Modyfikacja genetyczna zwierząt wybór czy konieczność?
|
|
- Stanisław Arkadiusz Bednarczyk
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Modyfikacja genetyczna zwierząt wybór czy konieczność? Patrycja Koszałka Zakład Biologii Komórki, Katedra Biotechnologii Medycznej Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG i GUMed Gdański Uniwersytet Medyczny 24 Ludzkość zawsze była zainteresowana kontrolowaniem cech fenotypowych (ogół cech organizmu mających podłoże genetyczne modyfikowanych przez wpływy środowiska) zwierząt jak np. masy ciała i jakości mięsa u zwierząt rzeźnych, prędkości biegu u konia czy ilości i wielkości jajek składanych przez kury. Także w przypadku zwierząt domowych jak np. psów, kotów czy myszy, dzięki czemu powstały ich stałe rasy, znacząco różniące się cechami fenotypowymi między sobą i to nie tylko wyglądem ale także takimi cechami jak podatność na niektóre schorzenia czy agresywność. Od tysięcy lat pożądane cechy były selekcjonowane i rozprzestrzeniane w populacji poprzez staranne krzyżowanie wybranych par rodzicielskich. Zwykle polegało to na selekcjonowaniu cech już występujących w populacji, ale których natężenie nie było stałe i charakteryzowało się rozkładem Gaussa w populacji. W ten sposób można było utrwalić cechy rzadko występujące w populacji a pożądane np. krzyżując świnie o najszybszym przyroście masy ze sobą lub największych psów w stadzie. Często jednak polegało to na selekcjonowaniu spontanicznych mutacji, które od czasu do czasu pojawiają się w populacji. Takie mutacje jeśli były użyteczne lub po prostu wyglądały interesująco hodowcy starali się utrzymywać w populacji. Jako przykład użytecznej mutacji można tu podać odmianę bydła zwaną belgijską błękitną (Belgian Blue) będącą rasą mięsną (dochodzą do 2 ton masy) ze względu na tzw. podwójne umięśnienie wynikające z mutacji w genie miostatyny, genie, którego produkt odpowiedzialny jest za ograniczenie przyrostu mięśni. Jako interesującą mutację ze względów estetycznych można wskazać tutaj mutację związaną z prawidłowym formowaniem sierści u rasy kotów Cornish Rex. Jednakże czasami częstotliwość spontanicznych mutacji była dla hodowców niewystarczająca i stosowali oni mutageny chemiczne lub fizyczne. Przykładem jest tutaj uzyskanie szczepu myszy o czarnym ubarwieniu (nonagouti) za pomocą mutagenu chemicznego. W ciągu tysiącleci w wyniku selektywnego krzyżowania uzyskano olbrzymią różnorodność ras zwierząt hodowlanych i domowych. Jednakże ta nadmierna specjalizacja ras zwierząt doprowadziła do licznych zaburzeń rozwojowych. Selektywne krzyżowanie pozwoliło na utrzymanie w populacji niepożądanych cech feno- typowych, których loci są sprzężone z loci cech pożądanych i zgodnie z teorią dziedziczenia Morgana ulegają wspólnemu przekazaniu do potomstwa. Dla ras kur, których selektywne krzyżowanie oraz wyselekcjonowanie spontanicznych mutacji trwa już 10 tysięcy lat dzięki czemu uzyskaliśmy rasy zdolne składać 300 jaj rocznie, daje to jednocześnie znacząco zwiększoną agresywność tych zwierząt (nie jest to jedynie efekt hodowania na niewielkiej powierzchni), postępującą degenerację kości czy też zaburzenia układu immunologicznego. Rasy bydła o zwiększonej mleczności mają zwiększoną podatność na zakażenia bakteryjne prowadzące do zapalenia wymion oraz zwiększoną podatność na spontaniczną aborcję (5% płodów ulega aborcji do 40 dnia ciąży) oraz posiada słabsze potomstwo (10% cielaków umiera w wieku do 10 dni). Rasy mięsne bydła, gdzie można mówić o tzw. syndromie dużego potomstwa wymagają interwencji weterynaryjnej przy porodzie. A wspomnieć jeszcze trzeba o odwrotnej korelacji między tempem wzrostu a płodności zwierząt, czyli im masa danej rasy szybciej przyrasta tym są one mniej płodne. Zabrnęliśmy więc już w ślepą Laborant Nr 2/2011
2 Reklama uliczkę selekcji, zwłaszcza w przypadku zwierząt hodowlanych i należy zamienić metody tak by móc uzyskać takie zwierzęta, które zaspokoją ciągle wzrastający popyt populacji ludzkiej na produkty odzwierzęce. Kolejnym krokiem naprzód może być więc modyfikacja genetyczna zwierząt metodami nowoczesnej biotechnologii. Nie będzie to znacząca zmiana kierunku, bo jak widzimy genetyczne modyfikowanie zwierzęta towarzyszą nam już od tysięcy lat, jedynie nie są to modyfikacje wprowadzone w zamierzony sposób przez nas a zmiany przypadkowe, niekontrolowane, mogące być zarówno pożyteczne jak i wręcz szkodliwe, zarówno w przypadku mutacji spontanicznych jak i zastosowania przez nas mutagenów chemicznych lub fizycznych. Inżynieria genetyczna pozwala nam na wprowadzenie pożądanej cechy do genomu zwierzęcia z dużą wydajnością i pod sporą kontrolą uzyskanych rezultatów. I w tym przypadku zwykle posługujemy się terminem zwierzęta transgeniczne, od transgenu czyli fragmentu materiału genetycznego, który został przeniesiony z jednego organizmu do innego. Fragment ten może zawierać gen kodujący białko lub funkcjonalne RNA i tak być skonstruowany aby po wbudowaniu do genomu ulegać wydajnej ekspresji. Może też zostać użyty do wprowadzenia zmiany w sekwencji genomu np. w wyniku rekombinacji homologicznej, pozwalającej na wymianę fragmentów sekwencji między dwoma cząsteczkami DNA (jak Spektrometria mas proteomika analiza biomarkerów metabolomika farmakologia analiza środowiska Innovation with Integrity
