Maria Jodkowska, Anna Oblacińska, Krystyna Mikiel-Kostyra, Izabela Tabak
|
|
- Seweryn Kucharski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Medycyna Wieku Rozwojowego, 2012, XVI, 2 IMiD, Wydawnictwo Aluna Maria Jodkowska, Anna Oblacińska, Krystyna Mikiel-Kostyra, Izabela Tabak Zakład Ochrony i Promocji Zdrowia Dzieci i Młodzieży Kierownik: prof. nadzw. IMiD dr hab. med. K. Mikiel-Kostyra Instytut Matki i Dziecka Streszczenie Cele pracy: 1. Ustalenie stopnia rozpowszechnienia wybranych czynników ryzyka miażdżycy: nadwagi, palenia tytoniu, niedostatku aktywności fizycznej oraz czynników psychologicznych: dystresu i typu zachowania A charakteryzującego się rywalizacją, niecierpliwością, pośpiechem i wrogością u dorastającej młodzieży. 2. Ocena współwystępowania ( 3) czynników ryzyka, w odniesieniu do zmiennych niezależnych płci, wieku i typu szkoły. Metody: Badaniem objęto reprezentatywną grupę młodzieży w wieku 16 i 18 lat (N=2893) w 8 województwach w Polsce. Badaniem ankietowym oceniono częstość występowania pięciu czynników ryzyka miażdżycy oraz ich współwystępowanie ( 3) w odniesieniu do zmiennych niezależnych (płeć, wiek, typ szkoły). Stosując modele wielowymiarowe zbadano wpływ tych zmiennych na prawdopodobieństwo zagrożenia mnogimi czynnikami ryzyka miażdżycy. Wyniki: Najczęstszym czynnikiem ryzyka był niedostatek aktywności fizycznej. Występował on częściej u uczniów zasadniczych szkół zawodowych, niż u uczniów w innych typach szkół ponadgimnazjalnych (p<0,05). W zasadniczych szkołach zawodowych był także największy odsetek młodzieży palącej tytoń (p<0,001). Dystres oraz typ zachowania A występowały najczęściej u uczniów liceów ogólnokształcących. Największe odsetki młodzieży (40,0%) ze skumulowanymi czynnikami ryzyka miażdżycy stwierdzono w szkołach zawodowych, istotnie statystycznie większe u dziewcząt (47,5%), niż u chłopców (37,5%). Analizy regresji logistycznej wykazały, że prawdopodobieństwo wystąpienia mnogich czynników ryzyka było dwukrotnie większe u: uczniów szkół zawodowych (OR=2,25, p<0,001), w porównaniu z uczniami liceów ogólnokształcących, u dziewcząt w porównaniu z chłopcami (OR=1,83, p<0,001), oraz prawie 1,5 razy większe u 18-latków w porównaniu z 16-latkami (OR=1,46, p<0,001). Wnioski: 1. Znaczne zróżnicowanie występowania czynników ryzyka miażdżycy u młodzieży z różnych typów szkół ponadgimnazjalnych wymaga dobrego zdefiniowania działań profilaktycznych oraz opracowania programu edukacji zdrowotnej, w zależności od typy szkoły. 2. Główną grupę docelową w zakresie promocji zdrowia, powinni stanowić uczniowie szkół zawodowych. Słowa kluczowe: czynniki ryzyka miażdżycy, nadwaga, niedostatek aktywności fizycznej, palenie tytoniu, wzór zachowania A, dystres, młodzież, typ szkoły Abstract Objectives: 1. To examine the prevalence of selected risk factors for atherosclerosis: overweight, tobacco smoking, low physical activity, psychological distress and type A personality (characterized by tenseness, impatience, competitiveness, and aggressiveness) in adolescents and to assess the frequency the coexistence of risk factors ( 3) in relation to gender, age and school type. Methods: A cross-sectional study was carried out in a representative sample of youth aged 16 and 18 years (N=2983) in 8 voivodeships in Poland. The frequency of five atherosclerosis risk factors and their coexistence ( 3) was examined using self-reported questionnaires, in relation to gender, age and school type. Logistic regression analyses were used to assess the influence of the variables (gender, age and school type) on odds ratios of risk factor coexistence.
2 Częstość występowania czynników ryzyka miażdżycy u młodzieży w wieku 16 i 18 lat 97 Results: Low physical activity was the most common risk factor, statistically more frequent in students from Basic Vocational Schools than in other school types (p<0.05). In Basic Vocational Schools there was also the highest percentage of cigarette smokers (p<0.001). Psychological distress and type A behaviour were observed most frequently in students from General Upper Secondary Schools. The highest risk factor accumulation ( 3) was observed among students from Basic Vocational Schools (40%), significantly more frequent in girls than boys (47.5% and 37.5% respectively). Multivariable analyses show that students from Basic Vocational Schools had twice the odds (OR=2.25, p<0.001) to have the coexistence of risk factors for atherosclerosis as compared with students from General Upper Secondary Schools, girls had almost twice as many occurrences (OR=1.83, p<0.001) as boys and 18-year-olds 1.5 more than 16-year-olds (OR=1.46, p<0.001). Conclusion: 1. A significant difference in the prevalence of risk factors for atherosclerosis in youth from different school types requires precise definition of priority health promotion activities depending on school type. 2. Students from Basic Vocational Schools should be the target group for intervention aimed at reducing atherosclerosis risk factors. Key words: risk factors for atherosclerosis, overweight, low physical activity, cigarette smoking, psychological distress, type A personality, youth, school type Problem zagrożenia chorobami układu krążenia (ChUK) o podłożu miażdżycowym, stopniowo przestaje być źródłem zainteresowania wyłącznie lekarzy osób dorosłych. Zmiany miażdżycowe rozpoczynają się już w dzieciństwie i z tego powodu, w coraz większym stopniu stają się problemem zdrowotnym populacji w wieku rozwojowym (1, 2). Badania przeprowadzone w ramach The Framingham Heart Study wykazały, że zagrożenie ChUK jest ściśle powiązane z występowaniem czynników ryzyka miażdżycy (3), których lista jest stale poszerzana. Wpływ pojedynczego czynnika na prawdopodobieństwo wystąpienia ChUK w określonym czasie u danej osoby jest niewielki, ryzyko rośnie jednak znacznie w przypadku współistnienia wielu czynników (4). Wyodrębniono spośród nich te, które można modyfikować (modifiable factors) i udowodniono, że ich usunięcie lub obniżenie poziomu ich działania, zapobiega rozwojowi zmian miażdżycowych, spowalnia ich progresję, a nawet powoduje regresję zmian. Do różnych czynników ryzyka należy m.in. otyłość, niska aktywność fizyczna, nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu a także czynniki psychiczne: przewlekły stres oraz tzw. wzór zachowania A, czyli zachowanie charakteryzujące się rywalizacją, niecierpliwością, pośpiechem i wrogością (5). Styl życia kształtuje się przez cały okres rozwoju człowieka i ulega przeobrażeniom pod wpływem różnych uwarunkowań. Dzieciństwo i młodość decydują w znacznym stopniu o zachowaniach zdrowotnych i stylu życia w późniejszych latach, determinując tym samym bagaż czynników ryzyka chorób układu krążenia, z którym młodzi ludzie wstępują w dorosłe życie. Przegląd literatury dotyczącej występowania czynników ryzyka miażdżycy w populacji polskiej młodzieży wskazuje, że badania w reprezentatywnych grupach prowadzone były przede wszystkim wśród uczniów gimnazjów (6-10), a część tych badań miała charakter lokalny, obejmujący swym zasięgiem jedno miasto (9, 10). Oceniano w nich częstość występowania pojedynczych