Przed Tobą 4. wydanie Ilustrowanego

Transkrypt

1 egzemplarz bezcenny, czyli bezpłatny Nr 04 Lato/Jesień 2014 Przed Tobą 4. wydanie Ilustrowanego Kuriera Zdrowia, magazynu Fundacji Szlachetne Zdrowie. Mamy nadzieję, że poruszane w numerze zagadnienia, związane z szeroko rozumianym zdrowym stylem życia, dostarczą wielu praktycznych informacji. Tematem numeru jest prestiżowa nagroda Orzeł Agrobiznesu, którą w roku 2014 uhonorowana została sieć sklepów Bacówka Towary Tradycyjne. Wyróżnienie to jest potwierdzeniem nie tylko wysokiej jakości wyrobów, dostępnych w sieci Bacówka, ale także wyjątkowej dbałości o klienta oraz o estetykę obiektów firmowych i samych produktów. Zapraszamy do lektury artykułu Kolejny sukces Bacówki!. Drogi Czytelniku! Gwiazdą bieżącego numeru jest Robert Sowa popularny restaurator, szef kuchni, gospodarz telewizyjnych programów kulinarnych i autor książek o tej tematyce. W rozmowie z Ilustrowanym Kurierem Zdrowia opowiada m.in. o początkach swojej przygody z gastronomią oraz o tym, co w gotowaniu najważniejsze. Z rozmowy dowiemy się także, co łączy kucharza i kompozytora. Przedstawiamy również działanie jednego z najważniejszych mikroelementów dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, czyli żelaza. O niebagatelnej roli tego pierwiastka, a także o produktach cechujących się wysoką jego zawartością i przyswajalnością, piszemy w artykule Żelazne zdrowie. Polecamy również temat, który powinien zainteresować nas wszystkich, czyli konsumentów, codziennie dokonujących zakupów spożywczych. Jakich informacji dostarczają nam etykiety spożywcze i jak prawidłowo odczytywać zawarte w nich informacje? Odpowiedzi w numerze. W cyklu Pejzaże zabieramy Państwa w podróż do Bochni, jednego z najstarszych miast Małopolski, z najstarszą polską kopalnią soli, wpisaną na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Jedną z najpopularniejszych aktywności fizycznych, które można uprawiać praktycznie przez cały rok, jest bieganie. Ilustrowany Kurier Zdrowia podpowiada, jak biegać, aby móc cieszyć się zdrowiem i odpowiednią kondycją fizyczną. W związku ze zbliżającą się powoli jesienią, prezentujemy także garść praktycznych porad, dotyczących jesiennej diety. Podpowiadamy, po jakie produkty warto sięgać, aby zachować zdrowie i wzmocnić odporność w tym okresie. Życzymy miłej lektury! Redakcja Kolejny sukces Bacówki! Gwiazda numeru Restaurator i szef kuchni, poszukiwacz nowych smaków i gospodarz programów kulinarnych Robert Sowa w rozmowie z Ilustrowanym Kurierem Zdrowia. str. 3 tekst: Beata Pałac Bacówka Towary Tradycyjne Orłem Agrobiznesu 2014! Żelazne zdrowie Firma Bacówka Towary Tradycyjne jest laureatem wielu prestiżowych nagród i wyróżnień. W ostatnim czasie do tej kolekcji dołączyła kolejna nagroda. W czerwcu 2014 r. firma została wyróżniona laurem Orzeł Agrobiznesu, który od 13 lat przyznawany jest firmom za szeroko pojęty sukces rynkowy. O elitarnym charakterze tej nagrody świadczy fakt, iż do tej pory otrzymało ją tylko 349 firm; dobór laureatów odbywa się zatem nadzwyczaj starannie. Co nagroda ta oznacza dla Bacówki i za jakie cechy firma otrzymała Orła Agrobiznesu? Aby w pełni docenić sukces firmy, warto zacząć od wyjaśnienia, jakie kryteria decydują o przyznaniu nagrody Orzeł Agrobiznesu. Na tak postawione pytanie odpowiada Włodzimierz Syzdek, wiceprzewodniczący kapituły przyznającej to wyróżnienie: Przy ocenie kapituła bierze pod uwagę całe spektrum czynników: umiejętność tworzenia wizerunku firmy przyjaznej konsumentowi, wyniki finansowe spółki, wielkość poczynionych inwestycji, estetykę obiektów firmowych, estetykę opakowań produktów, klasę produktów, a także jakość i aktualność firmowej strony internetowej wyjaśnia. Nagroda została przyznana po raz pierwszy w grudniu 2001 r. Otrzymują ją firmy, które osiągnęły udokumentowany sukces rynkowy, potwierdzony wynikami zleconych przez organizatora konkursu ankietowych badań konsumenckich, prowadzonych w wybranych miastach. Nagrody i nominacje przyznaje kapituła, złożona z polityków, zajmujących się problematyką konsumencką i rynkową, marketingowców, handlowców, specjalistów od polityki jakości i wizerunku. W przypadku firmy Bacówka Towary Tradycyjne osobami rekomendującymi do nagrody byli m.in. wójt gminy Lipnica Murowana Tomasz Gromala, na terenie której Bacówka ma swój zakład produkcyjny, oraz Katarzyna Surowiec z firmy Transrol, która jest wieloletnim partnerem handlowym Bacówki. Tomasz Gromala w swojej opinii podkreślał główny atut firmy, jakim jest tradycyjna, swojska technologia produkcyjna, bez sztucznych wypełniaczy, wedle receptur naszych przodków. Wójt gminy Lipnica Murowana rekomendował nas przede wszystkim za produkty typowo lipnickie (szynka, polędwica, kiełbasa Lipnicka), poprzez które kultywujemy wieloletnią tradycję masarską tego regionu wyjaśnia Dariusz Kucz, dyrektor ds. handlu i franczyzy Bacówka Towary Tradycyjne. Natomiast Katarzyna Surowiec czytaj więcej na stronie 2 O niebagatelnej roli żelaza jednego z kluczowych mikroelementów dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. etykiety spożywcze Słony smak Bochni str. 4 Z etykietami spożywczymi stykamy się na co dzień, podczas robienia zakupów. Czy jednak wiemy, jak prawidłowo odczytywać zawarte w nich informacje? str. 6 Bochnia to jedno z najstarszych miast Małopolski, z najstarszą kopalnią soli w Polsce, która od 2013 r. znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. str. 8 1

2 TEMAT NUMERU DOKOŃCZENIE ZE strony 1 zwracała w swojej rekomendacji uwagę na rzetelność firmy Bacówka, zarówno w kwestii regularnych zamówień, jak i przestrzegania terminów płatności. Ponadto przedstawicieli Bacówki cechuje uśmiech i uprzejmość. To bardzo ułatwia współpracę. O najwyższym poziomie firmy świadczy też bogaty asortyment oferowanych produktów zaznaczyła w swojej opinii przedstawicielka Transpolu. Za powyższe walory, ale także za rzetelność w kontaktach handlowych, zostaliśmy poleceni do kapituły Orła Agrobiznesu również przez Ogródek Dziadunia jeszcze jedną z firm, z którą stale współpracujemy dodaje Dariusz Kucz. Murowany sukces Na wyróżnienie Orłem Agrobiznesu firma Bacówka Towary Tradycyjne musiała solidnie zapracować. Sukces jest tym większy, że firmie udało się go osiągnąć w warunkach silnej i niekiedy nieuczciwej konkurencji, oferującej wyroby, udające produkty tradycyjne. Jak udało im się tego dokonać? Od ponad 10 lat nieustannie dbamy o najwyższą jakość naszych produktów. Skupiamy się przede wszystkim na wyborze i kontroli najwyższej jakości polskiego surowca. Mam tu na myśli nie tylko wieprzowinę, pochodzącą z okolicznych gospodarstw Rajbrotu, ale także świeży biały ser z naszych okolic, którego używamy do ręcznie wyrabianych pierogów, oraz pieczarki, szpinak czy wiśnie do innych naszych produktów garmażeryjnych. Wszystkie składniki pochodzą od lokalnych dostawców, których znamy, co gwarantuje ich jakość i smak wyjaśnia Dariusz Kucz. Tym, z czego słynie Bacówka, jest tradycyjne podejście do sztuki masarstwa. Proces ten polega na jak najdokładniejszym odwzorowaniu tradycji staropolskiej. Myślę, że tajemnica naszego sukcesu związana jest z tym, że do naszej pracy podchodzimy z pasją i wkładamy w nią serce. Sekret wyjątkowego smaku naszych produktów to także kwestia szczegółów, o których nie pozwala mi mówić tajemnica handlowa. Mogę zdradzić, że dbałość o powrót do korzeni w zakresie produkcji naszych wyrobów przejawia się m.in. w stosowaniu przepisów, odnoszących się do dawnych tradycji wędliniarskich, praktykowanych w Małopolsce, czy korzystania z odpowiednio dobranych przypraw, takich jak np. sól bocheńska, pieprz czy majeranek. Ponadto, nasze produkty są często wyrabiane ręcznie, np. w ten sposób wiązane są szynki, a także odkręcane kiełbasy czy parówki cielęce; używamy też naturalnych osłonek, np. jelit baranich. Również oferowane przez nas pierogi lepione są ręcznie, zaś farsze przygotowywane w domowy sposób. Jedynie pakowanie odbywa się za pomocą nowoczesnej technologii i z wykorzystaniem eleganckich materiałów mówił w wywiadzie, udzielonym Ilustrowanemu Kurierowi Zdrowia Sławomir Chomentowski, główny technolog żywności w zakładzie produkcyjnym Bacówka Towary Tradycyjne. Proces selekcji O przyznaniu nagrody Orzeł Agrobiznesu decyduje kapituła pod przewodnictwem posła na Sejm RP Franciszka