Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku. PROGRAM MONITORINGU ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO w latach

Transkrypt

1 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku PROGRAM MONITORINGU ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO w latach Białystok grudzień 2006

2 Program został opracowany w Wydziale Monitoringu Środowiska

3 1. WSTĘP BLOK PRESJE BLOK STAN PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI WÓD MONITORING JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI GLEBY I ZIEMI PODSYSTEM MONITORINGU PRZYRODY PODSYSTEM MONITORINGU HAŁASU PODSYSTEM MONITORINGU PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH PODSYSTEM MONITORINGU PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO BLOK OCENY I PROGNOZY SYSTEM JAKOŚCI W PMŚ SYSTEM INFORMATYCZNY PMŚ FINANSOWANIE PMŚ... 62

4 1. WSTĘP Państwowy Monitoring Środowiska jest źródłem informacji o środowisku będących wynikiem pomiarów i ocen jego stanu jak i analizą wpływu różnych czynników, w tym presji będących wynikiem działalności człowieka. Podstawowym dokumentem opisującym badania monitoringowe prowadzone w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) jest kolejny Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata opracowany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzony przez Ministra Środowiska. Zakłada się, że zadania PMŚ realizowane będą w ramach wdrażania struktury działań opartej na modelu DPSIR (driving forces/czynniki sprawcze - pressures/presje - state/stan - impact/oddziaływanie - response/środki przeciwdziałania) stosowanej przez Komisję Europejską, Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Europejską Agencją Środowiska do sporządzania ocen zintegrowanych oraz ocen skuteczności polityki ekologicznej. Struktura ta pozwala na sprawne generowanie kompleksowej, opartej na badaniach, analizach i ocenach informacji o środowisku zarówno dla potrzeb społeczeństwa jak i administracji rządowej, samorządowej oraz instytucji międzynarodowych. W celu zapewnienia łatwego dostępu do bieżących danych pomiarowych i wyników prac prowadzonych w ramach PMŚ systematycznie będą aktualizowane tematyczne strony internetowe Inspekcji. Strategia realizacji zadań PMŚ w latach zakłada osiągnięcie pełnego wypełnienia zobowiązań z zakresu dostosowania systemów monitoringu poszczególnych elementów środowiska do wymogów unijnych, a także podpisanych i ratyfikowanych przez Polskę konwencji oraz obowiązków wynikających z polityki ekologicznej Państwa. Głównymi zadaniami do realizacji w najbliższej perspektywie są w szczególności: utworzenie Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (PRTR) do powietrza, wód i gleby (ziemi); uruchomienie monitoringu wód zgodnego z Ramową Dyrektywą Wodną i ukierunkowanego na postęp w osiągnięciu w perspektywie roku 2015 dobrego stanu ekologicznego wód; wypracowanie narzędzi do modelowania zintegrowanego i modelowania dynamicznego oraz możliwość przedstawiania prognoz środowiskowych, zwłaszcza w odniesieniu do wpływu pyłu drobnego PM2,5 i ozonu na zdrowie oraz zanieczyszczeń kwaśnych na ekosystemy; podjecie obserwacji na obszarach ochrony siedlisk i ptaków w ramach sieci NATURA 2000; rozpoznanie obciążenia środowiska promieniowaniem elektromagnetycznym (PEM); opracowanie map akustycznych. Należy podkreślić, że system PMŚ jest zintegrowany z systemami europejskimi. Tworzy spójną sieć, której nadrzędnymi założeniami działania jest prowadzenie badań z uwzględnieniem zasad powtarzalności, cykliczności i wiarygodności uzyskanych wyników. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości badań większość laboratoriów instytucji uczestniczących w PMŚ uzyskało certyfikaty jakości. Posiadają je również laboratoria w Białymstoku, Łomży i Suwałkach, które wykonują badania na potrzeby tego systemu w województwie podlaskim. Programy pomiarowe opisane poniżej, planowane do realizacji w latach przedstawiono w układzie i kolejności poszczególnych podsystemów monitoringu analogicznie jak w programie krajowym. 1

5 W niniejszym dokumencie zawarto również informacje o innych podsystemach PMŚ, w których Inspektorat nie uczestniczy bezpośrednio przy ich realizacji, w celu wskazania zakresu badań, źródeł pozyskania wyników i ocen, niezbędnych do pełnej oceny stanu środowiska województwa podlaskiego. Zakłada się iż, Program monitoringu środowiska województwa podlaskiego w latach będzie podlegać modyfikacjom w zakresie wynikającym z sukcesywnego wdrażania i zmian przepisów prawnych, które na etapie tworzenia programu były w fazie projektów. Dokonywane zmiany i uzupełnienia będą wprowadzane w formie aneksów do niniejszego programu. 2. BLOK PRESJE Blok-presje będzie zasilany głównie danymi wytwarzanymi w ramach innych systemów lub obowiązków wykonywanych z mocy prawa przez inne organa administracji lub podmioty gospodarcze. Istotnym źródłem danych o emisjach będzie system statystyki publicznej, z którym jednak wiążą się ograniczenia wynikające z braku dostępu do indywidualnych danych statystycznych dotyczących podmiotów gospodarczych. Rola systemu statystycznego będzie się stopniowo zmniejszała na rzecz systemów administracyjnych, które staną się wkrótce głównym źródłem danych o emisjach. Ponadto blok - presje będzie zasilany danymi o emisjach pochodzącymi od podmiotów gospodarczych, które zgodnie z art. 149 ust. 1 oraz art. 286 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62, poz. 627 z późn. zm.) są zobligowane do przekazywania informacji o emisjach Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska. Ważnym źródłem informacji o presjach będą raporty od podmiotów objętych rozporządzeniem nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (PRTR) W ramach bloku - presje będą realizowane zadania związane z pozyskiwaniem informacji o: źródłach i ładunkach substancji odprowadzanych do powietrza dla potrzeb oceny rocznej i wstępnej jakości powietrza; źródłach i ładunkach substancji odprowadzanych do wód lub do ziemi oraz o poborach wód; krajowych emisjach zanieczyszczeń do powietrza i do wód; źródłach emisji energii odprowadzanych do środowiska; informacjach niezbędnych do oceny gospodarki odpadami; Ponadto w ramach bloku-presje będzie prowadzona ewidencja odpadów niebezpiecznych, oraz wykonywane będą zbiorcze zestawienia zarejestrowanych terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi. Zadania Bloku presje będą realizowane na dwóch poziomach: wojewódzkim lub/i lokalnym oraz krajowym. Dla poszczególnych zadań przewidzianych do realizacji w latach w ramach blokupresje, opracowana została informacja o celu, zakresie i sposobach pozyskiwania informacji, a także o źródłach informacji oraz jednostkach odpowiedzialnych za ich gromadzenie i weryfikację Zadanie: Pozyskiwanie informacji o źródłach i ładunkach substancji dla potrzeb rocznej i wstępnej oceny jakości powietrza Zadanie obejmuje gromadzenie przez danych o źródłach i wielkościach emisji zanieczyszczeń objętych systemem oceny jakości powietrza oraz zanieczyszczeń będących przedmiotem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/107/WE z dnia 15 grudnia 2004 roku w sprawie arsenu, kadmu, rtęci 2

6 niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu (Dz. Urz. UE L23 z , str.3) dla potrzeb corocznych ocen jakości powietrza. W przypadku uchwalenia dyrektywy UE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza w Europie, zakładającej konieczność poszerzenia systemu pomiarów i ocen o pył PM2,5, a tym samym również konieczność wykonania oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5, w Białymstoku wykona inwentaryzację źródeł i ładunków emisji pyłu oraz jago prekursorów na terenie województwa podlaskiego. Inwentaryzacja emisji zostanie wykonana między innymi na podstawie danych gromadzonych w ramach działalności kontrolnej Inspektoratu oraz danych pochodzących od prowadzących instalacje, którzy są zobowiązani do prowadzenia pomiarów wielkości emisji i przekazywania ich wyników do, informacji o korzystaniu ze środowiska, tworzonych na podstawie ewidencji prowadzonej przez podmioty korzystające ze środowiska, a także w miarę możliwości na podstawie informacji dotyczących wielkości emisji ze źródeł liniowych i powierzchniowych szacowanych na podstawie danych o natężeniu i strukturze ruchu drogowego oraz aktywności sektora bytowo-komunalnego. Ponadto w 2007 roku w Białymstoku wykona inwentaryzację źródeł i ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza z terenu województwa podlaskiego dla celów weryfikacji sposobu oceny jakości powietrza w poszczególnych strefach (obowiązek wynikający z art. 88 ust. 2 ustawy Poś.). Inwentaryzacja obejmie dane dotyczące wielkości emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla, benzenu, ołowiu i lotnych związków organicznych jako prekursorów ozonu. Jeżeli zaistnieje potrzeba wykorzystania wyników inwentaryzacji na poziomie krajowym, przekaże je do GIOŚ Zadanie: Pozyskiwanie informacji o krajowych emisjach zanieczyszczeń do powietrza Emisje krajowe poszczególnych zanieczyszczeń będą pozyskiwane z inwentaryzacji emisji wykonywanych co roku przez Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji wchodzące w skład Krajowego Administratora Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji. Zakres inwentaryzacji i metodyki obliczeń wynikają z potrzeb polityki ekologicznej państwa oraz wymagań międzynarodowych: Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (Programu EMEP), Konwencji ramowej w sprawie ochrony klimatu, a także ze współpracy z Europejską Agencją Środowiska, która propagując metodykę CORINAIR dąży do ujednolicenia systemów inwentaryzacji emisji w skali międzynarodowej. Emisje są szacowane na podstawie statystycznego bilansu paliw oraz aktywności poszczególnych kategorii źródeł i odpowiadających im wskaźników emisji, a także na podstawie danych o emisjach z największych źródeł punktowych. Inwentaryzacja emisji krajowej obejmuje: tradycyjne substancje lub grupy substancji takie jak: SO 2, CO, NO x, NH 3, pył TSP, PM10 i PM2,5, lotne związki organiczne, metale ciężkie (Cd, Hg, Pb, As, Cr, Cu, Ni, Zn), trwałe związki organiczne (PCDD, PCDF, HCB, PCB) i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, i indeno(1,2,3-cd)piren); gazy cieplarniane: CO 2, CH 4, N 2 O, SF 6, grupy gazów HFC i PFC; emitowane ze źródeł punktowych, liniowych i powierzchniowych. Emisje prezentowane są jako całkowite dane krajowe oraz z podziałem na sektory i kategorie źródeł, a także w ujęciu przestrzennym z podziałem na jednostki administracyjne. 3

