiska niskie; brzegi pokryte są mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk. Miejscami dolinę Wisły ograniczają wysokie skarpy, na których utrzymują się murawy kserotermiczne i grądy zboczowe. Wisła przepływa w granicach obszaru przez kilka dużych miast, jak: Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz, Tczew. Planowana jest budowa nowej zapory - stopień wodny w Nieszawie. 30

31 Wartość przyrodnicza i znaczenie Ostoja ptasia o randze europejskiej E 39. Występują co najmniej 44 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje ok.180 gatunków ptaków. Bardzo ważna ostoja dla ptaków migrujących i zimujących; bardzo ważny teren zimowiskowy bielika (C2). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków ptaków: nurogęś, ohar (PCK),rybitwa białoczelna (PCK), rybitwa rzeczna, zimorodek, ostrygojad (PCK); w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7) występuje derkacz, mewa czarnogłowa, sieweczka rzeczna. W okresie wędrówek ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach do osobników (C4). W okresie zimy występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2 i C3) następujących gatunków ptaków: bielik, gągoł, nurogęś; stosunkowo licznie (C7) występuje bielaczek; ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach do osobników (C4). Awifauna obszaru nie jest dostatecznie poznana. Bogata fauna innych zwierząt kręgowych, bogata flora roślin naczyniowych (ok.1350 gatunków) z licznymi gatunkami zagrożonymi i prawnie chronionymi, silnie zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym zachowane różne typy łęgów, a także cenne murawy kserotermiczne. Zagrożenia Niszczenie morfologicznej różnorodności międzywala, zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne), zabudowa brzegów, zalesianie muraw, spontaniczna sukcesja roślinności wskutek zaprzestania lub zmniejszenia intensywności wypasu zwierząt w międzywalu, zamiana użytków zielonych na pola orne w międzywalu. Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniejące obiekty i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową oraz koryto rzeczne wymagają utrzymywania ich w należytym stanie technicznym. Na obszarze będą prowadzone działania zapewniające swobodny spływ wód oraz lodu. Przy wykonywaniu powyższych zadań zachowana zostanie dbałość o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny. Wykonywanie tych prac obejmuje różne fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego wpływu na całość obszaru Natura Występują tu następujące formy ochrony: - rezerwaty Przyrody: Las łęgowy nad Nogatem, Łęgi na Ostrowiu Panieńskim, Mątowy, Wielka Kępa, Wiosło Małe, Kępa Bazarowa, Rzeka Drwęca, - Parki Krajobrazowe: Dolina Dolnej Wisły, - Obszary Chronionego Krajobrazu: Białej Góry, Doliny Kwidzyńskiej, Gniewski, Nadwiślański, Ujścia Nogatu, Środkowożuławski, Doliny Drwęcy, Doliny Osy i Gardęgi, Nizina Ciechocińska Rzeki Szkarpawy, Żuław Gdańskich, Strefy Krawędziowej Doliny Wisły Wydm Śródlądowych - Użytki Ekologiczne: Mopkowy Most, Parowa, Projektowane są 4 rezerwaty. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: A001 Gavia stellata A002 Gavia arctica A021 Botaurus stellaris A026 Egretta garzetta A027 Egretta alba (Ardea alba) 31

32 A030 Ciconia nigra A031 Ciconia ciconia A037 Cygnus bewickii A038 Cygnus cygnus A045 Branta leucopsis A068 Mergus albellus (Mergellus albellus) A072 Pernis apivorus A073 Milvus migrans A074 Milvus milvus A075 Haliaeetus albicilla A081 Circus aeruginosus A082 Circus cyaneus A084 Circus pygargus A094 Pandion haliaetus A095 Falco naumanni A098 Falco columbarius A120 Porzana parva A122 Crex crex A127 Grus grus A132 Recurvirostra avosetta A140 Pluvialis apricaria A151 Philomachus pugnax A157 Limosa lapponica A166 Tringa glareola A167 Xenus cinereus (Tringa cinerea) A176 Larus melanocephalus A177 Larus minutus A190 Hydroprogne caspia A193 Sterna hirundo A195 Sternula albifrons A196 Chlidonias hybrida A197 Chlidonias niger A229 Alcedo atthis A231 Coracias garrulus A236 Dryocopus martius A238 Dendrocopos medius A255 Anthus campestris A307 Sylvia nisoria A338 Lanius collurio A379 Emberiza hortulana Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady79/409/EWG: A008 Podiceps nigricollis 32

33 A039 Anser fabalis A041 Anser albifrons A044 Branta canadensis A048 Tadorna tadorna A050 Anas penelope A051 Anas strepera A052 Anas crecca A054 Anas acuta A055 Anas querquedula A056 Anas clypeata A061 Aythya fuligula A062 Aythya marila A064 Clangula hyemalis A065 Melanitta nigra A066 Melanitta fusca A067 Bucephala clangula A069 Mergus serrator A070 Mergus merganser A130 Haematopus ostralegus A136 Charadrius dubius A137 Charadrius hiaticula A141 Pluvialis squatarola A143 Calidris canutus A145 Calidris minuta A146 Calidris temminckii A147 Calidris ferruginea A149 Calidris alpina A150 Limicola falcinellus A152 Lymnocryptes minimus A153 Gallinago gallinago A158 Numenius phaeopus A160 Numenius arquata A161 Tringa erythropus A162 Tringa totanus A163 Tringa stagnatilis A164 Tringa nebularia A165 Tringa ochropus A168 Actitis hypoleucos A183 Larus fuscus A187 Larus marinus A989 waterfowl Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1308 Barbastella barbastellus 33

34 1324 Myotis myotis 1337 Castor fiber 1352 Canis lupus 1355 Lutra lutra Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1166 Triturus cristatus 1188 Bombina bombina Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1099 Lampetra fluviatilis 1130 Aspius aspius 1134 Rhodeus sericeus amarus 1145 Misgurnus fossilis 1149 Cobitis taenia 1163 Cottus gobio 2522 Pelecus cultratus Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1437 Thesium ebracteatum 1477 Pulsatilla patens 1617 Angelica palustris 3.3. Opis potencjalnych oddziaływań przedsięwzięcia na obszary Natura Oddziaływanie na ornitofaunę na etapie eksploatacji Literatura przedmiotu opisuje szereg przypadków oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki. Od lat 90-tych zagadnienie to jest przedmiotem wielu badań zagranicznych i krajowych. Generalnie wymienia się trzy rodzaje oddziaływań farm wiatrowych na ptaki: możliwość śmiertelnych zderzeń z elementami wiatraków rotorem lub wieżą, utratę siedlisk lęgowych i/lub żerowiskowych, lub wypoczynkowych, tworzenie efektu bariery dla ptaków migrujących sezonowo lub okresowo pomiędzy żerowiskami i lęgowiskami Śmiertelność ptaków w wyniku zderzeń z wiatrakami Ocena zagrożenia, jakie dla ptaków niesie możliwość zderzenia z wiatrakami, jest niezwykle trudna. Mimo setek badań prowadzonych na różnych farmach wiatrowych na całym świecie, nie udało się wypracować uniwersalnych modeli, które pozwalałyby w sposób jednoznaczny określić takie zagrożenia. Wynika to z tego, że liczba ptaków ginących na poszczególnych farmach wiatrowych zależy od bardzo wielu czynników. Najważniejsze z nich to: 34

35 lokalizacja farmy wiatrowej względem terenów o szczególnie częstym i licznym występowaniu ptaków, charakter występowania ptaków na danym terenie lęgowiska, żerowiska, miejsca wypoczynku, trasy migracyjne sezonowe lub stałe, wielkość parku wiatrowego, liczba wiatraków, odległości pomiędzy poszczególnymi turbinami, sposób rozmieszczenia turbin w przestrzeni, rodzaj zastosowanych elektrowni wiatrowych wysokość wieży, rodzaj wieży (tabularny, kratowany), średnica rotora, szybkość i częstość obrotów, pogoda, pora dnia, widoczność, gatunek ptaka, sposób oświetlenia farmy oraz jej otoczenia. W ostatnich 10 latach, niemal wszystkie większe farmy wiatrowe budowane na świecie i w Polsce podlegają badaniom monitoringowym pod kątem śmiertelności ptaków. Mimo to, bardzo trudno zebrać kompletne dane, pozwalające na ustalenie wiarygodnych kryteriów oceny zagrożenia śmiertelnością ptaków. Wynika to z rozmaitych ułomności wynikających z fragmentaryczności danych zebranych w terenie na bardzo zróżnicowanych lokalizacjach, różnymi metodami i z bardzo różną intensywnością (Hotker i inni 2006). Otrzymywane wyniki, dostępne w wielu opublikowanych i nieopublikowanych analizach, są bardzo różnorodne. Niektóre z nich, to: USA, Minnesota - 73 turbiny (ustawione co m) - 2 lata obserwacji - 11 martwych ptaków (Higgins i in. 2007), 4724 turbiny na 18 różnych farmach (Sterner i in dane z 14 publikacji różnych autorów z różnych krajów): roczne kolizyjności ptaków drapieżnych na jedną turbinę - na 9 farmach 0,00 (słownie: zero), a na pozostałych, nie zerowych: 0,012-0,036-0,050-0,007 - (0,050 i 0,023 to słynne Altamon Pass) - 0,1-0,176-0,048, Park Wiatrowy Wybelsumer Polder - zima/wiosna 2004 roku - biuro FROELICH & SPORBECK przez 22 dni prowadziło poszukiwania martwych ptaków pod wszystkimi obiektami elektrowni wiatrowej w Wybelsumer Polder. Mimo tego, że niekiedy odnotowywano jednocześnie odpoczywających gęsi, stwierdzono jedynie jedną martwą gęś gęgawę. Liczba pozostałych znalezionych martwych ptaków, czyli 12 znajdujących się w stanie silnego rozkładu albo usuniętych przez padlinożerców osobników (czapla siwa, kaczka krzyżówka, kaczka krakwa, myszołów zwyczajny, bażant, mewa śmieszka), również była w normie. W Polsce: farma 9 turbin przy, a częściowo wręcz w pasie przelotu nadmorskiego (codzienne kontrole) - 2 sezony wędrówkowe (wiosna i jesień), razem ok. 4 miesiące - żadnej kolizji (3 ptaki martwe z wcześniejszego okresu, nie wiadomo jak długiego - szkielety), W Polsce: farma 24 turbiny - od marca do grudnia - jeden gołąb domowy, farma ok. 20 turbin - trzy lata obserwacji - poniżej 10 osobników. Również w Polsce, pomimo prowadzonych od wielu lat badań monitoringowych na różnych istniejących farmach, nie doczekaliśmy się zbiorczych wyników i analiz kolizyjności ptaków. Wg prof. Busse, obecnie zbierane na kilkudziesięciu lokalizacjach dane monitoringowe wskazują wyraźnie na duże zróżnicowanie lokalnych zachowań ptaków, co powoduje konieczność 35

