OCENA DOROBKU NAUKOWO-BADAWCZEGO, DYDAKTYCZNEGO I ORGANIZACYJNEGO DR MELANIE ELLIS W POSTĘPOWANIU HABILITACYJNYM

Transkrypt

1 dr hab. Liliana Piasecka, prof. UO Instytut Filologii Angielskiej Uniwersytet Opolski OCENA DOROBKU NAUKOWO-BADAWCZEGO, DYDAKTYCZNEGO I ORGANIZACYJNEGO DR MELANIE ELLIS W POSTĘPOWANIU HABILITACYJNYM 1. Sylwetka Habilitantki Pani dr Melanie Ellis uzyskała dyplom licencjata (BA) Nauk Humanistycznych w zakresie Języka i Literatury Angielskiej w St Mary s College, Uniwersytet w Durham (Wielka Brytania) w roku W roku 1984 otrzymała dyplom magistra Lingwistyki Stosowanej (MSc) na Uniwersytecie w Edynburgu (Wielka Brytania). W roku 1999 ukończyła Studium Podyplomowe w zakresie Wewnątrzszkolnego Doskonalenia Nauczycieli w Instytucie Edukacji Ustawicznej Wyższej Szkoły Kupieckiej w Łodzi. Natomiast w roku 2005 obroniła rozprawę doktorską pt. Rozwijanie sprawności mówienia w nauce języka angielskiego na stopniu wyższym. Konstrukcja, realizacja i ewaluacja programu nauczania języka angielskiego w kształceniu nauczycieli, napisaną pod kierunkiem prof. dr hab. Hanny Komorowskiej i uzyskała stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, nadany przez Radę Wydziału Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego. Po uzyskaniu tytułu licencjata, w latach dr Ellis pracowała w Japonii jako nauczycielka języka angielskiego jako obcego i języka angielskiego w zakresie biznesu. W kolejnych latach związała się z działalnością British Council. W latach była specjalistką do spraw Nadzoru Dydaktycznego w Centrum Nauczania British Council w Kairze (Egipt). Następnie podjęła pracę jako dyrektor ds nauki w Studium Intensywnej Nauki Języka Angielskiego w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, we współpracy z British Council. Była także starszym wykładowcą w tymże Studium. W latach była nauczycielem- 1

2 konsultantem w Wojewódzkim Ośrodku Metodycznym w Katowicach. W latach pracowała jako nauczyciel (dyplomowany) w Nauczycielskim Kolegium Języków Obcych w Zabrzu, aby następnie podjąć zatrudnienie w Instytucie Badań Edukacyjnych (IBE) w Warszawie jako członek zespołu badań naukowych ( ). Uczestniczyła wówczas w realizacji projektu Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego. W 2011 została adiunktem w IBE. W latach pracowała jako wykładowca w Kolegium Języków Obcych Politechniki Śląskiej, a od roku 2014 do chwili obecnej jest adiunktem w Instytucie Neofilologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Od roku 2016 kieruje Pracownią Praktycznej Nauki Języka. Zarówno wykształcenie p. dr Melanie Ellis jak też praca w różnych krajach i kulturach wskazują na Jej bogate doświadczenie w zakresie nauczania języka angielskiego jako obcego. Doświadczenie to obejmuje nie tylko nauczanie języka w róznych kontekstach edukacyjnych lecz także zarządzanie procesem dydaktycznym, zaangażowanie w proces kształcenia nauczycieli oraz badania edukacyjne. Dotychczasowe działania zawodowe p. dr Melanie Ellis świadczą o konsekwentnym rozwoju zainteresowań Habilitantki, które wiążą się z uczeniem i nauczaniem języka obcego oraz szeroko pojętymi uwarunkowaniami tych procesów. 2. Ocena osiągnięć naukowych w obszarze nauk humanistycznych 2.1. Podstawowe osiągnięcie naukowe Zgodnie z artykułem 16 ust. 2 Ustawy z dnia 14 marca 2003 roku o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, Habilitantka zgłosiła jako swoje podstawowe osiągnięcie naukowe monografię pt. The impact of a national examination in foreign language on teaching, learning and the work of schools (Wpływ ogólnokrajowego egzaminu z języka obcego na nauczanie, uczenie się i pracę szkoły), wydaną w roku 2017 przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Praca liczy 365 stron, w tym podziękowania, wstęp i sześć rozdziałów, podzielonych na dwie części teoretyczną (trzy rozdziały) i empiryczną (trzy rozdziały). Zawiera też bibliografię liczącą prawie 500 pozycji, załączniki z narzędziami użytymi w badaniu, streszczenie w j. polskim, spisy treści, tabel, wykresów i ilustracji. We wstępie (4 strony) Autorka nawiązuje do reformy edukacyjnej w Polsce z roku 1999, która skutkowała wprowadzeniem gimnazjów, a co za tym idzie, nowych podstaw programowych, przepisów prawnych oraz egzaminów ogólnokrajowych na zakończenie drugiego etapu edukacji. Celem pracy, który przedstawia Autorka, jest określenie i zbadanie 2