3 w przypadku procesu crossingover). W tym drugim przypadku, ze względu na niską częstotliwość zajścia procesu rekombinacji homologicznej (zwykle 0,1-10 % wszystkich przypadków rekombinacji) metoda uzyskiwania zwierząt transgenicznych musi pozwolić na wyselekcjonowania komórek w których zaszedł ten typ rekombinacji (są to zwykle metody z użyciem zarodkowych komórek pnia jak i transferu jądrowego). Najpopularniejsze obecnie metody uzyskiwania zwierzęcia transgenicznego, pozwalają na wprowadzenie zmiany w taki sposób, że modyfikacja jest dziedziczona przez potomstwo, a więc modyfikacji zostały poddane także komórki linii płciowej: spermatogonia produkujące plemniki i oogonia, przekształcające się w oocyty. W metodach tych wykorzystujemy modyfikację genetyczną embriona przedimplantacyjnego: zapłodnionej komórki jajowej, moruli czy niezagnieżdżonej jeszcze blastocysty. Na tym etapie jesteśmy w stanie zmodyfikować komórki embriona, które dopiero na dalszych etapach rozwoju embrionalnego przekształcą się w komórki linii płciowej i będą chronione przed możliwymi modyfikacjami przez komórki je otaczające. Dodatkowo takie embriony można wyizolować a następnie przez krótki czas utrzymywać poza organizmem w celu modyfikacji a następnie ponownego wprowadzenia do układu rozrodczego. Aby zmodyfikować taki embrion możemy bezpośrednio do przedjądrza męskiego (jest to haploidalne jądro plemnika, który 26 wniknął do komórki jajowej) zapłodnionej komórki jajowej wprowadzić za pomocą delikatnej szklanej igły nasz materiał genetyczny zawierający transgen i liczyć na to, że ulegnie on wbudowaniu do genomu. Możemy użyć retrowirusa, który ma zdolność wbudowywania się do genomu, jako biologicznego nośnika naszego transgenu i użyć go do zakażenia embriona przedimplantacyjnego. Możemy także użyć zarodkowych komórek pnia, komórek wyizolowanych z wewnętrznej masy blastocysty, które to komórki zwykle utworzyłyby większość embriona a mogą być utrzymywane w hodowli bez utraty potencjału do różnicowania. Takie komórki możemy modyfikować in vitro a następnie wprowadzić ponownie do nowej blastocysty, licząc na to, że połączą się z komórkami wewnętrznej masy i utworzą organizm chimeryczny, częściowo zbudowany z komórek modyfikowanych a częściowo z niezmodyfikowanych. Możemy zmodyfikować także komórkę somatyczną w hodowli in vitro a następnie wprowadzić jej jądro do niezapłodnionej komórki jajowej pozbawionej materiału genetycznego (tzw. ooplast) i pobudzić taką komórkę do podziałów oraz utworzenia embriona przedimplantacyjnego. Są oczywiście także inne metody ale wszystkie one służą uzyskaniu zwierzęcia o wybranej przez nas, pożądanej modyfikacji genetycznej. Są to metody oczywiście kosztowne i pracochłonne. Pytanie tylko czy ten koszt i praca się opłacają? Najbardziej oczywistym zastosowaniem takich zwierząt transgenicznych jest ulepszenie zwierząt gospodarskich. Czasami są to modyfikacje, których logika jest bardzo prosta jak np. wprowadzenie genu wyrażającego hormon wzrostu łososia do genomu tilapii, karpia, okonia, ostryg, małży czy krewetek. Dla tilapii obecność tego hormonu oznacza znacząco szybszy wzrost (3-11 razy) jak i zwiększoną odporność na zimno. Jednakże co z innymi zwierzętami gospodarskimi, jak krowy i świnie, u których zwiększony przyrost masy oznacza problemy z porodem? Proste podejście czyli wprowadzenie genu wyrażającego ludzki czynnik wzrostu do genomu świni nie tylko znacząco zmniejszyło płodność tych zwierząt ale także zwiększyło ich problemy zdrowotne. Zastosowano więc zupełnie inne podejście. Wyprodukowano transgeniczne świnie mające ekspresję bydlęcej laktoalbuminy zwiększając w ten sposób znacząco stężenie białka w mleku czym uzyskano przyspieszony przyrost masy zwierząt karmionych takim mlekiem (brak syndromu dużego potomstwa przy narodzinach takich zwierząt) i zmniejszone problemy zdrowotne. Ale nie tylko przyrost masy może być regulowany, także skład mleka zwierząt - w taki sposób, że zostanie on dostosowany do spożycia przez niemowlęta i osoby z zaburzeniami żywienia. Wprowadzenie dodatkowych kopii bydlęcych genów kodujących kazeiny mleka do bydła mlecznego znacząco zwiększyło przyswajalność mleka z układu pokarmowego Laborant Nr 2/2011
4 a w 2009 roku opatentowano metodę uzyskiwania mleka o niskiej zawartości laktozy poprzez genetyczną modyfikację zwierząt. Możemy także zmniejszyć prawdopodobieństwo pojawienia się patogenów w produktach odzwierzęcych oraz sprawić że same zwierzęta będą zdrowsze. Co trzecia krowa mleczna ulega zakażeniu patogenami wywołującymi zapalenie wymion a mleko takiej krowy jest niezdatne do spożycia przez człowieka. W ciągu ostatnich lat wyprodukowano transgeniczne krowy wyrażające lizostafinę rozkładającą peptydoglikany S. aureus, głównego patogenu wywołującego zapalenie wymion jak i krowy wyrażające ludzkie geny kodujące naturalne peptydy przeciwbakteryjne: lizozym i laktoferynę znacząco zwiększające oporność tych zwierząt na to schorzenie. Przy czym poziom lizozymu i laktoferyny zwiększono do poziomu występującego naturalnie w ludzkim mleku. Z innej strony uszkodzenie genu PrP metodami inżynierii genetycznej sprawiło, że tak zmodyfikowane owce stały się oporne na choroby prionowe. I coś dla ekologów: możemy sprawić, że hodowla zwierząt gospodarskich stanie sie przyjaźniejsza dla środowiska. Obecnie związki fosforu znajdujące się w przeciekających do gleby i wód gruntowych odchodach zwierzęcych prowadzą do zakwitu alg w zbiornikach wodnych i ich zarastania. Może temu zapobiec hodowla tzw. enviropigs, transgenicznych świni wyrażających w gruczołach ślinowych fytazę, enzym bakterii pałeczki okrężnicy, który jest w stanie zredukować zawartość związków fosforu w ich odchodach o 75%. Co z bezpieczeństwem takich produktów dla człowieka? Czy może nastąpić horyzontalny transfer wprowadzonych genów między transgenicznymi zwierzętami a człowiekiem Reklama 27
5 np. poprzez pośrednika jaki mi są mikroorganizmy żyjące w układzie pokarmowym i glebie? Opublikowane w tym roku dane nad horyzontalnym transferem genów wykonane w Chinach przy ocenie bezpieczeństwa biologicznego wspomnianych powyżej krów mających ekspresję ludzkiego lizozymu i laktoferyny, wykazały brak tego typu horyzontalnego transferu genów, za pomocą metod o wysokiej czułości jakimi są reakcja PCR i real-time PCR. Koreluje to z innymi pracami analizującymi bezpieczeństwo biologiczne produktów GMO. Produkty te są więc bezpieczne w użyciu. Jednakże nie jest to jedyna możliwość wykorzystania zwierząt genetycznie modyfikowanych. Możemy takie zwierzęta wykorzystać jako bioreaktory do produkcji biofarmaceutyków. Dlaczego wykorzystywać takie zwierzęta jeśli możemy wyprodukować leki w bakteriach, drożdżach, komórkach ssaczych czy owadzich, ostatecznie wyizolować z krwi? Hodowla komórkowa lub bakteryjna musi odbywać się w odpowiednim medium odżywczym, prawidłowo zbuforowanym, o właściwej temperaturze i wolnym od patogenów a na dodatek ciągle wymienianym. Jest to kosztowne. Są