Program Prac Konserwatorskich dot. Pojezuickiego Kościoła ZNMP w Chojnicach

Transkrypt

1 Program Prac Konserwatorskich dot. Pojezuickiego Kościoła ZNMP w Chojnicach Opracowanie wykonała P. Iwona KrÅl. Z opracowania P. Iwony KrÅl wyłączono opisy elementåw wykonywanych obecnie przez wykonawcę robåt budowlanych. SPIS TREŚCI: WSTĘP... PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH: 1. Ołtarz głåwny. 2. Ołtarz posoborowy i lektorium 3. Portale do zakrystii i kruchty południowej. 4. Ambona. 5. Balustrada komunijna 6. Ołtarz boczny św. Stanisława. 7. Ołtarz boczny św. Jana Nepomucena 8. Ołtarz boczny św. Ignacego Loyoli 9. Ołtarz boczny św. JÅzefa 10. Dekoracja malarska wnętrza kościoła 11. Malatura ścian i elementåw architektonicznych 12. Sztukaterie Posadzka we wnętrzu kościoła 14. ChÅr muzyczny 15. Empory 16. Kruchta zach Zakrystia 18. Feretron.. WSTĘP Cel prac badawczych: Prace miały na celu opisanie stanu zachowania poszczegålnych elementåw wnętrza kościoła gimnazjalnego w Chojnicach. Wnioski konserwatorskie wynikające z opracowania stanowią podstawę do sformułowania programu prac konserwatorskich, obejmującego elementy dekoracji architektonicznej wnętrza, a także wyposażenie kościoła. Zakres prac badawczyc h: Odkrywki stratygraficzne obejmowały następujące elementy: - warstwa malarska malowideł, parapetu chåru zach. - elementy sztukaterii wokåł malowideł, gzymsy - malatura ścian (nawa kaplice, kruchty i zakrystia) pilastråw, gurtåw - wykończenie stiukowe ołtarzy, portali - opracowanie powierzchni ołtarzy murowanych, bocznych - polichromia elementåw drewnianych w ołtarzach, ambonie, balustradzie komunijnej, - malatura drzwi (głåwne, boczne, zachodnie, do kruchty i zakrystii przy prezbiterium, wejściowe na empory) Na podstawie odkrywek określono elementy i warstwy wtårne (przemalowania), a także stan zachowania oryginalnej substancji zabytkowej. Wnioski opisano poniżej w p -tach - stan zachowania obiektu- Wykonano wstępne badania chemiczne pråbek warstwy malarsk iej malowideł ściennych. Wyniki badań chemicznych: w załączniku.

2 1. OŁTARZ GŁãWNY Styl: påźny barok Czas powstania: 2 ćw. XVIII w. Warsztat : nieznany Materiał i technika: stiuk wielobarwny, złocenia, drewno, snycerka, polic hromia Wymiary: ołtarz- wys x szer.757 x gł..285 (cm) tabernakulum wys. 230 x szer. 160 x gł. 100 Nr rejestru: Fot.: 1-5 Opis obiektu: Ołtarz o architektonicznej, rozbudowanej przestrzennie, perspektywicznej konstrukcji, na wysokim cokole, z jednokondygnacyjna nastawą o bogatym zwieńczeniu. Bryła wypełnia całą szerokość i wysokość prezbiterium. Strukturalnie i kompozycyjnie łączy się z portalami do kruchty i zakrystii w ścianie påłnocnej i południowej. CokÅł dwukondygnacyjny, o wyraźnie czytelnych podziałach poziomych, szeroko rozchodzący się uskokami (perspektywicznie ) na boki. Na mensie o kształcie sarkofagowym umieszczone jest architektoniczne tabernakulum zwieńczone kopułą wznoszącą się ponad gzyms gårnej kondygnacji cokołu. Frontalne płaszczyzny uskokåw cokołu zdobione są płycinami. Symetrycznie po obu stronach mensy gzyms wsparty jest na parach narożnikowych konsolek (pierwotnie wspierające nie zachowane rzeźby). Ponad cokołem wznosi się perespektywiczne retabulum z dwoma rzędami rozchodzących się na boki podpår(kolumn i pilastråw) z kompozytowymi kapitelami, wspierającymi bogato profilowane, uskokowe belkowanie przerwane nad łukiem arkady części środkowej. Belkowanie zdobi fryz z festonowo podwieszonymi liśćmi akantu i pal metami. Na wolutowo zwiniętych zewnętrznych krawędziach gzymsu przerwanego belkowania umieszczone są dwa siedzące anioły trzymające tarcze heraldyczne z godłami: Kykieryć i Snop?. W partii przerwanego gzymsu wznosi się wysoko zwieńczenie ołtarza zamknięte łukiem odcinkowym, z bogato profilowanym gzymsem i profilowanymi, wolutowo ukształtowanymi spływami. Na osi. Ponad gzymsem widoczny jest monogram IHS w glorii promienistej; u nasady łuku zwieńczenia, na gzymsie- para siedzących aniołkåw. Pole środkowe nastawy, w formie arkadowej blendy o profilowanej archiwolcie wspartej na påłkolumnach, ozdobionej na osi kartuszem z uskrzydloną głåwką putta. Zarys pola arkady podkreśla stiukowa, profilowana rama, wsparta na dwåch wolutowych konsolkach usytuowanych nad gzymsem gårnej kondygnacji cokołu. W polu centralnym znajduje się XVII wieczny obraz olejny na płåtnie (w kształcie zbliżonym do kwadratu) Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzcicielem. Obraz, w prostokątnej, drewnianej, profilowanej, złoconej ramie, z girlandą stiukowych kwiatåw wzdłuż bokåw długich - otoczony jest promienistą glorią i podtrzymywany przez trzy anioły (większe po bokach, mniejszy u podstawy). U dołu rama obrazu wspiera się na stiukowej palmecie. GÅrna krawędź ramy obrazu zwieńczona jest rodzajem tympanonu wyznaczonego przez łukowo ukształtowany gzyms, ujmujący pole wypełnione ornamentem kratownicowym, ze stiukowym kartuszem na osi. Gzyms koronuje para uskrzydlonych głåwek. Ponad archiwoltą arkady znajduje się palmeta z symetrycznie na boki rozchodzącym się motywem wstęgowym. W polu środkowym zwieńczenia ołtarza z profilowanym obramieniem znajduje się duży stiukowy kartusz z monogramem MARIA. Zakres badań odkrywkowych: Wykonano odkrywki w warstwie polichromii elementåw snycerskich wokåł centralnego obrazu oraz w partii polichromii tabernakulum Stan zachowania obiektu:

3 Odnawiany prawdopodobnie około 1970, możliwe wcześniejsze naprawy powojenne. Stiuk: Powierzchnia stiuku silnie zabrudzona powierzchniowo, niektåre partie zostały wtårnie przelakierowane. Liczne spękania, drobne ubytki i uszkodzenia o charakterze mechanicznym, szczegålnie w dolnej partii ołtarza oraz narożnikåw. Duże powierzchnie ścian stiukowych znajdujące się za nie zachowanymi obecnie figurami świętych uzupełnione są w tårną zaprawą pomalowaną farbami olejnymi imitującymi marmoryzację. WtÅrne złocenia w partii dekoracji - kapitele kolumn, bazy, kartusz Elementy drewniane, snycerskie: Podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory wylotowe owadåw. Elementy dekoracyjne pokryte są warstwą przemalowań i wtårnych złoceń i srebrzeń np. w kapitelach kolumn, obłokåw oryginalne srebrzenia są poniżej poczerniałe. Warstwa wtårnego złocenia pokrywa råwnież wszystkie promienie w odkrywkach odsłonięto pierwotną warstwę srebrzenia. Rzeźbione figury aniołåw w scenie centralnej przemalowane są warstwą szarej farby olejnej oryginalna warstwa malarska jest w odcieniu ciepłobeżowym. Dwie figury św. Kazimierza i św. Stanisława Kostki nie zachowane, zniszczone w 1940 r. Tabernakulum: Drewno silnie zaatakowane przez owady, widoczne liczne otwory wylotowe Powierzchnia w całości przemalowana wtårnymi warstwami złoceń i srebrzeń. Polichromia wraz z zaprawą łuszczy i i odspaja od podłoża drewnianego. Liczne ubytki zaprawy i warstwy malarskiej. Figury aniołåw z tabernakulum : przemalowane szarą farba olejną. W odkrywkach widoczna pierwotna warstwa złocenia, w kilku miejscach na całej powierzchni. Całość silnie zabrudzona powierzchniowo. Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnikåw niszczących, zachowanie i konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej. Wszystkie wtårne nawarstwienia należy usunąć. PrzywrÅcenie waloråw estetycznych obiektu powinno nastąpić poprzez oczyszczenie obiektu, uzupełnie nie ubytkåw we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytkåw, oraz uzupełnienie złoceń i srebrzeń. Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszaråw powierzchni, gdzie oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowana śladowo. Oryginalne złocenia i srebrzenia należy wyeksponować, dopuszcza się dołożenie płatkåw metalu na dużych przetarciach podkładåw oryginalnych. Uzupełnienia złoceń i srebrzeń należy wykonać zgodnie z techniką oryginału. Uzupełnienia stiuku należy wykonać w technice oryginalnej. Zakłada się rekonstrukcję zniszczonych figur św. Stanisława Kostki i św. Kazimierza na podstawie zdjęć archiwalnych - wymagany jest projekt gipsowy, zatwierdzony przez nadzår konserwatorski. 1. Częściowy demontaż elementåw dekorac yjnych oraz obrazu 2. Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu. Konserwacja elementåw drewnianych: 3. Dezynsekcja i dezynfekcja elementåw drewnianych (dekoracje snycerskie, profile). 4. Badania odkrywkowe i stratygraficzne polichromii 4

4 5. Usunięcie wszystkich warstw wtårnych przemalowań. 6. Oczyszczenie, wzmocnienie, podklejenie odspojeń odsłoniętej, oryginalnej warstwy malarskiej i złoceń 7. Impregnacja strukturalna osłabionych elementåw drewnianych. 8. Wykonanie uzupełnień ubytkåw drewna (kity,fleki, doråbki snycerskie formy) 9. Wykonanie uzupełnień zaprawy w miejscu ubytkåw. 10. Wykonanie podkładåw pod złocenia, złocenie i srebrzenie w technice występującej oryginalnie(na poler lub na mat) w obrębie uzupełnień, częściowo na podkładach oryginalnych. 11. Zabezpieczenie powierzchni srebrzeń. 12. Retusz naśladowczy w obrębie ubytkåw warstwy malarskiej 13. Rekonstrukcja polichromii w obrębie większych ubytkåw. 14. Wykonanie rekonstrukcji rzeźb św. Stanisława kostki i św. Kazimierza (drewniane, polichromowane ) Konserwacja elementåw ze stiuku : 15. Oczyszczenie powierzchni stiuku z wtårnych warstw lakieru 16. Usunięcie przemalowań w obrębie dekoracji - wtårne malatury i złocenia. 17. Podklejenie odspojonych fragmentåw warstwy stiuku. 18. Usunięcie wtårnych, wadliwych uzupełn ień stiuku 19. Wykonanie uzupełnień stiuku barwnego o barwie i rysunku odpowiadającym oryginałowi. 20. Szlifowanie powierzchni uzupełnień oraz zmatowiałych powierzchni oryginalnych 21. Zabezpieczenie powierzchni stiuku. 22. Uzupełnienie warstwy malarskiej i złoceń m.in. kapitele, bazy, kartusz 1a. Obraz Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzcicielem, w ołtarzu głåwnym Styl: barok Czas powstania: 1662 r.- fundacja Jana Bernara, dziekana człuchowskiego i proboszcza chojnickiego Autor: nieznany Materiał i technika: olej na płåtnie Wymiary: wys.110 x szer.86 (cm) Fot. 4 Opis obiektu: Obraz w kształcie prostokąta zbliżonego do kwadratu.. w profilowanej drewnianej, złoconej ramie, przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem i klęczącym św. Jan em Chrzcicielem z lewej strony. Grupa znajduje się na tle krajobrazowym. Maria ukazana jest en face z głową pochyloną w lewo w stronę Dzieciątka i św. Jana. Jedną ręką obejmuje w pasie trzymane na kolanach Dzieciątko, drugą - dotyka Jego stopy. Maria ma na sobie bogato udrapowaną niebieską suknię i płaszcz. Głowę przykrytą chustą okala złocisty nimb. Dzieciątko ujęte trzy-czwarte, ze złocistym nimbem, w czerwonej szacie przechyla się ku św. Janowi obejmując go jedną ręką za głowę, drugą - wskazując białą Gołębicę- Ducha św. W złocistej glorii. Święty Jan Chrzciciel przedstawiony z profilu, z głową otoczoną owalną aureolą, ma na sobie råżową szatę. Święty zwraca się ku Dzieciątku przytrzymując ramieniem baranka. Ponad jego drugim ramieniem wznosi się krzyż opl eciony białą wstęgą, na ktårej widnieje napis: ECCE AGNUS DEI. Scenę przedstawiono na zielonej łące. Na dalszym planie widać pejzaż: drogę, 5

5 zarysy budowli, kępy drzew. Ponad nimi rozpościera się niebo z białymi obłokami. W dolnym rogu obrazu znajduje się t arcza herbowa z niezidentyfikowanym godłem fundatora.: na czerwonym tle-ręka ujmująca strzałę oraz inicjały IB. Ponad tarczą widnieją litery: PPC, poniżej tarczy DLSP oraz data Wzdłuż dolnej krawędzi obrazu umieszczono inskrypcję odnoszącą się do f undacji oraz renowacji. Czytelny jest pierwszy wers: HAEC IMAGO EST DONO DATA STUDIOSIS SUP. CLA. CRAM. A PER ILLUSTRI. W dwåch pozostałych wersach czytelna jest jedynie data: ANNO W kompozycji widoczne wpływy włoskiego renesansu :kompozycja w tråj kącie, przestrzenny krajobraz w tle. Kolorystyka zmieniona przez zabiegi konserwatorskie. Stan zachowania obiektu: Renowacja według inskrypcji 1714, konserwowany około 1970 r. przez Lesława Szolginię brak dokumentacji. Obraz w stanie dobrym, płåtno l ekko pofalowane. Liczne ingerencje konserwatorskie, możliwe rozległe retusze i przemalowania olejne. Powierzchnia pokryta pociemniałym werniksem i zabrudzona. Podstawowym założeniem jest zachowanie, konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej. Zakłada się przywråcenia waloråw estetycznych i oryginalnego wyglądu obiektu poprzez usunięcie wadliwych retuszy i innych ingerencji konserwatorskich. 1. Oczyszczenie lica i odwrocia z zabrudzeń p owierzchniowych. 2. Badania chemiczne i stratygraficzne warstwy malarskiej. 3. Prostowanie deformacji płåtna 4. Usunięcie werniksu i wadliwych retuszy. 5. Wykonanie uzupełnień zaprawy. 6. Punktowanie warstwy malarskiej metodą naśladowczą w obrębie ubytkåw. 7. Założenie wern iksu zabezpieczającego lico. 2. OŁTARZ POSOBOROWY- WOLNOSTOJĄCA MENSA I LEKTORIUM Styl: aranżacja elementåw rokokowych snycerskich Czas powstania: aranżacja elementåw XVIII, XIX w. wykonana prawdopodobnie w latach 1970?? Materiał i technika: drewno, snycerka, polichromia, złocenia Wymiary: ołtarz- 170x 80x 98, (cm) lektorium- 126x53x20 (cm) Fot: 6-8 Opis obiektu: Mensa wolnostojąca, w kształcie sarkofagowym z profilowana podstawą i wydatnym profilowanym gzymsem. Podstawa na rz ucie prostokąta. Krawędzie narożne zdobione są rokokowym ornamentem akantowo- grzebieniowym. Pośrodku frontowej strony mensy znajduje się płaskorzeźbiony, złocony emblemat krzyż i serce w obramieniu w kształcie ornamentalnego kartusza. Lektorium, w kształcie odwråconej liry z profilowanym gzymsem wieńczącym. Krawędzie narożne zdobione ornamentem płaskorzeźbionym, złoconym akantowo - grzebieniowym z wolutowymi wywinięciami liści. 6