J. Stefaniuka i honorowym patronatem wicemarszałka Sejmu RP Eugeniusza Grzeszczaka, lecz zanim to nastąpi, każdy nominowany poddawany jest szczegółowej kontroli. Zostaliśmy rzetelnie sprawdzeni poprzez osoby z ramienia kapituły tzw. cichych klientów, którzy odwiedzali poszczególne sklepy firmowe Bacówka Towary Tradycyjne, oceniając ogólne wrażenie naszych sklepów, uprzejmość i fachowość obsługi klienta, jednolitą estetykę ułożenia towarów, walory estetyczne etykiet i sposób pakowania produktów, spójność marki oraz walory smakowe naszych produktów. Te ostatnie nie pozostawiły wątpliwości co do przyznania nam tej prestiżowej nagrody tłumaczy proces ewaluacji Dariusz Kucz. Potwierdza to Włodzimierz Syzdek. Za swoje wyroby Bacówka otrzymała wiele prestiżowych nagród. Ich lista jest bardzo długa. Świadczy to o tym, że firma jest zauważana i doceniana. Klienci, Fot.: Archiwum Agencji EMS. z którymi rozmawialiśmy, wręcz rozpływali się nad walorami smakowymi i jakością wyrobów. Nie zniechęcała ich dość wysoka cena. Za dobry towar warto zapłacić odpowiednio więcej, mówiono nam relacjonuje. W procesie ewaluacji doceniono także fakt, iż Bacówka Towary Tradycyjne współpracuje z wieloma polskimi firmami, których produkty można nabyć w jej sklepach firmowych. Wszyscy ci partnerzy również mogą poszczycić się poszanowaniem tradycji w zakresie produkcji swoich artykułów. W związku z tym wszystkie proponowane w firmowych sklepach Bacówki wyroby mieszczą się w kategorii produkty naturalne. Wśród licznych firm współpracujących z Bacówką, których wyroby nabyć można w sklepach firmowych i franczyzowych, wymienić możemy m.in.: Klimeko, Transrol, Ogródek Dziadunia czy Zakład Produkcji Spożywczej Stefan Skwierawski. Przyznanie Bacówce nagrody to zatem sukces nie tylko firmy z Rajbrotu, ale i całego środowiska producentów produktów tradycyjnych. Radość w Rajbrocie W każdym roku przewidziane są cztery edycje Orła Agrobiznesu. Liczba nagród jest limitowana, zaś w każdej edycji wręczanych jest maksimum piętnaście nagród. To bardzo niewiele, a powodem tego stanu rzeczy jest fakt, iż organizatorom nagrody bardzo zależy na zachowaniu i utrzymaniu prestiżu tego wyróżnienia. To wyjaśnia, dlaczego nagroda ta jest tak cenna dla każdej z firm, która otrzyma wyróżnienie. Co oznacza ona dla firmy Bacówka Towary Tradycyjne? Nagroda ta jest dla nas wyjątkowa, ponieważ zarówno ocena produktów firmy, jak i działania marki, są bardzo rzetelnie i obiektywnie przeprowadzane. Takie wyróżnienia zawsze dodają nam skrzydeł do dalszej pracy nad jakością naszych produktów, ale i utwierdzają nas w przekonaniu, że czerpiąc z bogatej tradycji regionu Małopolski spełniamy oczekiwania najbardziej wymagających współczesnych klientów mówi Dariusz Kucz. Warto podkreślić, że wyroby firmy cenione są nie tylko przez Polaków w kraju, ale i za granicą, m.in. w Irlandii, we Francji i w Anglii, o czym świadczą bardzo pozytywne opinie, przekazane firmie w tej sprawie. W Polsce produkty Bacówki dostać można w wielu sklepach własnych, zlokalizowanych głównie w południowej części naszego kraju, m.in. w: Bochni, Krakowie, Katowicach, Brzesku, Tarnowie, Rzeszowie, we Wrocławiu, Nagroda Orzeł Agrobiznesu utwierdziła nas w przekonaniu, iż misja naszej firmy, czyli produkcja regionalnych, tradycyjnych wędlin oraz garmażerki o bardzo wysokiej jakości, odpowiednia ekspozycja towaru w sklepach oraz wysoki poziom obsługi klienta jest jak najbardziej słuszna. Nie ukrywam, iż wcześniej mieliśmy chwile zwątpienia, czy damy radę przetrwać w dobie nieuczciwej konkurencji i zasypywania rynku towarami o bardzo kiepskiej jakości. Z perspektywy czasu jest dla nas jasne, że warto było trwać przy naszej idei prowadzenia uczciwego biznesu i nie oszukiwać klientów z chęci zysku. Myślę, że ta nagroda dodatkowo umocni naszą pozycję na rynku, zaś nasze produkty będą coraz bardziej poszukiwane i rozpoznawane przez osoby dbające o zdrowy styl życia. Co więcej, nagrody takie jak ta mobilizują nas zawsze do jeszcze bardziej efektywnej i wytężonej pracy. Mam to szczęście, że pracuję z osobami, dla których zatrudnienie w firmie Bacówka Towary Tradycyjne nie jest tylko formalnością czy sposobem na zarabianie pieniędzy, ale czystą pasją, która w bezpośredni sposób przekłada się na jakość pracy. Sukces w postaci otrzymania Orła Agrobiznesu zawdzięczamy wszystkim pracownikom i współpracownikom firmy Bacówka Towary Tradycyjne jego osiągnięcie nie byłoby możliwe bez ich skutecznej pracy zespołowej. Serdecznie dziękuję wszystkim osobom, których ciężka praca przyczyniła się do przyznania nam Orła Agrobiznesu, i liczę, że w przyszłości będziemy mieć okazję świętować kolejne wyróżnienia. Danuta Bigaj Dyrektor Zarządzający Bacówka Towary Tradycyjne Sp. z o.o. Sp. k. w sklepach franczyzowych na Górnym Śląsku (Katowice, Dąbrowa Górnicza, Bielsko-Biała, Sosnowiec, Tarnowskie Góry), w Warszawie, Wałbrzychu, we Wrocławiu i w Zgorzelcu. Mimo tak rozległej sieci dystrybucji, firma zawsze ściśle przestrzega tradycyjnych receptur i nie dodaje do swoich produktów polepszaczy. Rozwój firmy i utrzymanie wysokiej jakości produktów to niezmiennie główny cel, jaki stawia sobie kierownictwo Bacówki. Nagrody takie jak Orzeł Agrobiznesu mobilizują nas do dalszej pracy nad jakością naszych wyrobów i budowania marki Bacówka Towary Tradycyjne. Chcemy to osiągnąć poprzez urozmaicanie naszej oferty, zarówno garmażeryjnej, jak i wędliniarskiej. W tym roku zamierzamy otworzyć kolejne sklepy firmowe. Z dumą planujemy również informować naszych klientów o fakcie otrzymania tej nagrody poprzez prezentowanie kopii dyplomu w naszych sklepach, a także zamieszczając wiadomość na ten temat na naszej stronie oraz fanpage u Bacówki. Możliwość pochwalenia się tym wyróżnieniem będzie też bardzo pomocna podczas uczestnictwa w targach czy konkursach. Wiemy z doświadczenia, że klienci dostrzegają tego typu wyróżnienia i nabierają jeszcze większego zaufania do naszej marki i produktów podsumowuje Dariusz Kucz. W dobie globalizacji, ujednolicenia oferty handlowej, która dotyczy, niestety, również branży spożywczej, coraz większego znaczenia zaczyna nabierać zaufanie konsumentów do przedsiębiorców, których znają ze swoich okolic. Bacówka Towary Tradycyjne jest przykładem firmy, która poprzez konsekwentne, bezkompromisowe działania w zakresie produkcji wyrobów tradycyjnych osiągnęła nie tylko zaufanie klientów, ale i sukces rynkowy. Firma rozwija się, promując jednocześnie swoimi działaniami dziedzictwo małopolskiej sztuki wędliniarskiej. 2

3 ROZMOWA Ciągle coś jest przede mną Rozmawiał: Paweł Kawałek Kreatywny esteta. Niestrudzony poszukiwacz nowych smaków. Mógł być rzemieślnikiem, na szczęście został artystą. Szef kuchni i restaurator Robert Sowa. Kiedy zorientował się Pan, że jedzenie od strony biernej (choćby było najpyszniejsze) już Panu nie wystarcza? Że jednak chciałby Pan stanąć po drugiej stronie i przygotowywać je dla innych? Za czasów PRL otwarciem na świat było pójście do technikum samochodowego, aby zostać kierowcą TIR-a. Każdy kojarzył ten wybór z podróżowaniem po Europie. Drugim kierunkiem były szkoły kolejowe. Ja brałem pod uwagę dwie: gastronomiczną albo jubilerską. Mogłem być złotnikiem. Kiedy przechodziłem koło zakładu złotniczego, widziałem, że właściciel coś tam dłubie, tworzy. Fajnie! Wybrałem jednak szkołę gastronomiczną. Jestem zodiakalnym Skorpionem: mocny charakter, człowiek działania. Lubię szybko widzieć efekty swojej pracy. I to właśnie przesądziło, że poszedłem w kierunku gastronomii. Po latach stwierdzam, że wybrałem idealnie. Złotnictwo przypomina cukiernictwo: wszystko trzeba odważać. To nie na moją cierpliwość! Poza tym w czasach PRL gotowało się codziennie. W moim domu rodzinnym na kuchni zawsze stał garnek z zupą. Jaką? Mama w południe podejmowała decyzję. Zawsze było też mięso. Co, według Pana, jest w gotowaniu najważniejsze to, co jemy, czy jak jemy? I jedno, i drugie jest dla mnie bardzo ważne. Zwracam uwagę na to, co gotuję i jak gotuję, bo tu nie bez znaczenia jest sposób przyrządzania potraw. Smażenie, gotowanie w wodzie, a nie na parze, staje się dla mnie coraz bardziej odległe. Dziś preferuję lżejszą kuchnię, mięsa krótko pieczone lub grillowane, i do tego mnóstwo świeżych i gotowanych warzyw, a także owoców, które, ku mojemu zadowoleniu, również są coraz częściej