białka takie jak np. czynnik IX (lek w hemofilii B) lub białko C (lek przeciwkrzepliwy) wymagające modyfikacji poprzez gamma-karboksylację dla dostatecznej trwałości a taka modyfikacja zachodzi jedynie w komórkach ssaczych, czyli w najkosztowniejszym typie hodowli komórkowej. Problemem w ho- 28 połączeń między neuronami. Zastosowanie to wiąże się wprost z zastosowaniem modyfikacji genetycznej w celu uzyskania zwierzęcych modeli ludzkich chorób. Zwierzęta od dawna były organizmami modelowymi służącymi do analizy etiologii i patogenezy ludzkich chorób i zaburzeń. Jest to możliwe ze względu na pewne podobieństwa między organizmem człowieka a organizmami innych zwierząt co w przypadku niektórych zaburzeń pozwala na użycie zwierząt do badań i przeniesienia wyników na człowieka. Przykładem takiego schorzenia jest genetycznie warunkowana polidaktylia występująca zarówno u ludzi, jak u myszy czy kurczaka. Jednakże wiele występujących u człowieka schorzeń nie ma swoich odpowiedników wśród zwierząt i tutaj rozwiązaniem są transgeniczne organizmy modelowe. Przykładem takiego modelu może być mysi model zwłóknienia torbielowatego (mukowiscydozy). Zwierzęta takie pozwalają dopracować leki i metody terapii przed przystąpieniem do prób klinicznych na chorych pacjentach. Innym zastosowaniem jest np. zwiększenie częstotliwości zapadania na pewne schorzenia, tak by móc testować na nich leki. Przykładem jest pierwsza opatentowana mysz transgeniczna tzw. oncomouse lub Harvard mouse niosąca onkogen c-myc. Ma dzięki temu tendencję do formowania spontanicznych brodawczaków i jest używana do zarówno testowania leków przeciwnowotworowych jaki i karcinogenności pewnych leków i substancji. Obecnie modowli komórkowej jest także produkcja dużych białek jak np. fibrynogenu (heksamer z 2 zestawów po 3 polipeptydy połączone 29 mostkami dwusiarczkowymi) z dostateczną wydajnością. Natomiast pozyskiwanie białek z ludzkiej surowicy krwi jest nie tylko niebezpieczne ze względu na patogeny (np. wirus HIV) ale nie pokrywa także potrzeb rynkowych. Początkowy wkład kapitałowy w wyprodukowanie zwierzęcia transgenicznego ostatecznie zwraca się w wyniku oszczędności w kosztach pozyskania biofarmaceutyku. W 2006 roku na rynek dopuszczony został pierwszy biofarmaceutyk będący produktem GMO czyli ATryn - rekombinowana ludzka antytrombina (ATI- II) produkowana przez transgeniczne kozy spod promotora dla beta-kazeiny w gruczole mlecznym. Szereg kolejnych biofarmaceutyków czeka na dopuszczenie na rynek jak np. fibrynogen, kolagen, alfa-1-antytrypsyna czy też ludzka hemoglobina produkowana we krwi transgenicznych świń. Innym zastosowaniem są badania podstawowe analizujące funkcję danego genu czy fragmentu genomu. I tutaj jednym z najciekawszych przykładów z ostatnich lat jest tzw. brainbow mouse, mysz, która w wyniku modyfikacji genetycznej ma ekspresję różnych zestawów białek fluorescencyjnych w komórkach układu nerwowego. Pozwala to na uzyskanie olbrzymiego zróżnicowania kolorystycznego miedzy poszczególnymi neuronami i umożliwia dokładne prześledzenie procesu rozwoju układu nerwowego i formowania Laborant Nr 2/2011
6 deli zwierzęcych służących doanalizy karcinogenności czy genotoksyczności leków jest wiele. Jednakże zwierzęce modele chorób człowieka ciągle mają pewne ograniczenia wyniki mogą zależeć od tła genetycznego zwierząt, środowiska, diety, zakażenia pewnymi patogenami. Jednakże nie można nie docenić wagi dobrze dobranego modelu zwierzęcego w leczeniu chorób człowieka. Kolejnym zastosowaniem może być użycie inżynierii genetycznej do pozyskania odzwierzęcego źródła organów do transplantacji. Ksenotransplantacja organów od np. świni dałaby nam nielimitowane i przewidywalne źródło organów, możliwość starannego zaplanowania operacji, przedoperacyjnego traktowania dawcy lekami, możliwość analizy pod kątem zakażenia patogenami przed pobraniem organu. Jednakże ksenotransplantacja między człowiekiem a dalej spokrewnionymi z człowiekiem zwierzętami niż małpy człekokształtne jest, jak na razie, niemożliwa. Jest to przede wszystkim efekt nadostrego odrzucenia przeszczepu reakcji związanej z układem dopełniacza, białkami znajdującymi sie w naszej krwi i zdolnymi do utworzenia tzw. kompleksu atakującego błonę, który powoduje martwicę przeszczepionej tkanki w ciągu kilku minut od przeszczepu. Można oczywiście z krwioobiegu człowieka usunąć białka dopełniacza jednakże są to zwykle zbyt drastyczne metody dla osób oczekujących na przeszczep (np. użycie jadu kobry). Rozwiązaniem jest więc taka modyfikacja świni, by jej organy nie były odrzucane jako obce gatunkowo narządy. Częściowym rozwiązaniem zastosowanym przez firmę Imutran było wprowadzenie do genomu świń ludzkiego genu kodującego DAF (human decay accelerat ing factor), który jest w stanie rozłożyć białka dopełniacza i zredukować jego aktywność. Innym częściowym rozwiązaniem było usunięcie przez PPL Therapeutics genu alfa-1,3-galaktozylotransferazy świni co daje w efekcie brak antygenu Gal i brak reakcji przeciwciał biorących udział w jednej ze ścieżek aktywacji układu dopełniacza. Alternatywnym podejściem zastosowanym przez Instytut Zootechniki w Balicach było wprowadzenie genu alfa-l,2-fukozylotransferazy (transferazy H) człowieka, konkurującej z alfa-1,3- galaktozylotransferazą o ten sam substrat dając w efekcie obniżenie bariery immunologicznej wynikającej z nadostrego odrzucenia przeszczepu. Jednakże choć efekt działania dopełniacza na ksenotransplant został w ten sposób zminimalizowany, ciągle nie jest to efekt wystarczający do zastosowania ksenotransplantacji w klinice. Dodatkowym problemem może być także przeniesienie retrowirusów świni na człowieka. Wszystkie metody opracowane do modyfikacji genetycznej zwierząt mogą także zostać wykorzystane w terapii genowej człowieka, która ciągle czeka na dopracowanie i eliminację efektów ubocznych. A także do wielu innych celów jak np. wyprodukowanie rybek danio pręgowanego, świecących światłem fluorescencyjnym w wodzie zanieczyszczonej metalami ciężkimi i służących jako indykator zanieczyszczenia lub stabilnie świecących światłem fluorescencyjnym służących jako ozdobne rybki akwaryjne. Jak widzimy w genetycznej modyfikacji zwierząt drzemie olbrzymi potencjał, który zaczyna być wykorzystywany dopiero od ostatnich kilkunastu lat. Potencjału tego nie możemy lekceważyć, zwłaszcza przy ciągle wzrastającym zapotrzebowaniu ludzkości na lepsze zwierzęta hodowlane, tańsze i bardziej dostępne leki, nowe terapie, organy do przeszczepów i wiele innych zapotrzebowań obecnych i przyszłych, których rozwiązaniem może być jedynie kolejny krok w modyfikacji genetycznej zwierząt. Do obecnych otaczających nas ze wszystkich stron spontanicznych mutantów, selekcjonowanych przez tysiące lat dołączą zwierzęta transgeniczne ze starannie dopracowaną i sprawdzoną w laboratorium modyfikacją, oraz sprawdzonym poziomem bezpieczeństwa biologicznego. 29