6 Od frontu, pośrodku części gårnej lektorium znajduje się płaskorzeźbiony, zł ocony emblemat - otwarta księga i lampka oliwna. Stan zachowania obiektåw: Podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory wylotowe owadåw. Elementy dekoracyjne pokryte są warstwą przemalowań i wtårnych złoceń. Pierwotna warstwa malarska jest przemalowana warstwami szarobiałej farby olejnej. W odkrywkach widoczna jest ciemnoczerwona oryginalna warstwa tła. Uwaga; Na wniosek Zamawiającego zaprojektować i wykonać nowy ołtarz wraz z lektorium ( ambonka) z kamienia. W związku z powyższym zapis oznaczony kolorem czerwonym jest nieaktualny. Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnikåw niszczących, zachowanie i konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej. Wszystkie wtårne nawarstwienia należy usunąć. PrzywrÅcenie waloråw estetycznych obiektu powinno nastąpić poprzez oczyszczenie obiektu, uzupełnienie ubytkåw we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytkåw, oraz uzupełnienie złoceń. Rekonst rukcja powinna dotyczyć tych obszaråw powierzchni, gdzie oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowana śladowo. Oryginalne złocenia należy wyeksponować, dopuszcza się dołożenie płatkåw metalu na dużych przetarciach podkładåw oryginalnych. Uzupełnienia złoceń należy wykonać zgodnie z techniką oryginału. 1. Dezynsekcja i dezynfekcja elementåw drewnianych (dekoracje snycerskie, profile). 2. Badania odkrywkowe i stratygraficzne polichromii 3. Usunięcie wszystkich warstw wtårnych przemalowań. 4. Oczyszczenie, wzmocnienie, podklejenie odspojeń odsłoniętej, oryginalnej warstwy malarskiej i złoceń 5. Impregnacja strukturalna osłabionych elementåw drewnianych. 6. Wykonanie uzupełnień ubytkåw drewna (kity,fleki, doråbki snycerskie formy ) 7. Wykonanie uzupełnień zaprawy w miejscu ubytkåw. 8. Wykonanie podkładåw pod złocenia, złocenie i srebrzenie w technice występującej oryginalnie(na poler lub na mat) w obrębie uzupełnień, częściowo na podkładach oryginalnych. 9. Retusz naśladowczy w obrębie ubytkåw warstwy malarskiej 10. Rekonstrukcja polichromii w obrębie większych ubytkåw. 3. PORTALE DO ZAKRYSTII I KRUCHTY PD. Styl: påźny barok Czas powstania: 2 ćw. XVIII w. Warsztat: nieznany Materiał i technika : stiuk, złocenia, drzwi drewno, malatura olejna Wymiary: wys.455 x szer.242 x gł.. (cm) Fot Opis obiektu : Para portali (pn. i pd. ) analogicznych w formie. Płaszczyzna lekko wklęsła, otwory zamknięte łukiem tråjlistnym, ściętym z wydatnym. kluczem Po bokach ujęte zaokrąglonymi pilastram i wspierającymi profilowany gzyms. Powyżej znajduje się szczyt o wykroju falistym z wolutami, z przerwanym wolutowym przyczåłkiem i ozdobnym kartuszem z monogramem IHS i MARIA

7 Stan zachowania obiektu: Odnawiane prawdopodobnie około 1970 Stiuk: Powierzchnia stiuku silnie zabrudzona powierzchniowo. NiektÅre partie zostały wtårnie przelakierowane i przemalowane farbą olejną w partii cokołu imitującą marmoryzację. Ubytki i uszkodzenia powierzchni stiuku o charakterze mechanicznym, szczegålnie w dolnej partii oraz na krawędziach. WtÅrne naprawy ubytkåw zaprawą. Występują spękania stiuku (większe na kluczu w portalu pn.). Kartusze przemalowane bielą i wtårnym złoceniem. Stiuk 1. Oczyszczenie powierzchni stiuku z wtårnych warstw lakieru 2. Usunięcie przemalowań w obrębie dekoracji - wtårne malatury i złocenia. 3. Podklejenie odspojonych fragmentåw warstwy stiuku. 4. Usunięcie wtårnych, wadliwych uzupełnień stiuku 5. Wykonanie uzupełnień stiuku barwnego o barwie i rysunku odpowiadającym oryginałowi. 6. Szlifowanie powierzchni uzupełnień oraz zmatowiałych powierzchni oryginalnych 7. Zabezpieczenie powierzchni stiuku. 8. Uzupełnienie warstwy malarskiej i złoceń m.in. kapitele, bazy, kartusz 4. AMBONA Styl: rokoko Czas powstania: ok. poł. XVIII w. Warsztat : nieznany Materiał i technika : złocenia, drewno, snycerka, polichromia Wymiary: wys. 416 x śr. 140 cm Fot Opis obiektu: Ambona nadwieszona, z bogato zdobionym korpusem, parapetem schodåw, zapleckiem i baldachimem. Korpus oparty na zarysie pięcioboku, z trzema ściankami / jeden bok ambony przylega do ściany, przy drugim schody/. Korpus o tråjstrefowym podziale: z nis kim profilowanym cokołem, bogato zdobioną częścią środkową oraz profilowanym gzymsem. Od dołu zamknięty kielichową, wklęsło - wypukłą formą zdobioną małymi wolutami, ornamentem grzebykowym, liśćmi akantu oraz wolutami wspierającymi gzyms cokołu korpusu. W środkowej części korpusu- trzy wybrzuszone ścianki rozdzielone szerokimi profilowanymi listwami zdobionymi u dołu kogucim grzebieniem oraz motywem rocaille w części środkowej. Środkowa część ścianek korpusu ozdobiona jest płycinami, w kształcie zbliżonym do wydłużonego prostokąta o ściętych narożnikach, wyznaczonymi przez wypukłą profilowana ramę, przerwaną na osiach bokåw motywem rocaille z kogucim grzebieniem. Płycina środkowej ścianki korpusu mieści kartusz z klejnotem, ze znakami heraldycznymi rodziny Wolf. W dwåch pozostałych znajduje się stylizowany kartusz z motywåw rocaille z kogucim grzebieniem, z tarczą wypełnioną ornamentem kratownicowym. W zaplecku znajduje się iluzjonistyczny płaskorzeźbiony paludament odsłaniający prostokątny obraz - Chrystus Salvator- ujęty w bogato zdobioną ramę z wolutami i motywami grzebieniowymi, zwieńczoną dwoma głåwkami aniołkåw. Baldachim pięcioboczny z szerokim, bogato profilownym, uskokowo załamującym się gzymsem z podwieszonymi lambrekinami, z wydatnym naczåłkiem w partii frontowej nad motywem rocaille z kogucim grzebieniem. Na podniebieniu baldachimu znajduje się biała Gołębica Duch symbolizująca Ducha Św. na tle glorii promienistej. Parapet schodåw o tråjstrefowym podziale; szeroki cokåł zdobiony festonowo podwiesz onym pędem uliścionego akantu z motywem koguciego grzebienia; w części środkowej występuje