7 Zadanie: Pozyskiwanie informacji o źródłach emisji energii odprowadzanych do środowiska Na poziomie wojewódzkim będą gromadzone informacje dotyczące źródeł hałasu oraz sztucznie wytwarzanego promieniowania elektromagnetycznego. W oparciu o dane działalności kontrolnej prowadzona będzie ewidencja źródeł hałasu. Pozyskane informacje będą gromadzone w wojewódzkiej bazie danych, a następnie przekazywane do centralnej bazy danych zlokalizowanej w GIOŚ. Zgromadzone informacje posłużą m.in. do oceny stanu akustycznego środowiska zgodnie z art. 118 ust.1 ustawy Poś. Źródłem danych będą także mapy akustyczne o których mowa w art. 118 ust. 4 i 5. Część opisowa mapy będzie m. in. obejmowała identyfikację i charakterystykę źródeł hałasu, a część graficzna będzie charakteryzowała hałas emitowany z poszczególnych źródeł. Mapy akustyczne będą zatem również istotnym zobrazowaniem presji na środowiska spowodowanej emisją hałasu. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska będzie również gromadził informacje na temat źródeł promieniowania elektromagnetycznego, mogących znacząco oddziaływać na środowisko, do których zalicza się, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 roku, w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. z 2004 r. nr 257, poz. 2573): stacje elektroenergetyczne lub napowietrzne linie elektroenergetyczne, o napięciu znamionowym wynoszącym nie mniej niż 110 kv, o długości nie mniejszej niż 15 km; instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne, emitujące pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 khz do 300 GHz. Dane na temat źródeł promieniowania elektromagnetycznego będą przekazywane przez do GIOŚ, w celu sukcesywnego tworzenia bazy źródeł PEM w skali całego kraju. Dane na temat źródeł PEM będą aktualizowane raz na rok Zadanie: Pozyskiwanie informacji o źródłach i ładunkach substancji odprowadzanych do wód lub do ziemi oraz o poborach wód. Na poziomie wojewódzkim, podsystem emisji zanieczyszczeń do wód będzie zasilany danymi gromadzonymi przez, między innymi w ramach działalności kontrolnej. Do gromadzenia danych wykorzystane będą także informacje pochodzące od prowadzących instalacje, którzy są zobowiązani do prowadzenia pomiarów wielkości emisji i przekazywania ich wyników do, oraz wojewódzkie bazy informacji o korzystaniu ze środowiska, tworzone na podstawie ewidencji, prowadzonej przez podmioty korzystające ze środowiska, w zakresie ilości i jakości pobranej wody powierzchniowej i podziemnej oraz ilości, stanu i składu ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi. Do celów związanych z ogólną analizą trendów, w dalszym ciągu będą wykorzystane zagregowane dane o emisjach do wód pochodzące z systemu statystyki publicznej Zadanie: Pozyskiwanie informacji o krajowych emisjach zanieczyszczeń do wód Celem zadania jest dokumentowanie rodzaju i ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do wód, niezbędnych do: identyfikacji głównych źródeł zanieczyszczeń, mogących oddziaływać na jakość środowiska wodnego i ekosystemy z nim związane, 4

8 opracowania projektu nowych sieci i zakresu badań monitoringu operacyjnego, weryfikacji lokalizacji punktów pomiarowych i modyfikacji programów monitoringu stosownie do stanu presji na obszarze zlewni, śledzenia zmian w obciążeniu dorzeczy ładunkami zanieczyszczeń odprowadzanych do wód, wspomagania prac dotyczących strategii i programów redukcji emisji. Na poziomie krajowym kontynuowane będą prace związane z aktualizacją i rozszerzeniem informacji o punktowych i rozproszonych źródłach zanieczyszczeń. Dane te będą wykorzystane dla potrzeb uzupełnienia i zatwierdzenia procedury oceny wpływu określonej zgodnie z załącznikiem II Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz dla potrzeb weryfikacji nowej sieci monitoringu wód powierzchniowych. Zbiór danych o emisjach do wód, który powstanie w związku z realizacją w ramach HELCOM projektu pod nazwą: Piąta Okresowa Ocena Ładunków Zanieczyszczeń odprowadzanych do Morza Bałtyckiego będzie opracowywany i zapisany w formie krajowej bazy danych i opracowań tekstowych. W efekcie powstanie zbiór danych o punktowych i obszarowych zrzutach zanieczyszczeń oraz ocena ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do Morza Bałtyckiego za rok Wyniki te będą przekazane do Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska, w celu ich wykorzystania w szczególności dla potrzeb opracowania projektu nowych sieci i zakresu badań monitoringu operacyjnego Zadanie: Prowadzenie zbiorczych zestawień zarejestrowanych terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi W celu zwiększenia zasobów informacji na temat stanu zanieczyszczenia gleb środowiska, spowodowanego działalnością człowieka, na poziomie krajowym i wojewódzkim będą gromadzone informacje dotyczące terenów, na których występują przekroczenia standardów jakości gleby i ziemi. Identyfikacja terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi, będzie oparta na działaniach monitoringowych o charakterze lokalnym. Prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi jest zadaniem starosty (art. 109 ustawy Poś). Na poziomie województwa prowadzony będzie rejestr terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi. Rejestr ten będzie zasilany informacjami pozyskiwanymi przez od starostów na temat wyników prowadzonych przez nich badań gleby i ziemi oraz informacjami uzyskanymi przez Inspekcję Ochrony Środowiska w ramach wojewódzkiego monitoringu gleb oraz działalności kontrolnej, a także informacjami od wojewodów w zakresie występowania szkód względem powierzchni ziemi. Zbiorcze rejestry wojewódzkie w cyklu rocznym będą przekazywane do GIOŚ. Funkcjonowanie tego mechanizmu, włączonego do zadań PMŚ, wymaga współdziałania wszystkich pionów Inspekcji Ochrony Środowiska ze służbami starosty oraz wojewodą. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, wykorzystując rejestry starosty będzie prowadził zbiorcze zestawienia takich obszarów w województwie, a następnie w cyklu rocznym przekazywał tę informację do GIOŚ Zadanie: Pozyskiwanie informacji o zmianie pokrycia/użytkowania powierzchni ziemi Informacje o sposobie zagospodarowania powierzchni ziemi i trendach zmian w użytkowaniu powierzchni ziemi będą pochodzić z produktów projektu CORINE Land Cover 2000 (CLC2000), który realizowany był z inicjatywy Komisji Europejskiej i obejmował wykonanie bazy danych CLC2000, obrazującej pokrycie terenu w Europie roku 2000 oraz bazy zmian CLC Changes obrazującej zmiany w pokryciu terenu w latach Koordynatorem projektu na poziomie europejskim była Europejska Agencja Środowiska. Koordynatorem projektu w Polsce był Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, natomiast wykonawcą prac - Instytut Geodezji i Kartografii w Warszawie. Europejska Agencja Środowiska przewiduje aktualizację bazy danych CLC która zawierać będzie informacje na temat zmian pokrycia powierzchni ziemi 5

9 w Europie w latach , w tym wysokorozdzielcze zobrazowania satelitarne dla terenów zabudowanych i lasów wykonane dla roku Projekt będzie realizowany w ramach tzw. szybkiej ścieżki GMES Land Monitoring. Istotnym źródłem danych o sposobach użytkowania powierzchni ziemi będzie również system ewidencji geodezyjnej i kartograficznej, który zasila systemu statystyki publicznej Zadanie: Ocena gospodarki odpadami Pozyskiwanie danych niezbędnych do oceny gospodarki odpadami prowadzone jest na podstawie ustawy Poś oraz na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz.628 z poźn. zm.). Ich analiza i ocena diagnozuje stan gospodarki odpadami w skali kraju i województwa oraz informuje o zauważalnych trendach zmian i ich przyczynach. Podstawowe źródło danych w zakresie odpadów przemysłowych stanowić będzie centralna baza danych o wytwarzaniu i gospodarowaniu odpadami, prowadzona przez ministra właściwego ds. środowiska oraz bazy wojewódzkie, prowadzone przez marszałków. Dostęp do centralnej bazy na mocy ustawy o odpadach posiada Główny Inspektor Ochrony Środowiska, natomiast wojewódzki inspektor ochrony środowiska do baz wojewódzkich. Do czasu uzyskania wiarygodnych danych z systemu administracyjnego źródło danych o gospodarowaniu odpadami stanowić będzie system statystyki publicznej. Na poziomie województwa stan gospodarki odpadami może być prezentowany również w oparciu o własne dane Inspekcji Ochrony Środowiska, gromadzone w ramach działalności kontrolnej oraz informacje zgromadzone w inspekcyjnych bazach danych o składowiskach i spalarniach odpadów. W ramach tego zadania wojewódzki inspektor ochrony środowiska gromadzi również informacje dotyczące monitoringu składowisk, które corocznie przesyłane są przez zarządzających składowiskami w zakresie określonym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. z 2002 r. Nr 220 poz. 1858) Zadanie: Ewidencja odpadów niebezpiecznych. Dane do monitoringu odpadów niebezpiecznych gromadzone będą (analogicznie do lat ubiegłych) na podstawie dobrowolnych ankiet wypełnianych przez producentów odpadów oraz zarządzających składowiskami odpadów. Informacje o wytwarzaniu, wykorzystaniu i unieszkodliwianiu odpadów niebezpiecznych zbierane będą przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Dane te będą wprowadzane do baz SIGOP-W, a następnie będą przekazywane za pośrednictwem GIOŚ do Instytutu MBiGS, gdzie przeprowadzana będzie ich weryfikacja oraz połączenie w krajową bazę SIGOP-K. W związku z wprowadzaniem nowego systemu zbierania danych o odpadach, opartego na źródłach administracyjnych, rok 2007 będzie ostatnim rokiem funkcjonowania bazy SIGOP (zebranie danych o gospodarce odpadami niebezpiecznymi za rok 2006). W latach źródłem danych o gospodarowaniu odpadami niebezpiecznymi będzie centralna i wojewódzkie bazy danych o wytwarzaniu i gospodarowaniu odpadami, do których dostęp ustawowo zagwarantowany będą miały organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Docelowo w bloku EMISJA na terenie woj. podlaskiego (zgodnie z art. 30 Ustawy Poś) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku prowadzić będzie następujące bazy danych: z wykonywanej co 5 lat, na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny, klasyfikacji stref oraz dokonywanej co roku oceny poziomu substancji w powietrzu, wyników pomiarów poziomu substancji w powietrzu, prowadzonych okresowo badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, informacji o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól 6