Transgeniczne zwierzęta
Transgeniczne zwierzęta Hodowla zwierząt Udomowienie zwierząt i prowadzona przez tysiące lat hodowla i kierunkowa selekcja doprowadziły do otrzymania róŝnorodnych ras i form zwierząt Co to są transgeniczne
Bardziej szczegółowoInżynieria genetyczna- 6 ECTS. Inżynieria genetyczna. Podstawowe pojęcia Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka
Inżynieria genetyczna- 6 ECTS Część I Badanie ekspresji genów Podstawy klonowania i różnicowania transformantów Kolokwium (14pkt) Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka Kolokwium (26pkt) EGZAMIN
Bardziej szczegółowomikrosatelitarne, minisatelitarne i polimorfizm liczby kopii
Zawartość 139371 1. Wstęp zarys historii genetyki, czyli od genetyki klasycznej do genomiki 2. Chromosomy i podziały jądra komórkowego 2.1. Budowa chromosomu 2.2. Barwienie prążkowe chromosomów 2.3. Mitoza
Bardziej szczegółowoDziedziczenie poligenowe
Dziedziczenie poligenowe Dziedziczenie cech ilościowych Dziedziczenie wieloczynnikowe Na wartość cechy wpływa Komponenta genetyczna - wspólne oddziaływanie wielu (najczęściej jest to liczba nieznana) genów,
Bardziej szczegółowoZagrożenia i ochrona przyrody
Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Zagrożenia i ochrona przyrody wskazuje zagrożenia atmosfery powstałe w wyniku działalności człowieka, omawia wpływ zanieczyszczeń atmosfery
Bardziej szczegółowoKrajowy program hodowlany dla rasy polskiej czerwono-białej
1 Krajowy program hodowlany dla rasy polskiej czerwono-białej Cel hodowlany Celem realizacji programu jest odtworzenie i zachowanie bydła mlecznego rasy polskiej czerwono-białej w typie dwustronnie użytkowym
Bardziej szczegółowoWNIOSKI WYNIKAJĄCE Z KONFERENCJI NAUKOWEJ. Pasze GMO a produkcyjność i zdrowotność zwierząt. Instytut Zootechniki PIB, Balice 26 czerwca 2012 r.
WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z KONFERENCJI NAUKOWEJ Pasze GMO a produkcyjność i zdrowotność zwierząt Instytut Zootechniki PIB, Balice 26 czerwca 2012 r. I. Wobec braku na rynku krajowych pasz wysokobiałkowych, w
Bardziej szczegółowoSpecjalność (studia II stopnia) Oczyszczanie i analiza produktów biotechnologicznych
Specjalność (studia II stopnia) Oczyszczanie i analiza produktów biotechnologicznych Studia magisterskie przedmioty specjalizacyjne Bioinformatyka w analizie genomu Diagnostyka molekularna Elementy biosyntezy
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne
Rok szkolny 2018/2019 Wymagania edukacyjne Przedmiot Klasa Nauczyciel uczący Poziom biologia 1t Edyta Nowak podstawowy Ocena dopuszczająca Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: przyswoił treści konieczne,
Bardziej szczegółowoLEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE
LEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE PRODUKT LECZNICZY - DEFINICJA Art. 2 pkt.32 Ustawy - Prawo farmaceutyczne Substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości: zapobiegania
Bardziej szczegółowoSkąd wziąć dużo dobrego mleka?
https://www. Skąd wziąć dużo dobrego mleka? Autor: mgr inż. Joanna Soraja Tumanowicz Data: 10 lipca 2018 Produkcja mleka wysokiej jakości, w równych partiach i bez nadmiernej eksploatacji krowy wcale nie
Bardziej szczegółowoKrajowy program hodowlany dla rasy polskiej czarno-białej
1 Krajowy program hodowlany dla rasy polskiej czarno-białej Cel hodowlany Celem realizacji programu jest odtworzenie i zachowanie bydła mlecznego rasy polskiej czarno-białej w typie dwustronnie użytkowym
Bardziej szczegółowoPytania Egzamin magisterski
Pytania Egzamin magisterski Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG i GUMed 1. Krótko omów jakie informacje powinny być zawarte w typowych rozdziałach publikacji naukowej: Wstęp, Materiały i Metody,
Bardziej szczegółowoDepresja inbredowa i heterozja
Depresja inbredowa i heterozja Charles Darwin Dlaczego rośliny chronią się przed samozapyleniem? Doświadczenie na 57 gatunkach roślin! Samozapłodnienie obniża wigor i płodność większości z 57 gatunków
Bardziej szczegółowoBiologia komórki i biotechnologia w terapii schorzeń narządu ruchu
Biologia komórki i biotechnologia w terapii schorzeń Ilość godzin: 40h seminaria Ilość grup: 2 Forma zaliczenia: zaliczenie z oceną Kierunek: Fizjoterapia ścieżka neurologiczna Rok: II - Lic Tryb: stacjonarne
Bardziej szczegółowoTematyka zajęć z biologii
Tematyka zajęć z biologii klasy: I Lp. Temat zajęć Zakres treści 1 Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania, wymaganiami edukacyjnymi i podstawą programową Podstawowe zagadnienia materiału nauczania
Bardziej szczegółowoGIMNAZJUM SPRAWDZIANY SUKCES W NAUCE
GIMNAZJUM SPRAWDZIANY BIOLOGIA klasa III SUKCES W NAUCE II GENETYKA CZŁOWIEKA Zadanie 1. Cechy organizmu są warunkowane przez allele dominujące i recesywne. Uzupełnij tabelę, wykorzystując poniższe określenia,
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: Podstawowe techniki inżynierii genetycznej. Streszczenie
SCENARIUSZ LEKCJI OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH Autorzy scenariusza:
Bardziej szczegółowoRośliny modyfikowane genetycznie (GMO)
Rośliny modyfikowane genetycznie (GMO) Organizmy modyfikowane genetycznie Organizm zmodyfikowany genetycznie (międzynarodowy skrót: GMO Genetically Modified Organizm) to organizm o zmienionych cechach,
Bardziej szczegółowoCzęstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie.
