MSI WSKAŹNIK KONIUNKTURY INFORMATYCZNEJ

Transkrypt

1 MSI WSKAŹNIK KONIUNKTURY INFORMATYCZNEJ RAPORT Z 9. EDYCJI BADAŃ Założenia i koordynacja Robert Kamiński Opracowanie Tomasz Kulisiewicz Wstęp i recenzja dr Michał Goliński Badanie ankietowe IDG Warszawa, listopad 2005 r.

2 1... Wstęp Cel i metoda badania Cel i metodyka Pytania ankiety Badanie ocen koniunktury informatycznej na potrzeby wskaźnika MSI Metodyka badania Zakres 9. edycji MSI Wyniki 9. edycji badania MSI (listopad 2005 r.) Zmiany zasobów IT Dostępność IT oraz usług telekomunikacyjnych Efektywność inwestycji w IT Ocena zapotrzebowania na IT Kondycja finansowa i wpływ otoczenia firmy Pytanie dodatkowe o typ komputera MSI wskaźnik koniunktury Ocena wyników 3. badania fotografii stanu (listopad 2005 r.) Infrastruktura IT Sprzęt komputerowy Sieć lokalna Dostęp do internetu Zabezpieczenia infrastruktury informatycznej Oprogramowanie aplikacyjne Utrzymywanie i konserwacja infrastruktury Bieżące wydatki na infrastrukturę IT Bankowość elektroniczna e-usługi Bariery rozwoju zastosowań IT 26 Załącznik A. Pytania ankietowe 9. edycji badania MSI (listopad 2005 r.)

3 1 Wstęp Prezentując wyniki dziewiątej edycji kwartalnego badania stopnia wykorzystania technik informacyjnych (IT) w polskich małych i średnich przedsiębiorstwach (MSP) tak jak w poprzednich badaniach (prowadzonych od listopada 2003 roku) przedstawiamy ocenę zmiany stanu zasobów, efektywności wykorzystania, a także potrzeby oraz zamierzenia inwestycyjne krajowych MSP w obszarze IT. Wyniki badania odzwierciedlają bieżące odczucia i postawy ankietowanych przedsiębiorców. Jak co roku, bieżąca edycja badania wzbogacona została o fotografię stanu infrastruktury informacyjnej krajowych małych i średnich przedsiębiorstw. Wskaźnik koniunktury MSI odzwierciedla nastroje i oczekiwania ankietowanych przedsiębiorców im są one lepsze, tym wyższa jest wartość wskaźnika. Wzrost wartości MSI oznacza zwiększenie optymizmu małych i średnich przedsiębiorców, spadek jego wartości ma znaczenie odwrotne. Wartość MSI w najnowszej edycji naszego badania wyniosła 1,93 osiągając historyczne maksimum! Oznacza to, że jeszcze nigdy w ponad dwuletniej historii badania mali i średni przedsiębiorcy nie oceniali tak dobrze swej sytuacji ekonomicznej i nie pokładali tak dużych nadziei w technikach informacyjnych. Na rekordową wartość wskaźnika MSI złożyły się najwyższe wartości w całej historii badania aż sześciu z dziewięciu wskaźników cząstkowych tworzących wskaźnik zagregowany. Największy jak dotąd odsetek ankietowanych stwierdził, że w minionym kwartale zasoby IT w ich firmach uległy zwiększeniu. Oznacza to, że przedsiębiorcy intensywniej inwestują w informatykę i telekomunikację, co z jednej strony może być wynikiem pewnego ożywienia gospodarczego a z drugiej dyktowane jest koniecznością dostosowania się do rosnących wymogów globalizującej się gospodarki. Najwyższe wartości mają także wskaźniki dotyczące zamiarów inwestycyjnych w nadchodzącym okresie. Ankietowani przedstawiciele MSP przewidują zwiększenie zakupów zarówno sprzętu, jak i oprogramowania. Oznacza to, że przedsiębiorcy nie tylko intensywnie inwestowali w minionym okresie, ale także to, że ich apetyty nie zostały jeszcze zaspokojone i 3

4 zakupy będą trwały. Jeżeli obietnice te zostaną spełnione, to po dwóch tak dobrych kwartałach możemy się spodziewać znacznego unowocześnienia infrastruktury informacyjnej badanych przedsiębiorstw. Maksymalne wartości osiągnęły także wskaźniki będące dotychczas największym zmartwieniem autorów badań. Znacznie polepszyło się postrzeganie IT jako czynnika przyczyniającego się do zwiększenia przychodów i zmniejszenia kosztów działalności firmy. Oznacza to, że przedsiębiorcy zaczynają dostrzegać potencjał tkwiący w technikach informacyjnych i uczą się wykorzystywać IT dla celów obniżki kosztów i zwiększenia przychodów. Maksymalną wartość osiągnęła także ocena sytuacji ekonomicznej własnej firmy. Jednak wysokiej wartości tego wskaźnika towarzyszy spadek wartości wskaźnika odzwierciedlającego ocenę wpływu bieżących wydarzeń ekonomicznych i politycznych na kondycję firmy. Ten ostatni wskaźnik miał dotąd największe tempo wzrostu (niemal nieprzerwanie rósł od początku badania) potwierdzając tezę o postępującej emancypacji od polityki krajowych przedsiębiorców. Wydaje się, że pewien wzrost udziału ocen o negatywnym wpływie bieżących wydarzeń politycznych na kondycję firm jest echem burzliwej kampanii wyborczej i niespokojnego okresu tuż po wyborach. Dość nisko oceniona została dostępność cenowa produktów i usług IT oraz usług telekomunikacyjnych. Trudno to uzasadnić konkretnymi zdarzeniami rynkowymi. Być może ankietowani przedstawiciele sektora MSP przyzwyczaili się już do stałej obniżki cen i wzrostu możliwości infrastruktury informacyjnej, traktując to jako normalny element rzeczywistości gospodarczej. Dość optymistycznych wniosków dostarcza analiza stanu infrastruktury informacyjnej krajowych MSP. W odróżnieniu od kwartalnie badanego wskaźnika MSI taka fotografia stanu dokonywana jest raz do roku (w listopadzie) pozwalając na ocenę stanu posiadania firm w sferze informatyki i telekomunikacji. Zasoby informacyjne firm uległy zauważalnemu zwiększeniu: do blisko 55% wzrósł odsetek firm mających ponad 20 komputerów. 4

