Kto jest faktycznym beneficjentem renaturyzacji rzek. Marek Jelonek

Transkrypt

1 Kto jest faktycznym beneficjentem renaturyzacji rzek Marek Jelonek

2 definicje (?) Renaturyzacja to proces przywracania środowisku stanu naturalnego, możliwie bliskiego stanowi pierwotnemu sprzed wprowadzenia w nim zmian przez człowieka, w przypadku rzeki to np. przywrócenie naturalnego, meandrującego koryta i naturalnych procesów (mikrosiedlisk) korytowych, wymaga realizacji działań technicznych i nierzadko inżynieryjnych Naturalny reżim rzeczny (natural hydrologic regime) to charakterystyczny rytmiczny przebieg zjawisk hydrologicznych w rzece w ciągu roku, ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji, na który składają się informacje dotyczące zasilania rzeki, stanów wody, przepływów, zlodzenia i który zależy głównie od klimatu danego terenu, rzeźby powierzchni oraz budowy geologicznej zlewni Usługi ekosytemowe (ecosystem services) to funkcje usługowe ekosystemów również ekosystemów wodnych polegające na m. in. na podtrzymywaniu cykli biochemicznych, produkcji biomasy (paliwo), magazynowaniu i filtrowaniu wody, funkcjach estetycznych i rekreacyjnych - sformułowanie to jest powszechnie używane w dokumentach USA i Unii Europejskiej

3 renaturyzacja rzek Odtwarzanie ciągłości podłużnej rzek rozumianej jako proces przywracania możliwości dwukierunkowych migracji organizmów wodnych i naturalnego transportu osadów dennych wzdłuż koryt rzecznych i poprzecznej zapewniającej łączność pomiędzy korytami a dopływami terasem zalewowym (starorzeczami) Przywracanie zdolności migracji koryt rzecznych czyli naturalnych procesów fluwialnych w tym, możliwości erozji brzegowej, odtwarzania tarlisk dla ryb oraz siedlisk dla makrofauny dennej Przywracanie rzekom obszarów zalewowych zwiększanie naturalnej retencji dolinowej, zwiększającej bioróżnorodność dolin rzecznych (0,01% potencjału wodnego Ziemi ogromna liczba gatunków) i zmniejszającej zagrożenia powodziowe Sztuczne odtwarzanie siedlisk /mikrosiedlisk korytowych poprzez tworzenie budowli naśladujących wychodnie skalne, sekwencje bystrz i plos, tarliska oraz dostarczanie żwiru do uruchomienia procesów fluwialnych spoza rzeki czyli tzw. karmienie rzeki

4 naturalny reżim hydrologiczny Siedliska i gatunki charakterystyczne dla dolin rzecznych zostały ewolucyjnie ukształtowane w warunkach określonych, powtarzalnych wzorców czasowego i przestrzennego zróżnicowania intensywności przepływów Siedliska i gatunki są nie tylko przystosowane do znoszenia szerokiej amplitudy przepływów, ale zmienność tych przepływów jest niezbędna do ich istnienia Wezbrania są głównym czynnikiem kształtującym koryto rzeki i obszar zalewowy powodującym odnawianie się siedlisk niezbędnych dla życia organizmom wodnym (rybom) i organizmom z wodą związanym (ptakom, płazom) Wezbrania są również czynnikiem kształtującym warunki tarła ryb w żwirodennych rzekach i potokach poprzez przemieszczanie osadów dennych oraz wypłukiwanie drobnych frakcji piaszczysto-mulistych Wezbrania zapewniają też łączność pomiędzy korytem a zbiornikami wodnymi na tarasie zalewowym, a dla wielu organizmów wodnych lub przywodnych (ryb, ptaków owadów, ) wezbrania wiosenne są sygnałem dla rozrodu lub migracji Susze i niskie przepływy wody w rzekach i potokach pojawiają się od tysięcy lat i zwierzęta wodne oraz przywodne miały czas żeby do nich przywyknąć, a np. rośliny żeby wykorzystać je do ustabilizowania i rozwoju pionierskich zespołów roślinnych kolonizujących nowe obszary po okresie powodzi