GALAKTOZEMIA Częstotliwość występowania tej choroby to 1:60 000 żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. galaktoza - cukier prosty (razem z glukozą i fruktozą wchłaniany w przewodzie pokarmowym),
Bardziej szczegółowoperspektywa zastosowania ksenotransplantów na szerszą skalę
KSENOTRANSPLANTACJE KSENOTRANSPLANTACJE (gr. ksenos obcy; łac. transplanto przesadzam) przeszczepy międzygatunkowe, czyli transplantacje organów, tkanek lub komórek z organizmu jednego gatunku do organizmu
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 3 sierpnia 2016 r. Poz. 1173
Warszawa, dnia 3 sierpnia 2016 r. Poz. 1173 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 18 lipca 2016 r. w sprawie określenia wzorów wniosków oraz zgłoszeń związanych z zamkniętym użyciem mikroorganizmów
Bardziej szczegółowoLeki chemiczne a leki biologiczne
Leki chemiczne a leki biologiczne LEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE Produkt syntezy chemicznej Produkt roślinny Produkt immunologiczny BIOLOGICZNE Produkt homeopatyczny Produkt z krwi/osocza - BIOLOGICZNE
Bardziej szczegółowoStacja Zasobów Genetycznych Drobiu Wodnego w Dworzyskach. Recenzja rozprawy doktorskiej. pt. ANALIZA CECH MIĘSNYCH WYBRANYCH GRUP KACZEK PEKIN ZE STAD
Poznań, 12.04.2018 dr hab. Mirosław Lisowski Instytuty Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Kołuda Wielka Stacja Zasobów Genetycznych Drobiu Wodnego w Dworzyskach 62-035 Kórnik k. Poznania Tel. 61 817-02-25
Bardziej szczegółowoRozkład materiału z biologii do klasy III.
Rozkład materiału z biologii do klasy III. L.p. Temat lekcji Treści programowe Uwagi 1. Nauka o funkcjonowaniu przyrody. 2. Genetyka nauka o dziedziczności i zmienności. -poziomy różnorodności biologicznej:
Bardziej szczegółowoBiologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku
Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O WYDANIE ZGODY NA ZAMIERZONE UWOLNIENIE GMO DO ŚRODOWISKA W CELACH INNYCH NIŻ WPROWADZENIE DO OBROTU
WNIOSEK O WYDANIE ZGODY NA ZAMIERZONE UWOLNIENIE GMO DO ŚRODOWISKA W CELACH INNYCH NIŻ WPROWADZENIE DO OBROTU 1. Informacje o użytkowniku GMO i osobach odpowiedzialnych za przygotowanie i przeprowadzenie
Bardziej szczegółowoZdobycze biotechnologii w medycynie i ochronie środowiska
Zdobycze biotechnologii w medycynie i ochronie środowiska InŜynieria genetyczna - badania biomedyczne Jednym z najbardziej obiecujących zastosowań nowych technologii opartych na przenoszeniu genów z jednego
Bardziej szczegółowo"Dlaczego NIE dla GMO w środowisku rolniczym" Prof. zw. dr hab. inż. Magdalena Jaworska
"Dlaczego NIE dla GMO w środowisku rolniczym" Prof. zw. dr hab. inż. Magdalena Jaworska Kierownik Katedry Ochrony Środowiska Rolniczego Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Ekspert EU Biotechnology in Agriculture
Bardziej szczegółowoOrganizmy modyfikowane genetycznie
Organizmy modyfikowane genetycznie C o to jest G M O? Organizmy Modyfikowane Genetycznie GMO (z ang. Genetically Modified Organism) - Organizmy Transgeniczne - są to organizmy, które zawierają w swoim
Bardziej szczegółowoI. Genetyka. Dział programu Lp. Temat konieczny podstawowy rozszerzający
I. Genetyka 1. Czym jest genetyka? wymienia cechy gatunkowe i indywidualne podanych organizmów wyjaśnia, że jego podobieństwo do rodziców jest wynikiem dziedziczenia cech definiuje pojęcia genetyka oraz
Bardziej szczegółowo6. Uzupełnij zdanie, wstawiajac w odpowiednie miejsce wyrażenie ujawni się lub nie ujawni się :
ID Testu: 9S6C1A4 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Allelami nazywamy A. takie same formy jednego genu. B. różne formy różnych genów. C. takie same formy różnych genów. D. różne formy jednego genu.
Bardziej szczegółowo21. Jakie znamy choroby aparatu ruchu, jak z nimi walczyć i zapobiegać?
Biologia tematy lekcji klasa 2 1. Poznajemy budowę oraz znaczenie tkanek zwierzęcych. 2. Jakie cechy charakterystyczne posiadają gąbki i parzydełkowce? 3. Skąd wywodzi się nazwa płazińce i nicienie? 4.
Bardziej szczegółowoCzy żywność GMO jest bezpieczna?
Instytut Żywności i Żywienia dr n. med. Lucjan Szponar Czy żywność GMO jest bezpieczna? Warszawa, 21 marca 2005 r. Od ponad połowy ubiegłego wieku, jedną z rozpoznanych tajemnic życia biologicznego wszystkich
Bardziej szczegółowoRozkład materiału z biologii dla klasy III AD. 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17
Rozkład materiału z biologii dla klasy III AD zakres rozszerzony LO 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17 Biologia na czasie 2 zakres rozszerzony nr dopuszczenia 564/2/2012 Biologia na czasie 3 zakres rozszerzony
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Biologia Poziom podstawowy
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Biologia Poziom podstawowy Listopad 2013 W niniejszym schemacie oceniania zadań otwartych są prezentowane przykładowe poprawne odpowiedzi. W tego
Bardziej szczegółowoBiotechnologia jest dyscypliną nauk technicznych, która wykorzystuje procesy biologiczne na skalę przemysłową. Inaczej są to wszelkie działania na
Biotechnologia jest dyscypliną nauk technicznych, która wykorzystuje procesy biologiczne na skalę przemysłową. Inaczej są to wszelkie działania na żywych organizmach prowadzące do uzyskania konkretnych
Bardziej szczegółowoBYDŁO Rozdział 1 Znaczenie chowu bydła Rozdział 2 Pochodzenie, typy u ytkowe i rasy bydła Rozdział 3 Ocena typu i budowy bydła
Tytuł Produkcja zwierzęca cz. II Bydło ii trzoda chlewna Autor Red. T. Nałęcz-Tarwacka Wydawca Hortpress Rok wydania 2006 Liczba stron 332 Wymiary 145x210mm Okładka Miękka ISBN 83-89211-87-4 Spis treści
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie. Informacje Kontakt: Paweł Golik Instytut Genetyki i Biotechnologii, Pawińskiego 5A pgolik@igib.uw.edu.pl Informacje, materiały: http://www.igib.uw.edu.pl/
Bardziej szczegółowoJakie są dotychczasowe efekty prac Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO w zakresie Genetycznie Modyfikowanych Organizmów (GMO)?