5 Znacząca większość firm (blisko 95%) ma sieć lokalną, z czego 15% sieć bezprzewodową. Wszystkie firmy korzystają z Internetu, wyraźnie wzrósł (niemal do 80%) udział łączy szerokopasmowych, a tylko 10% firm korzysta z połączeń komutowanych, które coraz wyraźniej pełnią rolę rezerwową. Znacznie wzrosła świadomość problematyki bezpieczeństwa. Ponad 90% firm wykorzystuje programy antywirusowe, 58% ma firewall programowy a 53% sprzętowy. Co bardzo ważne: ponad 40% firm ma zdefiniowaną i spisaną politykę bezpieczeństwa obowiązującą zatrudnionych pracowników, choć w wielu przypadkach polityka ta ma formę prostej instrukcji. Utrzymanie i konserwacja infrastruktury IT częściej niż kiedyś zlecane jest firmie zewnętrznej lub zatrudnionemu na etacie informatykowi, a rzadziej dochodzącemu specjaliście. Tylko 8% firm nie korzysta z żadnej formy bankowości elektronicznej, znacząco też rośnie świadomość i potrzeba innych usług, z których krajowe MSP coraz chętniej korzystałyby w drodze elektronicznej. Znacząco spadł odsetek przedsiębiorców, którzy jako podstawową barierę rozwoju infrastruktury IT wymieniają brak potrzeby rozwoju. Wyniki bieżącej edycji MSI skłaniają do optymizmu. Wygląda na to, że krajowi mali i średni przedsiębiorcy docenili znaczenie IT w działalności gospodarczej i wzmogli wysiłki inwestycyjne w tej sferze. Byłoby dobrze, gdyby tendencja ta miała charakter trwały, a świadome wykorzystanie możliwości oferowanych przez współczesne techniki informacyjne przełożyło się na wzrost gospodarczy w krajowym segmencie MSP. dr Michał Goliński Zakład Gospodarki Informacyjnej i Społeczeństwa Informacyjnego Katedra Informatyki Gospodarczej Szkoła Główna Handlowa 5

6 2 Cel i metoda badania 2.1 Cel i metodyka Badanie skierowane jest do małych i średnich firm, a w szczególności do właścicieli, dyrektorów lub osób odpowiedzialnych za infrastrukturę IT. Przedsięwzięcie ma na celu zbieranie danych niezbędnych do tworzenia wskaźnika MSI określającego koniunkturę informatyczną w segmencie MŚP, zaś wykonywana raz do roku fotografia stanu - określenie stanu zasobów informatycznych w badanych firmach oraz jego zmiany realnej w ciągu roku i porównanie wyników z danymi uzyskiwanymi podczas kwartalnych badań dla potrzeb wskaźnika koniunktury MSI. W kwartalnych sondażach dla potrzeb wskaźnika MSI, realizowanych do listopada 2005 r. metodą panelu i techniką wywiadu telefonicznego uczestniczyła celowo dobrana grupa firm najpierw 320, a od maja 2004 r. 520 firm z sektora MŚP, zlokalizowanych na terenie całego kraju (głównie w dużych miastach). W badaniu zachowano reprezentatywność grup małych i średnich firm. Od listopada 2005 r. badanie jest realizowane przy użyciu formularza on-line - metodą CAWI (Computer Assisted Web Interview). Ankietowani są zapraszani do udziału poprzez list wysłany pocztą elektroniczną, oraz dodatkowy serwis telefoniczny. Po wyrażeniu zgody na udział w badaniu otrzymują identyfikator (login) i hasło do strony ankiety, co zapobiega zafałszowaniu wyników przez osoby postronne, niebiorące świadomego udziału w badaniu. W pytaniach bloku podstawowego ankietowani pytani są o ich oceny zmiany stanu IT w odniesieniu do ich firm w danym kwartale (porównując bieżący kwartał do poprzedniego) i ich prognozy (przewidywania rozwoju sytuacji w ciągu najbliższych 3 miesięcy). W bloku podstawowym zadawane jest też pytanie dodatkowe na temat bieżący, ale odpowiedzi na pytanie nie są wykorzystywane do wyliczania wskaźnika MSI, natomiast omawiane są oddzielnie. W bloku podstawowym ankietowani formułują swoje oceny i prognozy poprzez stwierdzenie, że wystąpił (wystąpi) wzrost lub spadek, albo brak zmiany danego parametru. 6

7 Raz do roku (w edycji listopadowej) zadawane są dodatkowe pytania do rocznej części badania, tworzącej fotografię stanu infrastruktury IT w badanych firmach. 2.2 Pytania ankiety Pytania ankiety składają się z dwóch bloków: blok podstawowy 9 pytań o zmiany stanu wielkości (parametrów) oraz pytanie dodatkowe na bieżący temat; blok fotografii stanu pytania o ilościowy i jakościowy stan infrastruktury informatycznej w firmach Dziewięć pytań bloku podstawowego wykorzystywane jest do wyliczania obliczanego co kwartał wskaźnika koniunktury MSI. Odpowiedzi na pytanie dodatkowe analizowane są oddzielnie, nie są wliczane do wskaźnika. Pytania bloku fotografii stanu zadawane raz do roku (listopad 2003, 2004, 2005) są zasadniczo niezmienne, w niektórych przypadkach, kiedy zdecydowano się na inne grupowanie odpowiedzi, przeliczono odpowiedzi z 2003 i 2004 r., by zachować porównywalność wyników. Zarówno w 2004, jak i w 2005 r. do fotografii stanu dodano także nowe pytania. Pytania bloku podstawowego znajdują się w Załączniku A niniejszego opracowania. 7