10 elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i miejsc dostępnych dla ludności, emisji i poboru wód, z danych zgromadzonych w wojewódzkiej bazie informacji o korzystaniu ze środowiska, prowadzonych okresowo badań jakości wód powierzchniowych i podziemnych. 3. BLOK STAN 3.1. PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W ramach podsystemu monitoringu jakości powietrza, w latach będą realizowane zadania związane z: a) badaniem i oceną stanu zanieczyszczenia powietrza zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska transponującą wymagania dyrektywy Rady 96/62/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego powietrza (Dz. Urz. WE L 296 z , str. 55) oraz czterech dyrektyw pochodnych: pomiary i ocena jakości powietrza, pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi i WWA na stacjach monitoringu tła, pomiary składu pyłu pod kątem zawartości WWA, monitoring prekursorów ozonu; b) przygotowaniem systemu monitoringu powietrza do wymogów projektu dyrektywy w UE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza w Europie: analiza i prognoza stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5 z uwzględnieniem składu chemicznego pyłu w tym metali ciężkich i WWA, wdrożenie monitoringu pyłu PM2,5; c) programami badawczymi dotyczącymi zjawisk globalnych i kontynentalnych realizowane na poziomie krajowym przez GIOŚ w ramach zobowiązań wynikających z podpisanych przez Polskę konwencji ekologicznych: pomiary tła zanieczyszczenia atmosfery na stacjach Łeba, Jarczew, Śnieżka, Puszcza Borecka wg programów EMEP, GAW/WMO i COMBINE/HELCOM, pomiary chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża, pomiary stanu warstwy ozonowej nad Polską oraz pomiary natężenia promieniowania UV Zadania o których mowa w punkcie a i b będą realizowane przy bezpośrednim udziale ; zadania o których mowa w punkcie c są zadaniami GIOŚ Zadanie: Pomiary i ocena jakości powietrza Podstawa prawna Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 z późn. zm.) art ; Rozporządzenie MŚ z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U r. Nr 87, poz. 798); Rozporządzenie MŚ z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji (Dz. U. z 2002 r. Nr 87, poz. 796); Rozporządzenie MŚ z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. z 2006 r. Nr 63, poz. 445); 7

11 Rozporządzenie MŚ w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza - projekt Rozporządzenie MŚ z dnia 1 października 2002 r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. z 2002 r. Nr 176, poz. 1453). Cel Celem zadania jest uzyskanie dla wszystkich stref w województwie informacji o poziomach substancji w powietrzu w odniesieniu do standardów jakości powietrza, identyfikacja obszarów wymagających poprawy jakości powietrza (co najmniej do dopuszczalnych poziomów substancji), a następnie monitorowanie skuteczności programów naprawczych. Program pomiarowy Na terenie województwa podlaskiego wyodrębnionych jest 17 stref: 14 powiatów wiejskich i 3 powiaty miejskie (w tym 1 aglomeracja powiat miasta Białystok), dla których wykonano ocenę wstępną jakości powietrza na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny. Program pomiarowy na lata opracowano uwzględniając wyniki obowiązującej oceny wstępnej oraz ocen bieżących (rocznych) jakości powietrza i klasyfikacji stref. W latach na terenie województwa podlaskiego przy udziale stacji PIS, będzie kontynuował monitoring stężeń SO 2, NO 2, NO x, O 3, PM10, Pb, C 6 H 6, CO. Jednocześnie od 2007 roku podjęte zostaną działania w kierunku poszerzenia zakresu tego monitoringu o metale ciężkie (As, Cd, Ni) i benzo(a)piren, przy zastosowaniu pomiarów i innych technik monitoringowych określonych prawnie. W strefach, w których nie zostały przekroczone górne progi oszacowania, będą wykonywane pomiary mniej intensywne (przy pomocy laboratorium mobilnego w miarę możliwości technicznych i finansowych) lub dokonywane będą oceny za pomocą innych metod, takich jak modelowanie matematyczne. Metody te uzupełnią pomiary prowadzone w aglomeracji białostockiej i strefach, gdzie obserwowane są stężenia powyżej górnego progu oszacowania. W zakresie ocen, (zgodnie z art. 89 ustawy Poś) będzie kontynuował wykonywanie rocznych ocen jakości powietrza wraz z klasyfikacją stref. W 2007 roku zostanie wykonana przez roczna ocena jakości powietrza za 2006 pod kątem zanieczyszczenia powietrza SO 2, NO 2, NO x, O 3, PM10, Pb, C 6 H 6, CO; natomiast w latach roczną oceną jakości powietrza dodatkowo zostaną objęte metale ciężkie (As, Cd, Ni) i benzo(a)piren. Jednocześnie, w 2007 r. dokona weryfikacji oceny wstępnej jakości powietrza dla SO 2, NO 2, NO x, PM10, Pb, CO, C 6 H 6, O 3 i odpowiednio na podstawie wyników tej oceny w 2007 i 2008 r. zostaną wykonane modernizacje wojewódzkich systemów oceny jakości powietrza. Wyniki badań i rocznej oceny jakości powietrza będą wykorzystane w kraju przez wojewodę (od 1 stycznia 2008 zgodnie z zapisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej (Dz. U. z 2005 r. Nr 175 poz.1462) przez marszałka województwa) do opracowania programów ochrony powietrza w strefach wskazanych do ich wykonania oraz do monitorowania skuteczności wcześniej opracowanych programów. Wyniki ocen rocznych za 2006, 2007 i 2008 r. wykonanych przez posłużą GIOŚ do wykonania zbiorczych ocen jakości powietrza w Polsce dla tych lat i będą stanowić podstawę do kształtowania polityki w zakresie ochrony powietrza w kraju. Listę stanowisk działających w ramach wojewódzkiego systemu oceny jakości powietrza w latach zestawiono w tabeli nr 1. 8

12 Liczbę stanowisk działających w ramach wojewódzkiego systemu oceny jakości powietrza w latach zestawiono w tabeli nr 2 9

13 Tabela nr 1 Lista stanowisk działających w ramach wojewódzkiego systemu oceny jakości powietrza w latach Lp Kod krajowy stacji Wskaźnik Czas uśredn strefy dla SO2, NO2, NOx, Co, C6H6 strefy dla PM10, As, Cd, Ni, Pb i B(a)P strefy dla O3 Nazwa strefy Kod strefy Nazwa strefy Kod strefy Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Typ pomiaru Właści ciel stacji PdBialyMiejska benzen tygodniowy Aglomeracja PdBialyMiejska CO 1-godzinny Aglomeracja PdBialyMiejska NO 1-godzinny Aglomeracja PdBialyPodmiejska NO 1-godzinny Aglomeracja PdBialyMiejska NO2 1-godzinny Aglomeracja PdBialyPodmiejska NO2 1-godzinny Aglomeracja PdBialyMiejska NOx 1-godzinny Aglomeracja PdBialyPodmiejska NOx 1-godzinny Aglomeracja PdBialyPodmiejska O3 1-godzinny Aglomeracja PdBialyMiejska SO2 1-godzinny Aglomeracja PdBialyPodmiejska SO2 1-godzinny Aglomeracja PdBialyLegionowa8 Pb(PM10) 24-godzinny Aglomeracja PdBialyLegionowa8 PM10 24-godzinny Aglomeracja PdBialyLegionowa8 Cd(PM10) 24-godzinny Aglomeracja PdBialyLegionowa8 Ni(PM10) 24-godzinny Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja strefa podlaska strefa podlaska strefa podlaska strefa podlaska strefa podlaska strefa podlaska strefa podlaska strefa podlaska Aglomeracja strefa podlaska strefa podlaska Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja Aglomeracja PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 Białystok- Miejska Białystok- Miejska Białystok- Miejska Białystok- Podmiejska Białystok- Miejska Białystok- Podmiejska Białystok- Miejska Białystok- Podmiejska Białystok- Podmiejska Białystok- Miejska Białystok- Podmiejska BIAŁYSTOK LEGIONOWA 8 POSESJA BIAŁYSTOK LEGIONOWA 8 POSESJA BIAŁYSTOK LEGIONOWA 8 POSESJA BIAŁYSTOK LEGIONOWA 8 POSESJA manualny manualny manualny manualny manualny WSSE WSSE WSSE WSSE 10