Jakie są dotychczasowe efekty prac Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO w zakresie Genetycznie Modyfikowanych Organizmów (GMO)? W latach 2000-2007 kwestie związane z GMO omawiane były na forum, powołanej
Bardziej szczegółowoProdukcja Zwierzęca klasa 4TR Nr. Programu 321(05)/T-4,TU, SP/MENiS 2005.02.03
Produkcja Zwierzęca klasa 4TR Nr. Programu 321(05)/T-4,TU, SP/MENiS 2005.02.03 Moduł, dział, temat Zakres treści Drób 1. Znaczenie gospodarcze chowu drobiu 1. Pochodzenie drobiu 2. Pojęcie drobiu, 3. Rodzaje
Bardziej szczegółowoBIOETYKA Wykład 10 Problemy etyczne związane z klonowaniem organizmów. Krzysztof Turlejski. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
BIOETYKA Wykład 10 Problemy etyczne związane z klonowaniem organizmów. Krzysztof Turlejski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Klonowanie Klonowanie celowe tworzenie osobników o takim samym kodzie
Bardziej szczegółowoPasze GMO: diabeł tak straszny jak go malują?
https://www. Pasze GMO: diabeł tak straszny jak go malują? Autor: agrofakt.pl Data: 3 marca 2017 Genetycznie modyfikowana żywność budzi w ostatnich latach wiele kontrowersji. Przemysł paszowy wykorzystuje
Bardziej szczegółowoSekwencjonowanie nowej generacji i rozwój programów selekcyjnych w akwakulturze ryb łososiowatych
Sekwencjonowanie nowej generacji i rozwój programów selekcyjnych w akwakulturze ryb łososiowatych Konrad Ocalewicz Zakład Biologii i Ekologii Morza, Instytut Oceanografii, Wydział Oceanografii i Geografii,
Bardziej szczegółowoJakie jest zapotrzebowanie zwierząt na wodę?
.pl https://www..pl Jakie jest zapotrzebowanie zwierząt na wodę? Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 27 lipca 2017 Woda pełni szereg ważnych funkcji w organizmie. Odpowiada za wysoką produkcję i zdrowie
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE BIOLOGIA LICEUM KLASA 1 (POZIOM PODSTAWOWY)
WYMAGANIA EDUKACYJNE BIOLOGIA LICEUM KLASA 1 (POZIOM PODSTAWOWY) Rozdział Sposób zapisywania i odczytywania informacji genetycznej. Przypomnienie przedstawia strukturę podwójnej helisy DNA, wykazuje jej
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTY PODSTAWOWE
PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?
Bardziej szczegółowoWYNALAZKI BIOTECHNOLOGICZNE W POLSCE. Ewa Waszkowska ekspert UPRP
WYNALAZKI BIOTECHNOLOGICZNE W POLSCE Ewa Waszkowska ekspert UPRP Źródła informacji w biotechnologii projekt SLING Warszawa, 9-10.12.2010 PLAN WYSTĄPIENIA Umocowania prawne Wynalazki biotechnologiczne Statystyka
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA TEORETYCZNE DLA PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH I ADMINISTRACYJNYCH (SZKOLENIA USTAWICZNE)
ZAJĘCIA TEORETYCZNE DLA PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH I ADMINISTRACYJNYCH (SZKOLENIA USTAWICZNE) Lp. TEMAT. Hodowla zarodków in vitro. Ocena potencjału rozwojowego zarodków. Parametry predykcji pełnego rozwoju
Bardziej szczegółowoWybrane zastosowania metod inżynierii genetycznej
Wybrane zastosowania metod inżynierii genetycznej Inżynieria genetyczna to inaczej ingerencja w materiał genetyczny organizmów, w celu zmiany ich właściwości dziedzicznych. Polega ona na wprowadzaniu do
Bardziej szczegółowo1. Biotechnologia i inżynieria genetyczna zagadnienia wstępne 13
Spis treści Przedmowa 11 1. Biotechnologia i inżynieria genetyczna zagadnienia wstępne 13 1.1. Wprowadzenie 13 1.2. Biotechnologia żywności znaczenie gospodarcze i społeczne 13 1.3. Produkty modyfikowane
Bardziej szczegółowoPojenie cieląt dobrą siarą wpływa na ich zdrowie
.pl https://www..pl Pojenie cieląt dobrą siarą wpływa na ich zdrowie Autor: dr hab. Robert Kupczyński Data: 23 września 2017 Zdrowie i prawidłowy wzrost cieląt są uwarunkowane szeregiem czynników. Często
Bardziej szczegółowoGenetyka i modyfikacje genetyczne gatunków zwierząt przeznaczonych do wykorzystania lub wykorzystywanych w procedurach na przykładzie myszy domowych.
Józefa Styrna Genetyka i modyfikacje genetyczne gatunków zwierząt przeznaczonych do wykorzystania lub wykorzystywanych w procedurach na przykładzie myszy domowych. Zakład Genetyki i Ewolucjonizmu Instytut
Bardziej szczegółowoKatedra Biotechnologii Zwierząt
Zestaw zagadnień do egzaminu inżynierskiego dla studentów studiów stacjonarnych pierwszego stopnia kierunku Zootechnika, specjalność Hodowla i użytkowanie koni Katedra Biotechnologii Zwierząt 1. Charakterystyka
Bardziej szczegółowoSpis treści SPIS TREŚCI
Spis treści ROZDZIAł I ByDłO...8 1. Znaczenie gospodarcze chowu bydła (Piotr Brzozowski)...8 2. Typy użytkowe i rasy bydła (Piotr Brzozowski)...9 2.1. Informacja o gatunku i pochodzeniu bydła...9 2.2.
Bardziej szczegółowoPerspektywy rozwoju biotechnologii w Polsce
Perspektywy rozwoju biotechnologii w Polsce dr Anna Czubacka Zakład ad Hodowli i Biotechnologii Roślin Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - PIB Biotechnologia Zastosowanie systemów biologicznych,
Bardziej szczegółowoKiedy lekarz powinien decydować o wyborze terapii oraz klinicznej ocenie korzyści do ryzyka stosowania leków biologicznych lub biopodobnych?