36 poszukiwania metod estymacji kolizyjności wykorzystujących w maksymalnym stopniu wyniki obserwacji lokalnych. Na dzień dzisiejszy nie istnieje wiarygodna, zaakceptowana przez całe środowisko ornitologiczne w Polsce, metoda estymacji kolizyjności ptaków na farmach wiatrowych. Stanowi to podstawowe utrudnienie w wykonaniu oceny oddziaływania na poszczególne populacje. W ocenie takiej, można wyłącznie posłużyć się orientacyjnymi, przykładowymi danymi na temat kolizyjności ptaków na istniejących farmach wiatrowych, opisanych w przytoczonych powyżej publikacjach. Należy dodatkowo pamiętać, że dopiero zagrożenie znaczącym oddziaływaniem powodującym utratę właściwego stanu ochrony danej populacji na danym obszarze Natura 2000, może stanowić podstawę do niewydania zgody na realizację przedsięwzięcia ze względu na zagrożenie oddziaływaniami na przedmiot ochrony obszarów Natura Utrata siedlisk Analiza ornitologiczna opisywanej lokalizacji pod ZEW Adamowo wykazała, że tereny te nie są często wykorzystywane przez migrujące w pobliżu ptaki jako tereny wypoczynkowe i żerowiskowe. Nie są także wykorzystywane jako tereny lęgowe przez ptaki gatunków z Załącznika I Dyrektywy ptasiej. Wątpliwe więc jest podejrzenie, iż wybudowanie farmy wiatrowej na tym terenie spowoduje utratę siedlisk mogąca spowodować znaczący wpływ na ptaki będące przedmiotem ochrony na obszarach Natura Znaczące oddziaływanie oznaczać by bowiem musiało albo trwałą utratę lęgowisk i wyparcie danego gatunku z badanego obszaru Natura 2000, albo też trwałe wypłoszenie ptaków z tych terenów i w konsekwencji zmianę stałych tras ich migracji, na takie które powodowałyby znaczący wpływ na kondycję migrujących ptaków, a w konsekwencji na ich zdolności rozrodcze, czy zdolność przeżycia. Biorąc pod uwagę, że trasy migracyjne ptaków wynoszą ponad 1400 km, rezygnacja z terenów żerowiskowych czy wypoczynkowych na ok. 250 ha nie może mieć żadnego znaczenia. Należy jednak zauważyć, że obecność elektrowni wiatrowych wcale nie oznacza, że ptaki zrezygnują z tych terenów jako miejsc żerowania czy wypoczynku. Dowodzą tego badania przeprowadzone na terenie Parku Wiatrowego Wybelsumer Polder /Larrelter Polder, zlokalizowanym w rejonie miasta Emden, graniczącego bezpośrednio z zatoką Dollart. W całym regionie zlokalizowano 54 różnego typu elektrownie wiatrowe. Park wiatrowy rozciąga się na długości ok. 7 km prostopadle do zatoki. Wysokość większości obiektów wynosi ok. 120 m. Pojedyncze nowe obiekty mają 150 m i więcej. W sąsiedztwie strefy elektrowni wiatrowej na obszarze ujścia rzeki Ems do Dollart znajdują się europejskie strefy ochrony ptaków Krummhörn (DE ), Emsmarsch (DE ) i Fehntjer Tief (DE ). Obszar zatoki Dollart jest częścią strefy ochrony ptaków Niedersächsisches Wattenmeer (DE ). W dorzeczu Dollart między grudniem a marcem przebywa np. 5-10% całej populacji gęsi białoczelnej (Anser albifrons) obszaru Morza Północnego i Bałtyku. Uwzględniając wymianę osobników w czasie przelotu, ok. 20% zimowej populacji północnozachodniej Europy może być zależne od Dollart jako istotnego miejsca snu (GERDES 2000). Roczne maksymalne populacje gatunku w dorzeczu Dollart to ponad osobników. W wypadku gęsi zbożowej (Anser fabalis) maksymalne liczby to ok osobników (D NL), gęsi gęgawy (Anser anser) osobników. Na sąsiadujących z Dollart użytkach zielonych przebywa regularnie maksymalnie ok osobników bernikli białolicej (Branta leucopsis). 36

37 Po zrealizowaniu projektu Parku Wiatrowego Wybelsumer Polder w latach przeprowadzono zakrojone na szeroką skalę badania, wykonywane między innymi przez Biuro Projektowania Środowiska FROELICH & SPORBECK (2004). Badano wykorzystanie powierzchni parku Wiatrowego i sąsiadujących powierzchni jako ostoi dla ptaków goszczących oraz zachowanie ptaków przelatujących. W ramach badania realizowanego przez Biuro Projektowania Środowiska prof. dr Sporbecka dokonano także oceny ryzyka kolizji. Opisy REICHERTA (2003) wskazują na to, że obszary Parku Wiatrowego są wykorzystywane jako miejsca odpoczynku i żerowania również po zainstalowaniu obiektów elektrowni wiatrowej oraz że Park Wiatrowy znajduje się bezpośrednio w rejonie wymiany pomiędzy Dollart a sąsiadującymi od północy obszarami odpoczynku i żerowania Rysumer i Loquader Hammrich. Jesienią 2003 roku i wiosną 2004 roku FROELICH & SPORBECK (2004) sporządzili w Wybelsumer Polder monitoring. Ogólnie stwierdzono na terenie farmy osobników z 53 gatunków ptaków. Zgodnie z wynikami analizy gęsi białoczelne (ok ptaków) stanowiły niemal połowę wszystkich zaobserwowanych w okresie badań ptaków. Drugim co do częstości występowania gatunkiem była gęś gęgawa osobników. Dokładnie udokumentowano przeloty, z podaniem wysokości lotu. Poza obserwacjami dziennymi dokonano także - kamerą termowizyjną - obserwacji o zmierzchu i w nocy. Wiosną 2004 roku teren Parku Wiatrowego Wybelsumer Polder wraz ze stawami oraz bezpośrednią okolicą służyły jako miejsce snu, odpoczynku i żerowania dla m.in. gęsi białoczelnej i gęsi gęgawy. Stawy przylegają bezpośrednio do obiektów elektrowni wiatrowej. W dzień na stawach i na sąsiadujących ze stawami użytkach zielonych zaobserwowano ok gęsi, a nocą nawet do osobników na stawach (głównie gęsi białoczelne). Ptaki, które zbliżały się do obiektów elektrowni wiatrowej na odległość do 50 m, zmieniały miejsce z poszczególnych użytków zielonych i pól uprawnych względnie stawów bez irytacji. Również nocą i o zmierzchu gęsi przelatywały pomiędzy poszczególnymi obiektami elektrowni wiatrowej bez omijania czy korekt trasy lotu. Najbliższe odległości od tych obiektów wynosiły m Efekt bariery Aby zweryfikować realne zagrożenie czynnika bariery dla przemieszczających się ptaków warto przeanalizować wyniki badań przeprowadzonych na morskiej farmie wiatrowej Nystad, zlokalizowanej u wybrzeży Danii, nad migrującymi w jej rejonie gęsiami. Trasy przelotów ptaków w rejonie farmy są monitorowane od 2005 roku metodą radarową. Corocznie w okresach wędrówek sezonowych jesiennych i wiosennych nad terenem farmy przelatuje sztuk gęsi (Kahlert 2005, Petersen AT al. 2006). Badania rozpoczęto przed realizacją przedsięwzięcia i są kontynuowane przez kolejne lata jego eksploatacji. Wyniki badań pokazują, że ptaki omijają elektrownie wiatrowe, nadkładając tym samym ok. 500 metrów w stosunku do pierwotnych tras. Biorąc pod uwagę, że trasa migracyjna pokonywana przez gęsi wynosi ponad 1400 km, jest to dodatkowy niezauważalny wysiłek energetyczny dla ptaków, nie mający żadnego znaczenia dla ich kondycji. Dopiero konieczność omijania blisko 100 podobnych obiektów mogła wpłynąć na zauważalny ubytek masy ptaków, choć wynosiłby on zaledwie 1 % (Masden at al. 2009). 37