14 Lp Kod krajowy stacji Wskaźnik Czas uśredn strefy dla SO2, NO2, NOx, Co, C6H6 strefy dla PM10, As, Cd, Ni, Pb i B(a)P strefy dla O3 Nazwa strefy Kod strefy Nazwa strefy Kod strefy Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Typ pomiaru Właści ciel stacji PdLomzaSikorskiego NO 1-godzinny miasto Łomża PdLomzaSikorskiego NO2 1-godzinny miasto Łomża PdLomzaSikorskiego NOx 1-godzinny miasto Łomża PdLomzaSikorskiego PM10 1-godzinny miasto Łomża PdLomzaSikorskiego SO2 1-godzinny miasto Łomża PdSuwPulaski NO 1-godzinny miasto Suwałki PdSuwPulaski NO2 1-godzinny miasto Suwałki PdSuwPulaski NOx 1-godzinny miasto Suwałki PdSuwPulaski PM10 1-godzinny miasto Suwałki PdSuwPulaski SO2 1-godzinny miasto Suwałki PdBorsuWiejska NO 1-godzinny powiat sokólski PdBorsuWiejska NO2 1-godzinny powiat sokólski PdBorsuWiejska NOx 1-godzinny powiat sokólski PdBorsuWiejska O3 1-godzinny powiat sokólski PdBorsuWiejska SO2 1-godzinny powiat sokólski PL.20.m miasto Łomża PL.20.m strefa podlaska PL.20.m miasto Łomża PL.20.m strefa podlaska PL.20.m miasto Łomża PL.20.m strefa podlaska PL.20.m miasto Łomża PL.20.m strefa podlaska PL.20.m miasto Łomża PL.20.m strefa podlaska PL.20.m miasto Suwałki PL.20.m strefa podlaska PL.20.m miasto Suwałki PL.20.m strefa podlaska PL.20.m miasto Suwałki PL.20.m strefa podlaska PL.20.m miasto Suwałki PL.20.m strefa podlaska PL.20.m miasto Suwałki PL.20.m strefa podlaska PL.20.p strefa moniecko sokólska PL.20.p strefa moniecko sokólska PL.20.p strefa moniecko sokólska PL.20.p strefa moniecko sokólska PL.20.p strefa moniecko sokólska PL.20.z PL.20.z PL.20.z PL.20.z PL.20.z strefa podlaska strefa podlaska strefa podlaska strefa podlaska strefa podlaska PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 PL.20.w.ba.00 Lomza Sikorskiego 48/94 Lomza Sikorskiego 48/94 Lomza Sikorskiego 48/94 Lomza Sikorskiego 48/94 Lomza Sikorskiego 48/94 Suwałki, ul. Pułaskiego 73 Suwałki, ul. Pułaskiego 73 Suwałki, ul. Pułaskiego 73 Suwałki, ul. Pułaskiego 73 Suwałki, ul. Pułaskiego 73 Borsukowizna- Wiejska Borsukowizna- Wiejska Borsukowizna- Wiejska Borsukowizna- Wiejska Borsukowizna- Wiejska 11

15 cd. tabeli nr 1 Lp Współrzędne geograficzne stacji długość szerokość st. min. sek. st. min. sek. Stanowisko w WPMŚ [tak/nie] tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak 12

16 Tabela nr 2 Liczba stanowisk działających w ramach wojewódzkiego systemu oceny jakości powietrza w latach Parametr Typ pomiaru Liczba stanowisk według właściciela stacji WSSE Instytuty naukowobadawcze Zakłady przemysłowe Samorząd terytorialny Fundacja Razem As (PM10) BaP (PM10) benzen BS manualny manualny manualny 1 pasywny manualny Cd (PM10) manualny 1 CO 1 Cr (PM10) Cu (PM10) etylobenzen formaldehyd H2S Hg (PM10) ksylen m,p-ksylen NH3 manualny manualny manualny manualny manualny pasywny manualny manualny manualny Ni (PM10) manualny 1 NO 5 NO2 5 manualny pasywny NOx 5 O3 2 o-ksylen Pb (PM10) manualny 1 PM10 2 PM2.5 manualny 1 manualny SO2 5 toluen TSP Suma końcowa manualny pasywny manualny manualny

17 Mapa Lokalizacja stacji monitoringu powietrza w latach woj. podlaskie 14

18 Wykonywanie pomiarów Pomiary Bazy danych Nadzór i ocena, WSSE w Białymstoku wojewódzka baza danych o jakości powietrza GIOŚ krajowa baza danych o jakości powietrza ocena jakości powietrza w województwie. GIOŚ zbiorcza ocena w skali kraju Przekazywanie wyników badań Podmiot przekazujący wyniki Rodzaj i forma przekazywanych wyników badań Częstotliwość przekazywania wyników badań (min.) Miejsce przekazania wyników badań WSSE w Białymstoku - wyniki pomiarów docelowo w systemie bazy danych o jakości powietrza; w trybie miesięcznym - wyniki pomiarów ze stacji objętych wojewódzkim programem m.ś. oraz wyniki klasyfikacji stref wg rozporządzenia MŚ w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza; - od trybu miesięcznego do rocznego wg rozporządzenia MŚ w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza; GIOŚ dane o przekroczeniach alarmowych poziomów substancji w powietrzu; - w trybie dobowym, zgodnie z rozporządzenia MŚ w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza; GIOŚ, wojewoda (od 2008 r. - marszałek województwa) wyniki rocznej oceny jakości powietrza wykonanej przez na poziomie województw jeden raz w roku; GIOŚ, wojewoda (od 2008 r. - marszałek województwa) Upowszechnianie wyników Podmiot upowszechniający wyniki Forma upowszechnianej informacji wynikowej Częstotliwość upowszechniania informacji wynikowej (min.) Odbiorca informacji wynikowej GIOŚ - komunikaty, raporty wojewódzkie tematyczne lub kompleksowe; - strony internetowe, wg rozporządzenia MŚ w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku; - strona internetowa GIOŚ (linki do stron, zbiorcze oceny jakości pow.) - od trybu godzinowego do rocznego wg rozporządzenia MŚ w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku; - co roku (raporty o jakości powietrza na poziomie kraju); administracja rządowa i samorządowa, uczelnie, szkoły, biblioteki, społeczeństwo GIOŚ - publikacja BMŚ Zanieczyszczenie powietrza w Polsce - co dwa lata Zadanie: Pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi i WWA na stacjach monitoringu tła Od 2008 r. na 3 wybranych stacjach tła w Polsce będą wykonywane pomiary: całkowitej rtęci w stanie gazowym, arsenu, kadmu, niklu, benzo(a)pirenu, benzo(a)antracenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(j)fluorantenu, benzo(k)fluorantenu, indeno(1,2,3-cd)pirenu i dibenzo(a,h)antracenu w pyle PM10 oraz całkowitej depozycji tych zanieczyszczeń. Udział Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku w realizacji tego zadania jest uzależniony od decyzji GIOŚ dotyczącej wyboru stacji. Dane ze stacji będą gromadzone w krajowej bazie monitoringu jakości powietrza i będą zasilać system oceny jakości powietrza, ponadto zgodnie z wymogami dotyczącymi raportowania będą przekazywane do bazy europejskiej (AIRBASE). 15

19 Zadanie: Pomiary składu pyłu pod kątem zawartości WWA Celem zadania jest określenie udziału benzo(a)pirenu w WWA w pyle, dla którego, jako wskaźnika WWA, został określony poziom docelowy do osiągnięcia do końca 2012 r. Od 2008 roku w oparciu o wstępne wyniki badań jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia powietrza benzo(a)pirenem oraz wyniki analizy stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5 z uwzględnieniem składu chemicznego pyłu w tym WWA na jednej stacji monitoringu tła miejskiego w województwie podlaskim, na której prowadzone będą w 2007 roku pomiary benzo(a)pirenu zostaną uruchomione pomiary benzo(a)antracenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(j)fluorantenu, benzo(k)fluorantenu, indeno(1,2,3-cd)pirenu i dibenzo(a,h)antracenu w pyle PM10. Stację obsługuje WSSE w Białymstoku. Warunkiem rozpoczęcia pomiarów składu pyłu pod kątem zawartości WWA utworzenie przez Inspektorat nowej stacji tła miejskiego w aglomeracji białostockiej (dotychczas funkcjonuje tu 1 stanowisko pomiaru pyłu należące do WSSE na którym ze względu na brak możliwości technicznych nie będzie prowadzone oznaczanie tego związku). W przypadku utworzenia stacji pobór i analiza prób będzie prowadzona przez, jednocześnie GIOŚ będzie dążył do wyłonienia laboratorium specjalizującego się w analizach wwa. Dane ze stacji będą gromadzone w krajowej bazie monitoringu jakości powietrza i będą zasilać system oceny jakości powietrza Zadanie: Monitoring prekursorów ozonu Celem zadania jest badanie stężenia prekursorów ozonu w powietrzu atmosferycznym. Docelowo monitoring prekursorów ozonu będzie prowadzony na 1 stacji w Polsce, o dużym stopniu reprezentatywności. W fazie początkowej - w sezonie letnim 2007 r. badania prekursorów ozonu będą wykonywane na trzech stacjach w kraju, z których następnie zostanie wybrana jedna stacja. Dane ze stacji będą zasilać system oceny jakości powietrza pod kątem napływu ozonu oraz będą gromadzone w krajowej bazie monitoringu jakości powietrza. Udział Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku w realizacji tego zadania jest uzależniony od decyzji GIOŚ dotyczącej wyboru stacji Zadanie: Analiza i prognoza stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5 z uwzględnieniem składu chemicznego pyłu w tym metali ciężkich i WWA Celem zadania jest ustalenie wpływu źródeł antropogenicznych i naturalnych oraz transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeń pyłowych na skład i stężenie pyłu drobnego (PM10 i PM2,5) w Polsce w oparciu o badania składu chemicznego, ziarnowego oraz właściwości fizycznych pyłu w wybranych regionach kraju oraz inne dostępne informacje, a następnie opracowanie prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym z zastosowaniem metod matematycznego modelowania zanieczyszczenia powierza pyłem uwzględniającej m.in. wyniki analiz będących przedmiotem niniejszej pracy. Zadanie będzie realizowane w dwóch etapach. Pierwszy etap zadania (do końca 2007 r.) będzie obejmował: analizę informacji na temat zanieczyszczenia powietrza pyłem, metalami ciężkimi i wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi zawartych w polskich i zagranicznych dokumentach i opracowaniach, w tym materiałach programu Clean Air for Europe, Europejskiej Agencji Środowiska i programu EMEP, oraz danych pochodzących z inwentaryzacji emisji zarówno na poziomie krajowym jak i wojewódzkim oraz danych Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie zanieczyszczenia powietrza pyłem i substancjami regulowanymi dyrektywą dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/107/WE z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, niklu, rtęci i wielopierścieniowych węglowodorów 16