wykorzystywane przez Polaków. Nie bez znaczenia jest też sposób podania i samej konsumpcji. Nakrycie stołu, kwiaty, świece to zawsze stwarza klimat biesiady. Lubię ładną porcelanę, eleganckie sztućce i całą tę oprawę wokół stołu. Nie lubię jeść w pośpiechu i byle jak. Choć wciąż chętnie jadamy na mieście, coraz częściej gotujemy w domach dla siebie, rodziny, przyjaciół. Odważniej eksperymentujemy... Eksperymenty w kuchni są bardzo rozwijające. Tradycyjną polską kuchnią można się wspaniale bawić, wykorzystując przy tym najnowsze zdobycze wiedzy i rozmaite techniki, jak np. sous vide (z francuskiego w próżni próżniowa metoda długiego gotowania potraw w zamkniętych szczelnie plastikowych workach, pozwalająca na zachowanie jak najbardziej naturalnego Robert Sowa Szef kuchni warszawskiego hotelu Jan III Sobieski, którą to funkcję z powodzeniem pełni od 20 lat. Pochodzi z Krakowa, gdzie stawiał pierwsze kroki w gastronomii jako kucharz i kelner. Przez wiele lat pracował także za granicą, dzięki czemu mógł poznać wiele potraw w miejscach, z którymi są one ściśle związane. Uwielbia podróże w poszukiwaniu nowych smaków, przez co zjeździł Polskę wzdłuż i wszerz. Teraz dzieli się swoim doświadczeniem w programach, których jest gospodarzem ( Przepis dnia, Pytanie na śniadanie kącik kulinarny, Życie od kuchni ), inspirując Polaków do zmian w sposobie patrzenia na to, co i w jaki sposób jedzą. Jest także autorem książek. Dotychczas ukazały się m.in.: Esencja smaku, W poszukiwaniu smaku doskonałego, Życie kocha jeść. smaku i jakości gotowanej żywności przyp. red.) metodę bardzo popularną głównie w restauracjach, chociaż pojawiają się już sprzęty do użytku domowego. Można na przykład podać pieczonego tuńczyka z chili, z emulsją z chrzanu wasabi i kozim serem lub zaserwować danie polskie np. gicz cielęcą confit z sosem truflowym, podaną na kaszy pęczak z grzybami leśnymi i warzywami sezonowymi. Cieszy mnie, że coraz śmielej czerpiemy z kuchni innych krajów i kultur. Osobiście uwielbiam zupy. Obok tradycyjnych, jak np. pomidorowej z kluseczkami czy ogórkowej, mam wielką frajdę w wymyślaniu nowych połączeń smaków. Zamiast tradycyjnych flaczków pikantne flaczki z kalmarów, zamiast zupy grzybowej orientalna zupa z grzybów leśnych ze świeżą kolendrą i ziarnami sezamu. Ale absolutnym hitem wśród moich znajomych jest, zresztą moja ulubiona, zupa tajska z kurczakiem, krewetkami, mlekiem kokosowym i świeżą kolendrą. Żartuję, że przyjaciele zawsze wyczuwają, kiedy podsmażam warzywa, dodaję kurczaka, krewetki, czosnek i zalewam bulionem. Nasza rodzima kuchnia nieustannie ulega przeobrażeniom, które szczególnie widoczne stały się w ostatnich latach. Celebrowanie jedzenia stało się sposobem na spędzanie wolnego czasu, modą, rozrywką. Każdy może poszukiwać nowych smaków. Te, które znajdziecie w mojej restauracji, są efektem kilkunastu lat podróżowania. To smaki, które poznawałem zarówno w Małopolsce, jak i na Podlasiu, Mazowszu, na Kaszubach, w górach w całym kraju. Skąd czerpie Pan inspiracje do kolejnych dań? Przepisy rodzą się w głowie, powstają na papierze, w garnku, na patelni, talerzu. Mogę to porównać do komponowania muzyki. Kompozytor słyszy dźwięki ja czuję smak. On tworzy utwór ja w myślach komponuję potrawę, choć jeszcze do końca nie wiem, co to będzie. On zaczyna grać ja gotuję. Na koniec powstaje dzieło jego oceniane w filharmonii, moje na talerzu. Taki kulinarny wirtuoz w domu to skarb - to z pewnością myśl wielu kobiet. Czy po powrocie do domu faktycznie ma Pan jeszcze ochotę i siły, by przygotować posiłek, Czy może w kuchni miłościwie Panuje żona? Żona jest dumna z tego, co robię, ale sama nie przepada za kulinariami i gotuje tylko wtedy, kiedy ma na to ochotę. Monika gotuje okazjonalnie, ale bardzo smacznie, i zawsze jest to wielka uczta w domu. Inne podejście do kulinariów ma moja córka Magda. Ona lubi spędzać czas w kuchni, robi doskonałe sałatki i piecze pyszne ciasta. Czy w takim razie planuje iść w ślady taty? Ma już prawie 18 lat. Trochę bawi się gotowaniem. Teraz ma fazę na słodycze, piecze więc ciasta, muffiny, torty, rolady. Nie kupuje niczego gotowego. Ale do dwudziestki dzieciaki lubią gotować, potem to mija. Jest Pan również autorem książek. W 2009 r. na rynku pojawiła się W poszukiwaniu smaku doskonałego. Od tamtej pory minęło 5 lat i choć światło dzienne ujrzała już pańska nowa książka Życie kocha jeść, chciałbym dowiedzieć się, czy poszukiwania smaku doskonałego zostały zwieńczone sukcesem? Jeśli tak, jaki to smak? Jestem aktywnym kucharzem, i moja droga zawodowa ciągle się rozwija. Znalazłem już wiele doskonałych smaków, ale w dalszym ciągu szukam kolejnych. I to właśnie jest piękne w mojej pracy. Ciągle coś jest przede mną 3

4 Na zdrowie Żelazne zdrowie tekst: Rita Popielska Żelazo należy do mikroelementów o decydującym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Jego niedobór może powodować anemię oraz znacząco wpływać na jakość naszego życia. Warto wiedzieć, że to przede wszystkim dobrze zbilansowana dieta, bogata w nieprzetworzone, wysokobiałkowe produkty mięsne, warzywne i mleczne, pozwoli uchronić się przed koniecznością suplementowania tego pierwiastka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że w Europie niedobór żelaza wynika przede wszystkim właśnie ze źle skomponowanego jadłospisu. Żelazo jest pierwiastkiem szeroko rozpowszechnionym w przyrodzie, kluczowym dla funkcjonowania wszystkich żywych komórek. Na czym polega rola żelaza w procesie funkcjonowania organizmu ludzkiego? Jest ono newralgicznym składnikiem ważnych białek (w tym hemoglobiny) oraz enzymów, pozwalających naszemu ciału pracować efektywnie. Żelazo bierze udział w procesie krwiotwórczym, zapobiega anemii, odpowiada za prawidłowy stan skóry i włosów oraz stanowi budulec dla DNA oraz białek w organizmie, a także bierze udział w przemianach metabolicznych. Jest również składnikiem mioglobiny, znajdującej się w mięśniach, w związku z czym jest szczególnie ważne dla osób intensywnie uprawiających sport, gdyż zwiększa wydolność mięśni w czasie wysiłku. Pierwiastek ten jest też bardzo istotny w diecie kobiet, które są narażone na comiesięczne utraty żelaza podkreśla Gabriela Słowińska, dietetyczka i doradca żywieniowy z SetPoint Centrum Dietetyczne w Warszawie. W organizmie człowieka znajduje się 4 5 g żelaza, które, prócz wyżej wymienionych funkcji, odpowiada także za prawidłowe funkcjonowanie naszego układu odpornościowego. Biorąc udział w wytwarzaniu białych i czerwonych krwinek, żelazo decyduje o tym, jak skutecznie nasz organizm walczył będzie z infekcją. Wiele osób zadaje sobie pytanie, jaki jest optymalny dzienny poziom spożycia żelaza. Nie ma na to pytanie jednej odpowiedzi, ponieważ zapotrzebowanie na żelazo jest zmienne, i zależy od wieku, płci i stanu organizmu. W związku z tym norma dobowego spożycia rozpięta jest w dość dużych granicach (waha się od 10 do 26 mg). Aby na bieżąco monitorować poziom żelaza we krwi, wystarczy raz do roku poddać się badaniu krwi. Szczególnie poziom żelaza we krwi kontrolować powinny kobiety w ciąży, jako że występowanie tego pierwiastka warunkuje prawidłowy rozwój mózgu oraz tkanek płodu. Kluczowe produkty Dominującą rolę w kwestii utrzymywania odpowiedniego poziomu żelaza we krwi spełnia kontrola wchłaniania tego pierwiastka. W wielu pokarmach, będących jego bogatym źródłem, występuje ono w formie słabo przyswajalnej przez człowieka. Przykładem może być szpinak, powszechnie uważany za znakomite źródło żelaza. Mimo wysokiej zawartości tego pierwiastka w liściach szpinaku, żelazo z niego wchłania się zaledwie w 1% (przyczyną jest występowanie w postaci soli sodowych). Dla porównania, żelazo z cielęciny wchłania się w 22%, z sałaty w 3%, z produktów zbożowych w 5%, z fasoli i grochu w 8 10%. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiada Gabriela Słowińska: Żelazo znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz w niektórych warzywach i owocach. Jednak w produktach takich jak: suszone owoce, brokuły, szpinak, buraki, kasza gryczana czy orzechy żelazo występuje w postaci niehemowej, tzn. jest przyswajalne jedynie w kilku procentach. W postaci hemowej występuje w chudym mięsie czerwonym, takim jak wołowina i cielęcina, czy w podrobach. Należy pamiętać, by w diecie znajdowała się też odpowiednia ilość witaminy C, która zwiększa przyswajanie ośrodka sofra 4