3 czynników wpływających na powstanie (lub nie) efektu zwrotnego i wpływu egzaminu ogólnokrajowego z języka obcego na nauczanie i uczenie się tegoż języka w gimnazjum właśnie. Wiele z tych czynników opisano po raz pierwszy. Część pierwszą teoretyczną poświęca Autorka omówieniu szerokiego kontekstu teoretycznego związanego ze skutkami wprowadzenia egzaminów ogólnokrajowych jako, że testy i egzaminy są nieodzownym elementem procesu kształcenia. I tak w rozdziale pierwszym (76 stron) definuje pojęcia efektu zwrotnego egzaminu (ang. washback) i wpływu (ang. impact) egzaminów doniosłych (ang. high-stakes), przedstawia modele działania tych zjawisk oraz odwołuje się do badań empirycznych z różnych krajów, poświęconych tym zagadnieniom. W rozdziale drugim Autorka analizuje sposoby użycia testów. W pierwszej kolejności wyczerpująco omawia cechy testów jako narzędzi pomiaru, a mianowicie trafność testu (ang. validity), pomija jednak rzetelność (ang. reliability) mimo, że na str. 87 zapowiada analizę obu pojęć. Następnie rozważa siłę sprawczą testów, ich konsekwencje społeczne oraz niewłaściwe wykorzystanie wyników testów, które może prowadzić do niesprawiedliwości i wykluczenia społecznego, czego przykłady można znaleźć w tekście. Ponadto w wielu systemach edukacyjnych wyniki egzaminów są wykorzystywane do oceny działalności szkoły, porównywania osiągnięć szkół, ustalania list rankingowych i, co za tym idzie, do przydzielania szkołom środków na działalność. Autorka przytacza badania międzynarodowe (Stany Zjednoczone, Anglia) na temat odpowiedzialności za wyniki standardowych testów i egzaminów na różnych poziomach edukacyjnych. Uzyskane wyniki sugerują, że standardyzacja rzadko prowadzi do wzrostu punktacji na egzaminach i do zapewnienia równych szans dla wszystkich. Zaobserwowano, że takie podejście najczęściej skutkuje przystosowaniem programu nauczania do wymogów testów/egzaminów, zawężaniem programu nauczania, fragmentaryzacją wiedzy i podawczym sposobem nauczania. W ostatniej części rozdziału Autorka analizuje rolę egzaminów zewnętrznych w polskim systemie edukacyjnym, wskazując na ich funkcje diagnostyczne i naprawcze. W rozdziale trzecim (30 stron) Autorka przedstawia rozwój egzaminów zewnętrznych na zakończenie gimnazjum, przy czym szczególną uwagę zwraca na egzamin z języka obcego. Swe rozważania odnosi do europejskiej polityki edukacyjnej jak też reformy szkolnictwa w Polsce, nawiązując jednocześnie do uwarunkowań społecznych i ekonomicznych. Odwołuje się przy tym do oficjalnych dokumentów związanych z wprowadzaną reformą i systemem egzaminów. Zwraca szczególną uwagę na związki pomiędzy podstawą programową dla języków obcych i wymogami egzaminu wskazując, że komunikacja główny cel nauczania języków obcych nie 3

4 jest nadrzędnym wymogiem egzaminu z języka obcego. Rozdział trzeci kończy część teoretyczną dysertacji. Część empiryczna monografii obejmuje trzy kolejne rozdziały i zawiera opis badania, które miało na celu określenie wpływu zewnętrznego egzaminu z języka obcego na nauczanie i uczenie się języka obcego. W rozdziale czwartym (33 strony), w oparciu o istniejące źródła, Autorka przekonująco uzasadnia potrzebę podjęcia takiego badania, przedstawia pytania badawcze oraz szczegółowo opisuje plan badania. Badanie miało charakter podłużny i składało sie z trzech faz. Faza pierwsza (rok 2008) miała na celu zbadanie tzw. stanu wejściowego (przed wprowadzeniem egzaminu) aby uzyskać dane porównawcze, które obejmowały obserwacje lekcji, poobserwacyjne rozmowy z nauczycielami oraz dane z kwestionariuszy dla