20 aromatycznych w otaczającym powietrzu (Dz. Urz. WE L 23 z , str.3); pomiary struktury i składu chemicznego oraz pomiary granulometryczne pyłu drobnego PM10 i PM2,5 w wybranych regionach kraju oraz analizę i interpretację wyników pomiarów. Pomiary pyłu będą prowadzone na trzech stacjach monitoringu zanieczyszczeń powietrza. Pył będzie badany pod kątem zawartości metali ciężkich (As, Cd, Hg, Ni, Pb) i wybranych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, węgla organicznego i elementarnego oraz wybranych kationów i anionów. Pomiary będą prowadzone zarówno w sezonie grzewczym i letnim. Ponadto wykonana zostanie inwentaryzacja wielkości emisji pyłu drobnego ze źródeł mających wpływ na pole imisji w rejonach pomiarów. Inwentaryzacja będzie wykonana osobno dla poszczególnych frakcji pyłu (TSP, PM10 i PM2,5); ocenę zanieczyszczenia powietrza pyłem z uwzględnieniem jego składu i analizą wpływu źródeł (oceną udziału źródeł pochodzenia pyłu: antropogenicznego i naturalnego; krajowego i transgranicznego); wskazanie obszarów priorytetowych do monitoringu arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w powietrzu w powiązaniu z monitoringiem pyłu PM10. W ramach tego etapu zostanie opracowany syntetyczny raport nt. zanieczyszczenia powietrza pyłem z uwzględnieniem źródeł jego pochodzenia. Drugi etap zadania będzie obejmował opracowanie krajowej prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym PM10 i PM2,5 dla lat 2013 i 2020 uwzględniającej m. in. scenariusze redukcji emisji pyłu i jego prekursorów wynikające z obowiązujących i planowanych przepisów prawnych. Zadanie będzie realizowane w całości przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Zadanie: Wdrożenie monitoringu pyłu PM2,5 Celem zadania jest przygotowanie systemu monitoringu powietrza do wymogów projektu dyrektywy w UE sprawie w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza w Europie, konsolidującej przepisy dyrektywy ramowej i trzech dyrektyw pomocniczych (96/62/WE, 1999/30/WE, 2000/69/WE, 2002/3/WE). Projekt dyrektywy zakłada konieczność poszerzenia systemu pomiarów i ocen o pył PM2,5. W 2008 roku, w przypadku uchwalenia nowej dyrektywy zgodnie z najnowszym projektem, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku wykona (zgodnie z art. 88 ustawy Poś) wstępną ocenę jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 na terenie województwa podlaskiego, w oparciu o wskazówki do wykonania oceny wstępnej jakości powietrza przygotowane przez GIOŚ. Podstawę do wstępnej oceny jakości powietrza będą stanowić: analiza posiadanych wyników badań pyłu PM10 i PM2,5 w powietrzu, analiza presji obejmująca inwentaryzację emisji pyłu i prekursorów, wyniki analiz polskich i zagranicznych dokumentów i opracowań na temat zanieczyszczenia powietrza pyłem. wyniki prac prowadzonych w ramach zadania pt.: Analiza i prognoza stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5 z uwzględnieniem składu chemicznego pyłu w tym metali ciężkich i WWA. Ponadto wykona inwentaryzację emisji pyłu (blok-presje, zadanie: Pozyskiwanie informacji o źródłach i ładunkach substancji dla potrzeb oceny rocznej i wstępnej jakości powietrza. Na podstawie wyników oceny wstępnej zaprojektuje, a następnie wdroży system pomiarów i ocen jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia pyłem PM2,5. Od 2009 roku planuje się, iż na terenie województwa podlaskiego pomiary stężenia pyłu PM2.5 w otaczającym powietrzu prowadzone jako monitoring tła miejskiego do oceny narażenia ludności będą wykonywane w Białymstoku (miasto powyżej 100 tys. mieszkańców) oraz we wszystkich strefach, w których 17

21 przekraczany jest dolny próg oszacowania, do ogólnej oceny. Pomiary będą wykonywane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, a ich wyniki gromadzone w krajowej bazie monitoringu jakości powietrza. Dane te będą stanowiły podstawę do wykonania przez rocznej oceny jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia pyłem PM2,5. Ponadto zgodnie z wymogami dotyczącymi raportowania będą one przekazywane za pośrednictwem GIOŚ do bazy europejskiej (AIRBASE). W przypadku przyjęcia przez Parlament Europejski dyrektywy, GIOŚ opracuje szczegółowy harmonogram wdrażania jej przepisów odnoszących się do monitoringu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5, a informacje dotyczące ilości i lokalizacji stacji monitoringu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 pod kątem nowej dyrektywy zostaną zawarte w wojewódzkich programach monitoringu środowiska Zadanie: Monitoring tła zanieczyszczenia atmosfery na stacjach Łeba, Jarczew, Śnieżka, Puszcza Borecka wg programów: EMEP, GAW/WMO i COMBINE/HELCOM Celem realizacji zadania jest pomiar tła zanieczyszczenia powietrza. Zadanie jest wynikiem podpisania przez Polskę protokołu w sprawie EMEP (European Monitoring and Evaluation Programme) do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (Dz.U. z 1988 r. Nr 40 poz. 313) zwanej Konwencją Genewską. Podobieństwa programowe umożliwiają jednocześnie udział stacji tłowych w programie GAW/WMO oraz realizację wymagań HELCOM w zakresie badań jakości powietrza w rejonie Bałtyku (Łeba). Zadanie jest kontynuacją dotychczasowych badań i będzie realizowane w oparciu o sieć krajową składającą się z trzech stacji IMGW (Łeba, Jarczew, Śnieżka) i jednej stacji Instytutu Ochrony Środowiska (Puszcza Borecka). W latach nie jest planowane rozszerzenie zakresu pomiarowego tego zadania na teren województwa podlaskiego. Wyniki badań tła zanieczyszczenia atmosfery posłużą do wypełnienia obowiązków sprawozdawczych wynikających z Konwencji o transgranicznym zanieczyszczaniu powietrza na dalekie odległości oraz Konwencji Helsińskiej i jednocześnie zasilą wojewódzkie systemy oceny jakości powietrza koordynowane przez, wykorzystane zostaną do oceny tła w kraju i na poziomie międzynarodowym. Upowszechnianie wyników Podmiot upowszechniający wyniki Forma upowszechnianej informacji wynikowej Częstotliwość upowszechniania informacji wynikowej (min.) Odbiorca informacji wynikowej GIOŚ GIOŚ - publikacja BMŚ Zanieczyszczenie powietrza w Polsce - strona internetowa GIOŚ - co 2 lata - aktualizacja roczna administracja rządowa i samorządowa, uczelnie, szkoły, biblioteki, społeczeństwo Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych oraz depozycji zanieczyszczeń do podłoża Celem realizacji zadania jest dostarczenie danych o ładunkach substancji zakwaszających, biogenów oraz metali ciężkich deponowanych do podłoża wraz z opadem atmosferycznym. Dane te umożliwiają śledzenie trendów i tym samym ocenę skuteczności programów redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza; ponadto mogą być wykorzystywane do bilansowania związków eutrofizujących w ramach ochrony wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z rolnictwa. Zadanie jest kontynuacją dotychczasowych badań i będzie realizowane w oparciu sieć krajową, na którą składa się 25 stacji monitorujących chemizm opadów oraz ok. 162 stacje, dostarczające dane o wysokości i pochodzeniu opadów. IMGW O. Wrocław, sprawuje merytoryczny nadzór nad realizacją programu. 18

22 Na terenie woj. podlaskiego w sieci krajowej zlokalizowane są 2 stacje pomiarowe chemizmu opadów pracujące pod nadzorem IMGW (w Białymstoku i w Suwałkach). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku uczestniczy w realizacji wykonania oznaczeń w pobieranych próbach. Wykonywanie pomiarów IMGW - pobór prób Pomiary Bazy danych Nadzór i ocena - analizy laboratoryjne prób ze stacji meteorologicznej w Białymstoku i Suwałkach Przekazywanie wyników badań Podmiot przekazujący wyniki Rodzaj i forma przekazywanych wyników badań IMGW Oddział we Wrocławiu Częstotliwość przekazywania wyników badań (min.) GIOŚ we współpracy z IMGW O/Wrocław Miejsce przekazania wyników badań Białystok wyniki analiz prób opadu co miesiąc IMGW O/Wrocław GIOŚ/IMGW O./ Wrocław Upowszechnianie wyników Podmiot upowszechniający wyniki GIOŚ GIOŚ zestawienia wyników pomiarów stężeń oraz wyników obliczeń depozycji w formie tabel i map dla danego województwa- wydruk i plik Forma upowszechnianej informacji wynikowej - Publikacja BMŚ Zanieczyszczenie powietrza w Polsce - strona internetowa GIOŚ. raz w roku Częstotliwość upowszechniania informacji wynikowej (min.) - co 2 lata aktualizacja roczna - wszystkie Odbiorca informacji wynikowej administracja rządowa i samorządowa, uczelnie, szkoły, biblioteki, społeczeństwo Zadanie: Pomiary stanu warstwy ozonowej nad Polską oraz pomiary natężenia promieniowania UV - B Celem zadania jest zapewnienie informacji umożliwiających ocenę skuteczności działań na rzecz ochrony warstwy ozonowej podejmowanych przez społeczność międzynarodową w ramach protokołów do Konwencji wiedeńskiej o ochronie warstwy ozonowej (Dz. U. z 1992 r. Nr 98, poz. 488.), ustalających zakres i harmonogramy eliminowania substancji niszczących warstwę ozonową. W latach zadanie będzie kontynuowane w oparciu o sieć krajową wg dotychczasowego programu. Program pomiarowy będzie realizowany na poziomie krajowym przez Instytut Geofizyki PAN, IMGW, Ośrodek Aerologii oraz IMGW O. Kraków i będzie kontynuacją dotychczasowych prac. W latach nie jest planowane rozszerzenie zakresu pomiarowego tego zadania na teren województwa podlaskiego. Upowszechnianie wyników Podmiot upowszechniający wyniki Forma upowszechnianej informacji wynikowej Częstotliwość upowszechniania informacji wynikowej (min.) Odbiorca informacji wynikowej GIOŚ IMGW strona internetowa GIOŚ; strona internetowa IMGW. aktualizacja roczna w okresie maj sierpień codziennie (prognoza indeksu UV). administracja rządowa i samorządowa, uczelnie, szkoły, biblioteki, społeczeństwo. 19