5 Na zdrowie tego pierwiastka radzi. Z tego powodu do codziennych posiłków warto też wprowadzić natkę pietruszki, koperek czy dziką różę, bogate w witaminę C. Naukowcy są zdania, że organizm zdrowego człowieka jest w stanie przyswoić średnio ok. 10% zawartego w pokarmach żelaza. Warto podkreślić, że to przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego około 40% żelaza występuje w łatwo przyswajalnej postaci hemowej (mioglobina, hemoglobina). W związku z tym przyswajalność tego pierwiastka z pokarmów mięsnych wynosi około 20%. Należy zwrócić uwagę na to, by spożywane produkty mięsne były jak najmniej przetworzone, a tym samym zawierały jak najwięcej białka i makroelementów. Przy wyborze warto sprawdzić zawartość konserwantów oraz składników odżywczych, takich jak: białka, tłuszcze i węglowodany, oraz dodatkowe informacje na produkcie, gdyż uchwały Parlamentu Rady Europejskiej narzucają producentom taki obowiązek doradza Gabriela Słowińska. Inne ogólnodostępne źródła żelaza to: fasola, figi, ziarno sezamu, świeże zielone warzywa, a także ryby, mleko i orzechy. Bez przesady Zaburzenia w gospodarce żelazem przejawiają się zarówno w postaci nadmiaru, jak i niedoboru tego pierwiastka, i często prowadzą do poważnych chorób. Częściej mamy do czynienia z niedoborem żelaza. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że na świecie cierpi na niego mln ludzi. Niedobór żelaza we krwi prowadzi w pierwszym rzędzie do niedokrwistości, która objawia się zbyt niskim poziomem hemoglobiny i małą ilością czerwonych krwinek. Jakie symptomy sugerują to schorzenie? Zaniepokoić nas powinny takie objawy, jak: zawroty głowy, problemy z koncentracją, łatwe męczenie się czy szorstkość skóry. Innymi poważnym skutkami niedoboru żelaza mogą być anemia oraz osłabiona odporność. Problem dotyczy szczególnie kobiet szacuje się, że co trzecia kobieta w wieku rozrodczym ma anemię. Panie powinny być też świadome, że niedobór żelaza powodować może widoczne, szybsze starzenie się skóry, jako że pierwiastek ten pomaga w walce z wolnymi rodnikami. O ile o niedoborze żelaza mówi się sporo, nieczęsto zwraca się uwagę na skutki nadmiaru tego pierwiastka w organizmie. Nadwyżka żelaza początkowo odkłada się w naturalnych magazynach ludzkiego organizmu, a więc w wątrobie, jelicie cienkim, śledzionie i szpiku, zaś w dalszej kolejności w wielu innych ważnych narządach, powodując w efekcie ich uszkodzenie. Zjawisko to jest przyczyną wielu poważnych schorzeń może powodować: zaburzenia hormonalne, bóle brzucha, bóle stawów, osteoporozę, depresję i choroby serca, a także wpływać na rozwój nowotworów. Lekarze podkreślają, że średni poziom żelaza w organizmie jest u większości ludzi na tyle wysoki, że nie ma potrzeby przyjmowania żelaza dodatkowo w postaci tabletek. Są jednak wyjątki. Kiedy zatem powinniśmy suplementować żelazo? W okresach zwiększonego zapotrzebowania na ten pierwiastek, np. po przebytych zabiegach operacyjnych, obfitych krwawieniach Czy wiesz, że Bogatym źródłem żelaza są produkty Bacówki, m.in. szynka wołowa i szynka cielęca. lub w czasie ciąży, o ile tak zaleci lekarz, jednak należy pamiętać, że tabletki są jedynie uzupełnieniem codziennej diety i nigdy nie zastąpią prawidłowo zbilansowanego jadłospisu przekonuje Gabriela Słowińska. Również wegetarianie i weganie zwykle powinni uzupełniać poziom żelaza poprzez suplementy, ponieważ niezwykle trudno jest im uzyskać odpowiedni poziom żelaza we krwi, spożywając wyłącznie niektóre produkty pochodzenia zwierzęcego oraz produkty roślinne. Pamiętajmy jednak, by nie rozpoczynać zażywania żelaza w formie tabletek na własną rękę, lecz zawsze po konsultacji z lekarzem, który wyda takie zalecenie dopiero po przeprowadzeniu odpowiednich badań. Przestrogą niech będzie fakt, że suplementy żelaza mogą wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, utrudniać ich wchłanianie i powodować zaburzenia układu trawienia. W przypadku tego pierwiastka kluczowa jest zatem równowaga aby cieszyć się żelaznym zdrowiem, należy dbać o to, by mieć go w organizmie w sam raz. Balans ten pomoże utrzymać dobrze skomponowana codzienna dieta, bogata przede wszystkim w nieprzetworzone produkty mięsne, zawierające łatwo przyswajalne żelazo. Smacznie i zdrowo Wyroby domowe Bacówka Nie poprawiamy natury Naturalne jest najlepsze ZAPRASZAMY DO KOSZTOWANIA NASZYCH TRADYCYJNYCH, NATURALNYCH WYROBÓW GOTOWYCH. ZNAJDĄ PAŃSTWO U NAS: PIEROGI, NALEŚNIKI, KROKIETY, GOŁĄBKI, ŁAZANKI, KLUSKI ŚLĄSKIE. WSZYSTKIE WYROBY DOMOWE Z ROZMAITYMI RODZAJAMI NADZIENIA, DZIĘKI KTÓRYM KAŻDY ZNAJDZIE COŚ DLA SIEBIE. Odkryj domowe, naturalne i niepowtarzalne smaki 5

6 Co jemy Jak czytać etykiety spożywcze? tekst: Justyna Sobolak Etykiety, znajdujące się na opakowaniach produktów spożywczych, to informacje przeznaczone dla nas, konsumentów. Pozwalają nam dokonywać świadomych wyborów żywieniowych, chronić i zdrowie, i środowisko. Jak je czytać, by spełniały swoją rolę? Każdy producent żywności ma obowiązek umieszczać na opakowaniach swoich produktów informacje w formie etykiet. Przy ich tworzeniu producenci muszą kierować się ustalonymi w przepisach prawa żywnościowego kryteriami. Obowiązkowo na opakowaniach muszą znaleźć się informacje na temat nazwy danego produktu, składników, wykorzystywanych do jego produkcji, terminu przydatności do spożycia, miejsca lub źródła pochodzenia, sposobu przygotowania i partii produkcyjnej. Celem etykiet jest dostarczenie nam, konsumentom, podstawowych informacji na temat żywności, które umożliwią nam podjęcie świadomych decyzji zakupowych oraz prawidłowe postępowanie z produktem po dokonaniu zakupu. Zdrowie nade wszystko W dzisiejszych czasach etykiety mają też dla nas inny, o wiele ważniejszy cel pozwalają chronić nasze zdrowie. Zakup produktu w 100% naturalnego jest dzisiaj bardzo trudny, o ile w ogóle możliwy. W tym, co jemy, sporo jest konserwantów, utleniaczy, sztucznych barwników, których zadaniem jest poprawa wyglądu produktów, jego smaku, a które mają fatalny wpływ na nasze zdrowie. W nadmiernej ilości mogą powodować złe samopoczucie, ból głowy, a nawet przyczynić się do powstania alergii. A o to nietrudno. Do żywności dodawanych jest ponad 14 tys. substancji chemicznych, wytworzonych przez człowieka. Badania wykazały, że w ciągu roku zjadamy nawet 2 kg samych sztucznych barwników. To dużo. Za dużo. Tymczasem inne badania wykazały, że co drugi Polak wcale nie czyta etykiet, nie ma więc świadomości, jaki jest skład produktów, które jada na co dzień. Z badań, przeprowadzonych na zlecenie Międzynarodowego Stowarzyszenia Producentów Mydeł, Detergentów i Środków Czystości Czyste Piękno, wynika, że nawet, jeśli zdarzy nam się rzucić okiem na etykiety, nie rozumiemy przeczytanych informacji. Nie wiemy też, na co zwracać uwagę i jak wybierać wartościowe produkty. Głównym kryterium wyboru produktów jest cena, atrakcyjne opakowanie i przywiązanie do marki. Pierwszy rzut oka Tymczasem czytanie etykiet wcale nie jest skomplikowanym zajęciem. Dla nas, konsumentów, najważniejszą informacją, znajdującą się na etykiecie, jest skład produktu, który kupujemy. Producenci żywności składniki na etykietach umieszczają w kolejności malejącej według masy. To oznacza, że na samym początku będą wymienione te składniki, których w danym produkcie jest najwięcej. Już samo to daje nam dość dużą wiedzę na temat produktu. Jeżeli na jednym z pierwszych miejsc znajduje się cukier, sól albo syrop glukozowo-fruktozowy, to raczej powinniśmy ograniczyć jego spożycie. Dzięki liście składników osoby chore i szczególnie wrażliwe mogą wyeliminować z diety produkty zawierające nawet niewielkie ilości szkodzących im składników mówi dietetyk Marta Ciecierska-Koźlarek z portalu poradnia- -dietetyczna.net. Przyjmuje się zasadę, że im krótsza lista składników, tym lepiej. To z natury czerpiemy to, co najlepsze Firma Laboratoria Natury jest producentem naturalnych preparatów przeznaczonych dla osób, które chcą w zgodzie z naturą zadbać o zdrowie i kondycję Swoją oraz Swoich Najbliższych. Nasze produkty przygotowujemy tak, by ich stosowanie zapewniało utrzymanie harmonii i zdrowia, pomagało w odnalezieniu spokoju i szczęścia oraz służyło zdrowemu i naturalnemu stylowi życia. Dlatego właśnie wszystkie nasze preparaty wytwarzane są z najwyższą dbałością. Starannie wybieramy surowce oraz dokładnie opracowujemy skład i receptury. Jednocześnie postępujemy z duchem czasu wszystkie produkowane przez nas suplementy diety wytwarzane są z użyciem nowych, zaawansowanych technologicznie linii produkcyjnych. W taki sposób, już od ponad 13 lat, dokładamy wszelkich starań, aby zadowalać naszych klientów. AloeLive DETOX AloeLive VITALITY MORWA VITA 6

