DOBRA MOTYWACJA DROGĄ DO SUKCESU

Transkrypt

1 Anna Marta Orzoł nauczyciel matematyki w Szkole Podstawowej Nr 3 im. Marii Skłodowskiej-Curie w Szczytnie DOBRA MOTYWACJA DROGĄ DO SUKCESU Program wspierający proces motywacji uczniów do nauki matematyki Kto chce innych zapalać musi sam płonąć L. Hirschfeld Szczytno, 2014r 1

2 WSTĘP Matematyka, choć określana jest, jako królowa nauk przez wielu uczniów i dorosłych postrzegana jest, jako przedmiot trudny i nudny. Większość uczniów szybko zniechęca się do niej, uważając, że nie są w stanie zrozumieć matematyki, ani się jej nauczyć. Trudno jest nauczać matematyki przy takim podejściu, dlatego tak ważne jest, aby przełamywać u uczniów niechęć do tego przedmiotu i zmienić ich sposób postrzegania. Uważam, że dzięki wiedzy i umiejętnościom, jakie posiadamy, możemy znacznie stymulować uczniów do nauki, aby odnosili więcej sukcesów w szkole, w życiu codziennym, a w przyszłości także w pracy. Odpowiedni poziom motywacji do nauki nie tylko znacznie poprawia wyniki uczniów, ale również zwiększa ich szanse na podjęcie takiej ścieżki kariery zawodowej, która wymaga wysokiego poziomu wiedzy matematycznej. Dlatego skupiłam się nad tym zagadnieniem i przeanalizowałam, jakie czynniki mają na nią wpływ. Opisane w programie działania są w większości realizowane przez nauczycieli, na co dzień, ale często brak kompleksowego podejścia do tego zagadnienia. Postanowiłam, więc uporządkować posiadaną wiedzę i zdobyć nową, aby udoskonalić proces motywacji wśród swoich uczniów oraz zbadać, które z podjętych działań są najbardziej skuteczne. TROCHĘ TEORII Motywacja - pochodzi od łacińskiego słowa movere - poruszać się. Oznacza to, że motywacja to coś, co wywołuje działanie; powoduje podjęcie decyzji, co do określonego działania, podtrzymanie działania aż po spodziewany jego efekt, cel. Rodzaje motywacji Wyróżniamy dwa rodzaje motywacji: - motywację wewnętrzną - motywację zewnętrzną. Motywacja wewnętrzna pobudza do działania, które ma wartości samo w sobie. Jej przykładem jest zainteresowanie lub zamiłowanie do czegoś. Motywacja zewnętrzna stwarza zachętę do działania, które jest w jakiś sposób nagradzane lub pozwala uniknąć kary. Uczeń zmotywowany do nauki jest: - pewny siebie - aktywny - zainteresowany - opanowany - wytrwały w dążeniu do celu - pogodny Uczeń, któremu brakuje motywacji do nauki jest: - apatyczny - obojętny - znudzony, - mało aktywny - nadpobudliwy - niechętny do działania - podejmuje nowe wyzwania - dociekliwy - nie zraża się niepowodzeniami - chętny do działania - uśmiechnięty - ma poczucie własnej wartości - wagaruje - niepewny siebie - ma niskie poczucie własnej wartości - brak skupienia uwagi - nieprzygotowany do lekcji Działania, które powodują utratę motywacji u ucznia: - niesprawiedliwa ocena, - wygórowane wymagania, - osobista niechęć do ucznia, - lekceważenie potrzeb ucznia, - krytyka osoby a nie jego działań, - nauczyciel przyjmuje rolę eksperta, - porównuje z innymi, - nudna lekcja, - nieatrakcyjne metody nauczania 2

