Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieŝą w środowisku nauczania i wychowania na terenie lubelszczyzny

Transkrypt

1 Lubelskie Centrum zdrowia Publicznego w Lublinie Zakład Ochrony Zdrowia Matki i Dziecka Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieŝą w środowisku nauczania i wychowania na terenie lubelszczyzny Populacja dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym, ze względu na moŝliwość wystąpienia zaburzeń zdrowia i rozwoju oraz duŝą częstość występowania zachowań ryzykownych, wymaga zapewnienia profilaktycznej opieki zdrowotnej, której celem jest: - wspieranie rozwoju oraz edukacji dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym, - współdziałanie na rzecz ochrony i promocji zdrowia uczniów. Głównym celem Rządowego Programu,, Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieŝą w środowisku nauczania i wychowania, którego wdraŝanie rozpoczęto w 2004 roku, jest zapewnienie wszystkim uczniom równego dostępu do opieki medycznej oraz poprawę jej jakości. Równy dostęp do profilaktycznej opieki zdrowotnej rozumiany jest jako zapewnienie jednakowego jej poziomu uczniom, bez względu na miejsce i region zamieszkania oraz typ szkoły, do której uczęszcza uczeń. Jednym z uwarunkowań zdrowia dzieci i młodzieŝy jest poziom dostępności promocji zdrowia i szeroko pojętej profilaktyki obejmującej działania podejmowane w celu zapobiegania chorobom i innym zaburzeniom w stanie zdrowia. Tradycyjnie wyróŝnia się trzy fazy profilaktyki: Pierwszorzędową: ukierunkowaną na wszystkich uczniów w wieku rozwojowym (szczepienia ochronne, edukacja zdrowotna, grupowa profilaktyka próchnicy zębów).

2 Drugorzędową: skierowaną do uczniów ze zwiększonym ryzykiem rozwoju zaburzeń i obejmującej wczesne ich wykrywanie (program badań przesiewowych i profilaktycznych badań lekarskich). Trzeciorzędową: obejmującą poradnictwo czynne dotyczące uczniów z problemami zdrowotnymi, społecznymi i szkolnymi, przewlekle chorych i niepełnosprawnych, którego celem jest zapobieganie dalszym niepomyślnym skutkom tych zaburzeń. Dla zapewnienia wszystkim uczniom w Polsce równej dostępności do profilaktycznej opieki zdrowotnej i dobrej jakości tej opieki niezbędne jest funkcjonowanie systemu, którego elementy stanowią: 1. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami sprawowana przez: - pielęgniarkę lub higienistkę na terenie szkoły, - lekarza poz w zakładzie opieki zdrowotnej lub innym miejscu praktyki zawodowej lekarza, - lekarza dentystę w ogólnodostępnej poradni stomatologicznej. 2. Nadzór sprawowany przez Lubelskie Centrum Zdrowia Publicznego (Zakład Ochrony Zdrowia Matki i Dziecka), nad realizacją profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami, jej dostępności i efektywności oraz zgodności z ogólnie przyjętymi standardami postępowania. 3. Monitorowanie stanu zdrowia uczniów oraz zabezpieczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej nad tą populacją przez Zakład Ochrony Zdrowia Matki i Dziecka LCZP (druki MZ 06, analiza stanu zdrowia uczniów). 4. Kształcenie i doskonalenie pielęgniarek i higienistek szkolnych oraz lekarzy poz w zakresie zagadnień związanych ze sprawowaniem profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami, organizacja konferencji naukowo szkoleniowych oraz prowadzenie edukacji personelu medycznego z zakresu obowiązujacych standardów w opiece zdrowotnej na dziećmi i młodzieŝą szkolną w trakcie przeprowadzanych kontroli przez pracowników Zakładu Ochrony Zdrowia Matki i Dziecka.