Kiedy lekarz powinien decydować o wyborze terapii oraz klinicznej ocenie korzyści do ryzyka stosowania leków biologicznych lub biopodobnych? prof. dr hab. med.. Piotr Fiedor Warszawski Uniwersytet Medyczny
Bardziej szczegółowoZestaw zagadnień do egzaminu inżynierskiego dla studentów studiów stacjonarnych pierwszego stopnia kierunku Zootechnika, specjalność Hodowla zwierząt
Zestaw zagadnień do egzaminu inżynierskiego dla studentów studiów stacjonarnych pierwszego stopnia kierunku Zootechnika, specjalność Hodowla zwierząt Katedra Biotechnologii Zwierząt Hodowla Małych Przeżuwaczy
Bardziej szczegółowoSYLABUS PRZEDMIOTU. Założenia i cele przedmiotu
SYLABUS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu: TOWAROZNAWSTWO SUROWCÓW I PRODUKTÓW ZWIERZĘCYCH Katedra/Wydział: Katedra Hodowli Małych Ssaków i Surowców Zwierzęcych Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Kierownik
Bardziej szczegółowoHodowcy bydła w Karczowie
https://www. Hodowcy bydła w Karczowie Autor: Mariusz Drożdż Data: 21 stycznia 2019 Czym jest embriotransfer? O czym należy pamiętać by hodowla bydła przynosiła duże ilości mleka? Odpowiedzi na te pytania
Bardziej szczegółowoPodstawy pracy hodowlanej
Podstawy pracy hodowlanej Zwiększenie produkcyjności stada jest możliwe dzięki poprawie warunków środowiska, w jakim bytują zwierzęta, przede wszystkim żywienia i pielęgnacji, a także dzięki prowadzeniu
Bardziej szczegółowoBiologia medyczna, materiały dla studentów
Jaka tam ewolucja. Zanim trafię na jednego myślącego, muszę stoczyć bitwę zdziewięcioma orangutanami Carlos Ruis Zafon Wierzbownica drobnokwiatowa Fitosterole, garbniki, flawonoidy Właściwości przeciwzapalne,
Bardziej szczegółowoGeny, a funkcjonowanie organizmu
Geny, a funkcjonowanie organizmu Wprowadzenie do genów letalnych Geny kodują Białka Kwasy rybonukleinowe 1 Geny Występują zwykle w 2 kopiach Kopia pochodząca od matki Kopia pochodząca od ojca Ekspresji
Bardziej szczegółowoTemat 6: Genetyczne uwarunkowania płci. Cechy sprzężone z płcią.
Temat 6: Genetyczne uwarunkowania płci. Cechy sprzężone z płcią. 1. Kariotyp człowieka. 2. Determinacja płci u człowieka. 3. Warunkowanie płci u innych organizmów. 4. Cechy związane z płcią. 5. Cechy sprzężone
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR
L 53/56 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 26.2.2011 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 189/2011 z dnia 25 lutego 2011 r. zmieniające załączniki VII i IX do rozporządzenia (WE) nr 999/2001 Parlamentu Europejskiego
Bardziej szczegółowoPatentowanie wynalazków z dziedziny biotechnologii
chroń swoje pomysły 3 Kongres Świata Przemysłu Farmaceutycznego Poznań, 16-17 czerwca 2011 Patentowanie wynalazków z dziedziny biotechnologii dr Izabela Milczarek Czym jest biotechnologia? Biotechnologia,
Bardziej szczegółowoSeminarium Wpływ realizacji studyjnych wizyt na rozwój kompetencji zawodowych kadry akademickiej
Seminarium Wpływ realizacji studyjnych wizyt na rozwój kompetencji zawodowych kadry akademickiej 13 wrzesień 2011 rok sala Rady Wydziału Biologii, ul. Oczapowskiego 1A Projekt POKL. 04.01.01-00-178/09
Bardziej szczegółowoRuch zwiększa recykling komórkowy Natura i wychowanie
Wiadomości naukowe o chorobie Huntingtona. Prostym językiem. Napisane przez naukowców. Dla globalnej społeczności HD. Ruch zwiększa recykling komórkowy Ćwiczenia potęgują recykling komórkowy u myszy. Czy
Bardziej szczegółowoDisruption of c-mos causes parthenogenetic development of unfertilized mouse eggs
Disruption of c-mos causes parthenogenetic development of unfertilized mouse eggs W. H. Colledge, M. B. L. Carlton, G. B. Udy & M. J. Evans przygotowała Katarzyna Czajkowska 1 Dysrupcja (rozbicie) genu
Bardziej szczegółowoDane mikromacierzowe. Mateusz Markowicz Marta Stańska
Dane mikromacierzowe Mateusz Markowicz Marta Stańska Mikromacierz Mikromacierz DNA (ang. DNA microarray) to szklana lub plastikowa płytka (o maksymalnych wymiarach 2,5 cm x 7,5 cm) z naniesionymi w regularnych
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 6 listopada 2015 r. Poz. 1817 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 27 października 2015 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 6 listopada 2015 r. Poz. 1817 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 27 października 2015 r. w sprawie wzoru wniosku o wydanie zezwolenia na
Bardziej szczegółowoPropozycje tematów prac dyplomowych oraz obszary tematyczne, z których mogą być realizowane prace na kierunku Bioinżynieria zwierząt
Propozycje tematów prac dyplomowych oraz obszary tematyczne, z których mogą być realizowane prace na kierunku Bioinżynieria zwierząt Prowadzący Tematy Katedra Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt Prof.
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z przedmiotu Biologia. Podręcznik Biologia na czasie wyd. Nowa Era, zakres podstawowy Rok szkolny 2013/2014
Wymagania edukacyjne z przedmiotu Biologia. Podręcznik Biologia na czasie wyd. Nowa Era, zakres podstawowy Rok szkolny 2013/2014 Dział programu I. Od genu do cechy Lp. Temat Poziom wymagań dopuszczający
Bardziej szczegółowoCECHY ILOŚCIOWE PARAMETRY GENETYCZNE
CECHY ILOŚCIOWE PARAMETRY GENETYCZNE Zarządzanie populacjami zwierząt, ćwiczenia V Dr Wioleta Drobik Rodzaje cech Jakościowe o prostym dziedziczeniu uwarunkowane zwykle przez kilka genów Słaba podatność
Bardziej szczegółowoPOWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data
POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data 1. Struktura organizmu i funkcje, jakim ona służy ( komórki,
Bardziej szczegółowoOd kapusty do mamuta wyzwania biotechnologii. Renata Szymańska
Od kapusty do mamuta wyzwania biotechnologii Renata Szymańska Biotechnologia Biotechnologia świadczy dobra i usługi z wykorzystaniem metod biologicznych (definicja wg OECD) Towarzyszy człowiekowi od dawna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne Biologia na czasie zakres podstawowy
Wymagania edukacyjne Biologia na czasie zakres podstawowy Dział programu Temat Poziom wymagań konieczny (K) podstawowy (P) rozszerzający (R) dopełniający (D) I. Od genu do cechy Budowa i funkcje kwasów
Bardziej szczegółowoSPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO
Załącznik nr 2 SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO CZĘŚĆ I - STRESZCZENIE DOKUMENTACJI I A IB I B 1 I
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie. Ewolucja Znaczenie ogólne: zmiany zachodzące stopniowo w czasie W biologii ewolucja biologiczna W astronomii i kosmologii ewolucja gwiazd i wszechświata
Bardziej szczegółowoMikroorganizmy Zmodyfikowane Genetycznie
Mikroorganizmy Zmodyfikowane Genetycznie DEFINICJA Mikroorganizm (drobnoustrój) to organizm niewidoczny gołym okiem. Pojęcie to nie jest zbyt precyzyjne lecz z pewnością mikroorganizmami są: bakterie,
Bardziej szczegółowoJaka rasa bydła mięsnego jest najlepsza? Sprawdź, które warto hodować!
