INSTYTUT HISTORYCZNY UNIWERSYTET WARSZAWSKI. Podyplomowe studia: Historia i Kultura Żydów w Polsce History and Culture of the Jews in Poland

Transkrypt

1 INSTYTUT HISTORYCZNY UNIWERSYTET WARSZAWSKI Podyplomowe studia: Historia i Kultura Żydów w Polsce History and Culture of the Jews in Poland Obszar kształcenia: nauki humanistyczne Ogólne cele kształcenia: Studia skierowane są do osób posiadających wykształcenie wyższe, zainteresowanych dziedzictwem kulturowym Żydów zamieszkujących niegdyś ziemie polskie i funkcjonowaniem środowisk żydowskich we współczesnej Polsce. Tok studiów obejmuje 16 dwudniowych zjazdów, realizowanych w ciągu roku akademickiego, łącznie dających 254 godzin zajęć. Studia otwiera blok przedmiotów propedeutycznych, przybliżających specyfikę studiów żydowskich oraz dający podstawy ogólnej wiedzy na temat judaizmu, historii Żydów w starożytności i historii języków żydowskich w zakresie niezbędnym dla zrozumienia dziejów polskich Żydów. Zasadniczą część stanowią zajęcia poświęcone politycznej, społecznej i gospodarczej historii Żydów, ich kulturze (historia sztuki, literatury i filmu) i ich współczesnemu życiu na ziemiach polskich, umieszczone na szerokim tle europejskim. Uzupełnia je grupa przedmiotów poświęconych najnowszej historii Izraela, stykom polsko-żydowskim w literaturze, dialogowi chrześcijańsko-judaistycznemu oraz obchód prezentujący żydowskie zabytki Warszawy. Studia mają za zadanie przygotować absolwentów do podjęcia samodzielnego, ustawicznego kształcenia w dziedzinie studiów żydowskiej. And last but not least prowadzić mają do zrozumienia złożoności relacji polsko-żydowskich oraz uwrażliwienia na przejawy postaw antyżydowskich. WIEDZA Po ukończeniu studiów absolwent: ma podstawową wiedzę z zakresu historii i kultury polskich Żydów od osadnictwa średniowiecznego do czasów PRL, umieszczoną w szerokiej perspektywiechronologicznej i geograficznej; 1

2 zna historię i uwarunkowania relacji polsko-żydowskich, w tym antyżydowskiestereotypy i przesądy, postawy, ustawodawstwo i przemoc, jak również przykładywzajemnych wpływów kulturowych i obszarów współpracy; posiada podstawową znajomość historii, pojęć, praktyk i nurtów judaizmu, historii starożytnej Żydów, języków żydowskich, sztuki i literatury żydowskiej oraz współczesnejproblematyki izraelskiej, w zakresie niezbędnym dla zrozumienia historycznego i współczesnegoświata polskich Żydów; zna główne typy źródeł dotyczących historii i kultury Żydów polskich, główne tekstyjudaizmu, znaczące przykłady literatury hebrajskiej i jidysz; zna podstawową literaturę specjalistyczną z dziedziny studiów żydowskich, rozumie złożoność stosunków polsko-żydowskich i dialogu chrześcijańsko-judaistycznego. UMIEJĘTNOŚCI Po ukończeniu studiów absolwent: umie analizować źródła historyczne, interpretować teksty literackie, religijne i filozoficzne oraz religijną sztukę żydowską; posługuje się podstawowym zasobem pojęć i terminów właściwych dla studiów żydowskich, jak również specjalistyczną terminologią naukową (historyczną, literaturoznawczą, językoznawczą, religijną, z zakresu historii sztuki) wynikającą z ich multidyscyplinarnego charakteru; potrafi umieścić wydarzenia i procesy z zakresu historii i kultury polskich Żydów w szerszym kontekście historii Polski, diaspory światowej i diaspory aszkenazyjskiej; umie samodzielnie wyszukać specjalistyczną literaturę do wybranego tematu i sporządzić bibliografię. KOMPETENCJE SPOŁECZNE Po ukończeniu studiów absolwent: okazuje szacunek wobec odmienności kulturowej i religijnej; rozpoznaje warunki sprzyjające formowaniu się uprzedzeń wobec mniejszości etnicznych i religijnych od starożytności do współczesności; dostrzega potrzebę interdyscyplinarnej perspektywy w studiach żydowskich; rozumie historyczne uwarunkowania zjawisk współczesnych, jest wrażliwy na ślady żydowskiej przeszłości w środowisku lokalnym, potrafi zastosować zdobytą wiedzę w pracy zawodowej. 2