3 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą, opiece podlegają dzieci i młodzieŝ objęta obowiązkiem nauki oraz kształcąca się w szkołach ponad gimnazjalnych do ukończenia 19 roku Ŝycia. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami obejmuje: Testy przesiewowe polegające na wstępnej identyfikacji odchyleń od normy rozwojowej, niezdiagnozowanych chorób, zaburzeń lub wad, Postępowanie diagnostyczne (postępowanie poprzesiewowe) w przypadku uzyskania dodatniego wyniku testu przesiewowego, w celu potwierdzenia lub wykluczenia zaburzeń ujawnionych w tym teście Profilaktyczne badania lekarskie (tzw. badania bilansowe) w zakresie: - indywidualnej oceny stanu zdrowia i rozwoju uczniów, - kwalifikacji do zajęć wychowania fizycznego i sportu szkolnego, - zdrowotnej gotowości szkolnej uczniów, - kwalifikacji do programów rehabilitacyjnych, - ograniczeń dotyczących wyboru nauki i zawodu. Profilaktyczne badania stomatologiczne, profilaktykę próchnicy i profilaktykę ortodontyczną, Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku nagłych zachorowań, urazów i zatruć, Obowiązkowe szczepienia ochronne, Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia. W Zakładzie Ochrony Zdrowia Matki i Dziecka LCZP w Lublinie dokonano oceny realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach róŝnych typów w województwie lubelskim. PoniŜsze informacje zostały opracowane na podstawie danych zawartych w obowiązujących formularzach sprawozdawczych : Roczne sprawozdanie o realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach (Sprawozdanie roczne MZ-06) za lata szkolne: 2005/2006,2006/2007,2007/2008.

4 Uczniow ie objęci profilaktyczną opieką zdrow otną na terenie szkół w mieście i na w si Liczba ucznów ogółem Liczba uczniów w mieście Liczba uczniów na wsi Odsetek uczniów objętych profilaktyczną opieką zdrowotną w woj. lubelskim z podziałem na wieś i miasto Rok szkolny Uczniowie w mieście (%) Uczniowie na wsi (%) 2005/ % 43% 2006/ % 42% 2007/ % 41% Warunki realizacji zadań w profilaktycznej opiece zdrowotnej nad uczniami w szkołach. Wyodrębnionym miejscem sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami przez pielęgniarki szkolne jest szkolny gabinet profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej.

5 Gabinety profilaktyczne na terenie szkół w mieście i na w si Liczba gabinetów profilaktycznych ogółem Liczba gabinetów profilaktycznych na terenie szkoły w mieście Liczba gabinetów na terenie szkoły na wsi Odsetek szkół posiadających gabinety profilaktyczne na terenie szkoły Rok szkolny Gabinety profilaktyczne na terenie szkoły (%) na wsi w mieście 2005/ / Obserwuje się duŝe zróŝnicowanie pomiędzy odsetkiem szkół posiadających gabinety profilaktyczne na terenie szkoły. RóŜnice te dotyczą przede wszystkim szkół wiejskich. W województwie lubelskim w roku szkolnym 2007/2008 nastąpił znaczny wzrost gabinetów profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej na wsi i duŝy spadek w mieście.

6 Liczba szkół w w ojew ództw ie lubelskim Liczba szkół ogółem Liczba szkół w mieście Liczba szkół na wsi Testy przesiewowe. Test przesiewowy, według powszechnie przyjętej definicji Światowej Organizacji Zdrowia, jest wstępną identyfikacją nierozpoznanych dotychczas chorób, zaburzeń lub wad, przez zastosowanie testów i innych szybkich metod badania. Celem testu nie jest ustalenie rozpoznania. Uczniowie z dodatnim wynikiem testu, powinni być poddani procesowi diagnozowania, w celu wykluczenia rozpoznania i niezbędnego leczenia. Rodzaje i terminy ich wykonywania określono w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r., w sprawie zakresu i organizacji opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą (Dz. U. 2004, Nr 282, poz. 2814). Wykonawcami testów przesiewowych są pielęgniarki lub higienistki szkolne.