czynników biomedycznych oraz behawioralnych. Uczniowie gimnazjum, jako grupa objęta obowiązkiem szkolnym, w warunkach danej szkoły stanowią grupę zróżnicowaną społecznie, natomiast w miarę homogenną ze względu na czynniki demograficzne, związane z regionem (np. województwo, powiat) i miejscem zamieszkania (miasto, wieś). Można więc przypuszczać, że młodzież z wybranej klasy gimnazjum jest odzwierciedleniem populacji w tym wieku, w danym regionie. Znacznie mniej wiemy o zagrożeniach przedwczesnym rozwojem miażdżycy występujących u młodzieży starszej, w wieku lat. Badanie osób w tej grupie wieku jest bardziej złożone. W obecnym systemie edukacji w Polsce istnieją cztery rodzaje szkół ponadgimnazjalnych: licea ogólnokształcące, licea profilowane, technika oraz zasadnicze szkoły zawodowe. Młodzież dokonuje wyboru typu szkoły ponadgimnazjalnej, stąd różne rodzaje tych szkół skupiają młodzież o różnej charakterystyce, związanej z poziomem wiedzy, zdolnościami, statusem społecznym, umiejętnościami funkcjonowania społecznego oraz cechami psychoemocjonalnymi (11). Z drugiej strony, stosunki międzyludzkie panujące w szkole, sposób komunikowania się i budowanie relacji z innymi (wymiar społeczny) oraz warunki fizyczne szkoły, wpływają na stan fizyczny uczniów (w tym również na ich zachowania zdrowotne), a także na ich stan psychoemocjonalny (w tym na poziom stresu). Oddziaływania na poziomie uczeń- szkoła są więc w tym przypadku dwukierunkowe. Zagrożenie występowaniem czynników ryzyka miażdżycy u młodzieży starszej dotyczy czynników biomedycznych i behawioralnych (otyłości, palenia tytoniu, małej aktywności ruchowej) oraz psychologicznych podwyższonego poziomu stresu (dystresu) oraz wzoru
3 98 Maria Jodkowska i wsp. zachowania A. Wiedza na temat narażenia na te czynniki dorastającej młodzieży w Polsce jest bardzo ograniczona. Jedyne tego typu badanie ogólnopolskie zostało przeprowadzone w Instytucie Matki i Dziecka w 2005 r., jako badanie wyjściowe do monitorowania problemu zagrożenia miażdżycą dorastającej młodzieży. W badaniu tym jako jednostkę czasu do obserwowania tendencji zmian zaplanowano dekadę. Część analizowanych czynników ryzyka uwzględniono również w najnowszym badaniu HBSC (Health Behaviour in School-aged Children), do którego po raz pierwszy włączono grupę 17-latków (12). Umożliwi to dokonanie w najbliższym czasie porównań zmian zachodzących w obszarze zagrożenia młodzieży ponadgimnazjalnej niektórymi czynnikami ryzyka miażdżycy. Identyfikacja grupy młodzieży, u której występuje najwięcej czynników ryzyka, może pozwolić na skierowanie odpowiednich działań interwencyjnych do tej właśnie grupy. Celem pracy było: 1. Ustalenie rozpowszechnienia wybranych czynników ryzyka miażdżycy: nadwagi, palenia tytoniu, niedostatku aktywności fizycznej oraz czynników psychologicznych: dystresu i wzoru zachowania A (charakteryzującego się rywalizacją, niecierpliwością, pośpiechem i wrogością) u dorastającej młodzieży. 2. Ocena współwystępowania ( 3) czynników ryzyka, w odniesieniu do zmiennych niezależnych płci, wieku i typu szkoły. W pracy wykorzystano materiał pochodzący z projektu badawczego subsydiowanego przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji: Zdrowie subiektywne oraz zadowolenie z życia i zachowania zdrowotne uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Polsce, w kontekście czynników psychospołecznych i ekonomicznych (2 PO5D ). Projekt ten ukończono w 2006 r. w Zakładzie Medycyny Szkolnej Instytutu Matki i Dziecka. Badane osoby Badanie przeprowadzono w 2005 r. wśród młodzieży 16- i 18-letniej, uczniów klas I i III, wszystkich typów szkół ponadgimnazjalnych: liceów ogólnokształcących (LO), liceów profilowanych (LP), techników (TECH) i zasadniczych szkół zawodowych (ZSZ). W doborze grupy do badania zastosowano losowanie dwuetapowe, zespołowe (zespołem była klasa szkolna). W pierwszym etapie wylosowano 8 spośród 16 województw: kujawsko-pomorskie, lubelskie, łódzkie, małopolskie, opolskie, podlaskie, śląskie, zachodniopomorskie. W drugim etapie, w każdym województwie ustalono liczbę klas do losowania, proporcjonalną do udziału województwa w ogólnej liczbie ludności kraju. Przyjęto założenie, że klasa liczy 30 uczniów. Następnie losowano klasy z poszczególnych typów szkół, proporcjonalnie do udziału liczby uczniów danego typu szkoły, w ogólnej liczbie uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Polsce. Wylosowano 130 klas, do których uczęszczało 3920 uczniów. W doborze grupy przestrzegano zasady wyrażenia przez badanych lub ich rodziców (w przypadku uczniów 16-letnich) świadomej zgody na udział w badaniach. Szczególną uwagę zwrócono na zapewnienie anonimowości. Na przeprowadzenie badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie. Ankiety wypełniły 3123 osoby. Głównym powodem niewypełnienia ankiet była nieobecność uczniów w szkole w dniu prowadzenia badania (747 osób). Ponadto wypełnienia ankiet odmówiło 8 uczniów 18-letnich, a 42 rodziców uczniów 16-letnich nie wyraziło zgody na udział ich dzieci w badaniach. Odrzucono ankiety uczniów, którzy nie udzielili odpowiedzi na pytania dotyczące płci i wieku oraz ankiety uczniów nie spełniających założonego kryterium wieku. Ostatecznie do analiz zakwalifikowano ankiety od 2893 osób. Wskaźnik realizacji próby wyniósł 73,8%. Wśród badanych uczniów 65% mieszkało w mieście, 35% na wsi. Średni wiek badanych wyniósł 17,76 lat (SD=1,04), dla uczniów klas I 16,7 lat (SD=0,29), a dla uczniów klas III 18,7 (SD=0,29). Zastosowano metodę sondażu (ankieta audytoryjna). Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety, dotyczący różnych aspektów subiektywnej oceny zdrowia fizycznego i psychicznego oraz zachowań związanych ze zdrowiem, rozpatrywanych w kontekście demograficznym i środowiskowym. W niniejszej pracy wykorzystano następujące pytania i skale: pytania z kwestionariusza HBSC (Health Behaviour in School-aged Children: A WHO Collaborative Cross-national Study) dotyczące masy i wysokości ciała, palenia tytoniu, aktywności fizycznej (13), skalę GHQ-12 (General Health Questionnaire) D. Goldberga do pomiaru stresu psychologicznego (14), skalę TAB do badania zachowania typu A/B N. Ogińskiej-Bulik i Z. Juczyńskiego (15). Definicje czynników ryzyka miażdżycy: Nadwaga wartości BMI odpowiadające 85. centylowi i powyżej, dla płci i wieku wg tabel centylowych A. Krzyżaniak (16). Palenie tytoniu fakt aktualnego palenia, niezależnie od częstości i ilości wypalanych papierosów. Niedostatek aktywności ruchowej (hipoaktywność) wskaźnik MVPA (Moderate to Vigorous Physical Activity umiarkowana do intensywnej aktywność fizyczna) liczba dni w tygodniu poniżej 5, w których badani poświęcali na różne formy aktywności fizycznej co najmniej 60 minut. Zgodnie z wytycznymi ekspertów (17), co najmniej 5 takich dni w tygodniu oznacza poziom aktywności ruchowej, zaspokajający podstawowe potrzeby młodego człowieka. Podwyższony poziom stresu psychologicznego (dystres) występowanie przynajmniej 3 spośród 12 objawów złego samopoczucia psychicznego, mierzonego za pomocą skróconej wersji Kwestionariusza Ogólnego Stanu Zdrowia tj. skali GHQ-12 D. Goldberga (14).