nauczycieli. W fazie drugiej (rok 2009) zbadano efekty egzaminu tuż po tym, jak został przeprowadzony po raz pierwszy. Dane zebrano przy pomocy kwestionariuszy dla uczniów i nauczycieli. W fazie trzeciej (rok 2012), która różniła się od faz poprzednich, oparto sie na danych uzyskanych podczas ogólnopolskiego badania BUNJO I (Badanie Uczenia się i Nauczania Języków Obcych w gimnazjum), finansowanego z funduszy europejskich. Autorka wykorzystała te dane z kwestionariuszy i wywiadów z nauczycielami języka angielskiego, uczniami i dyrektorami szkół, które dotyczyły wpływu egzaminu. Posłużyła się również zapiskami własnymi sporządzonymi podczas pilotażu wywiadów. Skrupulatnie opisuje uczestników, instrumenty i procedurę badawczą oraz sposób kodowania informacji uzyskanych podczas wywiadów. W rozdziale piątym (72 strony) przedstawiono wyniki badania oraz ich analizę ilościową i jakościową z podziałem na nauczycieli, uczniów i dyrektorów szkół. Wypowiedzi uczniów przeanalizowano tylko ilościowo z uwagi na to, że były one krótkie i w miarę proste. Autorka posłużyła sie tabelami i wykresami aby jasno i przejrzyście przedstawić wyniki analiz. Wskazała także na ograniczenia badania, a mianowicie na niejednorodność prób badawczych w poszczególnych fazach oraz na to, że w fazie trzeciej wykorzystano dane z badania, które nie było dedykowane wpływowi egzaminu lecz miało inne cele i bardzo szeroki zakres. Autorka zdaje sobie sprawę z tego, że przewaga danych jakościowych może spowodować zarzuty o subiektywność i dlatego dołożyła wszelkich starań aby zweryfikować te dane. Rozdział szósty (52 strony) zawiera dyskusję i interpretację wyników uzyskanych w trzech fazach badania. Okazuje się, że podręczniki odgrywają istotna rolę w planowaniu lekcji, a nierzadko pełnią funkcję programu nauczania (faza I). Co sie tyczy wpływu egzaminu na podejście do nauczania, przejawia sie on przede wszystkim w doborze właściwych materiałów dydaktycznych, co z kolei zależy od tego, jak nauczyciele postrzegają poziom językowy uczniów. Poziom językowy jest zatem ważnym czynnikiem związanym z występowaniem lub 4

5 brakiem efektu zwrotnego. To, jak nauczyciel postrzega wagę egzaminu a także rolę kompetencji komunikacyjnej w nauce języka będzie miało znaczenie dla zrównoważonego nauczania umiejetności komunikacyjcnych jak też umiejętności sprawdzanych na egzaminie. Jeżeli dyrektor szkoły oraz uczniowie przywiązują bardzo duże znaczenie do wyników egzaminu, nauczyciel może albo równolegle przygotowywać uczniów do egzaminu i rozwijać ich umiejętności komunikacyjne albo (gdy oczekiwania są zbyt duże) skupić się przede wszystkim na przygotowaniu uczniów do egzaminu, zaniedbując umiejętności komunikacyjne. Efekt zwrotny związany jest również ze stosunkiem nauczyciela do podręcznika im bardziej nauczyciel polega na podręczniku jako na programie nauczania, tym silniejszy efekt zwrotny. W odniesieniu do wpływu egzaminu na pracę szkoły Autorka zauważa, że zależy on od stylu zarządzania szkoła, a mianowicie dla dyrektorów-managerów ważne są wyniki zewnętrzne im wyższe, tym lepiej. Dla dyrektorów-pedagogów ważniejsze jest wewnątrzszkolne mierzenie osiągnięć. W tym miejscu chciałabym zauważyć, że rozdział szósty zyskałby na klarowności, gdyby Autorka zamieściła tabele (np. tabela 6.2, s. 276, tabela 6.7, s. 292, tabela 6.8, s. 293) i informacje dotyczące porównań wyników z różnych etapów i grup badanych w rozdziale piątym, który jest poświęcony prezentacji danych, na przykład przed podrozdziałem 5.5 (s. 246). W części empirycznej monografii Autorka prawidłowo opisała badanie, właściwie przedstawiła uzyskane wyniki, a w ich dyskusji i interpretacji odpowiedziała na pytania badawcze, wykazując przy tym duże zrozumienie dla złożonych relacji pomiędzy działaniami nauczycieli języków obcych, oczekiwaniami uczniów, ich rodziców/opiekunów oraz dyrektorów szkół i wymogami polityki edukacyjnej. Książka została starannie napisana, jednak gdzieniegdzie pojawiają