23 3.2. PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI WÓD MONITORING ŚRÓDLĄDOWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH Celem wykonywania badań jest stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Oceny stanu wód powierzchniowych będą wykorzystywane do zintegrowanego zarządzania wodami w układzie dorzeczy; stąd konieczne jest zapewnienie spójności badań i ocen realizowanych w ramach dwóch podsystemów dotyczących monitoringu wód: powierzchniowych i podziemnych. Wyniki prac i badań posłużą także do wypełnienia przez Polskę obowiązków sprawozdawczych do Unii Europejskiej oraz do wypełniania wymogów wynikających ze współpracy z Komisją Helsińską oraz Europejską Agencją Środowiska, obejmujące m.in. przekazywanie danych krajowych o jakości wód rzek, jezior i Morza Bałtyckiego. Podsystem obejmuje: badania i ocena stanu wód w rzekach, badania i ocena stanu wód w jeziorach, badania i ocena jakości osadów wodnych w rzekach i jeziorach, badania i ocena stanu wód przejściowych i przybrzeżnych, badania i ocena jakości środowiska morskiego Bałtyku, badanie i ocena stanu elementów hydromorfologicznych wszystkich rodzajów wód powierzchniowych. Zakres i sposób prowadzenia badań monitoringowych śródlądowych wód powierzchniowych jest uzależniony od sposobu użytkowania wód, a także od charakteru ich zagrożenia lub ochrony. Określają je rozporządzenia wykonawcze do ustawy Prawo wodne Zadanie: Badania i ocena jakości wód w rzekach Lata będą okresem zasadniczych zmian w programach badawczych jakości wód w rzekach. W tym okresie głównym celem będzie wdrożenie i dopracowanie nowego systemu monitoringu wód powierzchniowych oraz systemu klasyfikacji ich stanu ekologicznego i chemicznego. System ten będzie wdrażany stopniowo w miarę możliwości organizacyjnych i finansowych tak, by w okresie pierwszego cyklu planowania, tzn. do roku 2009 odpowiadał w pełni wymaganiom Ramowej Dyrektywy Wodnej. Podstawa prawna ustawa z dnia 18 lipca 2001 Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz.1229 z późn. zm.) - art. 47, art. 155a, art. 156 ust.2. rozporządzenie MŚ z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 176, poz.1455); rozporządzenie MŚ z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. z 2002 r. Nr 241, poz. 2093); rozporządzenie MŚ z dnia 1 września 2002 r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. z 2002 r. Nr 176, poz. 1453); rozporządzenie MŚ z dnia 27 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. z 2002 r. Nr 204, poz. 1728); rozporządzenie w sprawie elementów jakości i definicji klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych - projekt (delegacja z art. 38 ustawy - Prawo wodne); rozporządzenie w sprawie ogólnej klasyfikacji i ogólnej oceny wód powierzchniowych - projekt 20

24 (delegacja z art. 155b ustawy - Prawo wodne) rozporządzenie w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód powierzchniowych - projekt (delegacja z art.38 ust. 3 ustawy - Prawo wodne) rozporządzenie w sprawie w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych oraz podziemnych (delegacja z art.155b ustawy - Prawo wodne); Cel Celem prowadzonego monitoringu jest badanie i ocena jakości wód w sposób odpowiedni do celów jej użytkowania i prowadzonej działalności na obszarze zlewni. Badania obejmują: monitorowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, monitorowanie wód dla celów oceny stopnia eutrofizacji, w tym monitorowanie stężeń azotanów w wodach wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. monitorowanie jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych, monitorowanie jakości wód granicznych, monitorowanie wód prowadzonych do ujęć zaopatrujących ludność w wodę do spożycia oraz w obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych. Program pomiarowy Przy opracowaniu programu badań rzek na lata uwzględniono: wykazy wód opracowane przez RZGW w Warszawie, określające sposób użytkowania wód, charakter ich zagrożenia i ochrony z których wynika, że na terenie woj. podlaskiego: nie występują obszary wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, wskazano jedno ujęcie powierzchniowe wód płynących, zlokalizowane na rzece Supraśl, której część zlewni stanowi obszar ochronny ujęcia i powinna być badana ze względu na zaopatrzenie ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, wytypowano 22 części wód płynących, które winny być monitorowane pod kątem spełniania warunków do bytowania ryb, wytypowano 4 części wód płynących wykorzystywanych jako kąpieliska. sieć monitoringu wód Eionet Waters do badań włączono wszystkie punkty sieci, sieć monitoringu granicznego do badań włączono wszystkie punkty pomiarowe badane w ramach współpracy dwustronnej z Litwą i Białorusią, lokalizację obszarów chronionych związanych z programem Natura 2000 (w programie uwzględniono przyszłe potrzeby badania rzek, na tych obszarach, w celu dostarczenia informacji o abiotycznych czynnikach jakości środowiska), wytyczne Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, wyniki dotychczasowych ocen jakości wód, możliwości techniczne realizacji badań. W roku 2007 prowadzone będą badania jakości wód w rzekach wg programu monitoringu rzek, obejmującego monitoring diagnostyczny i operacyjny. W ramach monitoringu diagnostycznego będą prowadzone także badania jakości wód użytkowych, wymagane dyrektywami szczegółowymi w zakresie warunków do bytowania ryb oraz wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Natomiast w ramach monitoringu operacyjnego będą prowadzone badania w zakresie zanieczyszczenia 21

25 związkami azotu pochodzenia rolniczego. W ramach poszczególnych monitoringów prowadzone będą badania wskaźników fizykochemicznych i biologicznych, wykonywane przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska i w kilku punktach przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. W większości przypadków badania wskaźników biologicznych będą badaniami pilotażowymi. Elementem biologicznym przewidzianym do badań w 2007 roku będzie badanie fitoplanktonu w rzekach. Natomiast w przypadku makrobezkręgowców bentosowych, badania będą kontynuowane, ale z sukcesywnie wprowadzanymi nowymi metodykami. Stan chemiczny określany będzie głównie w oparciu o badania substancji priorytetowych, których lista została zdecydowana w rozporządzeniu Ministra Środowiska Wykaz substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. z 2005 r. Nr 233 poz.1987). Rzeczywisty zakres pomiarowy będzie określony po zakończeniu programu pilotażowego w połowie 2007 roku. Część analityczna będzie realizowana przez wybrane laboratoria Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska. Do czasu wypracowania szczegółowego programu monitorowania substancji priorytetowych w wodach powierzchniowych program badań substancji niebezpiecznych zostanie utrzymany na dotychczasowym poziomie. W latach program monitoringu wód w rzekach będzie uzupełniany i zmieniany w oparciu o doświadczenia i pilotaże wykonane w latach poprzednich. Przewiduje się, że rozporządzenie MŚ w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód powierzchniowych, w oparciu o które będzie wykonywana ocena stanu wód w latach , wejdzie w życie w pierwszej połowie 2007 roku. Oceny będzie dokonywał oceny stanu wód na które będzie się składały: ocena stanu ekologicznego, ocena stanu chemicznego oraz ocena potencjału ekologicznego wód powierzchniowych. Na potrzeby oceny stanu ekologicznego w Białymstoku dokona pozyskania informacji od IMGW o wynikach oceny hydromorfologicznej rzek z terenu województwa podlaskiego, która jest niezbędna do wykonania ocen stanu wód. Na podstawie art. 47 ust.6 ustawy - Prawo wodne, dokona w 2008 roku pierwszej oceny stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych. Będzie ona obejmowała okres (ocena będzie wykonywana co 4 lata). W tabeli nr 3 przedstawiono zestawienie punktów pomiarowo- kontrolnych rzek planowanych do badań w latach W tabeli nr 4 przedstawiono planowany zakres pomiarowy i częstotliwość badań wskaźników w poszczególnych rodzajach stanowisk pomiarowych w monitoringu diagnostycznym. W tabeli nr 5 przedstawiono planowany zakres pomiarowy i częstotliwość badań wskaźników w poszczególnych rodzajach stanowisk pomiarowych w monitoringu operacyjnym 22

26 Białystok Program monitoringu środowiska województwa podlaskiego L.p Tabela nr 3 Zestawienie punktów pomiarowo- kontrolnych rzek w województwie podlaskim badanych w latach Zlewnia Kod j.cz.w. Nazwa rzeki 226 PLRW Dopł. z Rzadkowa Kilometr rzeki Nazwa ppk ID ppk Rodzaj monitoringu ppk sieci podstawowej ppk sieci bazowej ppk sieci zlewniowej ppk sieci EIONETppk sieci granicznej ppk dla wód ppk dla wód do picia ppk na wodach k i li k h ppk naw odach 0,01 m. Piątnica MO X X X PLRW Jabłonka 0,00 Konopki-Koziki MD X potencjalnie 226 PLRW Jabłonka 0,00 Konopki-Koziki MO X X potencjalnie 229E PLRW Siennica 0,01 m. Czyżew MO X X potencjalnie 225 PLRW Kanał Augustowski 225 PLRW Kanał Augustowski 36,40 Klonownica 345 MD X potencjalnie 36,40 Klonownica 345 MO X potencjalnie 225 PLRW Zalewianka 6,00 Mazurki 507 MO X X potencjalnie 225 PLRW Netta 42,60 uroczysko Kozia Szyja 513 MO X X potencjalnie PLRW Netta 35,00 Augustów, most Lipsk- Augustów ppk sieci NATURA ppk sieci operacyjnej (MO) MO X X potencjalnie 225 PLRW Netta 28,80 wodowskaz Białobrzegi 427 MD X potencjalnie 225 PLRW Netta 28,80 wodowskaz Białobrzegi 427 MO X potencjalnie 225 PLRW Kamienna 2,20 Stara Kamienna 646 MO X X potencjalnie 225 PLRW Kanał Augustowski 225 PLRW Dopł. w Wąsoszu 13,20 śluza Sosnowo 656 MO X X potencjalnie 0,60 w m. Wąsosz 801 MO X X potencjalnie 225 PLRW Biebrza 50,30 wodowskaz Osowiec 821 MD X X X potencjalnie 225 PLRW Biebrza 50,30 wodowskaz Osowiec 821 MO potencjalnie RISKCAT 23