38 Badania te wskazują, że efekt bariery jaki może wywołać pojedyncza farma wiatrowa dla ptaków, może zostać uznany za znaczące oddziaływanie wyłącznie w sytuacji olbrzymich, wieluset wiatrakowych projektów lub kumulacji oddziaływań bardzo dużej liczby mniejszych projektów. Jak pokazują dwa poniższe rysunki, farma wiatrowa jest rozpoznawana i omijana przez ptaki. Rysunek 2 Strumień migrujących ptaków w rejonie farmy Nystad Dania w okresie przedrealizacyjnym. Czarnymi kropkami oznaczono planowane lokalizacje wiatraków, na szaro miejsce umiejscowienia radaru. Rysunek 3 Strumień migrujących ptaków w rejonie farmy Nystad Dania w okresie eksploatacji farmy. Czarnymi kropkami oznaczono lokalizacje wiatraków, na szaro miejsce umiejscowienia radaru. Powyższe wyniki wskazują, że efekt bariery, który można by uznać za powodujący znaczące oddziaływanie na ptaki, wywołany przez farmy wiatrowe, może wystąpić jedynie w przypadku lokalnych migracji lub w odniesieniu do ogromnych, wieluset wiatrakowych farm lub grupy wielu farm rozmieszczonych na dużym terenie, stanowiącym szlak migracji sezonowych. Na badanym 38

39 terenie nie stwierdzono głównych tras migracyjnych, ani lokalnych korytarzy ekologicznych, których funkcjonalność w sposób znaczący mogłaby zakłócić realizacja przedsięwzięcia Oddziaływanie na ptaki na etapie planowania i realizacji i likwidacji Oddziaływania scharakteryzowane powyżej odnoszą się do etapu eksploatacji farmy wiatrowej. W okresie przygotowania inwestycji potencjalne oddziaływanie na ptaki może polegać na zagrożeniu zderzeniami z masztem pomiaru wiatru. Podczas realizacji przedsięwzięcia mogą następować wzmożone oddziaływania płoszenia ptaków z terenu budowy oraz terenów sąsiadujących, w tym z siedlisk lęgowiskowych, o ile występują. Oddziaływania te związane mogą być z intensywnym ruchem samochodowym, pracami budowlanymi, a także obecnością wysokich urządzeń dźwigów. Te ostatnie mogą powodować także zagrożenie zderzeniami, ale nie w stopniu wyższym niż opisana estymacja kolizji dla etapu eksploatacji. Poza tym nastąpi utrata pewnej powierzchni siedlisk żerowiskowych, zajmowanych przez instalowane konstrukcje i drogi dojazdowe efekt długotrwały, oraz poprzez rozmieszczenie dróg i placów montażowych i manewrowych efekt krótkotrwały, podczas procesu budowy trwającego ok. 6 miesięcy. Analogiczne oddziaływania będą występować na etapie likwidacji farmy wiatrowej. Oddziaływania te nie będą miały jednak charakteru oddziaływań znaczących, ze względu na fakt iż na terenie ZEW Adamowo nie stwierdzono występowania siedlisk istotnych dla zachowania właściwego stanu ochrony ptaków będących przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000 pozostających w strefie potencjalnych jego oddziaływań. Biorąc jednak pod uwagę charakter przedsięwzięcia oraz teoretyczną możliwość wystąpienia na farmach wiatrowych znaczących oddziaływań na ptaki, zgodnie z zasadą przezorności, wskazane jest wykonanie szczegółowej oceny oddziaływań ZEW Grochowo na gatunki ptaków będące przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000 znajdujące się w jego sąsiedztwie i stwierdzone na terenie planowanego przedsięwzięcia w trakcie monitoringu ornitologicznego Oddziaływanie na pozostałe elementy środowiska mogące mieć wpływ na właściwy stan ochrony na obszarach Natura 2000 Przedsięwzięcie nie będzie zlokalizowane na obszarach Natura 2000, ani w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Na terenie farmy wiatrowej nie znajdują się także siedliska będące przedmiotem ochrony na sąsiadujących obszarach Natura 2000, ani stanowiące istotne siedliska lęgowe, żerowiskowe czy wypoczynkowe dla gatunków zwierząt innych niż ptaki, będących przedmiotem ochrony na tych obszarach, na które planowane przedsięwzięcie może negatywnie oddziaływać. Dlatego też, takie oddziaływania typowe dla farm wiatrowych, jak emisja hałasu, czy zajmowanie siedlisk pod fundamenty i infrastrukturę drogową oraz zmiany w układzie powierzchniowych warstw geologicznych, nie będą powodować zznaczących oddziaływań na obszary Natura Zmiany te będą bowiem miały jedynie charakter lokalny. W trakcie robót ziemnych oraz budowlano montażowych nie przewiduje się wytwarzania ścieków sanitarnych i przemysłowych, które mogłyby przeniknąć do wód gruntowych i w następstwie spowodować negatywne oddziaływania na siedliska czy gatunki będące przedmiotem ochrony na obszarach Natura Akustyczne oddziaływanie pośrednie inwestycji będzie miało charakter marginalny. Z przeprowadzonej analizy oddziaływania 39

40 inwestycji w zakresie generowania pola elektromagnetycznego wynika, iż zarówno elektrownie wiatrowe, infrastruktura kablowa linii elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych, jak i stacja transformatorowa 30kV/110kV nie będą stanowiły zagrożenia dla środowiska w tym zakresie. Biorąc powyższe pod uwagę, stwierdza się że ZEW Adamowo nie będzie wpływał w sposób znaczący na spójność, integralność i przedmiot ochrony żadnego z sąsiadujących z przedsięwzięciem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura Wzajemne oddziaływania poszczególnych elementów środowiska W przypadku energetyki wiatrowej trudno jest wskazać wzajemne oddziaływania poszczególnych elementów środowiska, wywołane realizacją przedsięwzięcia. Nie ma tu do czynienia z emisją zanieczyszczeń do atmosfery, które mogłyby przyczyniać się do powstawania kwaśnych deszczy, a w konsekwencji do zakwaszenia środowiska. Nie mamy do czynienia z wpływem na stosunki wodne, które mogłyby powodować zmiany w siedliskach wodnych czy wodno-błotnych. Dlatego też można stwierdzić, że realizacja przedsięwzięcia nie przyczyni się do znaczących, wzajemnych oddziaływań poszczególnych elementów środowiska, które mogłyby w jakikolwiek sposób powodować znaczące oddziaływania na integralność i spójność oraz przedmiot ochrony obszarów Natura Wstępna ocena przewidywanych znaczących oddziaływań przedsięwzięcia na obszary Natura Jak wynika z powyższych analiz rodzajów potencjalnych oddziaływań ZEW Adamowo na poszczególne elementy środowiska oraz listy siedlisk i gatunków będących przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000, z wyłączeniem gatunków ptaków, pozostających w strefie potencjalnych oddziaływań należy stwierdzić iż w wariancie proponowanym przez Wnioskodawcę, a także wariantach alternatywnych przez niego rozważanych, nie będą występowały znaczące oddziaływania, na te gatunki i siedliska. na etapie planowania, realizacji przedsięwzięcia, jego eksploatacji, a także na etapie likwidacji Również wzajemne oddziaływania poszczególnych elementów środowiska na siebie, wywołane realizacją przedsięwzięcia, nie będą nosiły znamion oddziaływania znaczącego. Najbardziej zauważalne oddziaływania mogą dotyczyć wpływu farmy wiatrowej na awifaunę, jednak zarówno pod względem potencjalnych wypadków śmiertelnych w wyniku zderzeń z elementami farmy, jak i pod względem utraty siedlisk lęgowych, żerowiskowych i wypoczynkowych, a także pod względem tworzenia bariery dla migrantów sezonowych i lokalnych, oddziaływania te nie powinny mieć charakteru oddziaływań znaczących. Zgodnie jednak z zasadą przezorności, należy przeprowadzić szczegółowa ocenę stopnia oddziaływań, aby upewnić się że nie doprowadzą one do zachwiania trwałości i kondycji populacji ptaków i nietoperzy występujących trwale lub czasowo na terenie inwestycji. Wyniki takiej analizy przedstawiono w dalszej części niniejszego opracowania. nie będzie też znacząco oddziaływać na spójność i integralność siedliskowych obszarów Natura 2000 występujących w bliższym i dalszym sąsiedztwie przedsięwzięcia, a także nie będzie znacząco oddziaływać na gatunki roślin i zwierząt oraz siedliska będące przedmiotem ochrony na tych obszarach. 40