się drobne potknięcia językowe, np. basic czy basis (s. 98); how the airline official was intended... (s. 99); what czy want (s.112) czy niejasności, np. research finds show (s. 122). W streszczeniu termin high-stakes exam Autorka przetłumaczyła jako egzamin doniosły, natomiast w autoreferacie pisze o nim jako o egzaminie ważnym bądź istotnym co, moim zdaniem, jest bardziej adekwatnym tłumaczeniem. Co do formy, należy pamiętać, że wszystkie tabele powinny mieć nazwę (np. tabela na s. 213). Wyniki ilościowe (w tym przypadku procenty) dobrze jest przedstawić od najwyższych do najniższych (np. Tabela 5.3). Dzieląc rozdziały na podrozdziały, trzeba mieć na uwadze, że takich podrozdziałów powinno być co najmniej dwa (por. 3.1; 3,7; 4.2; 5.4). Lektura tekstu byłaby łatwiejsza, gdyby na początku książki zamieszczono alfabetyczny spis skrótowców użytych w tekście oraz spis treści i pozostałe spisy. 5

6 Podsumowując, przedstawiona przez dr Melanie Ellis rozprawa habilitacyjna ma wiele zalet, a mianowicie: - tematyka rozprawy jest bardzo ważna zarówno z naukowego jak i społecznego punktu widzenia trudno sobie wyobrazić dobrze funkcjonujące społeczeństwo bez sprawnego i budzącego zaufanie systemu edukacji, który daje wszystkim równe szanse na rozwój i dostęp do kapitału kulturowego; - dotychczas przeprowadzono niewiele badań empirycznych dotyczących efektu zwrotnego testów/egzaminów i ich wpływu na procesy uczenia się i nauczania, zatem badanie opisane w rozprawie częściowo wypełnia tę lukę; - krytyczne podejście do egzaminów i testów; - właściwie zaplanowane i przeprowadzone złożone badanie podłużne, wykazujące samodzielność badawczą Habilitantki; - umiejętna interpretacja wyników i uzasadnione wnioski; - wykazanie złożonych relacji między uczestnikami procesu kształcenia językowego w odniesieniu do skutków egzaminów ogólnokrajowych; - szczegółowe implikacje dla nauczycieli, dyrektorów szkół, uczniów i ich rodziców/opiekunów, władz oświatowych, polityki edukacyjnej w zakresie języków obcych, instytucji zajmujących się kształceniem i doskonaleniem nauczycieli; - obszerna literatura przedmiotu. Rozprawa budzi też pewne zastrzeżenia, które wiążą się przede wszystkim ze strukturą pracy. Niektóre treści (np. tabele z wynikami), powinny znaleźć się w rozdziale przedstawiającym wyniki. Spisy treści, tabel, wykresów, ilustracji i skrótowców (którego nie ma, a być powinien) należałoby zamieścić na początku książki, a skrótowców konsenwentnie używać w tekście. Z korzyścią dla przejrzystości rozprawy byłby podział rozdziału na dwa rozdziały, tj. rozdział poświęcony dyskusji i interpretacji wyników oraz rozdział końcowy, podsumowujący pracę i zawierający implikacje. Co do treści, najbardziej brakuje mi zapowiadanej przez Autorkę dyskusji terminu rzetelność w odniesieniu do testów. Podsumowując ocenę rozprawy, stwierdzam jednoznacznie, że zalety pracy przedstawione powyżej zdecydowanie przewyższają niedociągnięcia, w głównej mierze formalne. Ocena rozprawy habilitacyjnej jest zatem zdecydowanie pozytywna. Monografia dr Melanie Ellis ma nowatorski charakter i jest wartościowym źródłem wiedzy na temat roli egzaminów w społeczeństwie oraz związku egzaminów z języków obcych z planowaniem nauczania języków, funkcjonowaniem szkoły i rodziny. Tym samym stanowi wartościowy 6

7 wkład w badania nad uczeniem się i przyswajaniem języka obcego/drugiego w szeroko pojętym kontekście społecznym. Z tego względu moja ocena podstawowego osiągnięcia naukowego Habilitantki jest jednoznacznie pozytywna Ocena osiągnięć naukowych niezależnie od obszarów wiedzy Dorobek naukowy dr Melanie Ellis obejmuje 18 artykułów opublikowanych po uzyskaniu stopnia naukowego doktora: jeden artykuł z listy A (międzynarodowe czasopismo Language Teaching), sześć artykułów z listy B, uwzględnionych w liście ERIH (5 w Neofilologu, 1 w Językach Obcych w Szkole), siedem rozdziałów w polskich monografiach i cztery w zagranicznych monografiach naukowych (Springer, Peter