4 Częstość występowania czynników ryzyka miażdżycy u młodzieży w wieku 16 i 18 lat 99 Wzór zachowania A (WZA) zachowania typu rywalizacji, niecierpliwości, pośpiechu i wrogości. Wynik ogólny dla tego wzoru zachowania, zgodnie z wytycznymi autorów Skali TAB (7-10 sten) wynosi: punktów dla chłopców oraz punktów dla dziewcząt (15). Współwystępowanie czynników ryzyka miażdżycy - występowanie trzech lub więcej czynników ryzyka, spośród pięciu badanych. Zastosowane analizy statystyczne Ocena częstości występowania każdego z pięciu wybranych czynników ryzyka miażdżycy: nadwagi, palenia tytoniu, niedostatku aktywności fizycznej, wzoru zachowania A i dystresu u młodzieży w zależności od typu szkoły i płci. Istotność związków między analizowanymi zmiennymi oceniano za pomocą testu chi 2 dla tabel krzyżowych; Ocena częstości występowania mnogich ( 3) czynników ryzyka miażdżycy w zależności od płci, wieku oraz typu szkoły test chi 2 dla tabel krzyżowych; Modele wielowymiarowe do zbadania wpływu wszystkich zmiennych objaśniających (płeć, wiek/klasa oraz typ szkoły) na występowanie mnogich czynników ryzyka miażdżycy. Obliczono iloraz szans (OR Odds ratio), z 95% przedziałem ufności (CI confidence interval). We wszystkich przeprowadzonych analizach, za poziom istotności statystycznej przyjęto wartość p<0,05. Do analiz statystycznych wykorzystano pakiet SPSS v.14. niedostatku ruchu, dystresu oraz wzoru Częstość występowania badanych czynników ryzyka przedstawiono w tabeli I. Najczęstszym czynnikiem ryzyka miażdżycy u badanych uczniów był niedostatek aktywności fizycznej (hipoaktywność), który istotnie częściej występował u uczniów w ZSZ niż w pozostałych typach szkół (p<0,05). Największe odsetki młodzieży palącej tytoń stwierdzono także w ZSZ, istotnie większe niż w pozostałych rodzajach szkół (p<0,001). Wśród uczniów LO były natomiast największe odsetki School type Atherosclerosis risk factors 1 Low physical Dystres 2 Psychological distress General Upper Secondary School School Technical School 80,2 77,1 72,4 84,7 84,5 85,5 44,7 52,4*** 42,8 54,2*** 27,0 Typ zachowania A 4 Overweight 42,7 54,4 27,0 28,1 28,1 11,0 17,0* 14,5 10,0 1 p<0,05 2 p<0,001 p<0,001 4 p<0,01
5 100 Maria Jodkowska i wsp. osób charakteryzujących się dystresem oraz typem zachowania A. Częstość występowania nadwagi nie różnicowała w sposób istotny statystycznie młodzieży z poszczególnych typów szkół. Wykazano istotne statystycznie różnice w częstości występowania mnogich czynników ryzyka miażdżycy u młodzieży uczęszczającej do różnych typów szkół (p<0,001, u chłopców p<0,001, u dziewcząt p=0,017). Największe odsetki osób posiadających trzy i więcej czynniki ryzyka miażdżycy stwierdzono u uczniów ZSZ (40,0%) u prawie co drugiej dziewczyny (47,5%) i u ponad co trzeciego chłopca (37,5%) (ryc. 1). Odsetki młodzieży o niekorzystnym profilu czynników ryzyka, uczęszczającej do techników oraz liceów ogólnokształcących, były zdecydowanie mniejsze (odpowiednio 25,5% i 26,9%), przy czym najmniejsze odsetki stwierdzono u chłopców z LO (18,3%). W grupie młodzieży z techników i ZSZ płeć nie różnicowała w sposób istotny statystycznie częstości występowania mnogich czynników ryzyka. Na podstawie analizy danych w odniesieniu do wieku/ /klasy w obrębie rodzaju szkoły stwierdzono, że częstość występowania mnogich czynników ryzyka miażdżycy rosła w sposób statycznie istotny wraz z wiekiem (między klasą I a III) tylko u uczniów LO (p<0,001) oraz LP (p=0,034) (ryc. 2). U uczniów techników obserwowano niewielki wzrost odsetka uczniów z mnogimi czynnikami ryzyka w okresie dwóch lat nauki w szkole (różnice nieistotne statystycznie). Natomiast w ZSZ odsetki młodzieży w klasach III, posiadającej niekorzystny profil czynników ryzyka miażdżycy, były nawet nieco mniejsze niż w klasach I (różnice nieistotne statystycznie) (ryc. 2). Najczęściej występujący wariant koincydencji trzech czynników ryzyka miażdżycy, spośród pięciu badanych to: hipoaktywność, dystres oraz palenie tytoniu. Łączne występowanie tych trzech czynników stwierdzono u 13% młodzieży, częściej u dziewcząt niż u chłopców (odpowiednio 18% i 8,2%, p<0,001). Ta triada czynników była obserwowana częściej u uczniów LP oraz ZSZ niż TECH i LO (p<0,001) (ryc. 3, wariant A). Nieco mniejszy odsetek młodzieży (12%) stanowili uczniowie z triadą: hipoaktywność, dystres i WZA. Ten zestaw czynników (ryc. 3, wariant B) występował najczęściej u uczniów LO i LP w porównaniu z uczniami pozostałych typów szkół (p=0,020). Trzeci, co do częstości występowania, wariant (10%) stanowiły: hipoaktywność, palenie tytoniu oraz WZA. Ta triada czynników występowała dwa razy częściej u uczniów ZSZ niż u młodzieży z innych typów szkół (p<0,001) (ryc. 3, wariant C). Wielowymiarowe modele do oceny W modelu wielowymiarowym utworzonym dla całej badanej grupy wykazano, że najsilniejszym predyktorem występowania mnogich czynników ryzyka u młodzieży było uczęszczanie do ZSZ. Uczniowie tych szkół mieli ponad dwukrotnie większe prawdopodobieństwo [OR=2,25 (1,58-3,21), p<0,001] występowania mnogich czynników ryzyka miażdżycy, w porównaniu z rówieśnikami z LO. Ponadto stwierdzono, że dziewczęta były prawie dwa razy częściej [OR=1,83 (1,51-2,23), p<0,001] zagrożone mnogimi czynnikami ryzyka miażdżycy w porównaniu z chłopcami, a młodzież starsza półtora razy [OR=1,46 (1,22-1,76), p<0,001] w porównaniu z młodszą (tab. II). Analiza modeli wielowymiarowych dokonana osobno dla chłopców i dziewcząt pozwoliła na ustalenie, że u chłopców, po uwzględnieniu wieku (klasy), zmiennymi istotnie wpływającymi na występowanie mnogich czynników ryzyka miażdżycy było uczęszczanie do ZSZ (OR=2,48; p<0,001) i technikum (OR=1,39, p=0,049) (tab. II). W przypadku dziewcząt, czynnikami predykcyjnymi było uczęszczanie do ZSZ (OR=2,05; p=0,029) oraz LP (OR=1,50; p<0,013). Analiza przedstawiona w pracy pozwala wskazać na zagrożenie czynnikami ryzyka