3 Motywy skłaniające do uczenia się Motywy skłaniające do uczenia się są różne, związane z zainteresowaniami, estetyką, aspiracjami czy niepokojami, czyli potrzebami jednostki, które stara się ona zaspokoić. Motywy poznawcze to chęć posiadania określonych wiadomości i umiejętności wynikających z zainteresowań, upodobań, zdolności, doceniania wiedzy, dążenia do własnego rozwoju, chęci rozumienia świata, chęci bycia dobrym fachowcem czy erudytą. Uczeń chce siebie postrzegać, jako wykształconego człowieka, chce być samodzielny w poruszaniu się po różnych dziedzinach wiedzy, rozumie jej wartość. Potrafi cieszyć się nauką. Motywy osobowo-ambicjonalne sprzyjają uczeniu się dla bycia najlepszym, wykształconym, dla posiadania określonego świadectwa czy dyplomu, dla wyprzedzenia innych. Czasami uczeń chce być lepszy od rodziców lub pragnie im udowodnić, że coś potrafi. Motywy praktyczno-szkolne powodują uczenie się dla stopni lub ze względu na znaczenie świadectwa dla dalszego kształcenia się lub dla rodziców czy nauczycieli, chęci bycia dobrym uczniem lub dla nagrody. Motywy lękowe są związane z obawą przed konsekwencjami ocen niedostatecznych: karą w domu, szkole, niespełnieniem oczekiwań własnych i innych, przerwaniem nauki, negatywnymi reakcjami otoczenia. Pozytywną rolę odegra tylko niepokój umiarkowany, silny działa dezorganizująco na poczynania człowieka. O podjęciu wysiłków przez ucznia rzadko decyduje jeden motyw, częściej jest to grupa motywów. Ponadto pewne motywy dominują nad innymi. Innymi motywami kierują się uczniowie dobrzy, a innymi słabi. U tych pierwszych przeważają motywy z grupy poznawczych, a u drugich - praktyczno-szkolnych i lękowych. Oznacza to, że przy motywach charakterystycznych dla uczniów dobrych można osiągnąć lepsze rezultaty kształcenia. Korzyści z motywowania uczniów do nauki: - dla rodziców: aktywne dziecko; dobre oceny; satysfakcja z dziecka, duma; większe możliwości dalszego kształcenia; mniejsze problemy wychowawcze; wzór do naśladowania; mniej zmartwień o jego przyszłość; możliwość uzyskania stypendium; - dla uczniów: dobre oceny; chęć do pracy; udział w konkursach; zadowolenie uczniów; uznanie wśród rówieśników; rozwijanie zainteresowań; większa pewność siebie; wykształcenie solidnych podstaw do dalszej edukacji; wyższa samoocena; jasno wytyczone cele; większa samodzielność i odpowiedzialność; - dla nauczyciela: sprawniejsza praca; satysfakcja z pracy; podejmowanie nowych wyzwań; zadowolenie z osiągnięć uczniów; efektywniejsze wykorzystanie czasu pracy; pochwały od zwierzchników, rodziców; autorytet nauczyciela; możliwość pracy pozalekcyjnej (koła zainteresowań); udział uczniów w konkursach i olimpiadach; motywacja do dalszej pracy w zawodzie; poszukiwanie nowych metod pracy; dobra samoocena; - dla szkoły: promocja szkoły; prestiż szkoły; rozwój szkoły; podniesienie, jakości pracy szkoły; łatwość pozyskiwania sponsorów; dobra atmosfera w szkole; uznanie w oczach organów prowadzących i nadzorujących; CEL GŁÓWNY PROGRAMU Zwiększenie motywacji uczniów do pogłębiania wiedzy matematycznej oraz rozwijanie ich zainteresowań. CELE SZCZEGÓŁOWE: Wzbudzenie w uczniach zainteresowania przedmiotem. Zaangażowanie uczniów do działania dla osiągnięcia określonych celów. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień. Aktywizowanie ucznia, zachęcanie do przejawiania inicjatywy i realizowania własnych pomysłów. Kształtowanie pozytywnego nastawienia do podejmowania wysiłku intelektualnego oraz postawy dociekliwości. 3