.pl https://www..pl Jaka rasa bydła mięsnego jest najlepsza? Sprawdź, które warto hodować! Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 4 lipca 2017 W Polsce użytkowanych jest 15 ras bydła mięsnego. Co roku
Bardziej szczegółowoPrzedmowa Wst p 1. Pochodzenie i udomowienie zwierz t gospodarskich 2. Genetyka ogólna
Spis treści Przedmowa Wstęp Znaczenie metod genetycznych w doskonaleniu produkcji zwierzęcej MoŜliwości produkcyjne współczesnych ras zwierząt gospodarskich Znaczenie gospodarcze produkcji zwierzęcej 1.
Bardziej szczegółowoPraca hodowlana. Wartość użytkowa, wartość hodowlana i selekcja bydła
Praca hodowlana Wartość użytkowa, wartość hodowlana i selekcja bydła Duże zróżnicowanie, obserwowane w zakresie wydajności poszczególnych krów w obrębie rasy, zależy od wielu czynników genetycznych i środowiskowych.
Bardziej szczegółowo[2ZPK/KII] Inżynieria genetyczna w kosmetologii
[2ZPK/KII] Inżynieria genetyczna w kosmetologii 1. Ogólne informacje o module Nazwa modułu Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej modułu Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr
Bardziej szczegółowoSPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO
Załącznik nr 2 SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO CZĘŚĆ I STRESZCZENIE DOKUMENTACJI I A Wniosek o dopuszczenie
Bardziej szczegółowoBiotechnologia i inżynieria genetyczna
Wersja A Test podsumowujący rozdział II i inżynieria genetyczna..................................... Imię i nazwisko.............................. Data Klasa oniższy test składa się z 16 zadań. rzy każdym
Bardziej szczegółowoOswajamy biotechnologię (XIV) ksenotransplantologia
Oswajamy biotechnologię (XIV) ksenotransplantologia Człowiek, świnia jedno serce, czyli kilka słów o ksenotransplantologii W 2010 roku na Krajowej Liście Osób oczekujących na przeszczep nerki figurowało
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O WYDANIE ZGODY NA ZAMKNIĘTE UŻYCIE GMO
WNIOSEK O WYDANIE ZGODY NA ZAMKNIĘTE UŻYCIE GMO 1. Informacje o użytkowniku GMO i osobach odpowiedzialnych za realizację planowanego zamkniętego użycia GMO 1.1 (*) Nazwa i siedziba użytkownika lub imię,
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne Biologia, klasa 1, zakres podstawowy
Biologia, klasa 1, zakres podstawowy Opracowane na podstawie materiałów WSiP Sposób zapisywania i odczytywania informacji genetycznej. Przypomnienie przedstawia strukturę podwójnej helisy DNA, wykazuje
Bardziej szczegółowoKonspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej
Seminarium 1 część 1 Konspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej Genom człowieka Genomem nazywamy całkowitą ilość DNA jaka
Bardziej szczegółowoRozwój oceny wartości hodowlanej w Polsce w świetle oczekiwań hodowców dr Katarzyna Rzewuska CGen PFHBiPM
Rozwój oceny wartości hodowlanej w Polsce w świetle oczekiwań hodowców dr Katarzyna Rzewuska CGen PFHBiPM k.rzewuska@cgen.pl 1 października 2018 Czym jest indeks ekonomiczny? WH =? Indeks ekonomiczny to
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klas pierwszych
Wymagania edukacyjne z biologii dla klas pierwszych Rozdział Sposób zapisywania i odczytywania informacji genetycznej. Przypomnienie przedstawia strukturę podwójnej helisy DNA, wykazuje jej rolę w przechowywaniu
Bardziej szczegółowoUstawa o ochronie zwierząt
ZWIERZĘTA DOŚWIADCZALNE PRZEJAWIAJĄCE SZKODLIWY FENOTYP TEORIA I PRAKTYKA Marta Gajewska Zakład Genetyki Pracownia Hodowli Zwierząt Laboratoryjnych Ustawa o ochronie zwierząt Art. 1.1 Zwierzę, jako istota
Bardziej szczegółowoZakres i metodyka prowadzenia oceny wartości użytkowej bydła typu użytkowego mlecznego i mięsno-mlecznego
Zakres i metodyka prowadzenia oceny wartości użytkowej bydła typu użytkowego mlecznego i mięsno-mlecznego w zakresie cech produkcji mleka przez Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka w Warszawie
Bardziej szczegółowoDOBÓR. Kojarzenie, depresja inbredowa, krzyżowanie, heterozja
DOBÓR Kojarzenie, depresja inbredowa, krzyżowanie, heterozja SELEKCJA grupa osobników obu płci, która ma zostać rodzicami następnego pokolenia DOBÓR OSOBNIKÓW DO KOJARZEŃ POSTĘP HODOWLANY następne pokolenie
Bardziej szczegółowoGenetyka w nowej podstawie programowej
Genetyka w nowej podstawie programowej Dział Genetyka - III etap edukacyjny Rzetelna realizacja tego działu w gimnazjum jest kluczowa ze względu na to, że biotechnologia i inżynieria genetyczna jest omawiana
Bardziej szczegółowoKlonowanie molekularne Kurs doskonalący. Zakład Geriatrii i Gerontologii CMKP
Klonowanie molekularne Kurs doskonalący Zakład Geriatrii i Gerontologii CMKP Etapy klonowania molekularnego 1. Wybór wektora i organizmu gospodarza Po co klonuję (do namnożenia DNA [czy ma być metylowane
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoKlonowanie. Kidy tak, a kiedy nie? Ks. Maciej Drewniak
Klonowanie Kidy tak, a kiedy nie? Ks. Maciej Drewniak Klonowanie 2 Definicja Manipulacja mająca na celu otrzymanie genetycznej kopii pierwowzoru, którym może być fragment DNA, komórka lub cały organizm.
Bardziej szczegółowoMastitis tylko ładnie brzmi: czynniki zewnętrzne cz.i
https://www. Mastitis tylko ładnie brzmi: czynniki zewnętrzne cz.i Autor: Joanna Soraja Tumanowicz Data: 28 stycznia 2019 Mastitis często określa się jako jedną z najbardziej kosztownych i problematycznych
Bardziej szczegółowo