Lang, Cambridge Scholars). Zgodnie z informacjami zawartymi w Autoreferacie, zainteresowania naukowe dr Ellis wynikają z tego, że jest nauczycielką zaangażowaną w pracę z młodzieżą szkolną a także ludźmi dorosłymi i dlatego w centrum Jej zainteresowań pozostają uczniowie w klasie. Dzięki prowadzeniu różnorodnych badań Habilitantka dostrzegła złożony charakter procesu edukacyjnego wraz z szeroką gamą czynników, które ten proces kształtują, np. egzaminy zewnętrzne. Kolejny obszar zainteresowań dr Ellis obejmuje kształcenie nauczycieli języków obcych, w którym aktywnie uczestniczy od czasu przemian ustrojowych. Była także zaangażowana w prace nad reformą edukacyjną, co doprowadziło do zainteresowania się skutkami wprowadzenia egzaminów zewnętrznych dla funkcjonowania szkoły. Obszary i tematyka zainteresowań badawczych dr Ellis są ściśle związane z Jej praktyką i doświadczeniami jako nauczycielki i edukatorki nauczycieli. Mieszczą się one w trzech zakresach tematycznych, a mianowicie: o rozwój umiejętności mówienia w języku angielskim, o uczenie sie i nauczanie języków obcych w gimnazjum w Polsce, o egzaminy i ich wpływ na uczenie się i nauczanie języków obcych. W odniesieniu do rozwoju umiejętności mówienia dr Ellis jest szczególnie zainteresowana rozwojem płynności językowej uczniów na poziomie B2 i wyższym oraz rozwojem tejże umiejętności wśród uczniów początkującyh. Zainteresowania te skutkowały opracowaniem i przeprowadzeniem przez dr Ellis testu sprawdzajacego umiejetność mówienia wśród 498 uczniów trzeciej klasy gimnazjum. Test był uzupełnieniem Europejskiego Badania Kompetencji Językowych (European Survey on Language Competencies ESLC). Dr Ellis przyczyniła się również do ulepszenia skal używanych do oceny umiejętności mówienia. Owocem tych działań są trzy publikacje, tj. Design and evaluation of a task-based syllabus for developing speaking skills (w: Pawlak,M. (red.), Investigating English language learning and 7

8 teaching Poznań-Kalisz. PWSZ Konin. UAM Poznań, s ); Taking a hard look at the task-based approach: Do learners speaking skills really develop and if so, how? (w: Pawlak, M. (red.), Extending the boundries of research on language learning and teaching Heidelberg: Springer, s ) oraz Testing the spoken competence of learners in gimnazjum (Języki Obce w Szkole, 2012, nr 4: 67-72). Drugi zakres tematyczny zainteresowań badawczych dr Ellis dotyczy nauczania i uczenia się języków obcych w gimnazjum w Polsce. Można tu wyróżnić dwa wątki, a mianowicie wyzwania stojące przed nową szkołą i projekt BUNJO I. Co do wyzwań, Habilitantka skupiła się na zmianach w sposobach uczenia się i nauczania spowodowanych wprowadzeniem egzaminu zewnętrznego z języka obcego, prowadząc wywiady, obserwacje lekcji i analizę wybranych podręczników do nauki języka angielskiego w gimnazjum. W efekcie powstały trzy kolejne publikacje, tj. Próba opisania warsztatu nauczyciela języka angielskiego w szkołach gimnazjalnych (w: Pawlak, M., Derenowski, M. I Wolski, B. (red.), Problemy współczesnej dydaktyki języków obcych Poznań-Kalisz. PWSZ Konin. UAM Poznań, s ), Podstawa programowa i podręcznik: najbardziej typowe wyzwania w pierwszej klasie gimnazjum (w: Droździał-Szelest, K. (red.), Materiały edukacyjne w nauczaniu języków obcych teoria i praktyka Gorzów Wielkopolski: PWSZ, s. 9-16), a także Zastosowanie dialogu dydaktycznego w pracy z uczniem gimnazjum o niskich zdolnościach językowych (w: Knieja, J. i Piotrowski, S. (red.), Nauczanie języka obcego a specyficzne potrzeby uczących się. O kompetencjach, motywowaniu i strategiach Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu w Lublinie, s ). Zaangażowanie w długofalowy projekt badawczy pod nazwą Nauczanie i uczenie się języków obcych w gimnazjum w Polsce (BUNJO), przeprowadzony przez Pracownię Języków Obcych Instytutu Badań Edukacyjnych w roku 2012 było niezwykle ważnym etapem w działalności naukowej i badawczej Habilitantki. Przyniosło w sumie sześć publikacji, w