4 DZIAŁANIA PODEJMOWANE W RAMACH REALIZACJI PROGRAMU DZIAŁANIE Ukazanie uczniom sensu nauki matematyki Indywidualizować nauczanie Pomagać w programowaniu drogi do sukcesu Stosować system nagród i kar Uatrakcyjnić zajęcia i metody pracy. Organizować zajęcia pozalekcyjne, np. koła matematyczne. Uczyć, jak ponosić porażkę w sposób inteligentny OPIS REALIZACJI Omawiać konkretne korzyści, jakie można odnieść z każdej lekcji. Uświadamiać, że zdobywane wiadomości i umiejętności znajdują odzwierciedlenie w prostym, codziennym życiu Zachęć uczniów do podejmowania zadań o właściwym dla nich stopniu trudności Dostosować wymagania do górnej granicy możliwości uczniów. Właściwy dobór zadań (stopniowanie) Pomagać uczniom określać cele, oceniać postępy i dostrzegać związek miedzy nakładem pracy a efektami. Zachęcać do tego, aby uczniowie publicznie ogłaszali swoje cele i marzenia, precyzyjnie mówili o tym, czego chcą. Chwalić i nagradzać uczniów za sprostanie kryteriom wykonania lub miarom postępu, Chwalić i nagradzać tak, by uczniowie docenili wyniki uczenia się Stosować różne metody nauczania. Stosować pomoce audiowizualne, komputer. Dobrze organizować lekcje. Pomagać uczniom zdolnym Zaciekawiać uczniów i rozwijać ich zainteresowania. Przypominać uczniom, że niepowodzenia, błędy to normalny etap na drodze do doskonalenia się Uczyć własnym przykładem przyznawania się do błędów PRZEWIDYWANE KORZYŚCI Uczniowie chętniej podejmują wysiłek, gdy widzą cel pracy, wiedzą, po co się uczą i gdzie będą mogli wykorzystać wiadomości. Poprawa wyników uczenia się Zwiększenie indywidualnych możliwości ucznia Przełamanie lęków Kształtowanie wytrwałości w dążeniu do celu Wzmocnienie poczucie wzajemnej odpowiedzialności za wyniki nauczania Wzmocnienie pozytywnego nastawienia do podejmowanego wysiłku Rozbudzone zainteresowanie uczniów przedmiotem Urozmaicenie lekcji, nieprowadzące do zamieszania i niepokoju Rozwijanie zainteresowań Odkrywanie talentów Przekonanie uczniów, że porażka może stać się częścią drogi do sukcesu, wtedy, gdy wyciągniemy z niej odpowiednie wnioski. UWAGI Każdy człowiek lubi robić to, co mu wychodzi, ale należy pamiętać, że pokonywanie trudności jest wpisane w proces uczenia się matematyki". Edyta Gruszczyk-Kolczyńska.: Dlaczego dzieci nie potrafią uczyć się matematyki, Warszawa 1989, s. 16. Proces motywacyjny wyzwala się wtedy, gdy człowiek nadaje wartość temu, co pragnie osiągnąć i gdy osiągnięcie tego jest możliwe. Motywację mogą blokować zbyt wygórowane cele przerastające możliwości ucznia. Ważne jest zachowanie równowagi między celami a możliwościami dziecka. Dorośli pracują dla pieniędzy, a uczniowie dla stopni. Tak, więc ocena jest zapłatą za dobrze wykonane zadanie matematyczne i może stanowić skuteczną zachętę do jego rozwiązania. Pochwała powinna być: być natychmiastowa, opisowa, dotyczyć zachowania dziecka, nie porównywać z innymi, nie zawierać stwierdzenia ale. Jeżeli brak jest powodów do pochwał należy stworzyć odpowiednią sytuację, w której uczeń będzie mógł zasłużyć na nią. Krytyka również może być motywująca, gdy: - jest wybrana odpowiednia pora i miejsce, - krytykujesz zachowanie, a nie ucznia, - podkreślasz dobre cechy danej osoby, - mówisz bez ironii, - wyrażasz troskę o ucznia, - naprowadzasz, wskazujesz, co powinien uczeń poprawić. Do metod aktywizujących, które można stosować na matematyce należą: 1. Metoda projektu. 2. Metoda dramy. 3. Metoda skojarzeń. 4. Burza mózgów. 5. Praca z tekstem. 6. Puzzle. Aktywność uczniów na matematyce głównie podnoszą: - praca w grupach; - turnieje, konkursy, quizy; - gry i zabawy; - programy multimedialne 4