7 Co jemy Z reguły świadczy to o niskim stopniu przetworzenia produktu i niewielkiej lub zerowej liczbie dodanych konserwantów twierdzi dietetyk. Składników, których powinniśmy unikać w dużych ilościach, jest wiele, wśród nich warto wymienić tłuszcze trans. Wraz z cukrami prostymi to dwa bardzo niebezpieczne składniki, które przyczyniają się do wystąpienia otyłości, nadciśnienia tętniczego, wzrostu poziomu cholesterolu, zwiększają też ryzyko zachorowania na cukrzycę, a nawet zawału serca. Tłuszcze trans znajdziemy przede wszystkim w margarynie, ciastkach i frytkach. Niepożądanymi składnikami są też wysokocukrowy syrop kukurydziany, który znajduje się w pieczywie, oraz aspartam, zamiennik cukru, najczęściej stosowany w dżemach. Niebezpieczne E Groźne dla naszego zdrowia mogą być również E-składniki. Literą E oznacza się chemiczne dodatki do żywności, które zostały uznane przez instytucje europejskie jako bezpieczne i dopuszczone do użycia. Ale to, czy rzeczywiście są zdrowe, budzi od lat wiele kontrowersji. E stają się szczególnie szkodliwe, kiedy spożywamy je długotrwale i w dużych ilościach. Konserwanty miały zwiększać trwałość żywności i służyć nam, konsumentom, jednak obecnie można odnieść wrażenie, że służą przede wszystkim obniżaniu kosztów produkcji. Im dłuższa lista składników, oznaczonych literą E, tym szybciej powinniśmy odstawić produkt z powrotem na półkę twierdzi Marta Ciecierska-Koźlarek. Do E-składników należą: barwniki (oznaczane jako E ), konserwanty (E ), przeciwutleniacze (E , E 220, E 280), substancje zagęszczające i żelujące, emulgatory i stabilizatory (E ), substancje pomocnicze (E ), poprawiające smak (E ), środki słodzące i nabłyszczające (E ), stabilizatory i konserwanty (E ). Umiar najważniejszy Najgroźniejsze spośród E-składników to: tartrazyna (E102), stosowana w zupach i deserach w proszku, musztardach i dżemach; żółcień chinolinowa (E 104), którą znaleźć można w napojach gazowanych i galaretkach; amarant (E 123), barwnik stosowany do barwienia wina i kolorowych napojów; erytrozyna (E 127), obecna w herbatnikach; glutaminian sodu (E 621), najpopularniejszy składnik produktów typu instant, i benzoesan sodu (E 211), znajdujący się we wszystkich produktach przetworzonych: gotowych sosach, zupach, konserwach, napojach gazowanych. Ich spożywanie w dużych ilo- ściach może poważnie zaszkodzić zdrowiu. Produktów z dużą zawartością erytrozyny powinny unikać osoby, mające problemy z tarczycą. Dla astmatyków groźne mogą okazać się: tartrazyna, amarant i azorubina, które mogą wywołać atak choroby. Osoby z zespołem jelita drażliwego szczególną uwagę powinny poświęcić czytaniu etykiet warzyw konserwowych. W ich składzie może znajdować się błękit brylantowy (E 133), który wywołuje refluks. Należy pamiętać, że nie każde E szkodzi zdrowiu. Na przykład pod nazwą E 100 kryje się kurkumina, główny składnik kurkumy, która jest uznawana za nieszkodliwą, a wręcz pożyteczną dla zdrowia. Niestety, wiele konserwantów dopuszczonych do obrotu jest jednak, w opinii naukowców, szkodliwych. Przykładem może być benzoesan sodu (E 211), który może wywoływać reakcje alergiczne, czy dwutlenek siarki (E 220), który może przyczyniać się do rozwoju astmy i chorób oskrzeli zwraca uwagę Marta Ciecierska-Koźlarek. Sprawdź datę ważności Kolejną informacją, jaką przed zakupem danego produktu powinniśmy sprawdzić, jest termin przydatności do spożycia. Na etykiecie znajdziemy informację albo: najlepiej spożyć przed, albo: termin przydatności do spożycia. Pierwsze oznacza minimalną trwałość produktu, czyli okres, w którym produkt zachowuje swoje specyficzne właściwości. Jeśli upłynął, nie oznacza to, że żywność nie nadaje się już do spożycia, ale producent nie gwarantuje, że produkt nadal posiada swoje wartości. Drugie z oznaczeń, termin przydatności do spożycia, najczęściej pojawia się na produktach, które są najbardziej wrażliwe na zepsucie z punktu widzenia mikrobiologicznego. Dat, znajdujących się na opakowaniu takich produktów, należy ściśle przestrzegać, gdyż ich niedotrzymanie może być przyczyną zatruć pokarmowych. Dla dzieci i sportowców Dla osób na diecie niezwykle cenną informacją, zawartą na etykietach, będzie wartość odżywcza. Jej podawanie stanie się obowiązkowe od 2016 roku, na razie do umieszczania takiej informacji zobowiązani są tylko producenci produktów spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, np. dla małych dzieci czy sportowców. Jeśli takie informacje znajdują się już na etykietach, najczęściej podawane są w określonej porcji produktu: 100 g lub 100 ml, w zależności od formy, w jakiej jest sprzedawany. Dane na temat wartości odżywczej prezentowane są w tabeli. Znajdziemy w niej informacje na temat zawartości białka, węglowodanów, tłuszczu, cukrów, kwasów tłuszczowych, błonnika, witamin, sodu. W odpowiednim spożyciu pomoże nam również wskaźnik GDA, dzięki któremu dowiemy się, w jakim stopniu dany produkt pokrywa nasze dzienne zapotrzebowanie na energię i poszczególne składniki odżywcze: białka, tłuszcze i węglowodany przypomina dietetyk. Zdrowy nawyk Czytanie etykiet powinno stać się nawykiem każdego z nas, ale szczególnie kobiet w ciąży, karmiących piersią oraz posiadających już dzieci. Etykiety bezwzględnie powinni czytać rodzice. Wrażliwość dzieci na konserwanty jest znacznie większa, niż w przypadku dorosłych. Ponadto tak naprawdę nie wiemy, jaki wpływ na zdrowie mają konserwanty, przyjmowane regularnie przez wiele lat. Warto zaznaczyć, że konserwanty dodawane są do produktów w ilościach uznawanych za bezpieczne. Sytuacja staje się groźna, gdy nie czytamy etykiet i spożywamy regularnie kilka produktów, zawierających ten sam konserwant. Nieświadomie możemy przekroczyć dawki uznawane za nieszkodliwe podkreśla Marta Ciecierska-Koźlarek. Produkty nabiałowe Kefir, jogurt naturalny, śmietana, wiejski twaróg PRODUKOWANE SĄ ONE W OPARCIU O TRADYCYJNĄ TECHNOLOGIĘ, BEZ KONSERWANTÓW, WYPEŁNIACZY, SZTUCZNYCH BARWNIKÓW I JAKICHKOLWIEK CHEMICZNYCH DODATKÓW. POWSTAJĄ Z MLEKA SKUPOWANEGO Z REJONÓW GÓRSKICH: BESKIDU SĄDECKIEGO, DOLINY DUNAJCA I ŁEMKOWSZCZYZNY, POZYSKANEGO OD KRÓW KARMIONYCH ZDROWĄ, NATURALNĄ ŻYWNOŚCIĄ. WSZYSTKO TO SPRAWIA, ŻE SĄ WYJĄTKOWO SMACZNE, A PRZEDE WSZYSTKIM ZDROWE I Z PEWNOŚCIĄ ZASPOKOJĄ NAWET NAJBARDZIEJ WYBREDNE PODNIEBIENIA. IDEALNE DLA KAŻDEJ PANI DOMU, POLECANE RÓWNIEŻ OSOBOM DBAJĄCYM O ZDROWIE I SZCZUPŁĄ SYLWETKĘ. 7

8 PEJZAŻE Słony smak Bochni tekst: Justyna Sobolak To tutaj znajduje się najstarsza kopalnia soli w Polsce. Po blisko ośmiu wiekach eksploatacji otworzyła swoje progi przed turystami. Można tu zjechać 140-metrową zjeżdżalnią, a nawet pływać łodziami. Bochnia przyciąga nie tylko słonym smakiem, ale i motylami. Dawno, dawno temu, na Węgrzech, żyła sobie królewna Kinga. Kiedy o rękę poprosił ją książę krakowsko-sandomierski Bolesław Wstydliwy, Kinga udała się do ojca z prośbą, by w posagu nie dawał jej złota i kosztowności, gdyż te niosą za sobą pot i łzy ludzkie, ale sól, którą zawiozłaby do nowej ojczyzny. Król spełnił życzenie córki i podarował jej najbogatszą kopalnię węgierską, w Marmarosz. Kinga wrzuciła do szybu swojej kopalni zaręczynowy pierścień i opuściła kraj młodości. Gdy jechała z Wojnicza do Krakowa, zatrzymała się w Bochni na odpoczynek. Ze snu wyrwały ją niepokojące drgania ziemi. Wezwała robotników i kazała szukać ich źródła. Ci, kopiąc, natknęli się na wielką bryłę soli. Królewna poleciła rozbić ją młotem i wtedy ukazał się jej zaręczynowy pierścień, ten sam, który wrzuciła do WARTO WIEDZIEĆ Bochnia to raj dla dzieci. W kopalni soli czeka na nie 140-metrowa zjeżdżalnia, kolejka i plac zabaw. Tych ostatnich w mieście nie brakuje. Najmłodszych ucieszy wizyta w parku Archeologicznym Osada VI Oraczy oraz w oddalonej o 10 km od Bochni wsi Borek, gdzie znajduje się Centrum Aktywnego Wypoczynku Borek z mnóstwem atrakcji. węgierskiej kopalni. W miejscu, w którym go znalazła, powstał szyb i zaczęła działać