tym cztery w czasopiśmie Neofilolog w latach Publikacje te uzupełniają raport główny z badania, przedstawiając dogłębną analizę problemów, z jakimi mierzą sie nauczyciele i uczniowie, między innymi z bardzo silnym wpływem egzaminu zewnętrznego na uczenie się i nauczanie języka obcego. Dwie pozostałe publikacje to rozdział w monografii wydanej przez Springera (2016) oraz artykuł w Zeszytach Naukowych NKJO w Zabrzu (2014). Trzeci zakres tematyczny to egzaminy zewnętrzne i ich wpływ na uczenie się i nauczanie języka angielskiego. Inspirację do zajęcia się tymi zagadnieniami dr Ellis znalazła zarówno we własnych doświadczeniach związanych z pracą w wojewódzkiej komisji egzaminacyjnej ds. matury z języka angielskiego w Katowicach oraz reformą tej matury, a także we współpracy 8

9 z innymi badaczami nad artykułem poświęconym problemom reformy publicznych egzaminów językowych w Europie. Efektem tych zainteresowań był wspominany artykuł (Eckes, T., Ellis, M., Kalnberzina, V., Pizorn, K., Springer, C., Szollas, K. I Tsagari, C Progress and problems in reforming public language examinations in Europe: Cameos from the Baltic states, Greece, Hungary, Poland, Slovenia, France and Germany. Language Testing 22(3): ). Wg bazy Scopus cytowano go 8 razy, wg Google Scholar 28. Kolejny artykuł związany z egzaminami dr Ellis opublikowała w Neofilologu (2009), a ukoronowaniem tych zainteresowań jest Jej rozprawa habilitacyjna. Pani dr Melanie Ellis jest także współautorką raportów z badań naukowych, w których brała czynny udział. Są to raport z badania umiejętności mówienia w języku angielskim (2011), raport cząstkowy z pierwszego etapu BUNJO (2014, publikacje/raport-z-badania/jezyk-angielski-w-gimnazjum-raport-czastkowy/1080-jezykangielski-w-gimnazjum-raport-czastkowy.html) oraz raport z badania umiejętności mówienia w języku angielskim (2014, - umiejetnosci-mowienia-bum.html). W latach dr Ellis uczestniczyła w międzynarodowym projekcie badawczym pod nazwą European Network for Language Testing and Assessment (ENTLA), finansowanym przez Komisję Europejską, którego koordynatorem był prof. Charles Alderson z Uniwersytetu w Lancaster (Wielka Brytania) międzynarodowy autorytet w dziedzinie testowania. Brała także udział w projekcie Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego: Entuzjaści edukacji, finansowanym przez Europejski Fundusz Społeczny w ramach programu Kapitał Ludzki, Priorytet III Wysoka jakość systemu oświaty, poddziałanie Tworzenie warunków i narzędzi do monitorowania, ewaluacji i badań systemu oświaty. W latach , w ramach współpracy z Instytutem Badań Edukacyjnych w Warszawie uczestniczyła w trzech ogólnopolskich badaniach, a mianowicie w Badaniu Umiejętności Mówienia I (BUM I, 2011, współautorka badania), w Badaniu Umiejętności Mówienia II (BUM II, 2012, współautorka badania), a także w Badaniu Nauczania i Uczenia się Języków Obcych w Gimnazjum (BUNJO I, 2012 autorka badania; BUNJO II, 2013 współautorka badania). W okresie od roku 2007 do roku 2015 dr Ellis wygłosiła siedem referatów na międzynarodowych i krajowych konferencjach tematycznych, a mianowicie na konferencjach Task-based Language Teaching (Lancaster, Wielka Brytania), Classroom-oriented research (Konin i Kalisz), Language Skills Conference (Lublin). Wzięła także aktywny udział w 26 innych konferencjach międzynarodowych i krajowych. 9

10 Jeśli chodzi o pozostałe kryteria oceny dorobku naukowego Habilitantki wymienione w paragrafie 4 przywołanego wyżej rozporządzenia, to należy stwierdzić, że z wykazanego przez dr Ellis dorobku można wywnioskować, co następuje: 1. sumaryczny impact factor publikacji naukowych według listy Journal Citation Reports (JCR) wynosi 0; 2. liczba cytowań publikacji według Web of Science: 0, Scopus: 8, Google Scholar: 28; 3. indeks Hirscha w Web of Science: 0; 4. udział w międzynarodowym i krajowych projektach badawczych; 5. systematycznie uczestniczy w międzynarodowych (Grecja, Wielka Brytania, Węgry, Niemcy) i