miażdżycy znacznej części dorastającej młodzieży w Polsce oraz wyodrębnienie grupy z co najmniej trzema takimi czynnikami. Najczęstszym czynnikiem ryzyka (około 80%) u badanej młodzieży była niska aktywność fizyczna, która cechowała uczniów wszystkich typów szkół, a w kolejności palenie tytoniu (2/3 uczniów w ZSZ) oraz podwyższony poziom stresu psychologicznego i wzór zachowania A (30-40%) charakterystyczny przede wszystkim dla uczniów liceów. W naszym badaniu typ szkoły ponadgimnazjalnej różnicował u uczniów nie tylko częstość występowania poszczególnych czynników ryzyka miażdżycy, ale przede wszystkim współwystępowanie mnogich czynników oraz warianty ich koincydencji. Największy odsetek młodzieży zagrożonej współwystępowaniem czynników ryzyka miażdżycy zaobserwowano u uczniów ZSZ w wieku 16. lat (I klasa). Nie uległ on istotnym zmianom w ciągu 2 lat nauki. Obserwacje te mogą wskazywać, że określony styl życia, w tym zachowania antyzdrowotne zostały wypracowane u tej młodzieży wcześniej, a okres nauki w szkole ponadgimnazjalnej nie powodował już ich znaczącej modyfikacji. Zwrócono uwagę także na zagrożenie mnogimi czynnikami ryzyka wystąpienia miażdżycy uczniów LO i LP. Obserwowano u nich niepokojące zjawisko szybkiego (w okresie dwóch lat) narastania odsetka osób z niekorzystnym profilem czynników ryzyka miażdżycy. Zwiększała się grupa młodzieży, u której występował
6 Częstość występowania czynników ryzyka miażdżycy u młodzieży w wieku 16 i 18 lat 101 Ryc. 1. sclerosis coexistence.
7 102 Maria Jodkowska i wsp. Table II. in youth total and by gender. Explanatory variable Sex 18 lat 18 years School type Reference group General Upper Secondary School Technikum Technical School p p p <0,001 <0,001 0,004 <0,001 <0,001 0,007 0,011 0,125 <0,001 <0,001 niedostatek aktywności ruchowej, dystres oraz palenie tytoniu. Nauka w tym typie szkoły (zwłaszcza w LO) wiąże się z wytężoną pracą umysłową, dużą dawką stresu wynikającego z ustawicznej rywalizacji, przeciążenia uczniów wymaganiami przekraczającymi czasem ich możliwości oraz silnej presji otoczenia na osiąganie dobrych wyników w nauce (18, 19). Przedstawione, po raz pierwszy w Polsce, wyniki niniejszych badań wskazały na kumulowanie się czynników ryzyka wystąpienia miażdżycy istotnie częściej u dorastających dziewcząt niż chłopców. Wpisują się one w wyniki badań z różnych krajów, zwracając uwagę i podkreślając rolę płci żeńskiej w zachorowalności i umieralności na ChUK (20, 21). Wykazane w naszej pracy istotnie częstsze występowanie skumulowanych czynników ryzyka miażdżycy u dziewcząt, niż u chłopców, nakazuje zwrócenie uwagi na konieczność wczesnych działań prewencyjnych w odniesieniu do tej grupy. Większość młodych kobiet nie postrzega bowiem chorób układu krążenia jako realnego zagrożenia zdrowotnego dla samych siebie, a także nie posiada wiedzy na temat czynników ryzyka wystąpienia tych schorzeń (22). Według współczesnej wiedzy to płeć męska jest uznawana za niezależny czynnik ryzyka ChUK w młodym wieku, a kobiety w wieku przedmenopauzalnym są przed tymi chorobami hormonalnie chronione. Analizy porównawcze całej populacji kobiet i mężczyzn wykazały jednak, że kobiety równie często jak mężczyźni zapadały na choroby miażdżycopochodne, ale przeciętnie 10 lat później w porównaniu z mężczyznami tej samej grupy wieku, a umierały z tego powodu lat później. Zjawiska te były jedną z przyczyn przeoczenia przez środowisko medyczne zarówno klinicystów jak i epidemiologów początku epidemii ChUK wśród kobiet (20). Jak wspomniano na wstępie, identyfikacja grupy młodzieży, u której występuje najwięcej czynników ryzyka, pozwala na skierowanie do niej odpowiednich interwencji prewencyjnych. Obejmują one działania w kierunku wczesnego rozpoznania czynników ryzyka wystąpienia miażdżycy u dzieci i młodzieży, jako integralnej części programu badań przesiewowych prowadzonych przez pielęgniarki szkolne oraz profilaktycznych badań lekarskich populacji w wieku szkolnym (23). Znaczącą rolę odgrywa też edukacja zdrowotna będąca głównym elementem profilaktyki pierwszorzędowej (pierwotnej). Profilaktyka pierwotna ChUK stwarza największe możliwości zmniejszenia zagrożenia tymi chorobami. Działania populacyjne, w tym edukacja zdrowotna prowadzona w szkole, połączona ze świadomym uczestnictwem w tym procesie uczniów, nauczycieli i rodziców, stanowi podstawę do kształtowania zdrowego modelu życia. Program szkolnej profilaktyki powinien być ukierunkowany na redukcję czynników ryzyka, przede wszystkim niskiej aktywności ruchowej, palenia tytoniu oraz kształtowanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, złością i innymi negatywnymi emocjami. Szczególna rola przypada tu nauczycielom wychowania fizycznego, którzy powinni motywować młodzież do większej aktywności fizycznej m.in. przez efektywniejszą i bliższą potrzebom uczniów realizację zajęć wychowania fizycznego w szkołach (24). 1. Znaczne zróżnicowanie występowania czynników ryzyka miażdżycy u młodzieży z różnych typów szkół
8 Częstość występowania czynników ryzyka miażdżycy u młodzieży w wieku 16 i 18 lat 103 ponadgimnazjalnych wymaga dobrego zdefiniowania działań profilaktycznych oraz opracowania programu edukacji zdrowotnej, w zależności od typy szkoły. 2. Główną grupę docelową w zakresie promocji zdrowia, powinni stanowić uczniowie ZSZ (największe odsetki zagrożonych przedwczesnym rozwojem miażdżycy). 1. Kavey R.E., Daniels R.S., Lauer R.M., Atkins D.L., Hayman L.L., Taubert K.: American Heart Association. Guidelines for primary prevention of atherosclerotic cardiovascular disease beginning in childhood. Circulation, 2003, 107, Woynarowska B., Jodkowska M.: Zapobieganie przedwczesnemu rozwojowi miażdżycy. [W:] Woynarowska B (red.): Profilaktyka w pediatrii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Kannel W.B.: Some lessons in cardiovascular epidemiology from Framingham. Am. J. Cardiol., 1976, 32(2), Berenson G.S., Srinivasan S.R., Bao W., Newman W.P., Tracy R.E., Wattingney W.A.: Association between multiple cardiovascular risk factors and atherosclerosis in children and young adults. N. Eng. J. Med., 1998, 338, Skoczyńska A:. Patogeneza miażdżycy. Elsevier Urban & Partner, Wrocław Kołoło H.: Aktywność fizyczna. [W:] Mazur J (red.): Status materialny rodziny i otoczenia a samopoczucie i styl życia młodzieży 15-letniej. Wyniki badań HBSC w ujęciu środowiskowym. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa Oblacińska A., Kołoło H., Mazur J.: Socjoekonomiczne uwarunkowania dysharmonii rozwoju fizycznego młodzieży 15-letniej w Polsce. Med. Wieku Rozwoj., 2008, 12(2, cz. I), Mazur J., Woynarowska B., Kowalewska A.: Wybrane wskaźniki palenia tytoniu przez młodzież 15-letnią w Polsce na tle międzynarodowych statystyk. Przegl. Lek., 2008, 65, Bobrowski K.: Zdrowie psychiczne i zachowania ryzykowne 15-latków badania mokotowskie. Alkoholizm i narkomania, 2006, 19(3), Krawczyk M., Czarniak P., Szcześniak P., Król E., Pakalska-Korcala A., Kusiak A., Molęda-Ciszewska B., Ignaszewska-Wyrzykowska A., Wyrzykowski B., Zdrojewski T.: The prevalence of risk factors for atherosclerosis among middle school students in Sopot, Poland: results of the SOPKARD 15 programme. Kardiol. Pol., 2011, 69(6), Kołaczek B.: Podstawowe uwarunkowania społeczne dostępu młodzieży do kształcenia. Polityka społeczna 2005, 1, Mazur J., Małkowska-Szkutnik A. (red.): Wyniki badań HBSC Raport techniczny. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa Curie C., Roberts C., Morgan A., Smith R., Settertobulte W., Samdal O., Rasmussen V. (red.):young people s health in context. Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study: international report from 2001/2002 survey. Health Policy for Children and Adolescents, No. 4. WHO, Copenhagen Goldberg D., Williams P.: Podręcznik dla użytkowników Kwestionariusza Ogólnego Stanu Zdrowia [W:] Dudek B (red.): Ocena zdrowia psychicznego na podstawie badań kwestionariuszami Davida Goldberga. Instytut Medycyny Pracy, Łódź Ogińska-Bulik N., Juczyński Z.: Skala Typu A/B-wersja DM-TAB. [W:] Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Juczyński Z (red.), Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa 2001, Krzyżaniak A (red.): Ciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży. Normy, monitorowanie, profilaktyka. Zakład Epidemiologii Katedry Medycyny Społecznej Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań Prochaska J.J., Sallis J.F., Long B.: A physical activity screening measure for use with adolescents in primary care. Arch. Pediatr. Adolesc. Med., 2001, 155, Mularska M.: Uczeń i stres. Lider, 2001, 1, 131, Formański J.: Psychologia środowiskowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Collins P., Rosano G., Casey C., Daly C., Gambacciani M., Hadji P., Kaaja R., Mikkola.T, Palacios S., Preston R.., Simon T., Stevenson J., Stramba-Badiale M.: Zwalczanie czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego u kobiet w okresie okołomenopauzalnym wspólne stanowisko kardiologów i ginekologów europejskich. Kardiol. Pol., 2007, 65, Rynkiewicz A.: Prewencja chorób serca i naczyń wśród kobiet w Europie. Przegląd menopauzalny 2008, 3, Mosca L., Jones WK., King KB., Ouyang P., Redberg RF., Hill MN.: Awareness, perception, and knowledge of heart risk and prevention among women in the United States. American Heart Association Women s Heart Disease and Stroke Campaign Task Force. Arch. Fam. Med., 2000, 9, Oblacińka A, Woynarowska B.: Profilaktyczne badania lekarskie dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. [W:] Profilaktyczne badania lekarskie i inne zadania lekarza w opiece zdrowotnej nad uczniami. Instytutu Matki i Dziecka, Warszawa Jodkowska M., Oblacińska A., Tabak I., Radiukiewicz K.: Rola nauczycieli wychowania fizycznego w opiece czynnej nad uczniami z nadwagą i otyłością. Med. Wieku Rozwoj. 2010, 14(2), Adres do korespondencji: Maria Jodkowska Zakład Ochrony i Promocji Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka ul. Kasprzaka17a, Warszawa maria.jodkowska@imid.med.pl Używane skróty: ChUK Choroby układu krążenia LO Liceum ogólnokształcące LP Liceum profilowane TECH Technikum TAB Skala do badania Typu zachowania A/B WZA Wzór zachowania A ZSZ Zasadnicze szkoły zawodowe GHQ (General Health Questionnaire) Kwestionariusz Ogólnego Stanu Zdrowia używany do oceny stanu zdrowia psychicznego HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) Badania nad zachowaniami zdrowotnymi młodzieży szkolnej MVPA (Moderate-to-Vigorous Physical Activity) Umiarkowana do intensywnej aktywność fizyczna
POSTRZEGANE BARIERY W PODEJMOWANIU AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ MŁODZIEŻY W POLSCE*
PRZEGL EPIDEMIOL 2015; 69: 169-173 Zdrowie publiczne Maria Jodkowska, Joanna Mazur, Anna Oblacińska POSTRZEGANE BARIERY W PODEJMOWANIU AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ MŁODZIEŻY W POLSCE* Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży,
Bardziej szczegółowoAKTUALNE TRENDY UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC. Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka
AKTUALNE TRENDY OTYŁOŚCI I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka Informacja o badaniach HBSC Sieć HBSC obejmuje 43 kraje/regiony Europy i Ameryki
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoZnaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z otyłością
Znaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z otyłością dr n. hum. Izabela Tabak Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka Dlaczego warto zajmować się
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 520 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 520 SECTIO D 2005 Zakład Wychowania Zdrowotnego Wydział Nauk Przyrodniczych Uniwersytet Szczeciński Kierownik prof. zw.