3 Program studiów (z podziałem na semestry) Program studiów obejmuje 254 godziny zajęć i 60 punktów ECTS. Semestr I 124 godzin Lp. Przedmiot Typ zajęć Liczba godzin Sposób zaliczenia 1. Wstęp do studiów żydowskich konwersatorium 12 zaliczenie 2. Wstęp do judaizmu konwersatorium 16 zaliczenie. Historia języków żydowskich konwersatorium 16 zaliczenie 4. Historia biblijna konwersatorium 16 zaliczenie 5. Żydzi w okresie grecko-rzymskim konwersatorium 16 zaliczenie 6. Średniowieczna historia Żydów konwersatorium 12 zaliczenie 7. Nowożytna historia Żydów konwersatorium 20 zaliczenie 8. Historia sztuki żydowskiej konwersatorium 16 zaliczenie ECTS 4 Semestr II 10 godziny Lp. Przedmiot Typ zajęć Liczba godzin Sposób zaliczenia 1. Historia Żydów w XIX wieku konwersatorium 16 zaliczenie 2. Żydzi w II RP konwersatorium 12 zaliczenie. Zagłada konwersatorium 16 zaliczenie 4. Historia Żydów w PRL konwersatorium 12 zaliczenie 5. Historia Izraela konwersatorium 12 zaliczenie 6. Motywy żydowskie w literaturze polskiej konwersatorium 12 zaliczenie 7. Wstęp do literatury jidysz konwersatorium 12 zaliczenie 8. Film żydowski konwersatorium 12 zaliczenie 9. Zagadnienia współczesne konwersatorium 12 zaliczenie 10. Dialog chrześcijańsko-judaistyczny konwersatorium 8 zaliczenie 11. Śladami przeszłości zajęcia terenowe 6 zaliczenie bez oceny 12. Praca dyplomowa zaliczenie ECTS 2 1,5 9

4 Zakres tematyczny i efekty kształcenia poszczególnych przedmiotów: Wstęp do studiów żydowskich posiada wiedzę na temat podstawowych rodzajów specjalistycznej literatury naukowej z dziedziny studiów żydowskich; zna główne typy źródeł dotyczących historii Żydów polskich. potrafi korzystać z zasobów internetowych baz danych, bibliotek internetowych itd.; umie sporządzić bibliografię tematu monograficznego; potrafi analizować źródło historyczne, wykorzystując podstawowe zasady krytyki źródła. docenia rozległość żydowskiego dziedzictwa w Polsce; Wstęp do judaizmu posiada wiedzę na temat historii judaizmu rabinicznego oraz głównych nurtów w historycznym i współczesnym judaizmie z uwzględnieniem specyfiki polskiej; zna podstawy wiary żydowskiej, święta religijne i kalendarz oraz podstawowe teksty judaizmu; posiada informacje dotyczące funkcjonowania domu żydowskiego, synagogi i cmentarza. posługuje się podstawowymi pojęciami dotyczącymi judaizmu; posiada podstawowe umiejętności analizy tekstów religijnych (Talmud). wykazuje poszanowanie dla odmienności religijnej i kulturowej; jest uwrażliwiony na stereotypy religijne i narodowe i podejmuje próby ich dekonstrukcji. 4