krajowych konferencjach tematycznych i innych; 6. aktywnie uczestniczy w kształtowaniu polskiego systemu edukacji w zakresie języków obcych, co odzwierciedlają Jej publikacje oraz raporty z badań. Dorobek naukowy dr Melanie Ellis jest stosunkowo bogaty, ciekawy i związany z autentycznymi wyzwaniami i potrzebami edukacyjnymi w zakresie uczenia się i nauczania języków obcych. Może mieć wpływ nie tylko na kształtowanie polskiego pejzażu edukacyjnego lecz także na rozwój badań światowych, szczególnie w odniesieniu do roli i wykorzystania testów i egzaminów językowych, nie tylko w formalnych kontekstach edukacyjnych lecz również w kontekstach migracji. Osiągnięcia naukowo-badawcze Habilitantki oceniam więc jednoznacznie pozytywnie. 3. Ocena dorobku dydaktycznego, organizacyjnego i popularyzatorskiego oraz współpracy międzynarodowej Dorobek dydaktyczny dr Ellis jest bardzo bogaty i zróżnicowany. W latach była liderką programu INSETT (In-service Teacher Training) w regionie Katowice. W ramach programu ponad nauczycieli z całej Polski uzyskało uprawnienia do nauczania języka angielskiego w szkołach podstawowych i średnich bądź podniosło swoje kwalifikacje. W latach była konsultantką projektu In-service Distance Training Project for Teachers of English w Rumunii. Projekt współfinansował British Council. W ramach projektu Lifelong Learning, finansowanego przez Unię Europejską, odbyła dwie wizyty studyjne: w Beji (Portugalia, 2009) oraz na uniwersytecie West Hungary w Szombately (Węgry, 20013). Była także członkiem komitetu organizacyjnego międzynarodowej konferencji pt. Uczenie się języka obcego przez dzieci, zorganizowanej przez Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie ( ) oraz członkiem komitetu naukowego ogólnopolskiej konferencji 10

11 PTN, organizowanej wspólnie z Uniwersytetem Jagiellońskim i Uniwersytetem Pegagogicznym w Krakowie (wrzesień 2018). Program INSETT, którego liderką dr Ellis była w regionie katowickim, został uhonorowany Europejskim Znakiem Jakości w roku 2002, a liderka otrzymała list gratulacyjny od Ministra Edukacji Narodowej. Została także odzanczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania (2005), a w roku 2012 otrzymała nagrodę Marszałka Województwa Śłąskiego za szczególne osiągnięcia dydaktycznowychowawcze. Dr Ellis pełni funkcję redaktora językowego w czasopismach Neofilolog, Konińskie Studia Językowe oraz Studies in Second Language Learning and Teaching. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego (PTN), European Association for Language Testing and Assessment (EALTA), English Language Teaching Contacts Scheme (ELTECS Europe, Caucasus and Russia) oraz Listy dyskusyjnej L Test-L, dotyczącej testowania i oceniania językowego. Dr Ellis dała się również poznać jako popularyzatorka nauki. W latach współpracowała z Zespołem Szkół Ponadgimnazjalnych w Rudzie Śląskiej w ramach programu Zdaj maturę, idź na studia, finansowanego przez Unię Europejską (Program Kapitał Ludzki). Prowadziła warsztaty z języka angielskiego dla uczniów, chcąc ich zachęcić do podjęcia studiów po zdaniu matury. Prowadziła także warsztaty dla dyrektorów szkół na temat hospitacji lekcji języka angielskiego i warsztaty dla studentów i nauczycieli PWSZ w Nysie. W roku 2013 organizatorzy konferencji Motywacja w edukacji językowej zaprosili Ją do wygłoszenia referatu. Dr Ellis sprawuje opiekę naukową nad studentami. Dotychczas wypromowała około 145 prac dyplomowych z zakresu metodyki nauczania języka angielskiego (NKJO w Zabrzu), 24 prace licencjackie z tej samej tematyki w NKJO na Politechnice Śląskiej. Na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie wypromowała 11 prac licencjackich i jest promotorką dalszych 18. Jest także promotorką 20 prac magisterskich. Ponadto jest promotorką pomocniczą mgr Kamila Mielnika, który na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie przygotowuje rozprawę doktorską pt. Ocenianie kształtujące przygotowanie przeszłych nauczycieli języka angielskiego do zawodu pod opieką dr hab Małgorzaty Pamuły-Behrens, prof. UP. Warto także wspomnieć, że Urząd Miejski w Gliwicach zwrócił się do Habilitantki z prośbą o przeprowadzenie seminarium dla dyrektorów szkół i warszatatów dla nauczycieli w związku z wprowadzeniem w gimnazjach Europejskiego Portfolio Językowego (2006). 11