Bardziej szczegółowopożycie alkoholu przez uczniów po 18. roku życia uczęszczających do warszawskich szkół ponadgimnazjalnych
P R A C A O R Y G I N A L N A Mariola Joanna Pietrzak, Zofia Sienkiewicz, Jacek Imiela Zakład Pielęgniarstwa Społecznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny S pożycie przez uczniów po. roku życia uczęszczających
Bardziej szczegółowoAs zdolny do zajęć bez ograniczeń, uprawiający dodatkowo sport; B zdolny do zajęć WF z ograniczeniami; Bk zdolny do zajęć WF z ograniczeniami,
Pielęgniarka szkolna Pielęgniarka szkolna od 1992 roku jest jedynym profesjonalnym pracownikiem ochrony zdrowia na terenie placówki szkolno-wychowawczej. Pełni ona główną rolę w profilaktycznej opiece
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZDROWOTNY Profilaktyka zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku 16 17 lat
PROGRAM ZDROWOTNY Profilaktyka zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku 16 17 lat zrealizowany w 2013 roku na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego, koordynowany przez Fundację
Bardziej szczegółowoCz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest:
Cz. II. Metodologia prowadzonych badań Rozdz. 1. Cele badawcze Celem badawczym niniejszego projektu jest: 1. Analiza zachowań zdrowotnych, składających się na styl życia Wrocławian: aktywność fizyczna,
Bardziej szczegółowoMotywy picia alkoholu a zachowania problemowe młodzieży
remedium Profilaktyka problemowa i promocja zdrowia psychicznego 2013 luty Motywy picia alkoholu a zachowania problemowe młodzieży Joanna Mazur W badaniach uwarunkowań picia alkoholu przez młodzież coraz
Bardziej szczegółowoSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ZDROWIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ (NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ HBSC) Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka
SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ZDROWIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ (NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ HBSC) Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka Informacje o badaniach HBSC 213/14 44 kraje członkowskie sieci HBSC (Health Behaviour
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoJerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Bardziej szczegółowoWrocławskich Gimnazjów i Szkół Podstawowych
Sprawozdanie z badań przesiewowych realizowanych w latach 2015-2018 wśród uczniów klas pierwszych gimnazjów i klas czwartych szkół podstawowych Wrocławskich Gimnazjów i Szkół Podstawowych w ramach Ogólnopolskiego
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowo1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne
Formularz zgłoszenia udziału w Konkursie Zdrowy Samorząd Gmina Miasta Sopotu ul. Kościuszki 25/27 81-704 Sopot 1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne Program wczesnego
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoPONS (łac. most) Kielce, 18 marca 2011
Kielce, 18 marca 2011 Badanie PONS PONS (łac. most) POlish-Norwegian i Study Projekt PONS jest współfinansowany przez Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych. Głównym wykonawcą projektu jest Centrum Onkologii
Bardziej szczegółowoSTAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii
STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii W trosce o młode pokolenie. Jak wychować zdrowe dziecko? Konferencja prasowa 09.09.2015 Sytuacja demograficzna
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoWychowanie do życia w rodzinie
Wychowanie do życia w rodzinie SZKOŁA PODSTAWOWA Wychowanie do życia w rodzinie w szkole podstawowej 1 czy jak na Zachodzie? Czy są uzasadnione obawy wielu rodziców wobec nacisku niektórych środowisk i
Bardziej szczegółowomgr Dorota Lasota Wpływ alkoholu etylowego na ciężkość obrażeń ofiar wypadków komunikacyjnych Streszczenie Wstęp
mgr Dorota Lasota Wpływ alkoholu etylowego na ciężkość obrażeń ofiar wypadków komunikacyjnych Streszczenie Wstęp Wypadki komunikacyjne są istotnym problemem cywilizacyjnym, społecznym i medycznym. Są jedną
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowoOpracowanie: Maria Jaśko-Kubiak PPP Jaworzno Anna Skrzydłowska PPP Jaworzno
1 Opracowanie: Maria Jaśko-Kubiak PPP Jaworzno Anna Skrzydłowska PPP Jaworzno Wybór szkoły ponadgimnazjalnej jest jedną z pierwszych kluczowych decyzji podejmowanych przez młodego człowieka. Determinuje
Bardziej szczegółowoWybrane metody i techniki gromadzenia danych A N N A B O R K O W S K A
Wybrane metody i techniki gromadzenia danych A N N A B O R K O W S K A O Ś R O D E K R O Z W O J U E D U K A C J I Profilaktyka oparta na diagnozie Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez: 1)
Bardziej szczegółowoBank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne. Zdrowie środowiskowe
Bank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne Zdrowie środowiskowe 1. Podaj definicję ekologiczną zdrowia i definicję zdrowia środowiskowego. 2. Wymień znane Ci czynniki fizyczne
Bardziej szczegółowoZróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku.
Zróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku. Objaśnienia. Materiałem badawczym były informacje zawarte w kartach zgonów, które przeniesione zostały na komputerowy
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. Zarys Projektu
Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego Zarys Projektu Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Centrum Onkologii Projekt współfinansowany
Bardziej szczegółowoSzkolnictwo zawodowe w wybranych powiatach w roku szkolnym 2016/2017 dane GUS
Szkolnictwo zawodowe w wybranych powiatach w roku szkolnym 2016/2017 dane GUS Według danych zaprezentowanych 31.10.2017 r. przez Główny Urząd Statystyczny 1 w opracowaniu pt. Oświata i wychowanie w roku
Bardziej szczegółowoZróżnicowanie wyników egzaminu maturalnego z geografii na poziomie podstawowym w latach
dr Mariola Tracz Akademia Pedagogiczna w Krakowie Uczenie się i egzamin w oczach nauczyciela Zróżnicowanie wyników egzaminu maturalnego z geografii na poziomie podstawowym w latach 2005-2008 Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoZapobieganie problemom zdrowotnym dzieci i młodzieży poprzez aktywność fizyczną.
Zapobieganie problemom zdrowotnym dzieci i młodzieży poprzez aktywność fizyczną. Dr n. med. Joanna Ruszkowska Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi PABIANICE, 30
Bardziej szczegółowoW zdrowym ciele zdrowy duch
W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie
Bardziej szczegółowootyłości, jako choroby nie tylko groźnej samej w sobie, lecz sprzyjającej rozwojowi wielu innych schorzeń skracających życie współczesnemu
Informacja o Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy ( KIK/34) pt. Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym poprzez edukację społeczeństwa w zakresie żywienia i aktywności fizycznej
Bardziej szczegółowo2. Młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole
17 2. Młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole 2.1. Zjawisko przemocy w szkołach w opiniach badanych uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowohttp://bydgoszcz.stat.gov.pl/
Niniejsze opracowanie ma na celu przedstawienie zmian w zakresie edukacji osób dorosłych w województwie kujawsko-pomorskim w latach szkolnych 2004/05-2013/14. Dane dotyczące edukacji osób dorosłych (liczby
Bardziej szczegółowoMichał Sitek Różnicowanie się ścieżek kształcenia ogólnego i zawodowego
Michał Sitek Różnicowanie się ścieżek kształcenia ogólnego i zawodowego Ścieżki kształcenia ogólnego i zawodowego W Polsce uczestnictwo w kształceniu średnim było i jest relatywnie wysokie w porównaniu
Bardziej szczegółowoPoprawa dostępu do wysokiej jakości. usług profilaktyki zdrowotnej. na obszarze funkcjonalnym Poznania
Poprawa dostępu do wysokiej jakości usług profilaktyki zdrowotnej na obszarze funkcjonalnym Poznania Agnieszka Wojtecka Gdański Uniwersytet Medyczny 1. Poprawa dostępu do wysokiej jakości usług profilaktyki
Bardziej szczegółowoPALENIE A PROKREACJA I POLITYKA LUDNOŚCIOWA
XIV konferencja Tytoń albo Zdrowie im. prof. F. Venuleta Warszawa 8 9 grudnia 2011 roku VI sesja plenarna Społeczne wymiary działalności antytytoniowej w latach 1991-2011: polityka ludnościowa, edukacja.
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoCzynniki wpływające na aktywność zawodową osób starszych. Analiza ekonometryczna
Czynniki wpływające na aktywność zawodową osób starszych Analiza ekonometryczna Problemy Polska należy do krajów o najmłodszym wieku wycofania się z rynku pracy Aktywność zawodowa osób starszych w Polsce
Bardziej szczegółowoEdukacja i profilaktyka zdrowotna Kod przedmiotu
Edukacja i profilaktyka zdrowotna - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Edukacja i profilaktyka zdrowotna Kod przedmiotu 05.9-WP-PSP-EPZ-C_pNadGen9JWEG Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki,
Bardziej szczegółowoANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO. 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego
ANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego Analiza opracowana na podstawie publikacji GUS, Departamentu Badań Demograficznych
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ ŻEGLUGI ŚRÓDLĄDOWEJ IM. KMDR. B. ROMANOWSKIEGO W NAKLE NAD NOTECIĄ
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ ŻEGLUGI ŚRÓDLĄDOWEJ IM. KMDR. B. ROMANOWSKIEGO W NAKLE NAD NOTECIĄ PODSTAWA PRAWNA Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26.10.1982r.