5 Historia języków żydowskich zna historię języka hebrajskiego, piśmiennictwo starożytne i średniowieczne oraz literaturę XIX wieku i współczesną w tym języku; posiada wiedzę na temat powstania i rozwoju języka jidysz; posiada podstawowe wiadomości dotyczące języka aramejskiego, ladino i judeo-arabskiego; zna pochodzenie słowa Żyd, jego konotacje oraz inne wyrażenia synonimiczne. potrafi wzrokowo i słuchowo identyfikować język hebrajski i jidysz; umie dokonać transkrypcji języka hebrajskiego i jidysz. ma świadomość wzajemnych wpływów języka polskiego i języków żydowskich; jest uwrażliwiony na biblijne pochodzenie wielu frazeologizmów i metaforyki w języku polskim. Historia biblijna Po zakończeniu zajęć słuchacz: zna najważniejsze wydarzenia z historii politycznej starożytnej Palestyny, składniki etnosu izraelskiego oraz charakterystykę społeczeństwa Starego Testamentu i Nowego Testamentu; zna proces kształtowania się tekstu Biblii oraz główne wątki fundacyjne tożsamości żydowskiej w niej zawarte (patriarchowie, Exodus, Świątynia, plemiona izraelskie); posiada wiedzę na temat innowacji wprowadzonych do judaizmu przez chrześcijaństwo. Po zakończeniu zajęć słuchacz: odróżnia religię politeistyczną od monoteistycznej; rozróżnia literackie formy ekspresji religijnej Żydów (psalmy, prorocy, lamentacje); dostrzega specyfikę źródeł służących rekonstrukcji dziejów Palestyny w starożytności. rozpoznaje warunki sprzyjające formowaniu się uprzedzeń wobec mniejszości etnicznych i religijnych w starożytności; dostrzega dynamiczny charakter procesów zachodzących w religiach; rozumie specyfikę społeczeństw posiadających normatywne pisma religijne. 5

6 Żydzi w okresie grecko-rzymskim Efekty kształcenia Po zakończeniu zajęć słuchacz: zna najważniejsze wydarzenia polityczne związane z dziejami Palestyny w okresie greckorzymskim; zna instytucje żydowskie w Palestynie i w świecie diaspory, synagogi i gminy, występujące w dalszych dziejach Żydów; zna tło historyczne działalności palestyńskich i babilońskich środowisk rabinicznych; zna proces chrystianizacji Palestyny. Po zakończeniu zajęć słuchacz: potrafi wyjaśnić, jak Żydzi po uzyskaniu własnej państwowości odwoływali się do powstań wyzwoleńczych z czasów starożytności; umie wskazać początki żydowskiej diaspory i główne skupiska Żydów poza Palestyną; umie wskazać przyczyny, dla których judaizm rabiniczny stał się nurtem dominującym w dziejach Żydów; rozumie stosunek do Żydów tych autorów chrześcijańskich, do których odwoływano się w wiekach następnych; umie wskazać kościoły, miejsca pielgrzymkowe i klasztory w Palestynie, odwiedzane do czasów współczesnych. Po zakończeniu zajęć słuchacz: umie wskazać początki tworzonych wokół Żydów stereotypów i ich trwałość w wiekach następnych; potrafi przedstawić w porządku chronologicznym najważniejsze wydarzenia w dziejach Palestyny w okresie grecko-rzymskim; Średniowieczna historia Żydów posiada wiedzę na temat początków osadnictwa żydowskiego, głównych ośrodków żydowskich i najstarszych aktów prawnych dotyczących statusu ludności żydowskiej w średniowiecznej Polsce; zna liczbę Żydów zamieszkujących średniowieczną Polskę, ich działalność ekonomiczną oraz stosunek społeczności chrześcijańskiej do ludności żydowskiej. 6