8 3 Badanie ocen koniunktury informatycznej na potrzeby wskaźnika MSI 3.1 Metodyka badania W badaniu bloku podstawowego ankietowani pytani są o ocenę zmiany zasobów w ich firmach w danym kwartale (w porównaniu do poprzedniego kwartału) i przewidywania dotyczące rozwoju sytuacji w ciągu najbliższych 3 miesięcy. Swoje oceny i prognozy formułują poprzez określenie, czy dla danego czynnika/wielkości wystąpił (wystąpi) wzrost, spadek, albo brak zmiany, bądź, że dany czynnik ma wpływ pozytywny, negatywny lub jest obojętny dla danej sfery działalności firmy. Badanie bloku podstawowego analizuje bieżące, krótkoterminowe nastawienia i postawy ankietowanych przedsiębiorców. Dlatego prowadzone jest w układzie kwartalnym zdaniem autorów badane czynniki i nastawienia nie zmieniają się aż tak istotnie w okresach krótszych, np. miesięcznych. Z kolei pytania o odczucia czy nastawienia dotyczące okresów półrocznych mogłyby już być zniekształcane przez psychologiczną tendencję do w miarę szczegółowego pamiętania i odwzorowywania w odpowiedziach zjawisk gospodarczych zachodzących w okresach krótszych niż pół roku. Pytania dotyczące odczuć potaniało/bardziej dostępne/pozytywny wpływ, podrożało/mniej dostępne/negatywny wpływ, bez zmian/bez znaczenia odnoszone są do minionego kwartału, zaś pytania o plany czy kształtowanie się popytu lub zapotrzebowania do najbliższego kwartału. 3.2 Zakres 9. edycji MSI Obok badania bloku podstawowego (9 pytań stałych oraz pytanie dodatkowe) w dziewiątej edycji wykonano także badanie stanów ilościowych (liczba komputerów, zasoby oprogramowania, systemy operacyjne i zasoby aplikacyjne, stan podłączeń do Internetu itp.) czyli fotografię stanu. W tabelach prezentujemy wyniki odpowiedzi na pytania bloku podstawowego w układzie rok do roku, w porównaniu do wyników z listopada 2004 r. Odnosimy je także do poprzedniego 8

9 kwartału (wyników badania 8 edycji, z sierpnia 2005 r.). Wyniki historyczne przedstawione są na wykresach. W bloku podstawowym w listopadzie 2005 r. pytanie dodatkowe dotyczyło typu komputerów, jakie ma zamiar nabyć firma w najbliższych zakupach: czy będą to komputery typu desktop, czy notebooki, a jeśli i jedne i drugie, to, w jakich ilościach? 4 Wyniki 9. edycji badania MSI (listopad 2005 r.) 4.1 Zmiany zasobów IT Ogółem niemal 65% ankietowanych zgłosiło przyrost zasobów IT w ich firmach w stosunku do poprzedniego kwartału. Jest to istotny wzrost zarówno w stosunku do stanu sprzed roku, kiedy to niemal 60% stwierdziło, że stan zasobów nie zmienił się, jak i w odniesieniu do 8. edycji badania (sierpień 2005 r.), w której grupa wykazująca stagnację zasobów stanowiła ok. 70% ogółem. W stosunku do 8. edycji większy przyrost względny wykazały obecnie firmy średnie, zaś spośród trzech badanych sektorów firmy handlowe, z których ponad 73% wykazało wzrost stanu przychodów w stosunku do poprzedniego kwartału. Tab Zmiana zasobów informatycznych firm 9

10 4.2 Dostępność IT oraz usług telekomunikacyjnych Oba wskaźniki dostępności produktów i usług IT oraz usług telekomunikacyjnych nieznacznie spadły od poprzedniego kwartału, choć wykazały podobnie umiarkowany wzrost w układzie rok do roku. W praktycznych realiach rynkowych największą role w kształtowaniu się tych wskaźników odgrywa subiektywne poczucie poziomu cen, a także aktywność dostawców (akcje promocyjne dotyczące poszczególnych produktów lub planów taryfowych). W historii kształtowania się wskaźnika dostępności usług telekomunikacyjnych wyraźne były także oczekiwania na obniżki cen (np. spodziewane po wejściu do Unii Europejskiej, czy wejściu w życie nowego prawa telekomunikacyjnego w 2004 r.), a następnie oceny ankietowanych, co do spełnienia się tych oczekiwań. W okresie, którego dotyczyła badań nie było jednak żadnych wydarzeń na rynku telekomunikacyjnym, które mogłyby spowodować wyraźne ruchy wskaźnika (nie widać żadnego wpływu rebrandingu Idei na Orange, czy niezakończonej jeszcze regulacyjnej batalii o przenośność numerów komórkowych), stąd ok. 60% ankietowanych zarówno z firm małych, jak i ze średnich odpowiadało, że nie zauważyło istotnych zmian. Natomiast w trzech sektorach zmiany na korzyść zauważyli w obu przypadkach przedstawiciele firm handlowych (ok. 50% z nich uważało, że dostępność IT i usług telekomunikacyjnych wzrosła). Nadal nieznacznie więcej jest opinii, że dostępność usług telekomunikacyjnych jest trochę wyższa, niż produktów i usług IT. 10

11 Tab. 4.2.A. Zmiana dostępności produktów i usług IT Tab. 4.2.B. Zmiana dostępności usług telekomunikacyjnych 11

12 4.3 Efektywność inwestycji w IT Ponownie zmniejszył się rozrzut opinii między uważającymi, że inwestycje w IT wpływają pozytywnie na przychody firmy oraz na zmniejszanie kosztów, a tymi, którzy mają zdanie przeciwne. W bieżącej edycji badania znów przeważa zdanie o neutralnym charakterze inwestycji w IT: uważa tak ponad 60% ankietowanych, co ciekawsze: opinia ta jest silnej artykułowana przez przedstawicieli firm średnich, niż małych. W porównaniu zarówno z poprzednim kwartałem, jak i sytuacją sprzed roku, wyraźna jest jednak obecnie przewaga opinii na temat pozytywnego wpływu inwestycji w IT na przychody oraz na zmniejszenie kosztów i to we wszystkich kategoriach badanych firm. Tab. 4.3.A. Czy zasoby IT firmy przyczyniły się w minionym kwartale do zwiększenia przychodów? 12