Bardziej szczegółowoWYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A)
SUM - WLK 2013 WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A) Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda POLSKI STANDARD KSZTAŁCENIA HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA Uwarunkowania stanu zdrowia. Znaczenie chorobotwórcze czynników
Bardziej szczegółowoNarodowy Program Zdrowia
Narodowy Program Zdrowia jako narzędzie realizacji polityki zdrowotnej Łódź, 27 października 2011 r. 1 Rozwój gospodarczy i społeczny społeczeństwa jest w znacznym stopniu uwarunkowany zdrowiem społeczeństwa.
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY DLA I i II roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY DLA I i II roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Zdrowe żywienie i aktywność fizyczna - promocją
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoZałącznik do uchwały nr 12/2012/2013z dnia 25 lutego 2013 r. SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI PUBLICZNEGO GIMNAZJUM IM. MARKA KOTAŃSKIEGO W GÓRALICACH
Załącznik do uchwały nr 12/2012/2013z dnia 25 lutego 2013 r. SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI PUBLICZNEGO GIMNAZJUM IM. MARKA KOTAŃSKIEGO W GÓRALICACH Młodzież powinna być tak prowadzona, by umiała wyprzeć
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ PUBLICZNYCH IM. KARD. IGNACEGO JEŻA W BRZEŻNIE ROK SZKOLNY 2014/2015
PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ PUBLICZNYCH IM. KARD. IGNACEGO JEŻA W BRZEŻNIE ROK SZKOLNY 2014/2015 I.WSTĘP Program Profilaktyki obowiązuje w Zespole Szkół Publicznych im. Kard. Ignacego Jeża w Brzeżnie.
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoWykłady: 20 godziny Seminaria: 10 godzin Ćwiczenia: 10 godzin
Jednostka prowadząca kierunek: Zakład Zdrowia Publicznego Kierunek: Zdrowie publiczne Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna III rok I 0 studia stacjonarne Pedagogika zdrowia Punkty ECTS: Wykłady: 20 godziny
Bardziej szczegółowoBADANIE BIOFIZYCZNE WYDOLNOŚCI UKŁADU KRĄŻENIA MŁODZIEŻY LICEALNEJ
BADANIE BIOFIZYCZNE WYDOLNOŚCI UKŁADU KRĄŻENIA MŁODZIEŻY LICEALNEJ Katarzyna Gliniewicz, VI Liceum Ogólnokształcące w Szczecinie Opiekunowie: mgr Piotr Chmiel, dr Aneta Mika Plan prezentacji Biofizyka
Bardziej szczegółowoWystępowanie urazów wymagających pomocy medycznej u młodzieży gimnazjalnej w zależności od masy ciała i poziomu aktywności fizycznej
298 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 298-303 Występowanie urazów wymagających pomocy medycznej u młodzieży gimnazjalnej w zależności od masy ciała i poziomu aktywności fizycznej Incidence of medically
Bardziej szczegółowoAKTYWNOŚĆ FIZYCZNA JAKO METODA ZAPOBIEGANIA CHOROBOM SERCA W OPINII I PRAKTYCE UCZESTNIKÓW SONDAŻU REPREZENTATYWNEGO W POLSKIM PROJEKCIE 400 MIAST
Ann. Acad. Med. Gedan., 2006, 36, 201 209 MARZENA ZARZECZNA-BARAN 1, EWA WOJDAK-HAASA 1, JOLANTA PĘGIEL-KAMRAT 1, TOMASZ ZDROJEWSKI 2, BOGDAN WYRZYKOWSKI 3 AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA JAKO METODA ZAPOBIEGANIA CHOROBOM
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ GIMNAZJUM I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO W DOBRZEJEWICACH
ZESPOŁU SZKÓŁ GIMNAZJUM I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO W DOBRZEJEWICACH NA LATA: 2015/2016, 2016/2017, 2017/2018 1. WSTĘP Szkolny Program Profilaktyki powstał w oparciu
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoAnna Borkowska Wydział Wychowania i Profilaktyki Ośrodek Rozwoju Edukacji
Zjawisko wczesnego kończenia nauki w Polsce i główne wnioski z raportu tematycznego Eurydice Tackling Early Leaving from Education and Training in Europe: Strategies, Policies and Measures Anna Borkowska
Bardziej szczegółowoPercepcja profilaktyki szkolnej i domowej wśród nastolatków Mira Prajsner
OFERTA BADAWCZA Percepcja profilaktyki szkolnej i domowej wśród nastolatków Mira Prajsner Konsultacja Naukowa: dr Ewa Stępień Kontakt telefoniczny: 0 604 634 580 Kontakt mailowy: mirabo@mirabo.pl; miraprajs@o2.pl
Bardziej szczegółowoPIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA
PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA Wraz z postępem cywilizacyjnym nasz styl życia dorosłych, dzieci, młodzieży zmienia się niestety nie zawsze na lepsze, co ma swoje konsekwencje również w odniesieniu
Bardziej szczegółowoI STANU ODŻYWIENIA U POLSKICH 13-LATKÓW W PIERWSZEJ DEKADZIE XXI WIEKU 1
PRZEGL EPIDEMIOL 2010; 64: 565-570 Zdrowie publiczne Maria Jodkowska, Anna Oblacińska, Izabela Tabak, Krystyna Mikiel-Kostyra WYSTĘPOWANIE ZABURZEŃ WZRASTANIA I STANU ODŻYWIENIA U POLSKICH 13-LATKÓW W
Bardziej szczegółowoJoanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia
Joanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7, 89-93 2007
Bardziej szczegółowoAlicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
Bardziej szczegółowoZapytanie ofertowe. Zamawiający:
Zapytanie ofertowe Zamawiający: Wrocławskie Centrum Zdrowia SP ZOZ,Sekcja do Spraw Programów Zdrowotnych i Promocji Zdrowia, 53-208 Wrocław, ul.podróżnicza 26/28, tel.71/335-29- 69/60, fax 71 / 335-29-69/68
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Gimnazjum im. Jana Pawła II w Pisarzowicach
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Gimnazjum im. Jana Pawła II w Pisarzowicach PROFILAKTYKA to proces wspomagania człowieka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu,
Bardziej szczegółowoProfilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieŝą w środowisku nauczania i wychowania na terenie lubelszczyzny
Lubelskie Centrum zdrowia Publicznego w Lublinie Zakład Ochrony Zdrowia Matki i Dziecka Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieŝą w środowisku nauczania i wychowania na terenie lubelszczyzny
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoPRYWATNA SZKOŁA PODSTAWOWA MORSKA KRAINA W KOŁOBRZEGU. SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI na lata 2013 2019
PRYWATNA SZKOŁA PODSTAWOWA MORSKA KRAINA W KOŁOBRZEGU SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI na lata 2013 2019 Profilaktykę należy rozumieć jako działania stwarzające człowiekowi okazję aktywnego gromadzenia różnych
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI. w III Liceum Ogólnokształcącym im. prof. T. Kotarbińskiego w Zielonej Górze na cykl kształcenia
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI w III Liceum Ogólnokształcącym im. prof. T. Kotarbińskiego w Zielonej Górze na cykl kształcenia 2015-2018 1 Szkolny program profilaktyki opracowano w oparciu o: I. Przepisy
Bardziej szczegółowoEpidemiologia cukrzycy
Cukrzyca kiedyś Epidemiologia Epidemiologia - badanie występowania i rozmieszczenia stanów lub zdarzeń związanych ze zdrowiem w określonych populacjach oraz wpływu czynników wpływających na stan zdrowia