8 wklęsła, profilowana, romboidalna płycina wypełniona rozbudowanym regularnie ukształtowanym ornamentem uformowanym z liści akantu, motywu rocaille z kogucim grzebieniem oraz ornamentu kratownicowego. Poręcz schodåw- profilowana. Parapet schodåw poprzedzony jest wysokim słupkiem/ o płycinowych bokach/ ozdobionym u nasady wolutową konsolką z głåwką putta, zwieńczonym wazonem z bukietem kwiatåw. Zakres badań odkrywkowyc h: Wykonano odkrywki w warstwie polichromii i złoceń na korpusie ambony oraz parapetu schodåw, w partii profili, dekoracji snycerskiej oraz tła. Stan zachowania: Konserwowana w 1973 r. Pierwotnie baldachim ambony ozdobiony był sześcioma puttami i kulą ziemską na ktårej usytuowana była statua jezuity. Drewno konstrukcji i dekoracji - silnie zaatakowane przez owady ( widoczne bardzo liczne otwory wylotowe), mocno osłabione. Stopnie schodåw i płyta pod stopniami są wtårne widoczna szara, olejna warstwa wtårnej marmoryzacji. Liczne szczeliny między elementami drewnianej konstrukcji. Polichromia i złocenia przemalowane w 100%. Pierwotna polichromia zachowana w dużej części pod warstwami wtårnymi : wtårna warstwa zaprawy oraz warstwy barwne, olejne. Oryginalna kolorystyka tła korpusu utrzymana była w odcieniach błękitu (marmoryzacja). Oryginalne złocenia wykonane w technice na poler, råwnież są częściowo zachowane pod wtårnym gruntem i złoceniem szlagmetalem. Występują na elementach dekoracji snycerskiej i profilach. Warstwy pierwotne są osłabione, w wielu miejscach słabo przyczepne do podłoża. Lewa partia paludamentu (snycerka) przy obrazie w zaplecku nie posiada warstw oryginalnych, jedynie wtårną zaprawę i warstwę złocenia szlagmetalem (być może jest to element dorobiony påźniej) Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnikåw niszczących, zachowanie i konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej. Wszystkie wtårne nawarstwienia należy usunąć. PrzywrÅcenie waloråw estetycznych obiektu powinno nastąpić poprzez oczyszczenie obiektu, uzupełnienie ubytkåw we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytkåw, oraz uzupełnienie złoceń i srebrzeń. Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszaråw powierzchni, gdzie oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowana śladowo. Oryginalne złocenia i srebrzenia należy wyeksponować, dopuszcza się dołożenie płatkåw metalu na dużych przetarciach podkładåw oryginalnych. Uzupełnienia złoceń i srebrzeń należy wykonać zgodnie z techniką oryginału. WtÅrne elementy drewnianej konstrukcji, mocno zaatakowane przez owady, należy wymienić. Zakłada się rekonstrukcję nie zachowanych rzeźb putt oraz figury wieńczącej baldachim. (drewniane polichromowane), na podstawie archiwalnych zdjęć. Należy wyk onać projekt rysunkowy, zatwierdzony przez nadzår konserwatorski. 1. Częściowy demontaż elementåw dekoracyjnych oraz obrazu 2. Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu. 3. Dezynsekcja i dezynfekcja elementåw całego obiektu. 4. Badania odkrywkowe i stratygraficzne polichromii 5. Usunięcie wszystkich warstw wtårnych przemalowań polichromii i złoceń 6. Oczyszczenie, wzmocnienie, podklejenie odspojeń odsłoniętej, oryginalnej warstwy malarskiej i złoceń 7. Impregnacja strukturalna osłabionych elementåw drewnianych. 8. Wykonanie uzupełnień ubytkåw drewna (kity,fleki, doråbki snycerskie formy) 9. Wymiana wtårnych elementåw ambony, mocno zaatakowanych przez owady 10. Wykonanie uzupełnień zaprawy w miejscu ubytkåw. 11. Wykonanie podkładåw pod złocenia, złocenie i srebrzenie w technice występującej oryginalnie(na poler lub na mat) w obrębie uzupełnień, częściowo na podkładach oryginalnych.

9 12. Zabezpieczenie powierzchni srebrzeń. 13. Retusz naśladowczy w obrębie ubytkåw warstwy malar skiej 14. Rekonstrukcja polichromii w obrębie większych ubytkåw. 15. Rekonstrukcja brakujących rzeźb putt i figury wieńczącej (w technice oryginalnej). 4 a. Obraz w zaplecku Chrystus Salvator Czas powstania: ok. poł. XVIII w. Warsztat : nieznany Materiał i technika: technika mieszana (tempera, olej) na desce. Wymiary: wys. 87 x szer. 56 cm Fot. 20 Opis obiektu: Obraz w kształcie stojącego prostokąta o łukowym zamknięciu, w drewnianej, profilowanej ramie o bokach dłuższych przerywanych m otywem koguciego grzebienia. Od gåry ramę obrazu kształtuje para wolut zwieńczonych motywem roślinnym przechodzących na osi obrazu w koguci grzebień zwieńczony dwoma uskrzydlonymi głåwkami aniołkåw. Para wolut przechodząca w koguci grzebień kształtuje też środkową część dolnej ramy obrazu. Obraz przedstawia påłpostać Chrystusa Salvatora ujętą frontalnie, unoszącą się na białym obłoku. Chrystus namalowany jest na tle zieleni, w żåłtym tråjkątnym nimbie, czerwonej szacie i niebieskim płaszczu. Jedną ręką prz ytrzymuje błękitną kule ziemską zwieńczoną krzyżem, drugą unosi w geście błogosławieństwa. Stan zachowania obrazu: Konserwowana w 1973 r.- napis: Teodor Nowak z Grudziądza Drewniane podobrazie silnie zaatakowane przez owady. Dość duża szczelina między deskami podobrazia wynikająca z pracy drewna. Warstwa malarska wraz z zaprawa na dużej powierzchni odspaja się od podłoża, widoczne liczne ubytki i daszkowato uniesione spękania. Widoczne rozległe, olejne, pociemniałe retusze konserwatorskie, możliwe prze malowania XIX w. Na powierzchni lica leży pociemniały, zmieniony optycznie werniks. Całość zabrudzona powierzchniowo. 1. Zabezpieczenie warstwy malarskiej w miejscach daszkowato uniesionych odspojeń. 2. Badania chemiczne i stratygraficzne warstwy malarskiej. 3. Dezynfekcja i dezynsekcja drewna podobrazia. 4. Usunięcie przemalowań i wadliwych retuszy. 5. Impregnacja drewna podobrazia i warstwy malarskiej. 6. Likwidacja szczeliny między deskami. 7. Podklejenie odspojeń warstwy malarskiej i zaprawy. 8. Uzupełnienie ubytkåw zaprawy. 9. Uzupełnienie ubytkåw warstwy malarskiej w obrębie ubytkåw 10. Założenie werniksu zabezpieczającego 5. BALUSTRADA KOMUNIJNA Styl: påźny barok Czas powstania: 2 ćw. XVIII w. Warsztat : nieznany Materiał i technika: złocenia, drewno, snycerka, polichromia Wymiary: dł. 620 x wys. 80 x szer.30 cm Fot 23,24