13 Tab. 4.3.B. Czy zasoby IT firmy przyczyniły się w minionym kwartale do zmniejszenia kosztów? 4.4 Ocena zapotrzebowania na IT Mimo bardzo wysokiego w ubiegłym kwartale udziału odpowiedzi przewidujących stagnację popytu na sprzęt i oprogramowanie (powyżej 70%) nastąpił wyraźny wzrost zasobów (potwierdzony przez wyniki sprzedaży głównych dostawców IT dla badanej kategorii firm). Co więcej: wskaźnik spodziewanego popytu na sprzęt i oprogramowanie w obecnym badaniu osiągnął historyczne maksimum w obu tych dziedzinach niemal 50% ankietowanych ze wszystkich kategorii firm oczekuje wzmożonego zapotrzebowania na IT (choć jednak mniej więcej tyle samo odpowiada, że popyt się nie zmieni). 13

14 Tab. 4.4.A. Przewidywany popyt na sprzęt i usługi IT w stosunku do ubiegłego kwartału Tab. 4.4.B. Przewidywany popyt na oprogramowanie w stosunku do ubiegłego kwartału 14

15 4.5 Kondycja finansowa i wpływ otoczenia firmy Wyraźnie widoczne jest ogólne polepszenie samooceny kondycji finansowej firm: o 8 punktów procentowych do ponad 38% wzrósł odsetek ankietowanych, którzy uważają, że sytuacja finansowa ich firmy polepszyła się w stosunku do poprzedniego kwartału, jeszcze wyraźniejszy jest wzrost optymizmu w porównaniu z listopadem 2004 r. Jednocześnie daje się zauważyć pewien wzrost polaryzacji opinii, bo kosztem udziału odpowiadających, że sytuacja jest bez zmian, nieznacznie wzrósł (do niecałych 13%) odsetek uważających, że sytuacja jest gorsza. Poczucia polepszenia się sytuacji firm z pewnym opóźnieniem odpowiada ogólnym wskaźnikom koniunktury wyliczanym przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową: wskaźnik bieżący IBnGR miał we wrześniu 2005 r. nadal wysoki poziom bieżący (24,8) i prognozowany (31,9), a oba wskaźniki IBnGR zaczęły spadać dopiero od października. Tab. 4.5.A. Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej firmy Najprawdopodobniej burzliwa kampania wyborcza oraz równie niespokojny okres tuż po wyborach przyczyniły się do wyraźnego wzrostu udziału ocen negatywnych dotyczących wpływu bieżących wydarzeń na sytuację firm. Udział odpowiedzi negatywnych wzrósł z 15

16 niecałych 30% do niemal 34%, przy czym wyraźniej bardziej pesymistycznie nastawione są firmy małe (prawie 38% ankietowanych), a w sektorach gospodarczych firmy handlowe. Przyrost udziału ocen negatywnych odbył się kosztem ocen o braku wpływu opinie o pozytywnym wpływie oscylują od dwóch edycji badania wokół 8% i powróciły niemal dokładnie do stanu sprzed roku. Tab. 4.5.B. Wpływ bieżących wydarzeń ekonomicznych i politycznych na kondycję firmy 4.6 Pytanie dodatkowe o typ komputera W bieżącej edycji zadano pytanie dodatkowe dotyczące najbliższych zakupów komputerów PC, oraz popularności notebooków w firmach. Odpowiedzi pokazują, że mimo szybkiego wzrostu sprzedaży notebooków na rynku polskim podobnie, jak na całym rynku światowym przy w najbliższych zakupach sprzętu komputerowego nadal przeważają plany zakupu komputerów desktop. Dotyczy to zarówno rozkładu odpowiedzi na te dwie kategorie komputerów, jak i średniej liczby komputerów, których zakup jest planowany. 16

17 Tab Preferencje zakupowe desktopy średnia liczba notebooki średnia liczba ogółem 55,38% 3 38,27% 1 W tym: firmy małe 46,72% 1 36,48% 1 firmy średnie 63,04% 4 39,86% 1 5 MSI wskaźnik koniunktury Omawiane nastawienia, postawy i oceny przedsiębiorców, dotyczące zastosowań technologii informacyjnych i plany wykorzystywania tych technologii agregowane są w postaci wskaźników cząstkowych. Im bardziej pozytywne jest nastawienie przedsiębiorców w danej sferze zastosowań IT, im większy ich zdaniem wpływ pozytywny danego czynnika, im lepsza ich ocena warunków działania lub kondycji finansowej firm, czy im wyraźniejsze plany inwestowania w technologie teleinformatyczne, tym wyższą wartość przyjmuje dany wskaźnik cząstkowy. Ogólny obraz nastawień daje natomiast wskaźnik syntetyczny MSI, który jest średnią arytmetyczną wskaźników cząstkowych i który można traktować jako miarę optymizmu przedsiębiorców w ich postawach wobec zastosowań informatyki i teleinformatyki. Wskaźniki cząstkowe wyliczane są z rozkładów odpowiedzi na poszczególne pytania, z przyporządkowaniem współczynników (wag). Wartości wag przyjęto tak, by dawały one sporą czułość wskaźników na zmiany zarówno w kierunku pozytywnym (przyrosty, poprawienie się kondycji lub warunków), jak i negatywnym: TAK / WIĘKSZE / PRZYROST / LEPIEJ; BEZ ZMIAN / BEZ WPŁYWU / BEZ ZNACZENIA; NIE / MNIEJSZE / UBYTEK / GORZEJ; 10 punktów 5 punktów 2 punkty Od drugiej edycji badań (od lutego 2004 r.) wskaźnik MSI jest normalizowany współczynnikiem odzwierciedlającym rozszerzenie liczby badanych firm, tak, by jego wartość była bezpośrednio porównywalna z wartością początkową. 17