kopalnia soli. Światowe dziedzictwo Taką legendę słyszą przyjeżdżający do Bochni turyści. Dzisiaj kopalnia soli, której powstanie przypisuje się świętej Kindze, to jedna z największych atrakcji tego regionu i najstarszy tego typu obiekt w Polsce. Jej początki sięgają 1248 r., choć pierwsze wzmianki o soli na tych terenach pojawiły się znacznie wcześniej. Już od około 3500 lat p.n.e. odzyskiwano tu sól przez odparowywanie wody z solanki. Jednak wydobycie na szeroką skalę ruszyło dopiero w połowie XIII w., czyniąc z Bochni jedno z najważniejszych miast na ówczesnej mapie gospodarczej Polski. Produkcji na skalę przemysłową zaniechano tu dopiero w XX w., z powodu wyczerpujących się pokładów soli i związanej z tym nieopłacalności wydobycia. W 1981 r. historyczne wyrobiska wpisano do rejestru zabytków, a kopalnia przekształciła się w obiekt turystyczny i leczniczy. W październiku 2000 r. została umieszczona na liście Pomników Historii, w czerwcu 2013 r. wpisano ją na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Słona podróż W kopalni znajduje się obecnie niespotykana na skalę światową Podziemna Ekspozycja Multimedialna, która zabiera odwiedzających w solną podróż od czasów średniowiecza do współczesności. Bogata historia przekazywana jest w formie materiałów filmowych, wyświetlanych na wkomponowanych w naturalną scenografię holoekranach, animacji, interaktywnych prezentacji oraz słuchowisk przestrzennych. Wycieczka rozpoczyna się w epoce Bolesława Wstydliwego i księżnej Kingi i wiedzie ku przyszłości. Prezentowany jest rozwój techniki górniczej na przestrzeni wieków, zawody górnicze oraz podziemne żywioły, z jakimi zmagali się pracujący pod ziemią. Całość sprawia wrażenie, jakby normalne życie kopalni toczyło się tuż obok zwiedzających. Wyprawa kończy się w komorze Ważyn, w której znajduje się boisko sportowe oraz podziemna restauracja Ważynek. Tutaj zlokalizowany jest plac zabaw dla najmłodszych i ponad 140-metrowa zjeżdżalnia. Dodatkowymi atrakcjami kopalni są możliwość odbycia przejażdżki kolejką lub przeprawy łodziami. A na dorosłych i młodzież w wieku powyżej 16 lat czeka też nie lada atrakcja w postaci zwiedzania najstarszych, nigdy nieudostępnianych turystom, wyrobisk. Historyczna podróż podziemnymi chodnikami rozpoczyna się na głębokości 70 m, a kończy się na poziomie 176 m. Trasa liczy blisko 3 km, i prowadzi przez ciasne chodniki oraz przedziały drabinowe. Jej przejście wymaga od turystów bardzo dobrej kondycji fizycznej, ale w zamian pozwala podziwiać piękno surowych formacji skalnych, odkrytych dzięki pracy górników. Zdrowa sól W kopalni soli można odbyć nie tylko podróż turystyczną, ale i zdrowotną. W 1995 r. powstało tu uzdrowisko. Dzisiaj to unikatowy na skalę światową ośrodek, stosujący nowatorską metodę rehabilitacji i leczenia schorzeń układu oddechowego w oparciu o naturalny mikroklimat podziemnych CIEKAWOSTKA Nad Bochnią czuwa święta Kinga. Jak głoszą podania, z pożaru, który niegdyś szalał w podziemiach bocheńskiej kopalni, cudem ocalała drewniana figurka, przedstawiająca klęczącą Kingę. Górnicy wierzą, że to dzięki jej wstawiennictwu udało się opanować ogień. W bazylice św. Mikołaja znajduje się najstarsze w Polsce ikonograficzne przedstawienie legendy o odkryciu soli w Bochni. Fresk namalował w 1769 roku Piotr Kornecki autor ołtarza głównego, pięciu ołtarzy bocznych oraz ambony w tej świątyni. komór solnych. Uzdrowisko Kopalnia Soli w Bochni jest miejscem szczególnie wartym odwiedzenia przez alergików, bo tutejszy mikroklimat niweluje objawy tej choroby. Wpływa też na poprawę stanu zdrowia osób z chorobami dróg oddechowych, takimi jak astma czy POCHP (przewlekła obturacyjna choroba płuc). Pobyty tutaj wskazane są również dla osób z przewlekłym zapaleniem zatok, gardła, krtani i nosa. Zabiegi realizowane są w podziemnych wyrobiskach kopalni, pod opieką wykwalifikowanych fizjoterapeutów. Obejmują ćwiczenia oddechowe, ruchowe, zajęcia relaksacyjne i rekreacyjne. Prowadzone są także, w formie zabawy, dla dzieci. W bliskim sąsiedztwie kopalni zlokalizowane są nowoczesne hotele. Można tu wypocząć, oddając się relaksacyjnym zabiegom i masażom. Dla najmłodszych Choć kopalnia soli jest największą atrakcją Bochni, nie brakuje tu innych, wartych odwiedzenia miejsc. Najmłodszych na pewno ucieszy wizyta w Parku Archeologicznym Osada VI Oraczy. Nazwa nawiązuje do znajdującej się na terenie dzisiejszej Bochni, w rejonie ulicy Orackiej wsi, Villi VI Aratorum, właściwie Wsi VI Ratajów. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z dokumentu datowanego na 1234 r. Napisano w nim, że wojewoda krakowski, Teodor z rodu Gryfitów, nadał wieś cystersom, jako uposażenie klasztoru w Ludźmierzu. Odtworzoną wieś można podziwiać w parku archeologicznym. To prawdziwa podróż do czasów średniowiecza. Można tu nie tylko zobaczyć, jak niegdyś wyglądała wiejska zabudowa, ale także spróbować sił w dawnych rzemiosłach. Dzieci warto też zabrać do Muzeum Motyli Arthropoda. Znajduje się tu największa stała ekspozycja motyli w Polsce, licząca ponad 4,5 tys. okazów z całego świata. Dawka historii I mali, i duzi powinni zajrzeć do Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni. Mieści się ono w dawnym klasztorze Dominikanów. Prezentowane są w nim m.in.: kolekcja dawnej rzeźby i malarstwa ludowego o tematyce religijnej i obrzędowej, dzieje Bochni, ze szczególnym uwzględnieniem kopalni soli, historii miejscowego szkolnic- 8

9 PEJZAŻE Zabytkowa Kopalnia Soli Bochnia To najstarsza na ziemiach polskich kopalnia, w której rozpoczęto wydobycie soli kamiennej. Jej początki sięgają 1248 roku. Po blisko ośmiu wiekach eksploatacji zamieniła się w niezwykłe muzeum. Przypomina podziemne miasto, zachwycając niepowtarzalnymi wyrobiskami, kaplicami, wykutymi w solnych skałach, oraz oryginalnymi rzeźbami i urządzeniami, wykorzystywanymi przed wiekami. twa, tradycji piśmiennictwa i drukarstwa bocheńskiego, kolekcja malarstwa polskiego (płótna Olgi Boznańskiej, Tadeusza Makowskiego, Jacka Malczewskiego, Leona Wyczółkowskiego) oraz rysunki i grafiki (m.in. Jana Matejki, Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera), a także liczne pamiątki, związane z osobą Ojca Świętego Jana Pawła II. Na mapie zwiedzania obowiązkowo należy umieścić też centrum Bochni, które stanowi Rynek z pomnikiem króla Kazimierza Wielkiego. Większość kamienic, zlokalizowanych przy Rynku, wpisanych jest do rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Niemal wszystkie pochodzą z XIX w. Od 1871 r. na środku bocheńskiego Rynku stoi na cokole pomnik Króla Polski Kazimierza III Wielkiego. Pomysł zbudowania pomnika wyszedł z kręgu Jana Matejki. Ówczesny marszałek powiatu, szwagier słynnego malarza, Leonard Serafiński, powziął ambitny plan uczczenia pamięci wielkiego króla. Dzieło krakowianina Walerego Gadomskiego powstało po wykonaniu szkiców przez Matejkę. Król w lewej ręce trzyma dokument statuty wiślickie. Zabytkowe kamienice Warto też zwrócić uwagę na gmach Urzędu Miejskiego. W ryzalicie fasady reprezentacyjnej znajduje się około 150-letni zegar. Kilka interesujących budynków znajduje się także przy ulicy Orackiej. Znajdziemy tu dworki w stylu klasycystycznym, a także podmiejskim. Sąsiednie domy, nr 7 i 9, to neorenesansowe wille, wybudowane odpowiednio w latach 1889 i Koniecznie należy zajrzeć do kapliczki Matki Boskiej Anielskiej na Murowiance. Ufundowali ją w latach bracia Michał, Wincenty i Tomasz Łosikowie. W ludowo-barokowym ołtarzu głównym umieszczona jest kopia rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Oryginał znajduje się w pobliskim kościele parafialnym pw. św. Jana Nepomucena. Dwa boczne ołtarze ludowo-klasycystyczne pochodzą z I połowy XIX stulecia. Tak duża ilość zabytków nie powinna być zaskoczeniem. Bochnia to jedno z najstarszych miast Małopolski. Pierwsza wzmianka o niej w źródłach pisanych pochodzi z 1198 r. Aktywny wypoczynek Bochnia to raj dla spacerowiczów. Na terenie miasta znajdują się trzy parki: Planty Salinarne, plac Turka oraz Uzbornia, które stanowią idealne miejsca spacerowe, a dzięki doskonale wyposażonym placom zabaw będą również atrakcją dla dzieci. Miasto to świetna baza wypadowa do odkrywania Pogórza Karpackiego i Kotliny Sandomierskiej. Jeśli jednak szukamy mocniejszych wrażeń, a nasze dzieci mają niespożytą energię, warto udać się do oddalonego