5 Szanować odmienne zdanie uczniów i zachęcać do samodzielnego krytycznego, twórczego myślenia. Zachęcać uczniów do samodzielności w roli ucznia i pozwolić im dokonywać wyborów. Zachęcać do zadawania pytań. Reagować na potrzeby uczniów np., kiedy mówią, że czegoś nie rozumieją. Jasno określić reguły i sposoby postępowania Wzmocnione poczucie bezpieczeństwa Właściwa atmosfera w klasie Dobra informacja zwrotna Rozwój pozytywnych relacji nauczyciel uczeń Miły, uśmiechnięty, życzliwy, sprawiedliwy, ale równocześnie wymagający i konsekwentny nauczyciel, kształtuje pozytywny stosunek ucznia do nauki Rozbudzić zdrowe współzawodnictwo wśród uczniów Organizować różne konkursy przedmiotowe Wykorzystywać gry i zabawy dydaktyczne Możliwość odnoszenia sukcesu Rywalizacja szkolna to wspaniały bodziec, trzeba go wykorzystywać, ale w sposób umiarkowany. Lepsze efekty wychowawcze osiąga się, gdy klasa jest "zgrana", wówczas wszyscy się w niej dobrze czują. Stosować komentarz do ocen Należy pamiętać o stymulującej roli komentarza. Wskazywać mocne strony ucznia Życzliwie, jasno i konkretnie formułować wskazówki dotyczące dalszej pracy. Rzetelna informacja o posiadanej wiedzy oraz wskazówki do dalszej pracy. Nauczyciel, podobnie jak trener czy instruktor, nastawiony jest na osiąganie celów, musi, zatem bezustannie instruować. Eksponować sukcesy uczniów Przydzielać zadania wszystkim chętnym Współpracować z rodzicami. Dostrzegać i doceniać chęci podjęcia działania nawet wtedy, gdy jego efekt jest niezadowalający (zrażenie i zniechęcenie ucznia może prowadzić do bierności i niewiary w siebie). Wyróżniać uczniów za osiągnięcia na różnych poziomach i w ramach różnych form aktywności. Publicznie prezentować sukcesy jak największej liczby uczniów. Założyć i prowadzić Księgę Sukcesów Matematycznych w SP 3 w Szczytnie Kierować pochwały do rodziców w różnych momentach roku szkolnego i za różne sukcesy uczniów. Przydzielając zadania, szczególnie dodatkowe, pamiętać o uczniach słabszych. Przygotować bazę zadań dodatkowych o dwóch poziomach trudności. Skutecznie zadbać o znajomość wśród rodziców przedmiotowych zasad oceniania. Indywidualnie informować o postępach i trudnościach w nauce wraz z uwagami, komentarzami, wskazówkami, w takim czasie, gdy możliwe jest podjęte działań korygujących. Przekazywać jak największą ilość różnorakich wytworów ucznia, powstających w trakcie zajęć. Prowadzić indywidualne rozmowy z rodzicami uczniów mających trudności w nauce. Wzrost poczucia wartości i dostrzeganie sensu działań. Umożliwienie uczniom z trudnościami odnoszenie sukcesu. Wzmocnienie motywacji poprzez wzrost zainteresowania rodziców nauką dziecka. Ścisła, dojrzała i rzetelna współpraca rodziców z nauczycielem. Satysfakcja z własnych osiągnięć podtrzymuje chęć nauki, nawet wtedy, gdy inni uczą się szybciej. 5

6 SPODZIEWANE EFEKTY REALIZACJI PROGRAMU pozytywna zmiana postawy uczniów wobec procesu nauczania matematyki pobudzenie aktywności poznawczej, uwidocznione zaangażowanie i leprze oceny z przedmiotu nastawienie na realizację celów, które są określone przez ucznia, które dotyczą poszerzania wiedzy, zdobycia umiejętności ogólny wzrost kompetencji matematycznych EWALUACJA ewaluacja pozwoli ocenić stopień realizacji celów i efektywność programu. każdy z efektów potwierdzony będzie obserwacjami lub informacjami zwrotnymi z ankiet ewaluacyjnych wnioski wypływające z ewaluacji wykorzystane zostaną do modyfikacji realizowanego programu BIBLIOGRAFIA Edyta Gruszczyk Kolczyńska.: Dlaczego dzieci nie potrafią uczyć się matematyki, Warszawa 1989, Hanna Hamer.: Klucz do efektywności nauczania., Veda 1994, Brophy J.: Motywowanie uczniów do nauki, Wyd. PWN, Warszawa 2002 Wanda Papuga opracowanie autorskie Matemaniak System działań wspierających proces motywacji ucznia i nauczyciela (Koncepcja Systemu Wsparcia Procesu Motywacji) 6