18 XI. II. V. VIII. XI. II. V. VIII. XI. pytanie 1 Zmiana stanu zasobów IT w firmie 2,12 2,11 2,06 1,95 2,13 2,22 1,9 1,99 2,53 2 Dostępność produktów i usług IT 2,35 1,92 2,42 2,34 2,22 2,32 2,02 2,26 2,13 3 Dostępność usług telekomunikacyjnych 2,44 1,66 2,37 2,4 2,24 2,33 2,01 2,3 2,17 4 Wpływ inwestycji w IT na przychody 1,43 1,23 1,36 1,2 1,27 1,26 1,07 1,19 1,76 5 Wpływ inwestycji w IT na koszty bd 1,08 0,99 1,2 1,38 1,4 1,13 1,21 1,58 6 Spodziewany popyt na sprzęt i usługi IT 2,1 1,84 1,84 1,98 2,02 2,07 1,8 1,83 2,17 7 Spodziewany popyt na oprogramowanie 2,14 1,96 1,85 1,89 2,11 2,1 1,87 1,84 2,17 8 Sytuacja ekonomiczna firmy 1,66 1,52 1,82 1,7 1,63 1,59 1,45 1,84 1,9 9 Wpływ wydarzeń na kondycję firmy 0,27 0,46 0,73 0,93 0,64 0,88 0,59 1,04 0,95 wskaźnik MSI 1,77 1,53 1,72 1,73 1,74 1,8 1,54 1,72 1,93 Tab Wskaźnik koniunktury MSI W dziewiątej edycji badania zagregowany wskaźnik MSI osiągnął historyczne maksimum, na co największy wpływ miały tym razem - silny wzrost wskaźnika zasobów IT, oraz najwyższe jak dotąd w historii badania wskaźniki pozytywnego wpływu inwestycji informatycznych na przychody i koszty firm, najbardziej optymistyczne prognozy wzrostu popytu, oraz pozytywna ocena kondycji ekonomicznej firm. Na ogólnym optymistycznym nastawieniu nie zaważył niewielki w sumie wzrost udziału negatywnych ocen wpływu wydarzeń politycznych i ekonomicznych na sytuację firm, ani też równie nieznaczne spadki wskaźników dostępności produktów i usług IT i telekomunikacyjnych. Tomasz Kulisiewicz 18

19 6 Ocena wyników 3. badania fotografii stanu (listopad 2005 r.) 6.1 Infrastruktura IT Sprzęt komputerowy W stosunku do fotografii stanu z listopada 2003 i listopada 2004 r. zwraca uwagę przesunięcie w stronę firm lepiej wyposażonych w komputery, co jest szczególnie wyraźnie zauważalne w kategorii firm średnich: 54,4% badanych ma ponad 20 komputerów, natomiast w firmach średnich udział firm mających powyżej 20 komputerów wynosi ponad 80%. W edycji z listopada 2004 r. ponad 20 komputerów miało tylko 31% firm. Rok temu dominował udział firm z 6-20 komputerami: wynosił on niemal 50% w firmach średnich i niemal 44% ogółem. do 5 6 do 20 komputerów powyżej 20 komputerów Przedział [%] [%] [%] firmy ogółem 20,96 24,62 54,42 firmy małe 39,33 36,4 24,27 firmy średnie 5,34 14,59 80,07 Tab Komputery w badanych firmach W obecnym badaniu najlepiej skomputeryzowanym sektorem firm jest sektor handlowy, co jest szczególnie wyraźnie widoczne w firmach średnich. Sektory do 5 komputerów 6 do 20 komputerów powyżej 20 komputerów gospodarki [%] [%] [%] handel 18,1 15,7 66,1 produkcja 8,6 32,5 58,9 usługi 29,9 24,5 45,6 Tab Komputery w firmach według sektorów gospodarki sektor Liczba komputerów firmy małe [%] firmy średnie [%] do powyżej 20 do powyżej 20 handel 31,5 37,0 31,5 8,2 0 91,8 produkcja 25,0 58,3 16,7 3,5 24,3 72,2 usługi 45,6 43,6 10,7 5,4 14,0 80,6 Tab Komputery w firmach według sektorów gospodarki - w kategoriach firm 19

20 6.1.2 Sieć lokalna W badaniu w listopadzie 2004 r. zmieniono kategorie, oddzielnie pytając o typ sieci, a oddzielnie o systemy sieciowe. Ten sam podział utrzymano w badaniu tegorocznym. Podobnie, jak w przypadku systemów operacyjnych, suma udziałów systemów przekracza 100 proc., gdyż można było wybierać więcej niż jedną odpowiedź. Nie pytano bowiem, na jakich komputerach są zainstalowane jakie systemy i jaką pełnią rolę. Zwraca uwagę istotny wzrost udziału firm korzystających z architektury sieciowej ogółem jest to już prawie 95% firm, w tym praktycznie wszystkie badane firmy średnie. Sieci w firmach sieć LAN sieć peer-to-peer Microsoft Novell Linux inny (Unix) [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 80,6 13,6 46,1 37,6 16,7 2,7 Firmy małe 72,1 18,9 48,5 25,8 15,9 3,8 firmy średnie 92,0 7,9 43,7 49,6 17,5 1,6 Tab. 6.4.a. Systemy sieciowe listopad 2003 r. Sieci w firmach Sieć w firmie Używane systemy sieciowe sieć Novell inny sieć LAN sieć Wi-Fi bez sieci Microsoft Linux peer-to-peer NetWare (Unix) [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 73,8 3,4 26,2 12,2 36,5 36,7 15,4 3,9 Firmy małe 61,5 3,7 38,5 18,0 37,9 24,8 15,5 5,6 firmy średnie 86,4 3,1 13,6 8,1 35,4 45,3 15,2 2,7 Tab. 6.5.b. Systemy sieciowe listopad 2004 r. Sieci w firmach sieć LAN Sieć w firmie sieć Wi-Fi bez sieci sieć peer-topeer Używane systemy sieciowe Microsoft Novell NetWare Linux inny (Unix) [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 94,81 15,38 5,19 25,38 40,38 28,85 33,27 6,15 Firmy małe 89,75 14,75 10,25 34,43 28,28 14,34 27,87 2,87 firmy średnie 99,28 15,94 0,72 17,39 51,09 41,67 38,04 9,06 Tab. 6.5.c. Systemy sieciowe listopad 2005 r. 20