10 Opis obiektu: Balustrada o falistym obrysie z ażurową, płaskorzeźbioną dekoracją o motywach regencyjnych. Pośrodku bramka wejściowa do przezbiterium Zakres badań odkrywkowych: Wykonano odkrywki w warstwie polichromii i złoceń na powierzchni Stan zachowania: Drewno silnie zaatakowane przez owady ( widoczne bardzo liczne otwory wylotowe), osłabione. Konstrukcja rozluźniona, szczeliny między połącze niami segmentåw, liczne uszkodzenia powierzchni o charakterze mechanicznym. Bramka wejściowa: drzwiczki opadnięte na zawiasach. Polichromia i złocenia przemalowane w 100%. Pierwotna polichromia zachowana w dużej części pod warstwami wtårnymi : wtårna warstwa zaprawy oraz warstwy barwne, olejne. Oryginalna kolorystyka tła korpusu utrzymana była w odcieniach błękitu (marmoryzacja). Oryginalne złocenia wykonane w technice na poler, råwnież są częściowo zachowane pod wtårnym gruntem, złoceniem szlagmetalem i b ronzą. Oryginalna warstwa malarska utrzymana w odcieniach błękitu z malowanymi ornamentami. Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnikåw niszczących, zachowanie i konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej. Wszys tkie wtårne nawarstwienia należy usunąć. PrzywrÅcenie waloråw estetycznych obiektu powinno nastąpić poprzez oczyszczenie obiektu, uzupełnienie ubytkåw we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytkåw, oraz uzupełnienie złoceń i srebrzeń. Rekonstrukcja po winna dotyczyć tych obszaråw powierzchni, gdzie oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowana śladowo. Oryginalne złocenia i srebrzenia należy wyeksponować, dopuszcza się dołożenie płatkåw metalu na dużych przetarciach podkładåw oryginalnych. Uzupełnienia złoceń i srebrzeń należy wykonać zgodnie z techniką oryginału. WtÅrne elementy drewnianej konstrukcji, mocno zaatakowane przez owady, należy wymienić. 1. Częściowy demontaż elementåw. 2. Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu. 3. Dezynsekcja i dezynfekcja całego obiektu. 4. Badania odkrywkowe i stratygraficzne polichromii 5. Usunięcie wszystkich warstw wtårnych przemalowań. 6. Oczyszczenie, wzmocnienie, podklejenie odspojeń odsłoniętej, o ryginalnej warstwy malarskiej i złoceń 7. Impregnacja strukturalna osłabionych elementåw drewnianych. 8. Wykonanie uzupełnień ubytkåw drewna (kity,fleki, doråbki snycerskie formy) 9. Wykonanie uzupełnień zaprawy w miejscu ubytkåw. 10. Wykonanie podkładåw pod złoceni a, złocenie w technice występującej oryginalnie(na poler lub na mat) w obrębie uzupełnień, częściowo na podkładach oryginalnych. 11. Retusz naśladowczy w obrębie ubytkåw warstwy malarskiej 12. Rekonstrukcja polichromii w obrębie większych ubytkåw. 6. OŁTARZ BOCZNY ŚW. STANISŁAWA Nawa południowa, kaplica od str. wsch. Styl: påźny barok Czas powstania: 2ćw. XVIII w.

11 Autor: nieznany Materiał i technika: stiuk, marmoryzacja, złocenia Wymiary: wys. 650 x szer.315 x gł..90 cm Fot Opis obiektu: Ołtarz architektoniczny o perespektywicznie ukształtowanej nastawie z wysunięta parą kolumn stojących na wysokich, bogato profilowanych postumentach ujmujących sarkofagową mensę. Kolumny o kapitelach kompozytowych podtrzymują wydatn e, uskokowo uformowane belkowanie oraz gzyms. Nad gzymsem wznosi się przerwany tympanon o wolutowo zwiniętych częściach bocznych i kotarowym zarysie partii centralnej. W polu środkowym nastawy znajduje się wspåłczesny ołtarzowi obraz olejny na płåtnie Wizja św. Stanisława. Otoczony jest stiukową, profilowaną ramą w kształcie prostokąta o łukowym zwieńczeniu i podstawie. Pod obrazem, na osi, umieszczona jest owalna, srebrna plakietka z wyobrażeniem św. Franciszka Ksawerego. W partii centralnej tympanonu znajduje się obraz olejny w owalnej stiukowej ramie typu kartuszowego, ze złoconymi brzegami i głåwką putta w zwieńczeniu. Przedstawia św. Alojzego Gonzagę i pochodzi z tego samego okresu co całość ołtarza. Zakres badań odkrywkowych: Wykonano odkrywki w warstwie polichromii (elementåw snycerskich ), stiuku, Stan zachowania obiektu: Odnawiany prawdopodobnie około 1970, możliwe wcześniejsze naprawy powojenne. Stiuk: Powierzchnia stiuku silnie zabrudzona powierzchniowo, niektåre partie zostały wtårnie przelakierowane. Liczne drobne ubytki, pęknięcia i uszkodzenia o charakterze mechanicznym, szczegålnie w dolnej partii ołtarza, narożnikåw i krawędzi. WtÅrne złocenia i warstwa malarska w obrębie kapiteli, baz i kartusza Elementy drewniane: Rama wokåł obrazu- podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory wylotowe owadåw. WtÅrne złocenie. Całość obiektu silnie zabrudzona powierzchniowo. Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnikåw niszczących, zachowanie i konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej. Wszystkie wtårne nawarstwienia należy usunąć. PrzywrÅcenie waloråw estetycznych obiektu powinno nastąpić poprzez oczyszczenie obiektu, uzupełnienie ubytkåw we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytkåw, oraz uzupełnienie złoceń. Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszaråw powierzchni, gdzie oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowana śladowo. Oryginalne złocenia należy wyeksponować, dopuszcza się dołożenie płatkåw metalu na dużych przetarciach podkładåw oryginalnych. Uzupełnienia złoceń należy wykonać zgodnie z techniką oryginału. Uzupełnienia stiuku należy wykonać w technice oryginalnej. 1. Demontaż obrazåw wraz z ramą 2. Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu. Konserwacja elementåw ze stiuku : 3. Oczyszczenie powierzchni stiuku z wtårnych warstw lakieru 4. Podklejenie odspojonych fragmentåw warstwy stiuku. 5. Usunięcie wtårnych, wadliwych uzupełnień stiuku 6. Usunięcie przemalow ań złoceń i warstw malarskich (kapitele, bazy,rama, kartusz) 7. Konserwacja odsłoniętych oryginalnych warstw malarskich i złoceń 8. Wykonanie uzupełnień stiuku barwnego o barwie i rysunku odpowiadającym oryginałowi.

12 9. Szlifowanie powierzchni uzupełnień oraz zmato wiałych powierzchni oryginalnych 10. Zabezpieczenie powierzchni stiuku. 11. Uzupełnienie złoceń i warstw malarskich w obrębie dekoracji Konserwacja elementåw drewnianych: 12. Rama: - dezynsekcja i dezynfekcja drewna, - usunięcie wtårnej warstwy złocenia - konserwacja odsłoniętej, oryginalnej warstwy złocenia - uzupełnienie ubytkåw zaprawy. - uzupełnienie złocenia w oryginalnej technice. 13. Oczyszczenie srebrnej plakietki z zanieczyszczeń i produktåw korozji 6a. Obraz centralny wizja św. Stanisława Kostki, w ołtarzu bocznym 6b. Obraz w zwieńczeniu, św. Alojzy Gonzaga Styl: påźny barok Czas powstania: 2 ćw. XVIII w. Autor: nieznany Materiał i technika: olej na płåtnie, płå tno zamontowane na deskę. Wymiary: wys. 160 x szer.84 cm obraz głåwny 60 x 80 cm - obraz w zwieńczeniu Opis obiektåw: Obraz głåwny- Prostokątny obraz o łukowym zamknięciu i podstawie w wąskiej drewnianej ramie kompozycyjnie zintegrowanej ze stiukowym, bogato profilowanym obramieniem. Przedstawia Wizję św. Stanisława Kostki. Na pierwszym planie stojący św, Stanisław ukazany jest w ujęciu trzy czwarte, na rękach przed sobą trzyma na białej tkaninie nagie Dzieciątko, ujmują ce jedną rączką podbrådek świętego, druga czerwony kwiat. Święty, w czarnym habicie, prezentuje Dzieciątko Matce Bożej, unoszącej się na żåłto -złocistym obłoku. Maria ujęta jest trzy czwarte (od pasa), ubrana w czerwoną szatę i ciemnozielony płaszcz wokåł ramion. Pochyla się nad świętym i wyciąga ku Jezusowi ręce. Scena rozgrywa się na tle błękitnego nieba z zarysami złocistych obłokåw, rozjaśnionego światłem glorii. WokÅł sceny unoszą się uskrzydlone głåwki aniołkåw: trzy na pierwszym planie, cztery w głębi. Tuż za postacią świętego widoczny jest zarys motywu architektonicznego. Kompozycja dynamiczna diagonalna. Modelunek światłocieniowy. W kolorystyce dominują czerń, błękit i ugry. Obraz w zwieńczeniu- Kształt podobrazia owalny. Obraz osadzony w kartuszowej, stiukowej ramie. Przedstawia św. Alojzego Gonzagę. Stan zachowania obrazåw: Odnawiane prawdopodobnie około PłÅtna naciągnięte na deskę. Widoczne pionowe pęknięcia płåtna obrazu głåwnego. Deformacje i drobne ubytki w obu obiektach. Warstwa malarska mocno spękana (spękania poprzeczne- unoszące się w obrazie głåwnym), w wielu miejscach łuszczy się. Werniks pociemniały, zabrudzony powierzchniowo. Możliwe są retusze i inne ingerencje konserwatorskie. WokÅł obrazu głåwnego ramka profilowana dre wniana, przezłocona wtårnie szlagmetalem. Podstawowym założeniem jest zachowanie, konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej obu obrazåw. Zakłada się przywråcenie waloråw estetycznych i oryginalnego wyglądu obiektu poprzez usunięcie wadliwych retuszy i innych ingerencji konserwatorskich.