41 4. Szczegółowa ocena oddziaływania na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tych obszarów W związku z wykazaniem potencjalnego zagrożenia wystąpienia oddziaływań na gatunki ptaków będących przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000, niezbędne jest szczegółowe przeanalizowanie skali tych oddziaływań. Należy pamiętać, że przedmiotem niniejszej oceny, zgodnie z brzmieniem art. 6 Dyrektywy 92/43/EWG (tzw. Dyrektywy Siedliskowej), jest wyłącznie zakres i skala oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na te elementy środowiska, dla których ochrony zostały ustanowione poszczególne obszary Natura 2000, a także integralność i spójność tych obszarów, zapewniająca właściwy stan ich ochrony. Celem analizy jest natomiast wykazanie czy oddziaływania przedsięwzięcia mogą przybrać skalę oddziaływań znaczących, a więc trwale pogarszających właściwy stan ochrony gatunków ptaków, dla których ochrony zostały utworzone obszary Natura Cele ochrony obszarów Natura 2000 pozostających w strefie oddziaływania przedsięwzięcia Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Jezioro Drużno (PLB280013) Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: A021 Botaurus stellaris A022 Ixobrychus minutus A075 Haliaeetus albicilla A081 Circus aeruginosus A084 Circus pygargus A119 Porzana porzana A120 Porzana parva A127 Grus grus A193 Sterna hirundo A196 Chlidonias hybrida A197 Chlidonias niger A229 Alcedo atthis A272 Luscinia svecica Ptaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 79/409/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: A005 Podiceps cristatus A039 Anser fabalis A041 Anser albifrons A043 Anser anser A051 Anas strepera A053 Anas platyrhynchos 41

42 A056 Anas clypeata Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo-sphagnetum, Sphagno girgensohnii-piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 1318 Myotis dasycneme 1337 Castor fiber 1355 Lutra lutra Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Jezioro Drużno (PLH280028) Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo-sphagnetum, Sphagno girgensohnii-piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incane, olsy źródliskowe) Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: 1318 Myotis dasycneme 1337 Castor fiber 1355 Lutra lutra Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Zalew Wiślany (PLB280010) Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: A021 Botaurus stellaris A022 Ixobrychus minutus A031 Ciconia ciconia A038 Cygnus cygnus A068 Mergus albellus (Mergellus albellus) A075 Haliaeetus albicilla A081 Circus aeruginosus 42

43 A084 Circus pygargus A119 Porzana porzana A120 Porzana parva A122 Crex crex A166 Tringa glareola A177 Larus minutus A196 Chlidonias hybrida A197 Chlidonias niger Regularnie występujące ptaki migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: A005 Podiceps cristatus A036 Cygnus olor A039 Anser fabalis A041 Anser albifrons A043 Anser anser A044 Branta canadensis A048 Tadorna tadorna A052 Anas crecca A054 Anas acuta A055 Anas querquedula A056 Anas clypeata A058 Netta rufina A059 Aythya ferina A061 Aythya fuligula A067 Bucephala clangula A184 Larus argentatus A391 Phalacrocorax carbo sinensis Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (PLH280007) Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 1130 Ujścia rzek (estuaria) 1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny) 2120 Nadmorskie wydmy białe (Elymo-Ammophiletum) 2130 Nadmorskie wydmy szare 2180 Lasy mieszane i bory na wydmach nadmorskich 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo-sphagnetum, Sphagno girgensohnii-piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) 43

44 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incane, olsy źródliskowe) Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 1364 Halichoerus grypus Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 1188 Bombina bombina Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 1095 Petromyzon marinus 1099 Lampetra fluviatilis 1103 Alosa fallax 2522 Pelecus cultratus Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 2216 Linaria loeselii (Linaria odora) Proponowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej (PLH280029) Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-fagenion, Galio odorati-fagenion) 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) 9160 Grąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) 9190 Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-pinetum, Pino mugo-sphagnetum, Sphagno girgensohnii-piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) 7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: 1386 Buxbaumia viridis 44

45 Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły (PLB040003) Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: A068 Mergus albellus (Mergellus albellus) A075 Haliaeetus albicilla A122 Crex crex A193 Sterna hirundo A195 Sternula albifrons A229 Alcedo atthis A307 Sylvia nisoria Regularnie występujące ptaki migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru: A048 Tadorna tadorna A067 Bucephala clangula A070 Mergus merganser A130 Haematopus ostralegus 4.2. Metodyka oceny znaczącego oddziaływania Głównym celem oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 jest odpowiedź na pytanie, czy dana FW, pojedynczo i w powiązaniu z innymi przedsięwzięciami i planami, może powodować znaczący wpływ na integralność, spójność lub przedmiot ochrony obszarów Natura Podstawą niniejszej oceny, jest określenie jakie znaczące oddziaływania może powodować ZEW Adamowo, wobec obszarów Natura Ocena była dokonana przy uwzględnieniu: Najlepszej dostępnej wiedzy naukowej, Przedmiotu ochrony poszczególnych obszarów Natura 2000 pozostających w strefie potencjalnych wpływów przedsięwzięcia, Czynników określających spójność i integralność tych obszarów Natura Zgodnie z wytycznymi metodycznymi dotyczącymi przepisów Artykułu 6 (3) i (4) Dyrektywy Siedliskowej 92/43/EWG wykonanych na zlecenia DG Środowisko KE, oraz bezpośrednim stanowiskiem KE (MN2000, par. 4.6(3)): Integralność obszaru obejmuje jego funkcje ekologiczne. Decyzja odnośnie tego czy podlega ona negatywnemu oddziaływaniu powinna koncentrować i ograniczać się do celów ochrony obszaru. Z tego powodu ocenę rozpoczęto od określenia, które gatunki lub siedliska są przedmiotem ochrony wskazanych w screeningu obszarów, a sama ocena dotyczyła oddziaływań, które może badana farma wiatrowa na nie powodować. Badane obszary Natura 2000 wyznaczono, zgodnie z kryteriami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania 45

46 lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (aktualne rozporządzenie zostało wydane w dniu 13 kwietnia 2010 r.). Przed oceną wpływu przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 zostało stwierdzone, na które z czynników środowiskowych, które zadecydowały o utworzeniu danego obszaru, przedsięwzięcie może oddziaływać i czy te oddziaływania mogą spowodować w perspektywie długofalowej zanikniecie tego czynnika. Ocenie podlegały te gatunki i siedliska, które są przedmiotem ochrony na tych obszarach, a więc ich status ochrony określony w Standardowym Formularzu Danych danego obszaru określony został kategorią A, B lub C. Jeżeli któryś z gatunków spełniających te kryteria na istniejących obszarach Natura 2000, pozostających w zasięgu oddziaływań ZEW Adamowo, został stwierdzony na obszarze planowanego przedsięwzięcia w monitoringach przedrealizacyjnych, dla tego gatunku określono czy przedsięwzięcie może powodować wobec niego znaczące oddziaływania. Zgodnie z wytycznymi do interpretacji Artykułu 6 Dyrektywy Siedliskowej (Zarządzanie obszarami Natura 2000 Postanowienia art. 6 dyrektywy siedliskowej 92/43/EWG) aby ocenić czy zakłócenie w stosunku do celów dyrektywy jest znaczące, odniesiono się do definicji Korzystnego Stanu Ochrony (KSO), zdefiniowany w art. 1 (i): Dla gatunku KSO ma miejsce, jeśli: dane o dynamice i liczebności populacji rozpatrywanego gatunku wskazują, że utrzymuje się on w skali długoterminowej jako zdolny do samodzielnego przetrwania składnik swoich siedlisk, naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się, ani też prawdopodobnie nie ulegnie zmniejszeniu w dającej się przewidzieć przyszłości, istnieje i prawdopodobnie będzie istnieć w przyszłości wystarczająco duża powierzchnia siedlisk dla zachowania jego populacji w długim okresie czasu. O znaczącym zakłóceniu można więc mówić w odniesieniu do przedsięwzięć, które mogą spowodować długotrwały spadek liczebności populacji na danym obszarze i w ramach całej sieci, trwałego zmniejszenia zasięgu występowania gatunku na danym obszarze i/lub trwałe zmniejszenie wielkości siedlisk gatunku w stopniu uniemożliwiającym utrzymanie populacji na danym obszarze. Ponadto, w odniesieniu do gatunków migrujących, wzięto dodatkowo pod uwagę kryteria określone przez Bird Life International, wskazujące szczególne zagrożenia dla trwałości i jakości populacji ptaków. Spełnienie jednego z nich powoduje zaliczenie danego gatunku do kategorii zagrożonych. Kryteria te to: Kryterium zasięgu (size criterium) - próg wrażliwości to rozmiar zasięgu występowania mniejszy niż 20,000 km 2 połączony z malejącymi albo wahającymi się: zakresem występowania, jakością/trwałością siedlisk, albo wielkością populacji i małą liczbą lokalizacji lub ich fragmentaryzacją. Kryterium trwałości populacji (trend population) - próg wrażliwości wyznacza wielkość spadku liczebności populacji powyżej 30% w ciągu 10 lat lub trzech pokoleń. 46