21 Do ponad 15% wzrósł udział firm, które korzystają z sieci bezprzewodowych. Zwraca też uwagę wyraźna korelacja udziału Linuxa jako systemu sieciowego z jego obecnością w firmach udziały tego systemu są bardzo zbliżone w obu przypadkach, co upoważnia do postawienia tezy, że system ten pełni głównie rolę aktywnego elementu firmowej sieci: serwera pocztowego, systemu sterującego sprzętowym firewallem itp. Wyraźnie zmalał udział NetWare w małych firmach, natomiast widać, że jest on nadal liczącym się systemem sieciowym w firmach średnich, gdzie z kolei wyraźnie wzrósł udział systemów sieciowych Microsoftu Dostęp do internetu Dostęp do Internetu dostęp łącze komutowane*) łącze wąskopasmowe** ) łącze szerokopasmowe **) [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 98,1 96, ,9 23,6 9,81 76,1 20,58 28,3 78,27 firmy małe 97,3 94, ,2 30,8 9,02 70,8 21,72 30,0 81,16 Firmy średnie 99,3 97, ,9 16,7 10,51 83,1 19,57 26,6 75,00 handel 97,6 94, ,9 20,9 12,6 77,1 22,0 50,0 75,6 produkcja 98,2% 95,4 % 100 % 20,6 % 23,1 % 9,9% 79,4% 18,5% 43,9% 78,1% usługi 98,4 97, ,4 24,0 8,3 72,6 21,2 44,6 79,7 Tab Dostęp do internetu *) w latach podział łącze komutowane łącze stałe w ramach dostępu traktowanego jako 100% **) podział wąskopasmowe-szerokopasmowe w punktach procentowych udziału łącza stałego. Z uwagi na występowanie zarówno dostępu stałego, jak i komutowanego w tych samych firmach suma tych dostępów przekracza 100% (podział dostępu stałego od 2004 r.) Widoczny jest wzrost udziału łączy szerokopasmowych, choć w przyjętej do celów badania klasyfikacji jako łącza szerokopasmowe przyjęto wszystkie łącza stałe o przepustowości od 128 kb/s (a więc powyżej wycofywanego już z oferty TP łącza SDI), natomiast nie traktowano jako łącza szerokopasmowego pary kanałów ISDN 2 x 64 kb/s. Można stwierdzić, że stan dostępu firm do Internetu jest już dobrą podstawą do upowszechnienia się w najbliższej przyszłości usług szerokopasmowych, a więc np. e-learningu, korzystania z oprogramowania aplikacyjnego w trybie ASP itp. miarę podwyższania przepływności łączy do prawdziwych wartości szerokopasmowych, a więc powyżej 512 kb/s. 21

22 6.1.4 Zabezpieczenia infrastruktury informatycznej Na podstawie zebranych danych można stwierdzić, że bardzo wyraźnie wzrosła świadomość konieczności stosowania polityk i technik bezpiecznego używania komputerów w firmach. Upowszechniły się programy antywirusowe oraz zabezpieczenia typu firewall. Mocno wzrósł udział automatycznego instalowania poprawek oprogramowania. Choć w większości przypadków (zwłaszcza w firmach małych) pod pojęciem spisanej polityki bezpieczeństwa rozumiana jest tylko instrukcja dla pracowników, to jednak tendencja wzrostowa jest bardzo wyraźna udział firm, mających takie instrukcje i spisane polityki wzrósł od 2005 r. ponad dwukrotnie. Procent firm stosujących dane zabezpieczenie programy antywirusowe firewall programowy firewall sprzętowy instrukcje dla pracowników, spisana polityka automatyczne ładowanie łat, poprawek [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 88,8% 91,92% 46,9% 58,46% 33,3% 53,46% 17,9% 40,96% 34,8% 70,96% firmy małe 87,8% 92,21% 35,9% 59,84% 25,2% 59,78% 16,4% 32,79% 27,9% 67,62% firmy średnie 89,9% 91,67% 58,1% 57,25% 41,5% 46,31% 19,4% 48,19% 41,9% 73,91% *) można było wybrać więcej, niż jedną możliwość Tab Charakter zabezpieczeń IT Oprogramowanie aplikacyjne W kategorii oprogramowania aplikacyjnego zwraca uwagę nadal niewielki i niemal niezmienny udział oprogramowania do pracy grupowej w tym nawet wykorzystywanego w tym celu oprogramowania MS Outlook. W kategorii firm średnich zauważyć można przesunięcie między pakietami finansowo-księgowymi na korzyść systemów ERP, które istotnie zwiększyły swą obecność w roku 2005 (z 25 do ponad 40% firm średnich, a z 17 do prawie 42% w firmach produkcyjnych). Zwraca natomiast uwagę nadal niewielka obecność systemów ERP w firmach usługowych (tylko 13%) i ogólnie niższe wykorzystanie oprogramowania aplikacyjnego w tym sektorze. Wyraźny jest natomiast wzrost obecności oprogramowania wspomagającego sprzedaż, zwłaszcza, jeśli do kategorii tej dodamy także wzrost udziału programów CRM. 22