27 PLRW Czarna Struga 1,40 m. Goniądz MO X X X PLRW Kosodka 6,50 m. Dobarz 927 MO X X potencjalnie 227B PLRW Turośl 0,90 m. Potasie 931 MO X X potencjalnie 224 PLRW Jaskranka 3,60 Góra-Ruda MD X X X potencjalnie 224 PLRW Jaskranka 3,60 Góra-Ruda MO potencjalnie 224 PLRW Nereśl 1,00 m. Łaziuki MD X X X potencjalnie 224 PLRW Nereśl 1,00 m. Łaziuki MO potencjalnie 226 PLRW Lepacka Struga 0,30 m. Szablak MO X X X PLRW Penza 0,50 m. Penza MO X X potencjalnie 224 PLRW Czarna 0,30 ujście w m.sochonie MD X PLRW Czarna 0,30 ujście w m.sochonie MO X X PLRW Łojewek 11,30 m. Olszyny MO X X potencjalnie 226 PLRW Łojewek 2,50 m. Bronowo MO X X potencjalnie 224 PLRW Awissa 2,80 ujście w m.łapy MO X X potencjalnie 225 PLRW Matlak 0,90 ujście MO X X nie 224 PLRW Narew 384,10 powyżej ujścia Orlanki w m. Ploski 224 PLRW Narew 384,10 powyżej ujścia Orlanki w m. Ploski MD X nie MO X X nie 408B PLRW Marycha 41,50 w m. Aleksiejówka MO X X potencjalnie 225 PLRW Netta 87,80 w m. Szafranki MD X X nie 229E PLRW Nurzec 8,00 w m. Tworkowice MD X X X nie 405 PLRW Wizga 0,80 w m. Bolcie 18 MD X nie 405 PLRW Wizga 0,80 w m. Bolcie 18 MO X nie PLRW Szeszupa 275,20 profil graniczny wodowskaz Poszeszupie PLRW Szeszupa 275,20 profil graniczny wodowskaz Poszeszupie PLRW Szelmentka 5,50 w m. Kupowo (Smolnica) PLRW Szelmentka 5,50 w m. Kupowo (Smolnica) MD X X X nie MO nie 28 MD X X X nie 28 MO nie 24

28 A PLRW Czarna Hańcza 130,80 wodowskaz Wróbel 59 MD X potencjalnie 408A PLRW Czarna Hańcza 75,10 w m. Wysoki Most 106 MD X nie A PLRW Piertanka 0,20 w m. Tartak 111 MD A PLRW Czarna Hańcza 86,80 wodowskaz Czerwony Folwark 408A PLRW Czarna Hańcza 96,50 ujście Czarnej Hańczy do j. Wigry (wodowskaz Sobolewo) 408A PLRW Czarna Hańcza 96,50 ujście Czarnej Hańczy do j. Wigry (wodowskaz Sobolewo) X nie 114 MD X nie 119 MD X potencjalnie 119 MO X potencjalnie 408B PLRW Marycha 33,20 wodowskaz Zelwa 129 MD X X X nie 408B PLRW Marycha 33,20 wodowskaz Zelwa 129 MO nie 408A PLRW Kanał Augustowski 0,30 śluza Sosnówka 331 MD X nie 408A PLRW Czarna Hańcza 38,70 śluza Kudrynki 352 MD X nie 408A PLRW Czarna Hańcza 38,70 śluza Kudrynki 352 MO X nie 225 PLRW PLRW Turówka 0,31 w m. Białobrzegi 425 MD X potencjalnie Turówka 0,31 w m. Białobrzegi 425 MO X potencjalnie 225 PLRW Biebrza 130,20 most Dąbrowa B.-Lipsk 489 MD X nie 225 PLRW Biebrza 130,20 most Dąbrowa B.-Lipsk 489 MO X nie 225 PLRW Jegrznia 16,00 w m. Kuligi 497 MD X nie 225 PLRW Jegrznia 16,00 w m. Kuligi 497 MO X nie 409B PLRW Łosośna 29,60 m.kowale 499 MD X nie 225 PLRW Biebrza 8,50 w m. Burzyn-Rutkowskie 524 MD X X X nie 225 PLRW Biebrza 8,50 w m. Burzyn-Rutkowskie 524 MO nie 224 PLRW Nereśl 0,00 w m. Boguszewo 528 MD X potencjalnie 224 PLRW Nereśl 0,00 w m. Boguszewo 528 MO X potencjalnie 224 PLRW Słoja 0,00 ujście w m. Kondycja 543 MD X nie 224 PLRW Supraśl 0,50 ujście w m. Dzikie 958 MD X X X PLRW Supraśl 0,50 ujście w m. Dzikie 958 MO PLRW Narew 261,70 Strękowa Góra 980 MD X X X PLRW Narew 261,70 Strękowa Góra 980 MO PLRW Ślina 0,00 w m. Wity 983 MD X nie 224 PLRW Ślina 0,00 w m. Wity 983 MO X nie 25

29 PLRW Łomżyczka 1,10 ujście 992 MD X PLRW Łomżyczka 1,10 ujście 992 MO X X PLRW Horodnianka 0,50 ujście poniżej m. Choroszcz 996 MD X PLRW Horodnianka 0,50 ujście poniżej m. Choroszcz 996 MO X X PLRW Supraśl 23,00 w m. Nowodworce MD X PLRW Supraśl 23,00 w m. Nowodworce MO X X PLRW Narew 180,9 Nowogród powyżej ujścia Pisy 226 PLRW Narew 180,9 Nowogród powyżej ujścia Pisy MD X X X MO PLRW Narew 180,10 most w m. Nowogórd MD X X X PLRW Supraśl 68,60 poniżej m. Gródek MD X PLRW Supraśl 68,60 poniżej m. Gródek MO X X PLRW Gać 0,00 ujście MD X nie 224 PLRW Narew 431,70 w m.bondary MD X X X nie 224 PLRW Narew 431,70 w m.bondary MO nie 224 PLRW Narewka 1,40 ujście w m. Kordon MD X nie 229E PLRW Brok 38,40 m. Ołdaki MD X nie 229E PLRW Brok 38,40 m. Ołdaki MO X nie 224 PLRW Orlanka 6,80 ujście w m. Chraboły MD X X X nie 224 PLRW Orlanka 6,80 ujście w m. Chraboły MO nie 224 PLRW Narewka 0,00 powyżej Jelonki w m. Gruszki MD X nie 229D PLRW Leśna 106,00 profil graniczny w m.topiło MD X potencjalnie 229D PLRW Leśna 106,00 profil graniczny w m.topiło MO X X potencjalnie 224 PLRW Biała d. Orlanki 2,00 ujście w m. Hryniewicze Duże 224 PLRW Biała d. Orlanki 2,00 ujście w m. Hryniewicze Duże MD X potencjalnie MO X potencjalnie 229E PLRW Kamianka 0,50 ujście w m. Turna Mała MD X X X potencjalnie 229E PLRW Kamianka 0,50 ujście w m. Turna Mała MO potencjalnie 227B PLRW Pisa 1,10 ujście w m. Morgowniki MD X X X nie 227B PLRW Pisa 1,10 ujście w m. Morgowniki MO nie 408B PLRW Marycha 59,10 w m. Michnowce MD X potencjalnie 26

30 PLRW PLRW Sokołda 23,10 w m. Straż powyżej ujścia Kamionki Sokołda 23,10 w m. Straż powyżej ujścia Kamionki MD X potencjalnie MO X potencjalnie 224 PLRW Brzozówka 0,00 wodowskaz Karpowicze MD X potencjalnie PLRW Narew 0,00 w m. Suraż E PLRW Nurzec 0,00 w m. Kostry przy ujściu Siennicy PLRW Wissa 0,00 w m. Wąsosz PLRW Wissa 0,00 w m. Wąsosz MD X nie MD X nie MD X nie MO X nie 224 PLRW Sokołda 0,00 w m. Surażkowo MD X nie 224 PLRW Sokołda 0,00 w m. Surażkowo MO X nie 225 PLRW Ełk 1,20 Osowiec MD X PLRW Ełk 1,20 Osowiec MO X X PLRW Narewka 38,00 profil graniczny Białowieża PLRW Narewka 38,00 profil graniczny Białowieża MD X nie MO X X nie 227B PLRW Łabna 0,00 Pastorczyk MD X nie 227B PLRW Łabna 0,00 Pastorczyk MO X nie 409B PLRW Krynka 4,50 profil graniczny Krynki MD X X X nie 409B PLRW Krynka 4,50 profil graniczny Krynki MO nie 224 PLRW Narew 446,00 profil graniczny Babia Góra MD X nie 224 PLRW Narew 446,00 profil graniczny Babia Góra MO X X nie 409A PLRW Świsłocz 84,20 profil graniczny w m. Chomontowce 409A PLRW Świsłocz 84,20 profil graniczny w m. Chomontowce MD X X X nie MO nie 225 PLRW Kropiwna 0,00 ujście w m. Ostrowo MO X X potencjalnie 224 PLRW Płoska 0,00 ujście w m. Kołodno MD X nie 225 PLRW Netta 66,50 Małe Raczki 72 MD X nie 407 PLRW Hołnianka 1,80 m. Hołny Wolmera 98 MD X nie 408B PLRW Marycha 20,40 m. Stanowisko 305 MD X nie 225 PLRW Netta 37,10 wdsk. Augustów 314 MD X potencjalnie 408A PLRW Serwianka 0,10 Sucha Rzeczka 343 MD X nie 408A PLRW Szlamica 2,10 m.muły 350 MD X nie 408A PLRW Wołkuszanka 7,90 m. Bohatyry 374 MD X nie 225 PLRW Węgrówka 0,65 m. Netta II 450 MD X nie 27