47 Kryterium wielkości populacji (population size) - próg wrażliwości wyznacza liczebność poniżej 10,000 dojrzałych osobników ze stałym spadkiem szacunkowym powyżej 10% w ciągu dziesięciu lat lub 3 pokoleń, albo określonej struktury populacji. Przy ocenie czy potencjalne oddziaływania ZEW Adamowo na poszczególne gatunki migrujące może być znaczące zbadano, czy w wyniku realizacji przedsięwzięcia istnieje zagrożenie: zajęcia powierzchni siedliska występowania danego gatunku, lub wyparcie tego gatunku z siedlisk w skali zmniejszającej jego występowanie na obszarze mniejszym niż km 2, lub w sposób istotny zwiększającej fragmentację tych siedlisk lub powodującej likwidacje tego siedliska w skali lokalnej/regionalnej. zmniejszania się trwałego lokalnej populacji w wyniku zderzeń z wiatrakami w stopniu większym niż 30% w ciągu 10 lat (3% rocznie), zmniejszenia populacji światowej poniżej poziomu dojrzałych osobników lub lokalnej populacji o 10% w ciągu 10 lat (1% w skali roku) Ocena skali wpływu na populacje ptaków będące przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000 pozostających w strefie potencjalnego wpływu ZEW Adamowo, opierała się na analizie sposobu wykorzystania terenu planowanej farmy przez osobniki chronionych populacji: występowanie stanowisk lęgowych populacji będących przedmiotem ochrony w strefach oddziaływań danego przedsięwzięcia, częstość żerowania na danym terenie i znaczenie danego terenu dla trwałości i jakości bazy pokarmowej danej populacji, sposób wykorzystania przestrzeni powietrznej farmy przez poszczególne osobniki chronionych populacji wysokość przemieszczania się, kierunki i charakter przemieszczania się (lokalny, czy migracyjny) występowanie miejsc wypoczynkowych w strefie oddziaływania przedsięwzięcia i ich znaczenie dla populacji będących przedmiotem ochrony. Elementem oceny, w przypadkach istnienia wiarygodnego prawdopodobieństwa wystąpienia znaczących oddziaływań na ptaki i nietoperze, może być statystyczne szacowanie spodziewanego ubytku populacji w wyniku zwiększonej śmiertelności. Niestety w chwili obecnej nie istnieją modele, które by w sposób niepodważalny mogły taką estymację wykonać. Istniejące metodyki w tym zakresie mogą jednak być przydatnym narzędziem pomocniczym w ocenie skali potencjalnych oddziaływań, zwłaszcza jeśli będą bazować na danych referencyjnych z istniejących, porównywalnych krajowych farm wiatrowych. Taka metodyką została dokonana ocena wpływu ZEW Adamowo na awifaunę przez prof. P. Busse, która stanowi załącznik do Raportu o oddziaływaniu obydwy farm wiatrowych Adamowo. Wyniki tej analizy zostały częściowo wykorzystane w niniejszym opracowaniu przy analizie wpływu na gatunki migrujące ptaków. Przy ocenie wpływu na spójność i integralność obszarów Natura 2000, w odniesieniu do wpływu na ptaki i nietoperze, zweryfikowano czy ZEW Adamowo może powodować utrudnienia w przemieszczaniu się w ramach poszczególnych obszarów lub pomiędzy obszarami gatunków będących przedmiotem ochrony na tych obszarach w stopniu wpływającym na trwałość populacji tych gatunków. Przy ocenie skali wpływu wzięto pod uwagę, że ewentualna bariera musiałaby 47

48 się przyczyniać albo do znaczących strat energetycznych migrujących ptaków spowodowanych znaczącym wydłużeniem trasy migracji albo całkowicie uniemożliwiać przemieszczanie się ptaków pomiędzy siedliskami ważnymi dla ich biologii. Przy ocenie ostatecznych wniosków o możliwości wystąpienia znaczących oddziaływań uwzględniono przewidywane efekty zaproponowanych działań minimalizujących, obejmujących: okresowe wyłączania poszczególnych elektrowni wiatrowych, wdrażanie programów zarzadzania siedliskami na terenie farmy i w jej bezpośrednim otoczeniu Ocena stopnia oddziaływania Przedsięwzięcia na obszary Natura Stopień oddziaływań na specjalne obszary ochrony siedlisk Na terenie ZEW Adamowo, ani w strefie jego potencjalnych oddziaływań, nie znajdują się żadne siedliska będące przedmiotem ochrony na wymienionych powyżej specjalnych obszarach ochrony siedlisk. Na tym terenie nie występują także gatunki zwierząt (poza ptakami), będące przedmiotem ochrony na tych obszarach ani siedliska istotne z punktu widzenia zachowania właściwego stanu ochrony tych gatunków. Na danym terenie nie stwierdzono podczas monitoringu chiropterofauny gatunków nietoperzy, będących przedmiotem ochrony na obszarach Natura Nietoperze nie stanowią także przedmiotu ochrony na żadnym z obszarów Natura 2000, pozostających w strefie potencjalnych wpływów przedsięwzięcia. Należy w związku z tym stwierdzić, iż przedsięwzięcie ZEW Adamowo, nie będzie znacząco oddziaływać na przedmiot ochrony oraz integralność i spójność specjalnych obszarów ochrony siedlisk Stopień oddziaływań na obszary specjalnej ochrony ptaków W celu określenia stopnia oddziaływań ZEW Adamowo, na integralność spójność oraz przedmiot ochrony obszarów specjalnej ochrony ptaków Jezioro Drużno (PLB280013), Zalew Wiślany (PLB280010) oraz Dolina Dolnej Wisły (PLB040003), zestawiono wszystkie gatunki ptaków będące przedmiotem ochrony na tych obszarach, z gatunkami wykorzystującymi przestrzeń planowanej farmy wiatrowej, odnotowanymi podczas rocznego monitoringu przedrealizacyjnego. Następnie dokonano analizy potencjalnych oddziaływań na gatunki, które wykorzystują teren planowanej farmy wiatrowej oraz ich skali. W ocenie wzięto także pod uwagę specjalne obszary ochrony siedlisk, na których występują gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy 2009/147/WE (tzw. Dyrektywy Ptasiej). 48

49 Tabela 4 Gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy 2009/147/WE (tzw. Dyrektywy Ptasiej) występujące na obszarach Natura 2000 oraz stwierdzone podczas monitoringu ornitologicznego. Gatunki, które zostały stwierdzone podczas monitoringu i znajdują się na liście gatunków występujących na co najmniej jednym obszarze Natura 2000, zostały wyróżnione kolorem szarym. W przypadku gdy dany gatunek stanowi przedmiot ochrony obszaru Natura 2000, został wyróżniony kolorem czerwonym. Nazwa gatunku Jezioro Drużno PLH Jezioro Drużno PLB Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana PLH Zalew Wiślany PLB Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej PLH Dolina Dolnej Wisły PLB Monitoring ZEW Adamowo Accipiter gentilis Accipiter nisus Acrocephalus palustris Acrocephaluss schoenobaenus Actitis ypoleucos Aegithalos caudatus Alcedo atthis Anas crecca Anas platyrhynchos Anas querquedula Anas Sp. Anas strepeta Anser anser Anser fabalis Anser Sp. Anthus campestris Anthus pratensis Anthus Sp. Apus apus Aquila pomarina Aquila Sp. Ardea alba Ardea cinerea Asio flammeus Aythya ferina Aythya nyroca Bonasa bonasa Botaurus stellaris Branta leucopsis Buteo buteo Calidris alpina Carduelis spinus Carduelis cannabina Carduelis carduelis Carduelis chloris Carduelis flavirostris Carpodacus erythrinus 49

50 Certhia Sp. Chlidonias hybrid Chlidonias niger Ciconia ciconia Ciconia nigra Circus aeruginosus Circus cyaneus Circus pygargus Circus Sp. Columba oenas Columba palumbus Columba Sp. Coracias garrulus Corvus corax Corvus cornix Corvus corone Corvus frugilegus Corvus monedula Coturnix coturnix Crex crex Cuculus canorus Cygnus bewickii Cygnus cygnus Cygus olor Delichodn urbica Dendrocopos major Dendrocopos medius Dendrocopos minor Dryocopus martius Egretta garzetta Emberiza citrinella Emberiza hortulana Emberiza schoeniclus Erithacus rubercula Falco columbarius Falco naumanni Falco Sp. Falco tinnunculus Ficedula albicollis Ficedula parva Fringilla coelebs Fringilla Sp Gallinago gallinago Garrulus glandarius Gavia arctica Gavia stellata 50

51 Grus grus Haliaeetus albicilla Hirundo rustica Hydroprogne caspia Ixobrychus minutus Lanius collurio Lanius excubitor Larus argentatus Larus canus Larus melanocephalus Larus minutus Larus ridibundus Larus Sp. Alauda arvensis Limosa lapponica Locustella fluviatilis Lullula arborea Luscinia luscinia Luscinia svecica Mergus albellus Milvus migrans Milvus milvus Motacilla alba Motacilla flava Numenius arquata Oriolus oriolus Pandion haliaetus Parus ater Parus caeruleus Parus major Parus palustris Passer domesticus Passer montanus Paus Sp. Perdix perdix Pernis apivorus Phalacrocorax carbo Phasianus colchicus Philomachus pugnax Phylloscopus collybita Phylloscopus trochilus Pica pica Picus canus Pluvialis apricaria Porzana parva Porzana porzana 51