23 kategorie finansowoksięgowe kadry/płace sprzedaż CRM poczta praca grupowa ERP badanie [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] ogółem 76,2 85,38 69,8 72,7 58,3 72,3 15,2 20,2 65,6 70,0 15,0 15,0 16,9 25,8 firmy małe 66,0 93,84 59,5 52,5 48,5 60,7 7,3 15,2 58,8 68,4 11,1 12,7 8,8 9,0 firmy średnie 86,4 75,82 80,2 90,6 68,2 82,6 23,3 24,6 72,5 71,4 19,0 17,0 25,2 40,6 Sektory handel 75,0 86,6 68,0 77,2 62,8 83,5 17,4 26,0 64,5 71,7 18,0 15,0 20,3 30,7 produkcja 76,3 88,7 75,1 82,1 62,4 85,4 13,9 21,2 63,6 68,9 12,7 13,9 17,3 41,7 usługi 77,1 82,6 66,3 64,7 49,7 58,5 14,3 16,6 68,6 69,7 14,3 15,8 13,1 13,3 *) można było wybrać więcej, niż jedną możliwość Tab Oprogramowanie aplikacyjne w firmach 6.2 Utrzymywanie i konserwacja infrastruktury Wyraźną tendencją w sferze utrzymania firmowej infrastruktury IT jest zwiększenie udziału informatyków na własnych etatach firm (przy czym jako etat traktowano także bardzo częstą formę stałej umowy z jednoosobowym podmiotem gospodarczym). Wzrost udziału takiej formy jest wyraźny we wszystkich kategoriach badanych firm. Przyrostowi udziału specjalistów stale związanych z firmą towarzyszy też wzrost obecności firm zewnętrznych (usługi zewnętrzne, outsourcing) kosztem umów z zewnętrznymi specjalistami dochodzącymi oraz samoobsługi bez udziału specjalistów-informatyków. Kto konserwuje? zewnętrzna firma/dostawca IT zewnętrzny specjalista sami dajemy sobie radę informatyk na etacie inne rozwiązanie [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 14,2 24,62 29,6 14,23 33,1 40,38 25,0 54,23 1,5 - firmy małe 9,5 17,62 31,3 13,11 43,5 50,00 19,1 38,93 1,5 - firmy średnie 19 30,80 27,9 15,22 22,5 31,88 31,0 67,75 1,6 - sektory handel 15,1 29,1 29,1 11,0 33,7 36,2 25,6 56,7 0,6 - produkcja 16,8 27,2% 27,2 17,9 35,3 34,4 22,5 62,9 2,3 - usługi 10,9 20,7 32,6 13,7 30,3 46,1 26,9 47,7 1,7 - Tab Konserwacja i utrzymanie infrastruktury IT 23

24 6.3 Bieżące wydatki na infrastrukturę IT Nadal firmy wydają niewiele na bieżące utrzymanie swojej infrastruktury IT (pytanie dotyczyło kosztów konserwacji i utrzymania, a nie kosztów inwestycyjnych oraz materiałów eksploatacyjnych). Wydatki zdecydowanej większości ankietowanych firm mieszczą się w przedziale do 200 zł miesięcznie, nawet w firmach średniej wielkości jest to przedział drugi w kolejności po przedziale powyżej 2000 zł. W przypadku wszystkich firm do wartości jednocyfrowych spadł udział firm deklarujących, że nie mają takich wydatków, natomiast niemal 50% firm małych wydaje do 200 zł miesięcznie. Bieżące wydatki miesięczne do 200 zł od 200 do 500 zł od 500 do 1000 zł od 1000 do 2000 zł powyżej 2000 zł nie wydajemy [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 12,9 34,42 11,2 17,31 7,7 10,96 4,0 13,65 1,5 17,12 37,1 6,54 firmy małe 18,7 49,18 12,6 19,26 5,3 8,61 1,5 9,43 0,8 7,72 40,1 5,74 firmy średnie 7,0 21,38 9,7 15,58 10,1 13,04 6,6 17,39 2,3 25,36 34,1 7,25 sektory handel 12,2 33,1 9,3 14,2 8,7 11,0 4,7 9,4 1,7 23,6 39,0 produkcja 11,0 26,5 9,8 22,5 7,5 11,9 5,8 17,9 1,2 15,9 38,7 usługi 15,4 39,8 14,3 15,8 6,9 10,4 1,7 13,3 1,7 14,5 33,7 Tab Bieżące wydatki na infrastrukturę IT 6.4 Bankowość elektroniczna Mimo ogólnie słabego stanu elektronizacji gospodarki widoczny jest wyraźny wzrost zastosowań bankowości elektronicznej w firmach, zwłaszcza firmach średnich. Można było wybrać więcej, niż jedną możliwość, więc zebrane dane świadczą o tym, że firmy średnie korzystają z różnych zdalnych form dostępu do wszystkich swoich kont bankowych, jakich używają i to zarówno w trybie on-line (konta internetowe) jak i off-line (tradycyjne oprogramowanie dostępowe typu home-banking/pc-banking). Wzrost stopnia wykorzystywania bankowości elektronicznej najłatwiej można ocenić po istotnym (do jednej trzeciej poprzedniej wartości) spadku udziału firm, które nie korzystają z 24

25 takich form dostępu do kont. Ogółem udział takich firm spadł do ok. 8%, a w kategorii firm małych do niewiele ponad 10%. Korzystanie z kont elektronicznych przez internet przez telefon w wersji home bankingu nie korzysta [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 56,0 69,04 12,7 17,31 13,5 42,88 26,7 8,08 firmy małe 47,7 73,36 9,2 13,11 13,7 28,69 34,0 10,66 firmy średnie 64,3 65,22 16,3 21,01 13,2 55,43 19,4 5,80 Sektory handel 58,1 74,8% 13,4 21,3 14,5 46,5 23,8 5,5 produkcja 57,8 65,6 12,7 17,9 16,2 56,3 23,7 5,3 usługi 52,0 68,0 12,0 14,9 9,7 32,8 32,6 11,2 Tab Korzystanie z bankowości elektronicznej 6.5 e-usługi Wzrostowi wykorzystania bankowości elektronicznej towarzyszy wzrost zapotrzebowania na usługi elektroniczne przed wszystkim usługi e-administracji. Ponieważ badane firmy w zdecydowanej większości zobowiązane są do korzystania z systemu przekazywania miesięcznych deklaracji ZUS drogą elektroniczną (oprogramowanie Płatnik - Przekaz Elektroniczny), więc zrozumiałe jest, że na pierwszym miejscu (ponad 60% ankietowanych) zapotrzebowania na e-usługi widnieją deklaracje podatkowe, wysyłane niemal tak samo często i tak samo pracochłonne jak deklaracje ZUS. Wydaje się, że zapotrzebowanie to zostało pobudzone przez nadzieje na szybkie wprowadzenie zapowiadanych systemów e-podatków. Z kolei nadal wysoka pozycja faktur elektronicznych (mimo ich formalnego wprowadzenia) wynika najprawdopodobniej z zawyżonych wymagań dotyczących e-faktur (konieczność stosowania kosztownych i skomplikowanych rozwiązań EDI lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego). 25