7 posługuje się terminologią właściwą dla epoki średniowiecznej; potrafi umieścić omawiane wydarzenia i procesy w kontekście europejskim i diaspory aszkenazyjskiej; potrafi wykorzystać podstawowe zasady warsztatu historycznego do analizy wybranych materiałów źródłowych. postrzega kulturę żydowską w Polsce jako odrębny, wewnętrznie spójny system wytworów duchowych i materialnych; dostrzega ślady żydowskiej obecności w życiu współczesnym. Nowożytna historia Żydów zna położenie prawne Żydów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz debaty wokół kwestii żydowskiej w II połowie XVIII wieku; posiada wiedzę na temat funkcjonowania gmin i sejmów żydowskich, frankizmu, chasydyzmu i haskali; posiada podstawowe wiadomości dotyczące wystąpień i nastrojów antyżydowskich w dawnej Polsce. umie powiązać historię Żydów z dziejami Rzeczypospolitej; posługuje się specjalistycznymi terminami związanymi z dziejami Żydów polskich. krytycznie odnosi się do stereotypów i uprzedzeń dotyczących Żydów; dostrzega wielokulturowość dawnej Rzeczypospolitej. Historia sztuki żydowskiej ma wiedzę dotyczącą architektury Świątyni jerozolimskiej, jej wyposażenia i symboliki; 7

8 posiada wiadomości na temat rozwoju na ziemiach polskich żydowskiej architektury i sztuki synagogalnej, sztuki sepulklarnej, sztuki ludowej, malarstwa i rzeźby XIX i XX wieku. umie posługiwać się terminologią z zakresu religijnej sztuki żydowskiej; potrafi przygotować esej na temat sztuki żydowskiej; potrafi interpretować architekturę synagogalną i żydowską sztukę religijną w kontekście symboliki świątynnej. szanuje kulturowe dziedzictwo Żydów polskich; postrzega chrześcijańską architekturę sztukę religijną przez pryzmat wspólnych korzeni z judaizmem. Historia Żydów w XIX wieku posiada wiedzę na temat historii społeczności żydowskich w trzech zaborach, w tym przemian demograficznych, kwestii emancypacji i asymilacji; posiada wiedzą dotyczącą rozwoju antysemityzmu nowoczesnego; zna okoliczności powstania i przyczyny rozwoju nowoczesnych żydowskich ruchów politycznych (syjonizm, Bund, autonomizm żydowski). prowadzi konstruktywną wymianę poglądów, formułuje merytoryczne argumenty, swoje racje wypowiada z zachowaniem szacunku dla innych; posiada umiejętność pracy z mapami historycznymi przedstawiającymi ziemie polskie w XIX w.; potrafi analizować źródła dokumentowo-aktowe, ikonograficzne, autobiograficzne. wykazuje zrozumienie dla świata wartości oraz ideologicznych, politycznych, narodowych i religijnych postaw polskich Żydów w kontekście wyzwań nowoczesności; dostrzega złożoność stosunków polsko-żydowskich. 8

9 Żydzi w II RP posiada wiedzę dotyczącą położenia prawnego Żydów w II RP, ich udziału w życiu politycznym oraz polityki państwa polskiego wobec tej mniejszości; posiada wiadomości z zakresu życia kulturalnego i organizacyjnego społeczności żydowskiej w okresie międzywojennym; zna uwarunkowania stosunków polsko-żydowskich, przyczyny narastania antysemityzmu i jego przejawy w drugiej połowie lat trzydziestych. posiada podstawowe umiejętności krytycznej analizy źródeł właściwych dla epoki; potrafi umieścić wydarzenia i procesy w szerszym kontekście europejskim. dostrzega ciągłość i zmiany sposobów postrzegania społeczności żydowskiej przez innych mieszkańców Polski; podejmuje dyskusje z obiegowymi sądami, wykorzystując wiedzę historyczną. Zagłada zna założenia niemieckiej polityki wobec ludności żydowskiej; posiada wiedzę na temat funkcjonowania gett, deportacji, obozów Zagłady, żydowskiego oporu; zna stosunek Polaków do ludności żydowskiej w czasie wojny (Jedwabne, ratowanie Żydów, szmalcownicy). potrafi analizować źródła dotyczące Zagłady (żydowskie, polskie, niemieckie); umie konfrontować różne interpretacje wydarzeń i procesów historycznych. dostrzega skutki Zagłady dla państwa i społeczeństwa polskiego; ma świadomość złożoności i niejednoznaczności polskich postaw wobec Zagłady. 9