52 Recurvirostra avosetta Regulus regulus Saxicola rubetra Sterna hirundo Sterna paradisaea Sternula albifrons Streptopelia decaocto Sturnus vulgaris Sylvia atricapilla Sylvia communis Sylvia curruca Sylvia nisoria Tringa cinereus Tringa glareola Tringa nebularia Tringa ochropus Tringa Sp. Troglodytes troglodytes Turdus merula Turdus philomelos Turdus pilaris Tabela 5 Gatunki regularnie występujących ptaków migrujących nie wymienionych w Załączniku I Dyrektywy 2009/147/WE (tzw. Dyrektywy Ptasiej), odnotowane na obszarach Natura 2000 oraz zaobserwowane podczas monitoringu ornitologicznego. Gatunki, które zostały stwierdzone podczas monitoringu i znajdują się na liście gatunków co najmniej jednego obszaru Natura 2000, zostały wyróżnione kolorem szarym. W przypadku, gdy ocena wartości obszaru dla ochrony danego gatunku mieści się w kategorii A, B lub C, wyróżniono go kolorem czerwonym. Nazwa gatunku Jezioro Drużno PLH Jezioro Drużno PLB Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana PLH Zalew Wiślany PLB Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej PLH Dolina Dolnej Wisły PLB Monitoring ZEW Adamowo Accipiter gentilis Accipiter nisus Acrocephalus palustris Acrocephaluss schoenobaenus Actitis hypoleucos Aegithalos caudatus Anas acuta Anas clypeata Anas crecca Anas penelope Anas platyrhynchos Anas querquedula 52

53 Anas Sp. Anas strepera Anser albifrons Anser anser Anser fabalis Anser Sp. Anthus pratensis Anthus Sp. Apus apus Aquila Sp. Ardea cinerea Aythya ferina Aythya fuligula Aythya marila Branta canadensis Bucephala clangula Buteo buteo Calidris alpina Calidris canutus Calidris ferruginea Calidris minuta Calidris temminckii Cardueis spinus Carduelis cannabina Carduelis carduelis Carduelis chloris Carduelis flavirostris Carpodacus erythrinus Certhia Sp. Charadrius dubius Charadrius hiaticula Chlidonias leucopterus Ciconia ciconia Circus aeruginosus Circus cyaneus Circus Sp. Clangula hyemalis Columba oenas Columba palumbus Columba Sp. Corvus corax Corvus cornix Corvus corone Corvus frugilegus Corvus monedula Coturnix coturnix 53

54 Cuculus canorus Cygus olor Delichodn urbica Dendrocopos major Dendrocopos minor Dryocopus martius Emberiza citrinella Emberiza schoeniclus Erithacus rubercula Falco columbarius Falco Sp. Falco tinnunculus Fringilla coelebs Fringilla Sp Fulica atra Gallinago gallinago Garrulus glandarius Grus grus Haematopus ostralegus Hirundo rustica Lanius collurio Lanius excubitor Larus argentatus Larus argentatus Larus canus Larus fuscus Larus marinus Larus ridibundus Larus Sp. Alauda arvensis Limicola falcinellus Locustella fluviatilis Luscinia luscinia Lymnocryptes minimus Melanitta fusca Melanitta nigra Mergus merganser Mergus serrator Milvus migrans Motacilla alba Motacilla flava Netta rufina Numenius arquata Numenius phaeopus 54

55 Oriolus oriolus Parus ater Parus caeruleus Parus major Parus palustris Passer domesticus Passer montanus Paus Sp. Perdix perdix Phalacrocorax carbo Phalacrocorax carbo sinensis Phasianus colchicus Phylloscopus collybita Phylloscopus trochilus Pica pica Pluvialis apricaria Pluvialis squatarola Podiceps cristatus Podiceps grisegena Podiceps nigricollis Regulus regulus Saxicola rubetra Scolopax rusticola Streptopelia decaocto Sturnus vulgaris Sylvia atricapilla Sylvia communis Sylvia curruca Tachybaptus ruficollis Tadorna tadorna Tringa erythropus Tringa glareola Tringa nebularia Tringa nebularia Tringa ochropus Tringa ochropus Tringa Sp. Tringa stagnatilis Tringa totanus Tringa totanus Troglodytes troglodytes Turdus merula Turdus philomelos Turdus pilaris Vanellus vanellus Waterfowl 55

56 Podsumowując wyniki przeprowadzonego monitoringu ornitologicznego, należy stwierdzić iż na powierzchni planowanego przedsięwzięcia odnotowano obecność 4 gatunków z Załącznika I i 8 gatunków migrujących ptaków będących przedmiotem ochrony obszarów Natura 2000, znajdujących się w strefie potencjalnych oddziaływań planowanego przedsięwzięcia. Gatunki te oraz ocena potencjalnego zagrożenia wystąpienia znaczącego oddziaływania ZEW Adamowo na nie zostały przedstawione i scharakteryzowane poniżej 2 : 1. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz stwierdzone w monitoringu: Ciconia ciconia (Bocian biały) estymowana populacja światowa 500, ,000, estymowana powierzchnia lęgowa km 2. Gatunek niezagrożony, wykazuje tendencję wzrostową populacji. Jest przedmiotem ochrony ptasiego obszaru Natura 2000 Zalew Wiślany (ponad 50 par). Podczas monitoringu zanotowano 47 osobników tego gatunku, podczas 8 wizyt, w tym 32 w sierpniu, 7 w lipcu, 6 w maju, w kwietniu i czerwcu po 1. Ptaki wykorzystywały przestrzeń powietrzną nad terenem ZEW Adamowo w 85% - poniżej pułapu rotora, a wiec bez ryzyka kolizji. W strefie potencjalnego ryzyka kolizją odnotowano 12,8% przelotów. Dynamika wykorzystania przestrzeni wskazuje na charakter okresowy, związany z przygotowaniem do migracji jesiennej przemieszczanie się na niskim pułapie większych grup osobników w sierpniu związane zapewne było z przelotami na tzw. sejmiki bocianie. Ze względu na bardzo duży, jednorodny teren wokół planowanej farmy, wykluczenie powierzchni 250 ha, nie zakłóci w sposób znaczący ani lokalnego przemieszczania się bocianów, w tym okresie i nie utrudni w sposób znaczący przygotowań do migracji sezonowej. Większa aktywność bocianów w okresie żniw wynikać także może z wykorzystania terenów pól jako żerowisk bociany intensywnie żerują na ścierniskach. Jednak obserwacje na badanym terenie nie wykazały szczególnie intensywnego wykorzystania powierzchni ZEW Adamowo w tym zakresie. Jest to spowodowane najprawdopodobniej odległością od gniazd tych terenów większą niż 500 m. Brak oczek wodnych, intensywna melioracja sprawiają, intensywna uprawa, że nie jest to teren preferowany do stałego pobytu bocianów. Bociany żerują w pobliżu gniazd do 500 m, aby wydatkować jak najmniej energii. Gniazda bocianie stwierdzono na tym terenie w miejscowościach: Jegłownik 7 gniazd ponad 500 m od najbliższych EW, Wiktorowo brak gniazd, Adamowo 4 gniazda ponad 500 m od EW, Władysławowo 4 gniazda ponad 500 m od najbliższych EW. (Ogólnopolska baza gniazd bociana białego oraz obserwacje własne). Ze względu na powyższe uwarunkowania nie ma podstaw do stwierdzenia, iż teren przedsięwzięcia pełni jakąkolwiek funkcję mającą znaczenie dla zachowania właściwego stanu ochrony populacji bociana białego, będącego przedmiotem ochrony na OSOP Zalew Wiślany. Realizacja przedsięwzięcia nie będzie więc oddziaływać na ten obszar. Również nie stwierdzono na tym obszarze istotnego 2 Charakterystyka gatunków została opracowana na podstawie danych Bird Life International ( oraz Standardowych Formularzy Danych dla obszarów Natura 2000 Jezioro Drużno (ptasi i siedliskowy), Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana, Zalew Wiślany, Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej oraz Dolina Dolnej Wisły. 56