7 Testy przesiew ow e Liczba uczniów podlegających testom przesiewowym Liczba uczniów zbadanych na terenie szkoły Odsetek uczniów, u których wykonano testy przesiewowe na terenie szkoły był wysoki. Wynosił w latach szkolnych: 2005/2006 około 98 %, w 2006/2007 około 95%, natomiast w 2007/2008 około 96%. Profilaktyczne badania bilansowe. Profilaktyczne badania lekarskie uczniów mają na celu, dokonanie oceny rozwoju fizycznego (jego poziomu i dynamiki) oraz stanu zdrowia (fizycznego, społecznego, psychicznego), identyfikację czynników sprzyjających i zagraŝających zdrowiu ucznia w jego środowisku oraz zaplanowanie niezbędnych działań diagnostycznych, korekcyjnych i leczniczych. Profilaktyczne badania lekarskie przeprowadzone są w grupach wiekowych, które zostały wybrane ze względu na specyfikę rozwoju lub etap edukacji. Badanie przeprowadza lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub inny lekarz sprawujący stałą opiekę nad uczniami w zdrowiu i chorobie. W wieku szkolnym uczniowie powinni być poddani czterem profilaktycznym badaniom lekarskim.

8 Profilaktyczne badania lekarskie Liczba uczniów zbadanych na terenie szkoły Liczba uczniów podlegających badaniom bilansowym PowyŜsze dane liczbowe obrazują tendencję spadkową wykonywanych badań lekarskich na terenie szkoły. Odsetek uczniów zbadanych na terenie szkoły w kolejnych latach wynosił: 2005/ ,8%, 2006/ ,5%, 2007/ ,6%. Grupowa profilaktyka próchnicy zębów. Grupowa profilaktyka próchnicy zębów metodą nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowymi, zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczy uczniów szkół podstawowych i jest przeprowadzana sześć razy w roku, w odstępach co sześć tygodni.

9 Uczniowie objęci grupową profilaktyką próchnicy zębów Liczba uczniów ogółem Liczba uczniów objętych grupową profilaktyką próchnicy zębów W porównaniu z ubiegłymi latami szkolnymi: 2005/ %, 2006/ %, 2007/ ,6%, systematycznie zwiększa się odsetek uczniów, u których przeprowadzana jest grupowa profilaktyka próchnicy zębów. Szczepienia ochronne. Szczepienia ochronne są jedną z podstawowych metod profilaktyki chorób zakaźnych. Rok szkolny 2006/2007 był ostatnim rokiem, w którym szczepienia ochronne były organizowane i wykonywane przez pielęgniarki szkolne. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 marca 2007 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą (Dz. U. Nr 56, poz. 379) uchyliło zapis, Ŝe profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana przez pielęgniarkę szkolną, obejmuje takŝe współorganizowanie lub organizowanie i wykonywanie szczepień ochronnych. Pielęgniarki szkolne zostały na mocy tego dokumentu zobowiązane, do przekazywania kart uodpornienia uczniów lekarzom, sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną w zakładach podstawowej opieki zdrowotnej.

10 Edukacja zdrowotna. Edukacja zdrowotna to proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i społeczności, w której Ŝyją. Proces ten koncentruje się, na uświadamianiu związku między zdrowiem człowieka, a jego stylem Ŝycia, środowiskiem fizycznym i społecznym. Nie oznacza to wyłącznie, przekazywania wiedzy, ale pozwala uczącemu się, wykorzystywać tę wiedzę w sposób efektywny, tzn. zastanawiać się, myśleć podejmować decyzje i działania dotyczące zdrowia, zdobywać umiejętności Ŝycia, które sprzyjają zdrowiu. Edukacja w zakresie zdrowia jest podstawowym warunkiem skuteczności profilaktyki na wszystkich trzech poziomach i jest podstawowym prawem kaŝdego dziecka. Powszechnie uwaŝa się, ze prowadzenie jej przez szkołę, moŝe być najbardziej skuteczne. Pielęgniarka szkolna w obecnym systemie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą szkolną ma do spełnienia bardzo waŝne zadanie, poniewaŝ jest w szkole jedynym pracownikiem ochrony zdrowia, a edukacja zdrowotna naleŝy do jej priorytetowych zadań. W roku szkolnym 2007/2008 w szkolnych programach edukacji zdrowotnej realizowanych przez pielęgniarki szkolne uczestniczyło 91,6% uczniów wszystkich typów szkół w mieście i na wsi. W ubiegłych latach szkolnych odsetek uczniów uczestniczących w tych programach w szkołach wiejskich i miejskich był zbliŝony.