Bardziej szczegółowoNarodowy Program Zdrowia
Narodowy Program Zdrowia jako narzędzie realizacji polityki zdrowotnej Szczecin, 21 listopada 2011 r. Kalisz Pomorski 1 Rozwój gospodarczy i społeczny społeczeństwa jest w znacznym stopniu uwarunkowany
Bardziej szczegółowo1. Metodologiczne podstawy badań wśród uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa
9 1. Metodologiczne podstawy badań wśród uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa 1.1. Wprowadzenie do badań, metoda i materiał badawczy Badania zrealizowane zostały w maju i czerwcu
Bardziej szczegółowoDuŜo wiem, zdrowo jem
DuŜo wiem, zdrowo jem Projekt edukacyjny: Pogadanki do dzieci w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz prezentacje do ich rodziców Cel projektu: Podniesienie świadomości na temat odżywiania
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr 325/2017 RADY MIASTA ZGORZELEC z dnia 28 listopada 2017 roku
UCHWAŁA Nr 325/2017 RADY MIASTA ZGORZELEC z dnia 28 listopada 2017 roku w sprawie uchwalenia Programu polityki zdrowotnej pn. Program zwiększania dostępności do świadczeń pielęgniarki/ higienistki szkolnej
Bardziej szczegółowoW Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ:
W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: "Profilaktyka raka szyjki macicy"- dla wszystkich Pań w wieku 25-59 lat, które nie miały
Bardziej szczegółowoMłodzież Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole, używania środków psychoaktywnych i uzależnień behawioralnych
Młodzież Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole, używania środków psychoaktywnych i uzależnień behawioralnych Narkotyki, alkohol, papierosy dopalacze, przemoc czy problem istnieje w naszej
Bardziej szczegółowoRecenzja pracy doktorskiej mgr Joanny Marczulin. Nieprawidłowości masy ciała i zaburzenia lipidowe a czynniki psychospołeczne u młodzieży gimnazjalnej
Prof. dr hab. med. Wojciech Hanke Recenzja pracy doktorskiej mgr Joanny Marczulin Nieprawidłowości masy ciała i zaburzenia lipidowe a czynniki psychospołeczne u młodzieży gimnazjalnej Alarmujące wyniki
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA
DOA-ZP-VIII.271.17.2015 Załącznik nr 1 do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA 1. Przedmiot zamówienia wg Wspólnego Słownika Zamówień (CPV) 92312110-5 Usługi świadczone przez producentów teatralnych.
Bardziej szczegółowoWyniki badania profilaktyki lekarskiej w zakresie porad żywieniowych dla dzieci do lat 3
Warszawa, 29 maja 2013 roku Wyniki badania profilaktyki lekarskiej w zakresie porad żywieniowych dla dzieci do lat 3 Cele badania Badanie przeprowadzono w celu poznania dodatkowych przyczyn złej sytuacji
Bardziej szczegółowoBożena Jodczyk, Valentina Todorovska-Sokołowska, Katarzyna Stępniak Raport Profilaktyka palenia tytoniu w szkole
Raport Profilaktyka palenia tytoniu w szkole opracowany na podstawie wyników badań ankietowych przeprowadzonych przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w szkołach promujących zdrowie w Polsce w 2013 roku Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE
EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE Dane krajowe zostały opracowane na podstawie informacji przekazanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (zwany dalej NIZP-PZH) oraz zamieszczonych
Bardziej szczegółowoProgramy zdrowotne w praktyce. Współpraca z placówkami medycznymi Małgorzata Stelmach - Fundacja MSD dla Zdrowia Kobiet Warszawa, 21 kwietnia 2015
FORUM INNOWACYJNA OCHRONA ZDROWIA Programy zdrowotne w praktyce. Współpraca z placówkami medycznymi Małgorzata Stelmach - Fundacja MSD dla Zdrowia Kobiet Warszawa, 21 kwietnia 2015 Fundacja MSD dla Zdrowia
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska
WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015: zjednoczenie wysiłków społeczeństwa i administracji publicznej prowadzące do zmniejszenia nierówności i poprawy
Bardziej szczegółowoNarodowy Program Zdrowia
Narodowy Program Zdrowia jako narzędzie realizacji polityki zdrowotnej Rzeszów, 27 maja 2011 r. 1 Rozwój gospodarczy i społeczny społeczeństwa jest w znacznym stopniu uwarunkowany zdrowiem społeczeństwa.
Bardziej szczegółowoPROBLEM UŻYWANIA ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH PRZEZ MŁODZIEŻ. BADANIA UCZNIÓW SZKÓŁ ŁÓDZKICH
PROBLEM UŻYWANIA ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH PRZEZ MŁODZIEŻ. BADANIA UCZNIÓW SZKÓŁ ŁÓDZKICH Jan Chodkiewicz, Zygfryd Juczyński Zakład Psychologii Zdrowia Instytutu Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego WSTĘP
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYCZNY XLVI Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Czarnieckiego na rok szkolny 2011/2012
PROGRAM PROFILAKTYCZNY XLVI Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Czarnieckiego I. Wstęp Okres dojrzewania to czas, w którym młodzież często podejmuje zachowania ryzykowne co
Bardziej szczegółowoSfinansowano ze środków Gminy Miasta Gdańska INFORMACJA DLA RODZICÓW. Zgoda rodziców na udział w programie Ankieta przesiewowa dla rodziców
Sfinansowano ze środków Gminy Miasta Gdańska INFORMACJA DLA RODZICÓW Zgoda rodziców na udział w programie Ankieta przesiewowa dla rodziców Drodzy Rodzice! Zdrowie jest dobrem, które można chronić, przywracać,
Bardziej szczegółowoMałgorzata Rajter-Bąk dr Jacek Gajek
SZKOLENIA PSYCHOLOGICZNO- ZDROWOTNE JAKO INWESTYCJA W KSZTAŁTOWANIE ŚWIADOMOŚCI PROZDROWOTNEJ KADRY MENEDŻERSKIEJ, CZYLI WPŁYW ZDROWIA KADRY ZARZĄDZAJĄCEJ NA WYNIK FINANSOWY ZARZĄDZANYCH PRZEDSIĘBIORSTW
Bardziej szczegółowoProfilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia. Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka
Profilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka KIERUNKI DZIAŁAŃ tworzenie prawa realizacja programów polityki zdrowotnej współpraca
Bardziej szczegółowoStan zdrowia, problemy i potrzeby zdrowotne pracowników w kontekście struktury wieku i starzenia się
Stan zdrowia, problemy i potrzeby zdrowotne pracowników w kontekście struktury wieku i starzenia się Eliza Goszczyńska Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytut Medycyny Pracy im. prof.
Bardziej szczegółowoZESPÓŁ SZKÓŁ NR 10 im. Bolesława Chrobrego w Koszalinie SZKOLNY PROGRAM
ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 10 im. Bolesława Chrobrego w Koszalinie SZKOLNY PROGRAM PROMOCJI ZDROWIA na lata 2014-2018 1 KOSZALIN, WRZESIEŃ 2014 1. Tworzymy szkołę promującą zdrowie Zdrowie stan pełnego fizycznego,
Bardziej szczegółowoKuratorium Oświaty w Kielcach
Programy z zakresu profilaktyki zdrowotnej, bezpieczeństwa i higieny w środowisku szkolnym rekomendowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Bożena Kropisz starszy wizytator Kuratorium Oświaty w Kielcach
Bardziej szczegółowo