o 10 km Centrum Aktywnego Wypoczynku Borek. Jest to największy tego typu ośrodek w Małopolsce. Na terenie obiektu znajduje się park tematyczny dla dzieci o nazwie Świat Solnych Skał. To przygodowo-edukacyjny park, inspirowany kopalnią soli w Bochni. Całość tworzy przestrzenny labirynt, na który składają się: szyb górniczy wraz z podziemnymi chodnikami, zamek żupny, wioska górnicza, osada kupiecka, statek transportowy oraz kryjówka legendarnego zbója Szyca. W okresie letnim otwarte jest tutaj kąpielisko. Ma wydzieloną strefę także dla osób, które nie umieją pływać. Oprócz tego znajdują się tu: stadnina koni, park linowy, tor gokartowy, tor przeszkód do jazdy quadami, boiska sportowe, minigolf, strzelnica, minizoo, a także trasy spacerowe i rowerowe. W oddalonej o ok. 500 m drugiej części obiektu dostępny jest poligon paintballowy. Świetna zabawa dla całej rodziny gwarantowana. HOTELE POLISH PRESTIGE HOTELS & RESORTS Biznes i wypoczynek Oszczędzaj rezerwując on-line na Polish Prestige Hotels & Resorts to wybrana grupa kilkudziesięciu hoteli na terenie całej Polski, specjalizująca się zarówno w obsłudze Gości indywidualnych, jak i w kompleksowej organizacji konferencji, kongresów i spotkań biznesowych. Korzystanie z oferty hoteli Polish Prestige Hotels & Resorts to gwarancja sukcesu każdej imprezy biznesowej oraz najwyższego standardu usług. 9

10 AKTYWNIE Bieganie najważniejszy pierwszy start tekst: Michał Durbas Ten tekst jest dla tych, którzy chcą zacząć biegać, ale z różnych powodów im się to nie udało. Były wakacje, więc przed urlopem nie było czasu, bo pakowanie i przygotowania, a po powrocie nawał pracy mówią jedni. Kolega, z którym mieliśmy zacząć wspólnie biegać, rozchorował się tłumaczą inni. Przeczytałem, że i tak w tym roku nie zdążę na maraton i takie wypowiedzi się zdarzają... Ludzka inwencja w oszukiwaniu samych siebie jest nieograniczona. Preteksty można mnożyć. Nadeszła jesień, dostarczając jeszcze jednego wytłumaczenia na odłożenie rozpoczęcia przygody z bieganiem do odległej wiosny... Czy na pewno? Zacząć biegać można o każdej porze roku, a jesień jest ze wszech miar dobrym na to momentem. Po pierwsze, we wrześniu, a nawet październiku, jest zazwyczaj na tyle ciepło, że temperatura nie zniechęca do wyjścia na zewnątrz. Z drugiej strony, jest zdecydowanie chłodniej niż latem, więc trening możemy przeprowadzić niemal o każdej porze dnia. Po drugie, w myśl zasady, co cię nie zabije, to wzmocni, jeśli złapiemy biegowego bakcyla jesienią i będziemy trwać w naszym mocnym planie treningowym przez całą zimę, to istnieje wielkie prawdopodobieństwo, że biegać będziemy długo i szczęśliwie. Musimy tylko... zacząć. Chcemy zrzucić zbędne kilogramy, podreperować kondycję i wydolność, czy po prostu spowodować przypływ endorfin w naszym organizmie? Jakakolwiek motywacja nam przyświeca, musimy pamiętać o tym, że bieganie (jak i zresztą każda aktywność fizyczna) musi stać się elementem naszego każdego tygodnia. Nie może być podejmowana tylko wtedy, gdy nam się zwolni czas. Nie może być zapchajdziurą w harmonogramie. Jeśli chcemy zacząć biegać musimy zaplanować treningi. Usiąść ze spokojną głową i w kalendarzu zaznaczyć odpowiednie dni i godziny. Ważne, aby postanowień tych przestrzegać, co niewątpliwie będzie łatwiejsze, gdy nasze zamiary zostaną zapisane i przybiorą materialną formę. Trening czyni mistrza W starej chińskiej baśni pewna ropucha zapytała stonogę, w jaki sposób biega, w jakiej kolejności stawia nogi. Banalne z pozoru pytanie doprowadziło biednego owada do całkowitego unieruchomienia, bo nijak nie mogła biedna stonoga pojąć fenomenu biegania, nie była w stanie obliczyć, którą nogą zaczyna, a którą kończy. Jako posiadacze dwóch zaledwie kończyn, służących do biegania, możemy przekonywać, że dla nas bieganie jest proste. Jednak każdy bardziej doświadczony biegacz udowodni nam, że sporym wyzwaniem i sztuką jest trenować w taki sposób, aby nie skończyło się to kontuzją i przetrenowaniem, a z drugiej na tyle rozsądnie wyznaczać cele, aby progres w treningach był stały. Jak dobrać intensywność i charakter? W internecie znajdziemy wiele różnych planów dla osób w różnym wieku, stopniu zaawansowania, czy opracowanych dla różnych celów. Jeśli chcemy przebiec maraton i dajemy sobie na to pół roku jest to możliwe. Musimy tylko konsekwentnie realizować wszystkie punkty napiętego harmonogramu. Jeśli z wysiłkiem fizycznym już wcześniej mieliśmy do czynienia, a także nie jesteśmy obciążeni przewlekłymi chorobami, możemy zastosować techniki interwałowe. W sieci znajdziemy co najmniej kilka planów treningowych, różniących się intensywnością i czasem trwania. Technika interwałowa polega na przeplatających się i następujących po sobie okresach wysiłku intensywnego i nieintensywnego. Dzięki takiemu treningowi jesteśmy w stanie szybciej i skuteczniej (w porównaniu do większości nieinterwałowych sposobów treningu) zbudować kondycję i wydolność. Nieco mniej ambitnym, ale chcącym zrobić pierwszy krok ku zdrowej sylwetce, warto polecić trening kardio. Jest on bezpieczny i wydajny właściwie dla każdego. Główną zasadą tego treningu jest długotrwały wysiłek o umiarkowanej intensywności na poziomie 60-70% tętna maksymalnego. Jak obliczyć własne tętno maksymalne? Istnieje na to co najmniej kilka sposobów. Najprostszy wzór jest następujący: tętno maksymalne = 220 uderzeń na minutę (BPM) wiek. Dlatego na przykład dla osoby w wieku 40 lat trening kardio powinien odbywać się na zakresach tętna w przedziale uderzeń na minutę. Aby pilnować własnego tętna i nie przekraczać odpowiedniego dla naszego wieku zakresu, należy zaopatrzyć się w pulsometr. Zazwyczaj jest połączony z zegarkiem, który nosimy na ręku. Drugim niezbędnym elementem pulsometru jest sensor. Zwykle ma on formę elastycznego paska, zakładanego bezpośrednio na ciało, tuż pod klatką piersiową. Nawet w tanim pulsometrze (ceny od 80 zł) możemy ustawić swój własny zakres treningu. Gdy nasze tętno spadnie poniżej dolnej granicy lub wzrośnie ponad górny limit, usłyszymy odpowiedni sygnał dźwiękowy, dzięki któremu będziemy wiedzieć, czy zwolnić, czy też zwiększyć intensywność. Ile to kosztuje? Aby rozpocząć przygodę z bieganiem, nie musimy wydawać fortuny. Na start potrzebujemy przede wszystkim stroju do biegania. Jeśli chodzi o ubranie, najlepsze są te oddychające, przewiewne kolekcje dla biegaczy. Podkoszulek do biegania w dużej sieci sportowych marketów kosztuje już 50 zł. Z wydatkiem na podobnym poziomie powinniśmy się liczyć w przypadku spodenek. Najważniejszym jednak elementem stroju biegacza są buty. Żelazna zasada tutaj nie oszczędzamy. Oczywiście, nie chodzi o to, by na samym początku kupić buty za 2 tys. zł, ale odradzamy również i takie za 80 zł. Pamiętajmy, że od butów zależy, czy bieganie będzie dla nas ciekawą i atrakcyjną formą aktywności, czy przerodzi się w pasmo porażek i kontuzji. Generalnie, przy wyborze butów dla początkujących należy kierować się prostą zasadą im więcej amortyzacji, tym lepiej. Obecnie dobre buty do biegania mają w podeszwie, w okolicach pięt i palców, warstwy amortyzujących żeli, czy specjalnych, tłumiących drgania tworzyw. Wybierając buty warto poradzić się profesjonalnego sprzedawcy, a przede wszystkim przymierzyć obydwa i... pobiegać po sklepie. Przymierzanie i ocenianie przydatności butów do biegania na siedząco lepiej sobie darować. Warto pójść do dobrego, oferującego szeroki wybór modeli różnych marek, sklepu. Bardzo ważne jest to, aby w sklepie znalazł się kompetentny sprzedawca. Powinien nam pomóc w wyborze dobrych butów w optymalnej cenie. Koszt zakupu bardzo dobrych, wytrzymałych i stabilnych butów o wysokiej amortyzacji, renomowanej marki, rozpoczyna się od zł. To sporo, jak na buty. Można jednak ten sam model kupić o połowę taniej. Trzeba tylko wybrać moment zmiany kolekcji (każda marka przygotowuje kolekcję butów na cały rok), a wtedy model, który jeszcze parę dni temu był aktualnym, nagle staje się zeszłorocznym, w cenie przyjemnie niskiej. Dodatkowy komplet ubrania to w zasadzie konieczność przy utrzymaniu intensywności treningów co dwa dni. Kolejne warstwy (bluza z długim rękawem czy obcisłe spodnie do biegania na chłodniejsze dni, czapka, rękawiczki, czy wreszcie kurtka przeciwwiatrowa) to kolejne setki, a nawet tysiące złotych. Z drugiej jednak strony, wydatki te przychodzą zwykle z czasem i nie drenują naszych portfeli w jednym momencie. Jesień nie jest pretekstem, aby nie biegać, ale doskonałą okazją do tego, by przygodę z bieganiem rozpocząć. Każdy, kto wsiąknie w ten sport, szybko przekona się, że uzależnia niczym narkotyk. Z tą drobną różnicą, że jest to jedno z nielicznych uzależnień, które jest zdrowe. A jak już zaczniemy, to pewnie, tak jak Forrest Gump, po prostu będziemy biec stale. Run, Forrest, run! 10