12 Prowadziła także warsztaty dla nauczycieli języków obcych NKJO w Tychach w celu zapoznania ich z funkcjonowaniem Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego. Na podkreślenie zasługuje także udział dr Ellis w zespołach eksperckich i konkursowych. Jako uczestnik seminarium Odniesienie egzaminu maturalnego z języka obcego do Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego, zorganizowanego w Warszawie przez Centralną Komisję Egzaminacyjną (CKE), była odpowiedzialna za przygotowanie raportu z prac i sprawozdania dla Komisji Europejskiej. Od roku 2015 jest Członkiem Zespołu Centralnego (CKE) oceniajacego zestawy zadań do egzaminu gimnazjalnego i maturalnego z języka angielskiego. Była też członkiem jury w konkursach językowych (recytatorskim, piosenki, teatrów, dyktanda), a także przewodniczącą komitetu Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Języka Angielskiego dla uczniów szkół podstawowych (1991). Należy także zaznaczyć, że dr Ellis była recenzentką dwóch artykułów dla czasopisma Theory and Practice of Second Language Acquisition (TAPSLA), redagowanego przez prof. dr hab. Danutę Gabryś-Barker oraz dr hab. Adama Wojtaszka. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że w latach dr Ellis była autorką i współautorką 7 programów nauczania języka angielskiego dla różnych etapach edukacji i poziomów zaawansowania językowego.programy nauczania są niezbędnym narzedziem w pracy nauczycieli, zatem można wnioskować, że za ich pośrednictwem dr Ellis kształtuje edukację językową. Wszystkie programy opublikowało wydawnictwo Oxford University. Przedstawiona powyżej działalność dydaktyczna, popularyzatorska i organizacyjna Habilitantki jest bardzo bogata i wieloaspektowa. Z tych względów moja ocena tej działaności jest jednoznacznie pozytywna. Dr Ellis działa bardzo aktywnie w zróżnicowanych kontekstach edukacyjnych. 4. Konkluzja Podsumowując, stwierdzam z przyjemnością, że moja całościowa ocena dorobku naukowo-badawczego, dydaktycznego, organizacyjnego a także współpracy międzynarodowej dr Melanie Ellis jest pozytywna. Przesądza o tym pozytywna ocena monografii, stanowiącej podstawowe osiągnięcie naukowe. Moim zdaniem dr Ellis wykazała się odpowiednią wiedzą, umiejętnościami i warsztatem badawczym, które muszą cechować samodzielnego pracownika naukowego. Doceniam sumienność, rzetelność a także krytyczne podejście do analizowanych zjawisk. Pozostałe osiągnięcia naukowe odzwierciedlają autentyczną troskę o kształt edukacji językowej Polaków. Odznaczają się starannym i przemyślanym sposobem przekazu informacji 12

13 i rozważań. Dzięki długotrwałej opiece nad studentami piszącymi prace dyplomowe, licencjackie i magisterskie Habilitantka rozwinęła umiejętności i strategie potrzebne do pracy z doktorantami. Jej dorobek dydaktyczny, popularyzatorski i organizacyjny jest bardzo bogaty, powiązany z autentycznymi wyzwaniami rzeczywistości edukacyjnej i zdecydowanie godny uznania. Obecnie pracuje nad projektem zorientowanym na wdrożenie nauczycieli do oceniania kształtującgo, które jest szczególnie ważne w przypadku uczniów z problemami w nauce. Planuje także stworzenie sieci nauczycielskiej, której celem byłoby znajdowanie praktycznych sposobów pomocy uczniom z problemami w nauce języka angielskiego. Biorąc pod uwagę powyższe spostrzeżenia stwierdzam, że osiągnięcia dr Melanie Ellis spełniają wymagania określone w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 1 września 2011 roku i stanowią podstawę do nadania Jej stopnia naukowego doktora habilitowanego w dziedzinie nauk humanistycznych. dr hab. Liliana Piasecka, prof. UO Opole, 6 grudnia 2018 r 13