10 Historia Żydów w PRL zna konsekwencje II wojny światowej dla społeczności żydowskiej w Polsce; posiada wiedzę dotyczącą antysemityzmu powojennego i emigracji Żydów z Polski; zna formy powojennej organizacji życia żydowskiego i ich przemiany; posiada wiadomości na temat stosunku władz komunistycznych do społeczności żydowskiej, w tym na temat Marca posiada podstawową umiejętność analizy źródeł filmowych, prasowych i dokumentowo-aktowych z czasów PRL; potrafi samodzielnie wyszukać literaturę naukową poszerzającą wiedzę z zakresu przedmiotu. jest uwrażliwiony na przejawy postaw ksenofobicznych i prześladowań etnicznych; ma świadomość pamięci społecznej na temat Zagłady, jej nośników i treści. Historia Izraela ma wiedzę na temat początków syjonizmu i żydowskiego osadnictwa w Palestynie; posiada wiadomości dotyczące odrodzenia języka hebrajskiego i kształtowania się tożsamości izraelskiej; zna zmiany i uwarunkowania stosunku społeczeństwa izraelskiego do Zagłady i diaspory. potrafi przygotować eseistyczną pracę na wybrany temat dotyczący współczesnego Izraela; posługuje się pojęciami i terminami użytecznymi dla opisu problematyki izraelskiej. okazuje zrozumienie dla świata wartości, zachowań i dylematów współczesnych Izraelczyków. 10

11 Motywy żydowskie w literaturze polskiej posiada wiedzę dotyczącą miejsca problematyki żydowskiej w utworach romantycznych (A. Mickiewicz, Z. Krasiński, C.K. Norwid) i pozytywistycznych (B. Prus, E. Orzeszkowa, G. Zapolska); zna odmiany tożsamości żydowskiej zarysowane w literaturze XX w. (B. Schulz, J. Tuwim); posiada wiedzę na temat literackich reprezentacji Zagłady i żydowskich sagi z końca XX wieku. posiada podstawowe umiejętności analizy i interpretacji literackich tekstów z uwzględnieniem kontekstu kulturowego i politycznego; potrafi dyskutować o skomplikowanych relacjach polsko-żydowskich z poszanowaniem racji pozostałych interlokutorów. dostrzega wielokulturowość literatury polskiej; docenia interdyscyplinarne podejście w badaniach nad problematykę żydowską. Wprowadzenie do literatury jidysz posiada wiedzę na temat trójjęzyczności kultury Żydów polskich XIX i XX wieku; zna klasyków literatury jidysz; posiada wiadomości dotyczące awangardy literatury jidysz i literatury polsko-żydowskiej powstałej w kraju i na emigracji. posiada podstawowe umiejętności analizy i interpretacji literackich tekstów w języku jidysz z uwzględnieniem kontekstu kulturowego; potrafi posługiwać się podstawową terminologią literaturoznawczą. docenia znaczenie żydowskiego dziedzictwa kulturowego; dostrzega związki łączące literaturę polską i żydowską. 11

12 Film żydowski posiada wiedzę dotyczącą udziału Żydów w rozwoju przemysłu filmowego, żydowskiego filmu niemego, złotej era filmu jidysz oraz filmu powojennego; zna polską filmografię dotykającą problematyki żydowskiej. posiada umiejętność formowania opinii i pisania recenzji na temat obejrzanych filmów; potrafi analizować filmy (zarówno dokumentalne, jak i fabularne) jako źródło historyczne. dostrzega obszary przenikania kultury polskiej i żydowskiej; docenia dorobek kulturoznawstwa w badaniach nad problematyką żydowską. Zagadnienia współczesne posiada wiadomości dotyczące odrodzenia żydowskiego życia społecznego i religijnego po 1989 r. oraz funkcjonowania organizacji żydowskichw Polsce (w tym ustawy z 1997 r. o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich), z uwzględnieniem kontekstu światowego; zna charakterystykę religijno-narodową i społeczną Żydów polskich; posiada wiedzę na temat postaw społeczeństwa polskiego wobec Żydów i żydowskiej przeszłości w Polsce. umieszcza przejawy antysemityzmu w szerszym kontekście zjawisk europejskich i pozaeuropejskich, w szczególności rozpoznaje formy antysemityzmu jako powszechny wzór kultury; dostrzega złożoność tożsamości żydowskich. 12