57 korytarza ekologicznego pomiędzy poszczególnymi obszarami Natura 2000 chroniącymi bociana, tak więc nie istnieje także zagrożenie znaczącego oddziaływania na integralność i spójność tych obszarów. Circus aeruginosus (Błotniak stawowy) estymowana populacja światowa 500,000-2,000,000, estymowana powierzchnia lęgowa km 2. Gatunek niezagrożony, wykazuje lekką tendencję wzrostową populacji. Jest przedmiotem ochrony obszarów specjalnej ochrony ptaków Jezioro Drużno (10-15 par) oraz Zalew Wiślany (20-35 par). Krajowa populacja szacowana jest na 2,2 tys. par lęgowych. Podczas monitoringu zanotowano obecność tego gatunku zaledwie 7 razy, co wskazuje na sporadyczne wykorzystanie tego obszaru przez błotniaka. Jest to spowodowane najprawdopodobniej tym, że na terenie ZEW Adamowo oraz w jego bezpośrednim sąsiedztwie brak jest siedlisk lęgowych błotniaka stawowego. Gniazduje on zwykle w rozległych trzcinowiskach nad nizinnymi zbiornikami wodnymi, w zaroślach wiklinowych nad rzekami, zarośniętych trzciną i wierzbami obszarach torfowisk, a zwłaszcza w sąsiedztwie stawów rybnych. Może mieć gniazdo także nad śródpolnymi oczkami wodnymi. Takich siedlisk nie stwierdzono na badanym obszarze. Również siedliska na terenie ZEW Adamowo nie są typowymi siedliskami żerowiskowymi błotniaka stawowego, który żywi się głównie martwymi rybami, młodymi ptakami (kaczki, łyski, perkozy) i gryzoniami. Ptaki te związane są głównie z siedliskami podmokłymi i wodnymi. Mogą także żerować na sąsiadujących z rewirem lęgowym łąkach i polach. Ze względu na powyższe uwarunkowania nie ma podstaw do stwierdzenia, iż teren przedsięwzięcia pełni jakąkolwiek funkcję mającą znaczenie dla zachowania właściwego stanu ochrony populacji błotniaka stawowego, będącego przedmiotem ochrony na OSOP Jezioro Drużno i OSOP Zalew Wiślany. Obydwa te obszary są wystarczająco rozległe i bogate w siedliska typowe dla lęgowisk i żerowisk błotniaka stawowego, aby zachować właściwy jego stan ochrony. Realizacja przedsięwzięcia nie będzie więc oddziaływać na te dwa obszary Natura Również nie stwierdzono na tym obszarze istotnego korytarza ekologicznego pomiędzy poszczególnymi obszarami Natura 2000 chroniącymi błotniaka, tak więc nie istnieje także zagrożenie znaczącego oddziaływania na integralność i spójność tych obszarów. Grus Grus (Żuraw) estymacja populacji , estymacja powierzchni terenów lęgowych km 2. Gatunek niezagrożony, nie są znane tendencje populacji choć nie istnieje niebezpieczeństwo, że stanie się ona bliska zagrożenia. Stanowi przedmiot ochrony ptasiego obszaru naturowego Jezioro Drużno, który zamieszkuje 5-6 par przedstawicieli tego gatunku, a podczas przelotów można zaobserwować 2000 osobników. Podczas monitoringu zanotowano 41 osobników tego gatunku, z czego 17 w trakcie trzech obserwacji w marcu i 22 podczas jednej obserwacji w październiku. Wskazuje to jednoznacznie na wykorzystanie tego terenu w trakcie wędrówek wiosennych i jesiennych. Nie jest to jednak z pewnością ważny szlak migracyjny, na co wskazuje ogólna bardzo niewielka liczba stwierdzonych osobników (żurawie 57

58 migrują na ogół w dużych, kilkudziesięcioosobowych grupach). Nie jest to także miejsce zlotowisk żurawia, czyli miejsce, gdzie tysiące ptaków odpoczywa przed i w trakcie wędrówki jesiennej. Na terenie ZEW Adamowo ani w strefie jego bezpośredniego wpływu nie występują siedliska typowego stałego bytowania żurawia, takich jak rozległe leśne bagna, podmokłe olsy, torfowiska, wrzosowiska, jeziora czy starorzecza. Żurawie, jako ptaki bardzo płochliwe raczej będą unikać terenów z funkcjonującymi elektrowniami (w literaturze przedmiotu brak informacji o odnotowanych przypadkach śmiertelnych zderzeń żurawi z elektrowniami wiatrowymi). Głównym problemem w ocenie wpływu farm wiatrowych na żurawie jest więc potencjalne wypłaszanie z miejsc lęgowych i żerowiskowych. W związku z brakiem tego typu siedlisk na badanym terenie oraz okazjonalnym występowaniem na tym obszarze praktycznie w trakcie w trakcie migracji, należy stwierdzić że ZEW Adamowo nie będzie powodować znaczącego negatywnego wpływu na żurawie. Obszar OSOP Jezioro Drużno jest wystarczająco rozległym i bogatym w siedliska typowe dla lęgowisk i żerowisk żurawia, aby zachować właściwy jego stan ochrony. Ze względu na powyższe uwarunkowania nie ma podstaw do stwierdzenia, iż teren przedsięwzięcia pełni jakakolwiek funkcję mającą znaczenie dla zachowania właściwego stanu ochrony populacji żurawia, będącego przedmiotem ochrony na OSOP Jezioro Drużno. Realizacja przedsięwzięcia nie będzie więc oddziaływać na ten obszar. Również nie stwierdzono na tym obszarze istotnego korytarza ekologicznego pomiędzy poszczególnymi obszarami Natura 2000 chroniącymi żurawia, tak więc nie istnieje także zagrożenie znaczącego oddziaływania na integralność i spójność tych obszarów. Tringa glareola (Brodziec leśny) estymacja populacji , estymacja powierzchni terenów lęgowych km 2. Populacja charakteryzuje się stabilnością. Jest przedmiotem ochrony naturowego obszaru ptasiego Zalew Wiślany ( osobników na przelotach). Podczas monitoringu zanotowano 46 osobników tego gatunku, podczas dwóch obserwacji w drugiej połowie sierpnia. Przeloty następowały w 95,7% poniżej zasięgu rotora, a więc bez ryzyka kolizji. Ze względu na fakt nie gniazdowania brodźca na terenie Polski, jedyne zagrożenie tego gatunku może być związane ze śmiertelnością w wyniku kolizji z elektrowniami oraz efekt bariery. Ze względu na niewielki obszar zajęty przez przedsięwzięcie i nie występowanie na nim siedlisk typowych dla miejsc żerowiskowych brodźca, obecność w jego otoczeniu terenów o podobnej charakterystyce oraz fakt występowania migracji brodźca na terenie całego kraju, a przede wszystkim migracje na wysokości poniżej zasięgu rotora, należy stwierdzić że brak jest zagrożenia występowaniem znaczących oddziaływań na brodźca leśnego przez ZEW Adamowo. Ze względu na powyższe uwarunkowania nie ma podstaw do stwierdzenia, iż teren przedsięwzięcia pełni jakąkolwiek funkcję mającą znaczenie dla zachowania właściwego stanu ochrony populacji brodźca leśnego, będącego przedmiotem ochrony na OSOP Zalew Wiślany. Realizacja przedsięwzięcia nie będzie więc oddziaływać na ten obszar. Również nie stwierdzono na tym obszarze istotnego korytarza ekologicznego pomiędzy poszczególnymi obszarami Natura 2000 chroniącymi brodźca, tak więc nie istnieje także zagrożenie znaczącego oddziaływania na integralność i spójność tych obszarów. 58

59 2. Ptaki migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, stanowiące przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz stwierdzone w monitoringu: Anas crecca (Cyraneczka) - estymacja populacji 5,900,000-6,900,000, estymacja powierzchni terenów lęgowych 31,800,000 km 2. Gatunek niezagrożony, nieznane są trendy populacji, choć populacja nie zbliża się do statusu zagrożenia. Jest przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 Zalew Wiślany (5-10 par, na przelotach osobników). Podczas monitoringu zanotowano 98 osobników tego gatunku, nie wskazuje to na istnienie ważnego korytarza migracyjnego tego gatunku na tym terenie. Brak na terenie przedsięwzięcia typowych siedlisk bytowania tego gatunku: śródlądowych porośniętych roślinnością zbiorników wodnych, w tym zwłaszcza niewielkich, gęsto zarośniętych oczek, stawów, czy bagien. Anas platyrhynchos (Kaczka krzyżówka) estymowana populacja , estymowana powierzchnia terenów lęgowych km 2. Gatunek niezagrożony, choć z niewielką tendencją do zmniejszania się populacji. Jest przedmiotem ochrony obszaru ptasiego Jezioro Drużno ( par, na przelotach osobników). Podczas monitoringu zanotowano 652 osobniki tego gatunku. Jest to najbardziej powszechny i liczny gatunek kaczki w Polsce. Zasiedla wszelkiego rodzaju środowiska wodne, najczęściej na stawach i jeziorach. Unika rzek o bystrym nurcie oraz zbiorników wodnych ubogich w składniki odżywcze. Często spotykana także w miastach. Na terenie badanej lokalizacji brak jest siedlisk typowych dla bytowania tego gatunku. Anas querquedula (Cyranka) estymowana wielkość populacji 2,600,000-2,800,000, estymowana powierzchnia terenów lęgowych 16,900,000 km 2. Jest przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 Zalew Wiślany (10-25 par). Podczas monitoringu zanotowano 182 osobniki tego gatunku, co nie wskazuje na istotny korytarz migracyjny tego gatunku na badanym terenie. Gatunek preferujący gęsto zarośnięte zbiorniki wodne. Często są to niewielkie stawy, a nawet rowy melioracyjne. Na badanym terenie, z siedlisk preferowanych przez ten gatunek występują licznie rowy melioracyjne, jednak intensywna gospodarka melioracyjna i przeciwpowodziowa, zakładająca częste oczyszczanie rowów z roślinności, wyklucza wykorzystanie tych rowów przez cyrankę jako ważnych miejsc bytowania. Anas strepera (Krakwa) estymowana populacja 3,200,000-3,800,000, estymowana powierzchnia terenów lęgowych 18,200,000 km 2. Jest przedmiotem ochrony obszaru ptasiego Jezioro Drużno ( par, przelotnie 800 osobników). Podczas monitoringu zanotowano 33 osobniki tego gatunku. Występuje na bogato zarośniętych, nizinnych zbiornikach stojącej wody o rozległej toni wodnej jak jeziora i stawy. Na badanym terenie brak tego typu siedlisk. Anser anser (Gęś gęgawa) estymowana populacja , estymowana powierzchnia terenów lęgowych km 2. Gatunek niezagrożony, z lekką tendencją wzrostową populacji. Jest przedmiotem ochrony obszarów Natura 2000 ptasich Jezioro Drużno 59