31 PLRW Netta 19,60 m. Promiski - Kamień PLRW MD X nie Bargłówka 2,70 m.tajenko 461 MD X nie 225 PLRW Netta 13,20 m.jaziewo 484 MD X nie PLRW Netta 13,20 m.jaziewo 484 MO X nie PLRW Kanał Kuwasy 0,00 w m. Wykowo 495 MD X nie 227B PLRW Pisa 0,00 poniżej ujścia Kanału Turośl 957 MD X X X potencjalnie 227B PLRW Pisa 0,00 poniżej ujścia Kanału Turośl 957 MO potencjalnie 224 PLRW Biała 0,05 ujście w m. Nowe Aleksandrowo 224 PLRW Biała 0,05 ujście w m. Nowe Aleksandrowo 226 PLRW Dopływ ze Śliwowa Łopienitego 991 MD X MO X X ,00 m. Grądy Woniecko MD X nie 229E PLRW Nurzec 65,10 poniżej Nurczyka w m.boćki MD X nie 229E PLRW Nurczyk 9,00 m.chańki MD X nie 225 PLRW Netta 7,40 m.polkowo - Zwierzyniec MD X potencjalnie 225 PLRW Rucawizna 0,10 Czarnakowizna MD X nie 225 PLRW Jemieliścianka 0,50 m. Taciewo MD X nie Uwagi: Badania w sieci MO będą realizowane w 2 latach na przestrzeni lat

32 Tabela nr 4 Monitoring rzek - zakres pomiarowy i częstotliwość badań wskaźników monitoring diagnostyczny Lp. Wskaźnik jakości wód powierzchniowych Częstotliwość pomiarów i badań wskaźników jakości wód powierzchniowych: strug, strumieni, potoków, rzek, kanałów, w tym w: ciekach naturalnych, w tym na stanowiskach: P B Z G Ilość rocznych cykli pomiarów i badań w 6-letnim cyklu planowania * 1. Elementy jakości biologicznej wód powierzchniowych 1.1. Fitoplankton Obfitość/liczebność 4**** 4**** 4**** Skład 4**** 4**** 4**** Częstotliwość zakwitów i ich intensywność 4**** 4**** 4**** Obecność taksonów wydzielających toksyny 4**** 4**** 4**** Zróżnicowanie 4**** 4**** 4**** Biomasa (w tym chlorofil) 4**** 1.2. Fitobentos n.b 1.3. Makrofity **** 4**** Obfitość/liczebność 1**** 1**** 1**** Skład 1**** 1**** 1**** 1.4. Okrytozalążkowe n.b Bezkręgowce (bentosowe) Ichtiofauna Obfitość * Skład * Obecność wrażliwych taksonów * Zróżnicowanie * Obfitość 1**** 1**** 1**** Skład 1**** 1**** 1**** Cykl życiowy/struktura wiekowa 1**** 1**** 1**** Obecność wrażliwych taksonów 1**** 1**** 1**** 3. Elementy jakości fizykochemicznej wód powierzchniowych (wspierające element biologiczny) 3.1. Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny, w tym warunki termiczne 29

33 Temperatura wody * Zapach * Barwa * Zawiesiny ogólne * Zawiesiny łatwoopadające Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe (warunki natlenienia) Tlen rozpuszczony * Pięciodobowe zapotrzebowanie tlenu (BZT 5 ) * Chemiczne zapotrzebowanie tlenu ChZT- Mn 12 12* Chemiczne zapotrzebowanie tlenu ChZT- Cr Ogólny węgiel organiczny * 3.3. Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie (zasolenie) Przewodność w 20 C * Substancje rozpuszczone * Siarczany * Siarczyny Chlorki * Suma chlorków i siarczanów Wapń 12 12* Magnez 12 12* Sód Potas Twardość ogólna Grupa wskaźników charakteryzujących zakwaszenie (stan zakwaszenia) ph * Zasadowość ogólna * 3.5. Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne (substancje biogenne) Azot amonowy * Azot Kjeldahla Azotany Azot azotanowy * Azotyny Azot azotynowy * Azot ogólny * Azot organiczny Fosforany PO * Fosfor ogólny * 12* 30

34 Grupa wskaźników charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego z wykazu I (zanieczyszczenia specyficzne, w tym priorytetowe substancje niebezpieczne) Podgrupa wskaźników charakteryzujących występowanie priorytetowych substancji niebezpiecznych ( a) - oznacza, że Komisja Europejska prowadzi badania oznaczonych związków) Kadm i jego związki ,2-dichloroetan (EDC) Heksachlorobenzen (HCB) Heksachlorobutadien (HCBD) Heksachlorocyklo-heksan (HCH) Ołów i jego związki a) Rtęć i jej związki Nikiel i jego związki Pentachlorofenol * (PCP) i jego sole Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) Trichlorobenzeny (TCB) Trichlorometan (chloroform) (CHCl 3 ) Podgrupa wskaźników charakteryzujących występowanie pozostałych substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego z wykazu I (zanieczyszczenia specyficzne) Tetrachlorometan (czterochlorek węgla) (CCl 4 ) 1, 4, 8) Aldryna (C 12 H 8 Cl 6 ) 1, 4, 8) Dieldryna (C 12 H 8 Cl 6 O) 1, 4, 8) Endryna (C 12 H 8 Cl 6 O) 1, 4, 8) Izodryna (C 12 H 8 Cl 6 ) 1, 4, 8) Dwuchloro-dwufenylo-trójchloroetan (DDT całkowity) 1, 4, 8), w tym izomer para-para Wielopierścieniowe chlorowane dwufenyle (PCB) 1, 4, 8) Wielopierścieniowe chlorowane trójfenyle (PCT) 1, 4, 8) Trichloroetylen (TRI) 1, 4, 8) Tetrachloroetylen (nadchloroetylen (PER) 1, 4) Grupa wskaźników charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego z wykazu II (pozostałe zanieczyszczenia specyficzne) Arsen Bar Beryl Bor Chrom sześciowartościowy Chrom ogólny Cyna 4 31

35 3.7.9 Cynk Miedź Molibden Selen Srebro Tal Tytan Wanad Antymon Fenole lotne (indeks fenolowy) Fosfor i związki fosforu oznaczane jako fosfor ogólny (ujęty w parametrach warunków biogennnych) Węglowodory ropopochodne Cyjanki wolne Cyjanki związane Fluorki Azot amonowy (ujęty w parametrach warunków biogennych) Azot azotynowy (ujęty w parametrach warunków biogennych) Grupa wskaźników charakteryzujących występowanie innych substancji chemicznych (wyszczególnionych w przepisach prawnych) Rodanki Żelazo ogólne Glin Chlor wolny Chlor całkowity Siarczki Aldehyd mrówkowy Akrylonitryl Insektycydy z grupy węglowodorów chlorowanych Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminianowe Kaprolaktam Surfaktanty anionowe (substancje powierzchniowo-czynne anionowe) Surfaktanty niejonowe (substancje powierzchniowo-czynne niejonowe) Suma surfaktantów anionowych i niejonowych Substancje ekstrahujące się eterem naftowym Lotne węglowodory aromatyczne BTX (benzen, toluen, ksylen) Adsorbowane związki chloroorganiczne AOX 4 32

36 4. Wskaźniki mikrobiologiczne 4.1 Ogólna liczba bakterii Coli Liczba bakterii z grupy Coli typu kałowego (termotolerancyjne) Pozostałe parametry charakteryzujące jakość wód 5.1 Chlorofil a 9) Uwagi: Tabela opracowana na podst. projektu rozp. z delegacji art. 155b. ustawy Prawo Wodne P punkt podstawowy B punkt bazowy Z punkt zlewniowy G punkt graniczny * Zakres i częstotliwość pomiarów i badań na wodach granicznych wynika z dwustronnych uzgodnień ** Tytko w przypadku, gdy sztuczną częścią wód płynących (np. kanałem) przepływa woda wykorzystywana do zaopatrzenia ludności w wodę do picia. *** Zakres i częstotliwość pomiarów i badań wskaźników jakości wód, wyszczególnionych w grupach 3.6, 3.7 i 3.8 w sztucznych zbiornikach wodnych uzależniony jest od funkcji, jaką określony zbiornik spełnia. **** Po opracowaniu i zweryfikowaniu metodyki pomiarowej (wp) Co miesiąc w sezonie wegetacyjnym, tylko w warstwie powierzchniowej (wd) Tylko na twardym i miękkim dnie w strefie eulitoralnej i sublitoralnej n.b. grupy wskaźników nie badane 33

37 Tabela 5. Zestawienie wskaźników jakości wód powierzchniowych, które powinny wchodzić w zakres pomiarowy punktów pomiarów i badań wyznaczonych w monitoringu operacyjnym (punktów kontrolnych monitoringu) Lp. (numer zgodny z załącznikiem Nr 1) Wskaźnik jakości wody Częstotliwość, z jaką wskaźnik jakości powinien być oznaczany w ciągu roku: minimalna optymalna*** 3.1. Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny, w tym warunki termiczne Temperatura wody Przeźroczystość * Zawiesina ogólna** Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe (warunki natlenienia) Tlen rozpuszczony Pięciodobowe zapotrzebowanie tlenu (BZT 5 ) Ogólny węgiel organiczny Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie (zasolenie) Przewodność w 20 C Substancje rozpuszczone Grupa wskaźników charakteryzujących zakwaszenie (stan zakwaszenia) ph Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne (substancje biogenne) Azot amonowy Azot Kjeldahla Azotany Azot azotanowy Azotyny Azot azotynowy Azot ogólny Azot organiczny Fosforany PO Fosfor ogólny Uwagi: Tabela opracowana na podst. projektu rozp. z delegacji art. 155b. ustawy Prawo Wodne. * wskaźnik jakości wody oznaczany w wodach powierzchniowych innych niż wody płynące, ** wskaźnik jakości wody oznaczany w wodach powierzchniowych płynących *** przyjęto 12 pomiarów w roku dla wszystkich wskaźników. 34

38 Mapa Lokalizacja punktów pomiarowych badanych w monitoringu rzek w latach na terenie woj. podlaskiego 35