13 Program prac konserwatorskich (oba obrazy): 1. Oczyszczenie lica i odwrocia z zabrudzeń powierzchniowych. 2. Badania chemiczne i stratygraficzne warstwy malarskiej. 3. Prostowanie deformacji płåtna 4. Usunięcie werniksu i wadliwych retuszy. 5. Dublaż podobrazia. 6. Wykonanie uzupełnień zaprawy. 7. Punktowanie warstwy malarskiej metodą naśladowczą w obrębie ubytkåw. 8. Założenie werniksu zabezpieczającego lico. 7. OŁTARZ BOCZNY ŚW. JANA NEPOMUCENA Nawa południowa Styl: påźny barok Czas powstania: 2 poł. XVIII w., po 1819 r. przeniesiony z kościoła augustianåw Autor:? Materiał i technika : olejna na tynku, malowana marmoryzacja Wymiary: wys. 650 x szer.293 x gł..108 cm Fot Opis obiektu: Ołtarz architektoniczny z mensą sarkofagową przed wysokim postumentem retabulum o profilach analogicznych do mensy. Nastawa z predellą w formie cokołu z cokołami stanowiącymi podstawę pod dwie pary narożnych pilastråw. Pilastry o w olutowo zwiniętych bazach i kapitelach wspierają dwukondygnacyjne belkowanie z ryzalitami na osi pilastråw. Powyżej znajduje się węższe zwieńczenie o profilowanych narożach, z bogato profilowanym, łukowo ukształtowanym gzymsem, ujętym od gåry parą wolutowo zwijających się, złoconych wstęg na osi ołtarza. W polu centralnym nastawy, między pilastrami, znajduje się eksedra ujęta profilowaną ramą o łukowym zamknięciu, mieszcząca rzeźbę Św. Jan Nepomucen. W centrum zwieńczenia znajduje się znajduje się obraz olejny na płåtnie- św. Juda Tadeusz (2 poł. XVIII w) - w kształcie stojącej elipsy, w wąskiej złoconej ramie przerywanej uskokowo. Zakres badań odkrywkowych: Wykonano odkrywki w warstwie polichromii i złoceń. Stan zachowania obiektu: Konstrukcja murowana Odnawiany prawdopodobnie około 1970, możliwe wcześniejsze naprawy powojenne. W wielu miejscach widoczne nieestetyczne wykonanie profili (na obecnym etapie trudno stwierdzić czy są pierwotne, lub pochodzą z napraw) Pierwotnie powierzchnia wykończona barwną sztablaturą. Obecnie wykończenie jest przemalowane farbą olejną i mocno zniszczone (liczne pęcherze i odspojenia sztablatury). Warstwa wtårna olejna, łuszczy się. Liczne ubytki, pęknięcia i uszkodzenia o charakterze mechanicznym, szczegålnie w dolnej partii ołtarza, narożnikåw i krawędzi. Powierzchnia malatury i dekoracji silnie zabrudzona powierzchniowo. Elementy drewniane Rama obrazu w zwieńczeniu - podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory wylotowe owadåw. WtÅrne złocenie.

14 Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnikåw niszczących, zachowanie i konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej - wraz XIX w. elementami wprowadzonymi podczas przenoszenia obiektu z kościoła augustianåw. Wszystkie kolejn e, wtårne nawarstwienia należy usunąć. PrzywrÅcenie waloråw estetycznych obiektu powinno nastąpić poprzez oczyszczenie obiektu, uzupełnienie ubytkåw we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytkåw, oraz uzupełnienie złoceń. Rekonstrukcja powinna dotyczy ć tych obszaråw powierzchni, gdzie oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowana śladowo. 1. Demontaż rzeźby i obrazu. 2. Dezynsekcja i dezynfekcja ramy drewnianej w zwieńczeniu. 3. Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu. 4. Badania chemiczne i stratygraficzne polichromii. 5. Usunięcie wtårnych przemalowań, odsłonięcie oryginalnej polichromii i złoceń 6. Wzmocnienie i konsolidacja oryginalnych wypraw i polichromii 7. Uzupełnienie ubytkåw formy ołtarza w zaprawie. 8. Uzupełnienie ubytkåw oryginalnych warstw podkładowych 9. Retusz i rekonstrukcja oryginalnej polichromii. 10. Uzupełnienie i rekonstrukcja złoceń w oryginalnej technice 7a. Rzeźba św. Jan Nepomucen, w ołtarzu bocznym Styl: påźny barok Czas powstania: 2 poł. XVIII w. Autor: nieznany Materiał i technika: drewno, snycerka, polichromia olejna, złocenia Wymiary: wys. 106 x szer.45 cm Fot. 47 Opis obiektu: Pełnoplastyczna rzeźba, umieszczona w eksedrze ołtarza, przedstawia stojącą postać św. Jana Nepomucena. Święty ukazany jest w lekkim kontrapoście z głową przechyloną w bok. Ubrany jest w biret, manoletę, rokietę i sutannę(zapinana rzędem okrągłych guzikåw). Skrzyżowanymi na piersi rękami przytrzymuje krucyfiks. Głowę figury okala pięciogwiezdna, metalowa aureola. Bryła rzeźby jest zwarta, zamknięta, z urozmaiconym rysunkiem draperii szat. Stan zachowania obiektu: Odnawiany prawdopodobnie około Figura drewniana mocno zniszczona. Liczne szerokie spękania drewna i warst wy malarskiej. Na całej powierzchni występują przemalowania (dwie warstwy).w okrywkach widoczne pozostałości warstwy pierwotnej i złoceń. Warstwa malarska spękana, w wielu miejscach łuszczy się. Elementy wykonane z blachy są pokryte patyną i zabrudzone. Na obecnym etapie nie stwierdzono działalności owadåw.