13 Dialog chrześcijańsko-judaistyczny zna stosunek Kościoła katolickiego do Żydów; ma wiedzę na temat Soboru Watykański II i deklaracji Nostra aetate ; posiada wiadomości dotyczące stosunku Jana Pawła II do Żydów; zna deklarację DabruEmet i inne inicjatywy żydowskie. posiada umiejętność krytycznej lektury dokumentów kościelnych; potrafi spojrzeć krytycznie na konkretne inicjatywy chrześcijańskie i żydowskie zmierzające do przezwyciężenia trudnej przeszłości. jest uwrażliwiony na przejawy antysemityzmu religijnego; umie zaprezentować własne poglądy i rozumieć stanowisko odmienne. Śladami przeszłości posiada wiedzę na temat żydowskiego cmentarza przy ulicy Okopowej i żydowskich zabytków na Pradze; zna miejsca związane z zagładą narodu żydowskiego na terenie byłego getta warszawskiego. zna sposoby upamiętniania żydowskiej obecności w Polsce. Po zaliczeniu zajęć słuchacz: potrafi wskazać w przestrzeni miejskiej zabytki żydowskie i miejsca związane z historią Żydów warszawskich; umie posługiwać terminami związanymi z żydowską sztuką sepulkralną i obrzędami pogrzebowymi oraz nazwami związanymi z żydowską obecnością w przestrzeni miejskiej Warszawy. docenia wartość nielicznych materialnych śladów żydowskiej obecności w Warszawie; jest uwrażliwiony na zagrożenia dla przetrwania pozostałości żydowskiej kultury materialnej. 1

14 Praca dyplomowa praca pisemna przygotowywana pod opieką wybranego pracownika naukowego Weryfikacja efektów kształcenia odbywa się regularnie na wszystkich etapach kształcenia na poszczególnych zajęciach. Podstawą zaliczenia poszczególnych zajęć jest obecność, aktywny, rzeczowy udział w dyskusjach (poświadczający znajomość i zrozumienie wybranych przez prowadzącego fragmentów tekstów i literatury oraz umiejętność wyciągania na ich podstawie prawidłowych wniosków), pisemne prace zaliczeniowe. Większość zajęć kończy się zaliczeniem na ocenę. Ostatecznym narzędziem weryfikacji efektów kształcenia jest praca dyplomowa, która dotyczy szeroko pojętej historii i kultury Żydów w Polsce i winna mieć charakter samodzielnego opracowania. Może być pracą źródłową lub projektem o charakterze naukowym, posiadającym metodologiczny wstęp, bibliografię i aparat krytyczny, odpowiedni dla danej dyscypliny naukowej. Jej objętość powinna mieścić się w przedziale stron standardowego tekstu. Praca może być wyposażona w ilustracje oraz aneksy zawierające przygotowane przez autora pracy prezentacje, animacje, itp. Prace złożone w formie wydruku oraz płyt CD są archiwizowane i wybiórczo poddawane sprawdzeniu w systemie plagiat.pl. Praca dyplomowa zaliczana jest w skali od 2 do 5. Oceną ze studiów jest średnia wszystkich uzyskanych podczas studiów ocen (włącznie z pracą dyplomową). Warunkiem otrzymania świadectwa ukończenia Podyplomowych Studiów Historia i kultura Żydów w Polsce jest zaliczenie wszystkich przedmiotów przewidzianych programem studiów oraz pracy dyplomowej. 14