11 Winner of the Top Innovation Award Prowadzisz zdrowy styl życia? Szukasz sposobu na ograniczenie cukru w diecie? Nie chcesz rezygnować ze słodyczy? Te produkty są właśnie dla Ciebie! BEZ CUKRU DODATKU I SZTUCZNYCH SŁODZIKÓW Stewia zamiast cukru Słodzikiem z ekstraktu ze stewii możesz słodzić kawę i herbatę. Stewia nadaje się też do wypieków, deserów, dżemów czy sosów. Jest dostępna w postaci tabletek, kryształków i płynu. Cukier nie będzie Ci już potrzebny! Czekolady prosto z Belgii Aksamitny smak czekolady, więcej błonnika i dużo mniej kalorii. Ciesz się smakiem prawdziwej belgijskiej czekolady słodzonej stewią, bez dodatku cukru i bez wyrzutów sumienia! Zdrowe śniadanie Zafunduj sobie dobry dzień, zaczynając go od porcji smacznego i zdrowego musli! Crunchy słodzone stewią, nie zawiera dodatku cukru, ma zwiększoną zawartość błonnika i zmniejszoną zawartość soli. Nagradzane i lubiane Produkty Natusweet i Cavalier są laureatami wielu konkursów, np. czekolada z owocami leśnymi zdobyła nagrodę na Międzynarodowych Targach Słodyczy w Kolonii w 2012 roku, a Stewia w Płynie Natusweet złoty medal Międzynarodowych Targów Żywności World Food Warsaw Kilka słów o stewii Stewia to roślina pochodząca z Paragwaju, której liście zawierają słodkie w smaku substancje (glikozydy stewiolowe) będące doskonałą alternatywą dla cukru. Są one 300 razy słodsze od cukru, mają zero kalorii i prawie zerowy indeks glikemiczny. Stewia prawdziwą karierę zrobiła w Japonii, gdzie na stałe zadomowiła się w przemyśle spożywczym jest używana do produkcji słodyczy, lodów czy gum do żucia PRODUKTY DOSTĘPNE W SKLEPACH BACÓWKA TOWARY TRADYCYJNE

12 ROZMAITOŚCI Mimo niższych temperatur oraz często deszczowej, jesiennej pogody, nie powinniśmy zapominać o podstawowych zasadach, które należy stosować w kontekście żywienia. Dieta na jesień czy zimę nie musi się znacząco różnić od diety w innych porach roku. Zawsze powinniśmy odżywiać się regularnie, utrzymywać odpowiednie przerwy między posiłkami, tj. ok. 3-godzinne. Nie jest prawdą, że przy zmianie pogody i obniżeniu temperatury potrzebujemy większej ilości kalorii. Jeśli dostarczymy więcej energii, której nie spalimy, zamieni się ona w tkankę tłuszczową zwraca uwagę Gabriela Słowińska, dietetyk i doradca żywieniowy w SetPoint Centrum Dietetyczne w Warszawie. Niezależnie od pory roku, zawsze warto stawiać na produkty sezonowe. Idea, by warzywa i owoce spożywać w ich naturalnym okresie występowania, służy temu, by wykorzystywać to, co jest dla nas w danym czasie najkorzystniejsze pod względem smakowym i odżywczym. Korzystając z sezonowych produktów spożywczych Dieta na jesień tekst: Beata Pałac Jesień za pasem. Wraz ze zmieniającą się aurą warto sięgnąć po inne produkty niż te, które królowały na naszym stole w wakacje. Zdrowa dieta na jesień i zimę ma przynajmniej kilka zadań. Powinna pomóc nam w utrzymaniu prawidłowej wagi, wzmocnić odporność i poprawić humor w czasie, gdy słońce ukazuje się znacznie rzadziej, niż latem. dostarczamy organizmowi najpełniejszych witamin, soli mineralnych i innych związków biologicznie czynnych. Jesienią warto sięgać po takie warzywa i owoce, jak: dynia, kabaczki, jabłka czy śliwki, zaś zimą rośliny korzeniowe i kiszonki. Są one źródłem witamin i minerałów, wspomagających odporność, a przy okazji nie zawierają dużej ilości konserwantów, obecnych w produktach importowanych podkreśla Gabriela Słowińska. Ponadto, decydując się na zakup produktów sezonowych, wspieramy lokalny rynek spożywczy i żyjemy bardziej ekologicznie, mając pewność, że wybrane przez nas owoce i warzywa nie przejechały tysiąca kilometrów, by trafić na nasz stół. W okresie jesiennym, gdy temperatura na zewnątrz spada poniżej 10 stopni Celsjusza, powinniśmy zadbać o to, by posiłki, które spożywamy, miały funkcję rozgrzewającą. Warto zatem wprowadzić do diety rozgrzewające przyprawy, takie jak: imbir, cynamon, curry, kurkuma oraz chilli doradza Gabriela Słowińska. Wielu z nas w okresie jesiennych szarug najbardziej brakuje słońca, i deficyt ten powinniśmy sobie rekompensować nie tylko wyjeżdżając w ferie do ciepłych krajów. Ważne, by w diecie jesienno-zimowej znalazły się ryby, które, jako jeden z niewielu produktów, są źródłem witaminy D. Witamina ta w zdecydowanej większości jest produkowana w skórze przy obecności światła słonecznego, którego w tym czasie zdecydowanie brakuje. Odpowiednia podaż witaminy D uchroni nas przed osteoporozą, stanami zapalnymi skóry oraz sennością i spadkiem nastroju mówi Gabriela Słowińska. Aktywna jesień Uważa się, że jesienna aura nie sprzyja aktywności fizycznej. Po intensywnym lecie wielu z nas zaniedbuje regularne ćwiczenia fizyczne, gdy nadchodzi przesilenie jesienne. Warto podkreślić, że wysiłek fizyczny w tym okresie pomoże nam nie tylko dłużej cieszyć dobrym zdrowiem, ale i będzie miał znakomity wpływ na nasze samopoczucie, narażone na wahania nastrojów z powodu braku słońca i deszczową pogodą. Gdy pogoda dopisuje, warto ćwiczyć na zewnątrz bardziej umiarkowane temperatury służą uprawianiu joggingu, nordic walkingu oraz jazdy na rowerze. Nawet krótkie, jesienne dni mogą być też wykorzystywane na spacery do parku czy lasu. Aby ustrzec się częstych w okresie jesieni infekcji, wystarczy pamiętać, by dostarczyć organizmowi odpowiedniej ilości energii, niezbędnej do ogrzania organizmu, w postaci 4 5 posiłków dziennie oraz zadbać o codzienną dawkę ruchu. Tutaj kupisz produkty, prezentowane w magazynie SKLEPY WŁASNE BOCHNIA Galeria Rondo ul. Partyzantów 2a BRZESKO ul. Okocimska 1 GLIWICE plac Marszałka J. Piłsudskiego 2 KRAKÓW ul. Królowej Jadwigi 248 Fundacja Szlachetne Zdrowie... poleca sklepy Bacówka Towary Tradycyjne KRAKÓW ul. Zdrowa 1 KRAKÓW pl. Wolnica / Bonifraterska 1 KATOWICE (C.H. Silesia) ul. Chorzowska 109a KATOWICE pl. Wilhelma Szewczyka 2 SKLEPY FRANCZYZOWE I PATRONACKIE Konstancin Jeziorna (C.H. Stara Papiernia) Al. Wojska Polskiego 3 WROCŁAW (C.H. Marino) ul. Paprotna 7 WROCŁAW (Galeria Park Magnolia) ul. Legnicka 58 Labirynt Jaś był dziś bardzo grzeczny. Zasłużył na deser. Pomóż chłopcu zdobyć przepyszne lody. Wydawca: Fundacja Szlachetne Zdrowie Ropa 578 REDAKCJA: Feniks Media Group, ul. Na Wierzchowinach 1D, Kraków Redaktor naczelny: Dariusz Wajs Z-ca redaktora naczelnego: Michał Durbas Sekretarz redakcji: Radosław Urban Zespół redakcyjny: Grzegorz Chmielewski, Michał Durbas, Grażyna Jancik, Paweł Kawałek, Piotr Kołaczek, Beata Pałac Korekta: Jolanta Witkowska STUDIO DTP: Jerzy Gorczyca (kierownik studia DTP), Wojciech Kleszcz, Krzysztof Kusiak BIELSKO-BIAŁA stoisko patronackie ul. Wojska Polskiego 3 DĄBROWA GÓRNICZA stoisko patronackie ul. Sobieskiego 9 KIELCE ul. Warszawska 49 KŁODZKO Galeria Twierdza Kłodzko ul. Noworudzka 2 KRAKÓW ul. Forteczna 51/4 Galeria Smaku U Jacka stoisko patronackie ul. Chmieleniec 2 Galeria Smaku U Jacka stoisko patronackie ul. Szuwarowa 1 Lubań ul. Dąbrowskiego 2 NOWY SĄCZ C.H. Europa II Plaza ul. Nawojowska 1 RZESZÓW Millenium Hall al. Tadeusza Rejtana 18 SOSNOWIEC stoisko franczyzowe C.H. Plaza ul. Sienkiewicza 2 ŚWIERADÓW ZDRÓJ Restauracja Smak Baca Stacja Kolei Gondolowej TARNOWSKIE GÓRY ul. Zamkowa 6 TARNÓW ul. Asnyka 8 C.H. MAX poziom 0 ul. Szkotnik 1a WAŁBRZYCH Galeria Victoria ul. 1 Maja 64 ZGORZELEC Hipermarket Real, ul. Słowiańska 3 Produkcja: Krzysztof Chachlowski DRUK: Alnus Sp. z o.o., ul. Wróblowicka 63, Kraków W magazynie wykorzystano zdjęcia z biblioteki Shutterstock.com. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany tytułów. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Przedruki z magazynu są dozwolone wyłącznie za uprzednią pisemną zgodą wydawcy. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Wydawca ma prawo odmówić zamieszczenia ogłoszenia i reklamy, jeżeli ich treść lub forma są sprzeczne z linią programową lub charakterem pisma oraz wydawcy (art. 36, pkt 4 Prawa prasowego). 12