15 1. Oczyszczenie powierzchni z zabrudzeń powierzchniowych. 2. Profilaktyczna dezynsekcja obiektu. 3. Usunięcie przemalowań, odsłonięcie oryginalnej warstwy malarskiej i złoceń 4. Oczyszczenie, zabezpieczenie, podklejenie łusek oryginalnej warstwy malarskiej 5. Uzupełnienie ubytkåw formy, flekowanie pęknięć drewna. 6. Uzupełnienie ubytkåw zaprawy w miejscach ubytkåw 7. Wykonanie podkładåw pod złocenia, złocenie w technice występującej oryginalnie(na poler lub na mat) w obrębie uzupełnień, częściowo na podkładach oryginalnych. 8. Retusz naśladowczy w obrębie ubytkåw warstwy malarskiej 9. Rekonstrukcja polichromii w obrębie większych ubytkåw. 10. Założenie werniksu zabezpieczającego. 11. Oczyszczenie elementåw metalowych z produktåw korozji. 12. Zabezpieczenie powierzchni metalu. 7 b. Obraz w zwieńczeniu ołtarza bocznego - św. Juda Tadeusz Wymiary : 90 x 55 cm Kształt podobrazia owalny. Obraz osadzony w wąskiej stiukowej, złoconej ramie przerwanej na łukach dłuższych parą uskokåw. Fot.45 Przedstawia św. Judę Tadeusza Podstawowym założeniem jest zachowanie, konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej Zakłada się przywråcenie waloråw estetycznych i oryginalnego wyglądu obiektu poprzez usunięcie przemalowań i innych ingerencji konserwatorskich. 1. Oczyszczenie lica i odwrocia z zabrudzeń powierzchniowych. 2. Badania chemiczne i stratygraficzne warstwy malarskiej. 3. Prostowanie deformacji płåtna 4. Usunięcie werniksu i wadliwych retuszy. 5. Dublaż podobrazia 6. Wykonanie uzupełnień zaprawy. 7. Punktowanie warstwy malarskiej metodą naśladowczą w obrębie ubytkåw. 8. Założenie werniksu zabezpieczającego. 8. OŁTARZ BOCZNY ŚW. IGNACEGO LOYOLI Nawa påłnocna, kaplica od str. wsch. Styl: påźny barok Czas powstania: 2 ćw. XVIII w. Autor: nieznany Materiał i technika : stiuk, marmoryzacja, złocenia

16 Wymiary: wys. 650 x szer.315 x gł..90 cm Fot.48 Opis obiektu: Ołtarz architektoniczny o perspektywicznie ukształtowanej nastawie z wysunięta parą kolumn stojących na wysokich, bogato profilowanych postumentach ujmujących sarkofagową mensę. Kolumny o kapitelach kompozytowych podtrzymują wydatne, uskokowo uformowane belkowanie oraz gzyms. Nad gzymsem wznosi się przerwany tympanon o wolutowo zwiniętych częściach bocznych i kotarowym zarysie partii centralnej. W polu środkowym nastawy znajduje się wspåłczesny ołtarzowi obraz olejny na płåtnie Św. Ignacy Loyola. Otoczony jest stiukową, profilowaną ramą w kształcie prostokąta o łukowym zwieńczeniu i podstawie. Pod obrazem, na osi, umieszczona jest owalna, srebrna plakietka z wyobrażeniem św. Ignacego Loyoli. W partii centralnej tympanonu znajduje się obraz olejny w owalnej stiu kowej ramie typu kartuszowego, ze złoconymi brzegami i głåwką putta w zwieńczeniu. Przedstawia św. Franciszka Ksawerego i pochodzi z tego samego okresu co całość ołtarza. Stan zachowania obiektu: Odnawiany prawdopodobnie około 1970, możliwe wcześniejsze naprawy powojenne. Stiuk: Powierzchnia stiuku silnie zabrudzona powierzchniowo, niektåre partie zostały wtårnie przelakierowane. Liczne drobne ubytki, pęknięcia i uszkodzenia o charakterze mechanicznym, szczegålnie w dolnej partii ołtarza, narożnikåw i krawędzi. Elementy dekoracyjne pokryte są warstwą przemalowań i wtårnych złoceń. Całość obiektu silnie zabrudzona powierzchniowo. Elementy drewniane: Rama wokåł obrazu - podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory wylotowe owadåw. WtÅrne złocenie. Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnikåw niszczących, zachowanie i konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej. Wszystkie wtårne nawarstwienia należy usunąć. PrzywrÅcenie waloråw estetycznych obiektu powinno nastąpić poprzez oczyszczenie obiektu, uzupełnienie ubytkåw we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytkåw, oraz uzupełnienie złoceń. Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszaråw powierzchni, gdzie oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest za chowana śladowo. 1. Demontaż obrazåw wraz z ramą 2. Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu. Konserwacja elementåw ze stiuku : 3. Oczyszczenie powierzchni stiuku z wtårnych warstw lakieru 4. Podklejenie odspojonych fragmentåw warstwy stiuku. 5. Usunięcie wtårnych, wadliwych uzupełnień stiuku 6. Usunięcie przemalowań złoceń i warstw malarskich (kapitele, rama) 7. Konserwacja odsłoniętych oryginalnych warstw malarskich i złoceń 8. Wykonanie uzupełnień stiuku ba rwnego o barwie i rysunku odpowiadającym oryginałowi. 9. Szlifowanie powierzchni uzupełnień oraz zmatowiałych powierzchni oryginalnych

17 10. Zabezpieczenie powierzchni stiuku. 11. Uzupełnienie złoceń i warstw malarskich w obrębie dekoracji Konserwacja elementåw drewnianych: 12. Rama: - dezynsekcja i dezynfekcja drewna, - usunięcie wtårnej warstwy złocenia - konserwacja odsłoniętej, oryginalnej warstwy złocenia - uzupełnienie ubytkåw zaprawy. - uzupełnie nie złocenia w oryginalnej technice. 13. Oczyszczenie srebrnej plakietki z zanieczyszczeń i produktåw korozji 8a. Obraz św. Ignacy Loyola, w ołtarzu bocznym 8b. Obraz w zwieńczeniu św. Franciszek Ksawery Styl: påźny barok Czas powstania: 2ćw. XVIII w. Autor: nieznany Materiał i technika : olej na płåtnie Wymiary: wys. 169 x szer.84 cm obraz głåwny wys. 80 x szer. 60 cm - obraz w zwieńczeniu Opis obiektåw: Obraz głåwny: Prostokątny obraz o łukowym zamknięciu i podstawie w wąskiej drewnianej ramie kompozycyjnie zintegrowanej ze stiukowym, bogato profilowanym obramieniem, przedstawia św. Ignacego Loyolę. Święty w czarnym habicie, płaszczu i birecie, stoi w ujęciu frontalnym z twarzą zwråconą trzy-czwarte.. Jedną ręką trzyma otwartą księgę (wykonaną ze srebrnej blachy), drugąwskazuje tekst. Ponad wyciągniętym ramieniem świętego unosi się monogram IHS na promienistej glorii, otoczony uskrzydlonymi głåwkami aniołåw na złocisto -ugrowych obłokach. Po przeci wnej stronie widać fragment podwiniętej, udrapowanej zielonej kotary. W tle, utrzymanym w tonacji brązowej, rysują się fragmenty motywu architektonicznego. Postać św. Ignacego, namalowana w zewnętrznej płaszczyźnie obrazu i wypełniająca znaczną część pola, ma monumentalny charakter. Modelunek światłocieniowy. Światło promieniuje od monogramu. W kolorystyce dominują czerń i odcienie brązu. Obraz w zwieńczeniu: Kształt podobrazia owalny. Obraz osadzony w kartuszowej, stiukowej ramie. Przedstawia św. Franciszka Ksawerego. Stan zachowania obrazåw: Odnawiane prawdopodobnie około PłÅtna naciągnięte na deskę. Widoczne silne deformacje i mocno zarysowana siatka spękań unoszących się oraz liczne drobne i ubytki warstwy malarskiej. Warstwa malarska spę kana, w wielu miejscach łuszczy się. Werniks pociemniały, zabrudzony powierzchniowo. Możliwe są retusze i inne ingerencje konserwatorskie.