60 ( par, podczas przelotów 800 osobników) i Zalew Wiślany (30-60 par, podczas przelotów osobników). Podczas monitoringu zanotowano 248 osobników tego gatunku, co nie wskazuje na masową migrację na tym terenie. Gatunek ten występuje na słodkowodnych zbiornikach gęsto porośniętych trzcinami, bagnistych łąkach i moczarach. Preferuje tereny trudnodostępne. Na badanym terenie brak jest tego typu siedlisk. Anser fabalis (Gęś zbożowa) - estymowana populacja europejska , estymowana powierzchnia terenów lęgowych km 2. Gatunek niezagrożony, choć z niewielką tendencją do zmniejszania populacji. Jest przedmiotem ochrony obszarów Natura 2000 ptasich: Jezioro Drużno ( osobników podczas przelotów) i Zalew Wiślany (do 2500 osobników podczas przelotów). Podczas monitoringu zanotowano 425 osobników tego gatunku. Gatunek ten gniazduje przede wszystkim tereny tundry i tajgi. Zimuje na terenach pokrytych niską roślinnością zielną szukając nieużytków, odludnych wybrzeży, rozległych pól i pastwisk, jak i wód otwartych. Na badanym terenie znajdują się tego typu siedliska, jednak wyniki monitoringu nie potwierdzają zimowania na nich gęsi zbożowej. Aythya ferina (Głowienka) estymowana populacja , estymowana powierzchnia terenów lęgowych km 2. Gatunek niezagrożony, wykazuje tendencje spadkowe, nie zbliża się jednak do statusu zagrożenia. Jest przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 Zalew Wiślany (podczas przelotów osobników). Podczas monitoringu zanotowano 50 osobników tego gatunku, co wskazuje na brak istotnego korytarza migracyjnego tego gatunku na badanym terenie. Jej typowy biotop to duże, słodkowodne, gęsto zarośnięte zbiorniki wodne jak żyzne jeziora w głębi lądu, stawy hodowlane, zbiorniki zaporowe, starorzecza lub cieki o leniwym prądzie. Preferuje te o dużej powierzchni i głębokości. Gnieździ się również na małych stawach, torfiankach i bagnach, choć kaczęta są wyprowadzane z nich na zbiorniki o większej powierzchni lustra. Licznie też gniazduje na wyspach. Jesienią i zimą widywana zwykle w dużych grupach na otwartych, dużych jeziorach. Często przebywa na otwartej wodzie, tam śpi i wypoczywa. Na badanym terenie brak tego typu siedlisk. Cygnus olor (Łabędź niemy) estymacja populacji , estymacja powierzchni terenów lęgowych km 2. Gatunek niezagrożony, wykazuje tendencję wzrostową populacji. Stanowi przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 Zalew Wiślany (obszar zamieszkuje par, na przelotach można zaobserwować od 1600 do 3500 par przedstawicieli tego gatunku). Podczas monitoringu zanotowano 36 osobników tego gatunku. Nie wskazuje to na istnienie na tym terenie głównego korytarza migracyjnego tego gatunku. Typowy biotop to stojące zbiorniki wodne z dużą ilością trzcin, w zimie również na wybrzeżu mórz. Na badanym terenie brak tego typu siedlisk. 60

61 Biorąc powyższe dane pod uwagę, można stwierdzić że na badanym terenie występuje migracja ptaków z rodziny kaczkowatych, ale są to raczej obrzeża głównego korytarza migracyjnego. Odnotowane gatunki ptaków migrujących to typowe ptaki wodne, dla których atrakcyjnymi siedliskami są tereny obszarów Natura 2000 OSOP Zalew Wiślany oraz OSOP Jezioro Drużno, z otwartymi oraz gęsto porośniętymi szuwarem trzcinowym, żyznymi zbiornikami wodnymi. Korytarz ekologiczny łączący te obszary ze sobą znajduje się ok km na wschód od terenu ZEW Adamowo, dlatego też przedsięwzięcie to nie będzie stanowić bariery zakłócającej integralność i spójność tych obszarów. Teren farmy może natomiast być wykorzystywany przez migrujące ptaki powyżej wymienionych gatunków jako miejsce wypoczynku i żerowisk w trakcie migracji. Może to także sprzyjać wzrostowi śmiertelności w wyniku zderzeń z wiatrakami. Zestawienie jednak stosunkowo niewielkiej liczby migrujących populacji na tym terenie, z dużymi liczebnościami globalnych populacji tych gatunków, a także w związku z niewielką powierzchnią i liczbą elektrowni planowanej farmy wiatrowej oraz rozległymi, jednorodnymi siedliskowo terenami wokół farmy, nie istnieje ryzyko wystąpienia takiego uszczuplenia populacji, które można by uznać za znaczące. Ewentualne omijanie ZEW Adamowo przez migrujące ptaki nie będzie także powodować wzrostu nakładów energetycznych, które mogłyby wpłynąć na stabilność i zdrowie populacji tych gatunków. Biorąc jednak pod uwagę kumulację wpływu innych podobnych przedsięwzięć planowanych lub istniejących w regionie, należy przewidzieć i zastosować działania minimalizujące, które ograniczą atrakcyjność tereny farmy wiatrowej jako miejsca wypoczynku i żerowania ptaków migrujących Analiza wpływu kumulatywnego W bezpośrednim sąsiedztwie ZEW Adamowo planowane są inne projekty tego typu: Farma Wiatrowa w rejonie miejscowości Wikrowo (gm. Gronowo Elbląskie) składająca się z 15 turbin, znajdująca się w odległości ok. 2 km na wschód od ZEW Adamowo (dane na podstawie pisma RDOŚ w Olsztynie) Farma Wiatrowa w gminie Nowy Dwór oraz Stegna (powiat nowodworski, woj. pomorskie), składająca się z maksymalnie z 32 elektrowni wiatrowych. Planowana farma zlokalizowana jest ok. 13 km na północny-wschód od ZEW Adamowo (dane na podst. pisma z Urzędu Gminy w Nowym Dworze) Budowa 1 elektrowni wiatrowej w miejscowości Brzezina w gminie Tolkmicko (na poniższym rysunku oznaczona jako 4a). W gminie tej istnieje również jedna elektrownia w miejscowości Pagórki, jednakże nie została ona nigdy uruchomiona (oznaczona na rysunku 5 jako 4b). Wiatraki są zlokalizowane ok. 24 km i 18 km od inwestycji (dane na podst. pisma z Urzędu Miasta i Gminy Tolkmicko) Farma wiatrowa w okolicy miejscowości Ząbrowo w gminie Stare Pole (powiat malborski, woj. pomorskie), składająca się z ok. 5 elektrowni wiatrowych zlokalizowana ok. 5 km na południowy-zachód od ZEW Adamowo 61

62 Farma wiatrowa w gminie Milejewo, składająca się z 18 turbin oddalona od ZEW Adamowo ok. 20 km w kierunku północno-wschodnim. Złożono również wnioski o wydanie decyzji środowiskowej dla 1 turbiny w obrębie Milejewo oraz 3 turbin w obrębie Majewo. Farma wiatrowa w gminie Nowy Staw, składająca się z 29 turbin, oddalona od ZEW Adamowo o ok. 15 km na zachód. W pobliżu tej farmy planowana jest budowa pojedynczej turbiny wiatrowej, stanowiącej odrębne przedsięwzięcie. W gminie Miłoradz (powiat malborski, woj. pomorskie), w odległości ok. 25 km na południowy -zachód od ZEW Adamowo istnieje jedna farma wiatrowa składająca się z 25 turbin. W gminie Sztum (powiat sztumski, woj. pomorskie) uruchomiona została farma wiatrowa składająca się z 12 turbin wiatrowych (na rysunku 5 przedstawiona jako 9a). Planowana jest również farma składająca się z 15 elektrowni wiatrowych w okolicy miejscowości Postolin (na rysunku 5 przedstawiona jako 9b). Znajdują się one ok. 24 km i 29 km od ZEW Adamowo. Rozmieszczenie sąsiednich farm wiatrowych zostało zobrazowane na rysunku 5. ZEW Adamowo zaznaczono na czerwono, pozostałe farmy wiatrowe zaznaczono kolorem żółtym (planowane - okręgami, zrealizowane - kołami). Rysunek 4 Rozmieszczenie istniejących oraz planowanych farm wiatrowych w pobliżu ZEW Adamowo (źródło mapy: ) 1-ZEW Adamowo, 2-FW w gm. Sztutowo, 3-FW w gminach Stegna i Nowy Dwór, 4a i 4b-pojedyńcze turbiny w gm. Tolkmicko, 5-FW w gm. Milejewo, 6-FW Wikrowo w gm. Gronowo Elbląskie, 7-FW w gm. Stare Pole, 8-FW w gm. Miłoradz, 9a i 9b-FW w gm. Sztum, 10-FW w gm. Nowy Staw 62