26 Zapotrzebowanie na e-usługi*) składanie deklaracji podatkowych (np. VAT) fakturowanie (faktury elektroniczne) obsługa konta bankowego współpraca z partnerami (np. obsługa zamówień, sprzedaży) inne [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 37,9 61,35 25,6 37,31 28,8 37,69 26,2 45,58 33,3 54,62 firmy małe 34,0 63,11 20,6 39,34 25,2 38,52 21,4 43,03 26,7 56,15 firmy średnie 41,9 59,78 30,6 35,51 32,6 36,96 31,0 47,83 39,9 53,26 sektory handel 47,1 52,8 29,1 32,8 31,4 39,8 27,9 36,9 32,6 58,9 produkcja 29,5 63,6 22,5 39,7 25,4 37,7 23,7 49,7 38,2 56,3 usługi 37,1 64,3 25,1 32,8 29,7 39,8 26,9 36,9 29,1 58,9 *) można było wybrać więcej, niż jedną możliwość Tab Zapotrzebowanie na e-usługi 6.6 Bariery rozwoju zastosowań IT Firmy brak potrzeby brak pieniędzy brak wiedzy brak wsparcia technicznego 2004*) *) *) *) 2005% [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] [%] Ogółem 53,7 23,27 47,7 58,65 47,7 11,35 2,7 9,23 firmy małe 54,2 27,05 48,1 58,61 48,1 13,11 1,5 10,25 Firmy średnie 53,1 19,93 47,3 58,70 47,3 9,78 3,9 8,33 Sektory handel 54,1 21,3 45,9 55,9 45,9 14,2 3,5 15,7 produkcja 51,4 21,2 50,9 60,3 50,9 8,6 2,9 8,6 usługi 55,4 25,3 46,3 59,3 46,3 11,2 1,7 6,2 *) można było wybrać więcej, niż jedną możliwość Tab Podstawowe bariery rozwoju infrastruktury IT Mimo deklarowanej ogólnie niezłej kondycji finansowej firm nadal jako podstawowa bariera rozwoju wymieniany jest brak środków. Przy zmianie możliwości odpowiedzi (zawężeniu możliwości wyboru) przyczyna ta jest teraz zdecydowanie na pierwszym miejscu (ok. 60%), drugi w kolejności powód ( brak potrzeby ) ma udział rzędu 20-25%. Wydaje się, że nadal w 26

27 przypadku firm mniejszych pewną rolę może odgrywać brak strategii czy choćby średnioterminowego planowania rozwoju IT, będący wynikiem ich ogólnej pozycji i możliwości w gospodarce. Firmy te są na tyle małe że ich zasoby wewnętrzne wystarczają im tylko na bieżącą walkę z zatorami płatniczymi i utrzymanie płynności. Inwestycje w IT często mają w nich charakter zdarzeń chwilowych, wynikających z bieżącej sytuacji finansowej ( ucieczka przed VATem w danym miesiącu lub kwartale). Tomasz Kulisiewicz 27

28 Załącznik A. Pytania ankietowe 9. edycji badania MSI (listopad 2005 r.) 1. Czy w minionym kwartale nastąpiły zmiany zasobów informatycznych firmy (sprzęt, oprogramowanie)? przyrost bez zmian zmniejszenie 2. Czy produkty i usługi informatyczne są obecnie (w stosunku do poprzedniego kwartału): łatwiej dostępne (niższe ceny) bez zmian trudniej dostępne (wyższe ceny) 3. Czy usługi telekomunikacyjne są obecnie (w stosunku do poprzedniego kwartału): łatwiej dostępne (niższe ceny) bez zmian trudniej dostępne (wyższe ceny) 4. Czy minionym kwartale wyposażenie informatyczne firmy (sprzęt komputerowy i oprogramowanie) przyczyniło się do zwiększenia przychodów firmy? TAK brak zmiany (lub nie można określić) NIE 5. Czy w minionym kwartale wyposażenie informatyczne firmy (sprzęt komputerowy i oprogramowanie) przyczyniło się do zmniejszenia kosztów firmy? TAK brak zmiany (lub nie można określić) NIE 28

29 6. Czy przewidywany popyt (zapotrzebowanie) Państwa firmy na sprzęt i usługi informatyczne (w stosunku do poprzedniego kwartału): będzie większy nie przewidujemy zmian będzie mniejszy 7. Czy przewidywany popyt (zapotrzebowanie) Państwa firmy na oprogramowanie (w stosunku do poprzedniego kwartału): będzie większy nie przewidujemy zmian będzie mniejszy 8. Jak oceniają Państwo ogólną sytuację ekonomiczną firmy (w stosunku do poprzedniego kwartału)? lepsza brak zmian gorsza 9. Jak oceniają Państwo wpływ bieżących wydarzeń ekonomicznych i politycznych na kondycję firmy? pozytywny bez znaczenia negatywny Pytanie dodatkowe (nie wchodzące w skład wskaźnika MSI): Czy przy najbliższych zakupach sprzętu komputerowego Państwa firma zamierza kupić komputery (ile sztuk): typu desktop notebooki 29