18 WokÅł obrazu głåwnego ramka profilowana drewniana, przezłocona wtårnie szlagmetalem. Wnioski i założenia konserwat orskie: Podstawowym założeniem jest zachowanie, konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej obu obrazåw Zakłada się przywråcenie waloråw estetycznych i oryginalnego wyglądu obiektu poprzez usunięcie wadliwych retuszy i innych ingerencji konserwatorskich. Program prac konserwatorskich (oba obrazy): 1. Oczyszczenie lica i odwrocia z zabrudzeń powierzchniowych. 2. Badania chemiczne i stratygraficzne warstwy malarskiej. 3. Prostowanie deformacji płåtna 4. Usunięcie werniksu i wadliwych retuszy. 5. Dublaż podobrazia 6. Wykonanie uzupełnień zaprawy. 7. Punktowanie warstwy malarskiej metodą naśladowczą w obrębie ubytkåw. 8. Założenie werniksu zabezpieczającego lico. 9. OŁTARZ BOCZNY ŚW. JãZEFA Nawa påłnocna Styl: påźny barok Czas powstania: 2 poł. XVIII w., po 1819 r. prz eniesiony z kościoła augustianåw Warsztat nieznany; Materiał i technika : olejna na tynku, malowana marmoryzacja, złocenia Wymiary: wys. 650 x szer.293 x gł..108 cm Fot Opis obiektu: Ołtarz architektoniczny z mensą sarkofagową przed wysokim postumentem i retabulum o profilach analogicznych do mensy. Nastawa z predellą w formie cokołu z cokołami stanowiącymi podstawę pod dwie pary narożnych pilastråw. Pilastry o wolutowo zwiniętych bazach i kapitelach wspierają dwukondygnacyjne belkowanie z ryzalitami na osi pilastråw. Powyżej znajduje się węższe zwieńczenie o profilowanych narożach, z bogato profilowanym, łukowo ukształtowanym gzymsem, ujętym od gåry parą wolutowo zwijających się, złoconych wstęg na osi ołtarza. W polu centralnym nastawy, między pilastrami, znajduje się obraz olejny na płåtnie- św. JÅzef (2 poł. XVIII w.). Obraz ma kształt stojącego prostokąta, ujęty jest profilowaną, drewnianą ramą o łukowym zamknięciu W centrum zwieńczenia znajduje się znajduje się obraz olejn y na płåtnie- Chrystus u Marii i Marty (2 poł. XVIII w) - w kształcie stojącej elipsy, w wąskiej, drewnianej, złoconej ramie przerywanej uskokowo. Zakres badań odkrywkowych: Wykonano odkrywki w warstwie polichromii i złoceń. Stan zachowania obiektu: Konstrukcja murowana Odnawiany prawdopodobnie około 1970, możliwe wcześniejsze naprawy powojenne. W wielu miejscach widoczne nieestetyczne wykonanie profili (na obecnym etapie trudno stwierdzić czy są pierwotne, lub pochodzą z napraw)

19 Pierwotnie powierzchnia w ykończona barwną sztablaturą. Obecnie wykończenie jest przemalowane farbą olejną i mocno zniszczone (liczne pęcherze i odspojenia sztablatury). Warstwa wtårna olejna, łuszczy się. Liczne ubytki, pęknięcia i uszkodzenia o charakterze mechanicznym, szczegålnie w dolnej partii ołtarza, narożnikåw i krawędzi. Powierzchnia malatury i dekoracji silnie zabrudzona powierzchniowo. Elementy drewniane, Wąska rama wokåł obrazu głåwnego i obrazu w zwieńczeniu: podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne liczne otwory wylotowe owadåw. Rama obrazu głåwnego - wtårna drewno nie polichromowane. Całość obiektu silnie zabrudzona powierzchniowo. Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnikåw niszczących, za chowanie i konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej - wraz XIX w. elementami wprowadzonymi podczas przenoszenia obiektu z kościoła augustianåw. Wszystkie kolejne, wtårne nawarstwienia należy usunąć. PrzywrÅcenie waloråw estetycznych obiektu powinno nastąpić poprzez oczyszczenie obiektu, uzupełnienie ubytkåw we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytkåw, oraz uzupełnienie złoceń. Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszaråw powierzchni, gdzie oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowan a śladowo. 1. Demontaż obrazåw i ram 2. Dezynsekcja i dezynfekcja ram. 3. Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu. 4. Badania chemiczne i stratygraficzne polichromii. 5. Usunięcie wtårnych przemalowań, odsłonięcie oryginalnej polichromii i złoceń 6. Wzmocnienie i konsolidacja oryginalnych wypraw i polichromii 7. Uzupełnienie ubytkåw formy ołtarza w zaprawie. 8. Uzupełnienie ubytkåw oryginalnych warstw podkładowych 9. Retusz i rekonstrukcja oryginalnej polichromii. 10. Uzupełnienie i rekonstrukcja złoceń w oryginalnej technice 9a. Obraz centralny św. JÅzef, w ołtarzu bocznym Fot. 51 9b. Obraz w zwieńczeniu Chrystus u Marii i Marty Fot. 50 Styl: påźny barok Czas powstania: 2ćw. XVIII w. Autor: nieznany Materiał i technika : olej na płåtnie Wymiary: wys. 180 x szer.78 cm - obraz głåwny wys. 90 x szer. 55 cm - obraz w zwieńczeniu Opis obiektu:

20 Obraz głåwny Obraz w kształcie stojącego prostokąta, o łukowym zamknięciu i z uskokiem w podstawie, w wąskiej drewnianej, profilowanej ramie połączonej z bogato profilowaną ramą w imitacji stiuku. Przedstawia postać św. JÅzefa z Dzieciątkiem w otoczeniu putt. Święty ukazany jest w pełnej postaci, w ujęciu front alnym, z twarzą trzy-czwarte. Odziany jest w błękitną szatę sięgającą do połowy łydek i odsłaniającą stopy w sandałach, oraz w żåłty płaszcz. Św. JÅzef obejmuje ramieniem nagie Dzieciątko siedzące na białej pieluszce. W drugiej ręce trzyma gałązkę białej l ilii. Jezus przytula głowę do twarzy św. JÅzefa i obejmuje go za szyję. Świętemu towarzyszą uskrzydlone głåwki aniołkåw znajdujące się wokåł obłoku na ktårym stoi święty oraz na wysokości jego ramion. Tło sceny utrzymane jest w ugrach rozjaśnionych wokåł sylwetki świętego. Bryła postaci określona światłocieniowo. Całość kompozycji utrzymana w ciepłych odcieniach z dominacją ugråw. Obraz w zwieńczeniu Kształt podobrazia owalny. Obraz osadzony w wąskiej stiukowej, złoconej ramie przerwanej na łukach dłu ższych parą uskokåw. Przedstawia Chrystusa u Marii i Marty Stan zachowania obrazåw: Odnawiane prawdopodobnie około PłÅtna naciągnięte na deskę. Widoczne liczne deformacje płåtna i ubytki warstwy malarskiej. Warstwa malarska spękana (siatka spękań silnie uniesionych), w wielu miejscach łuszczy się. Werniks pociemniały, zabrudzony powierzchniowo. Możliwe są retusze i inne ingerencje konserwatorskie. WokÅł obrazu ramka profilowana drewniana, przezłocona wtårnie szlagmetalem. Elementy wykonane ze srebrnej blachy są pokryte patyną i zabrudzone. Podstawowym założeniem jest zachowanie, konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej obu obrazåw Zakłada się przywråcenie waloråw estetycznych i oryginalnego wyglądu obiektu poprzez usunięcie pociemniałego werniksu, wadliwych retuszy i innych ingerencji konserwatorskich. Program prac konserwatorskich dotyczy obu obrazåw : 1. Oczyszczenie lica i odwrocia z zabrudzeń powierzchniowych. 2. Badania chemiczne i stratygraficzne warstwy malarskiej. 3. Prostowanie deformacji płåtna 4. Usunięcie werniksu i wadliwych retuszy. 5. Dublaż podobrazia. 6. Wykonanie uzupełnień zaprawy. 7. Punktowanie warstwy malarskiej metodą naśladowczą w obrębie ubytkåw. 8. Założenie werniksu zabezpieczającego lico. 10. DEKORACJA MALARSKA WNĘTRZA KOŚCIOŁA Styl: påźny barok Czas powstania: 1742 r., 1930 r.naprawy tynkåw i gzymsåw 1940 zamalowanie białą farbą malowideł (poza architektoniczną dekoracją kopuły)