5 usługi ekosystemowe (wodne) 1. Usługi regulacyjne związane z różnorodnością biologiczną: utrzymanie zróżnicowania genetycznego, gatunkowego i ekosystemowego utrzymanie struktury i usług ekosystemów pod kątem bioróżnorodności 2. Usługi regulacyjne związane z zasobami wodnymi: filtrowanie i oczyszczanie wody oraz rozpuszczanie, inaktywacja oraz magazynowanie zanieczyszczeń regulacja odpływu, przepływu i retencja wód powierzchniowych i gruntowych oraz regulacja bilansu wodnego wypoczynek, wędkarstwo i turystyka związana z ochroną przyrody 3. Usługi związane z dostarczaniem dóbr: żwir i piasek, ryby oraz skorupiaki wody: pitna, do nawodnień, przemysłu, akwakultury oraz hydroenergetyki wody powierzchniowej do innych ekosystemów (obszarów krajobrazowych) materiały genetyczne 4. Usługi związane kulturą: wzbogacenie artystyczne, estetyczne, duchowe, rekreacyjne, naukowe oraz korzyści niematerialne

6 usługi ekosystemowe (wodne) 4 typy usług wszystkie niemożliwe do realizacji

7 usługi ekosystemowe (wodne) 4 typy usług wszystkie możliwe do realizacji

8 podsumowanie (korzystający płaci) 1. Usługi regulacyjne związane z różnorodnością biologiczną: środowisko środowisko 2. Usługi regulacyjne związane z zasobami wodnymi: 3. Usługi związane z dostarczaniem dóbr: 4. Usługi związane kulturą:

9 projekt Isara (korzystający płaci) Całkowity koszt realizacji projektu wyniósł ok. 35 millionów euro 45% sfinansowało miasto Monachium, a 55% Land Bawarii Dziękuję za uwagę

10

11 naturalny reżim hydrologiczny Siedliska i gatunki charakterystyczne dla dolin rzecznych zostały ewolucyjnie ukształtowane w warunkach określonych, powtarzalnych wzorców czasowego i przestrzennego zróżnicowania intensywności przepływów Siedliska i gatunki są nie tylko przystosowane do znoszenia szerokiej amplitudy przepływów, ale zmienność tych przepływów jest niezbędna do ich istnienia Wezbrania są głównym czynnikiem kształtującym koryto rzeki i obszar zalewowy powodującym odnawianie się siedlisk niezbędnych dla życia organizmom wodnym (rybom) i organizmom z wodą związanym (ptakom, płazom) Wezbrania są również czynnikiem kształtującym warunki tarła ryb w żwirodennych rzekach i potokach poprzez przemieszczanie osadów dennych oraz wypłukiwanie drobnych frakcji piaszczysto-mulistych Wezbrania zapewniają też łączność pomiędzy korytem a zbiornikami wodnymi na tarasie zalewowym, a dla wielu organizmów wodnych lub przywodnych (ryb, ptaków owadów, ) wezbrania wiosenne są sygnałem dla rozrodu lub migracji Susze i niskie przepływy wody w rzekach i potokach pojawiają się od tysięcy lat i zwierzęta wodne oraz przywodne miały czas żeby do nich przywyknąć, a np. rośliny żeby wykorzystać je do ustabilizowania i rozwoju pionierskich zespołów roślinnych kolonizujących nowe obszary po okresie powodzi

12 Hydrologic Regime changes with time in the rates of flow of rivers and in the levels and volumes of water in rivers, lakes, reservoirs, and marshes. The hydrologic regime is closely related to seasonal changes in climate. In regions with a warm climate, the hydrologic regime is affected mainly by atmospheric precipitation and evaporation; in regions with a cold or temperate climate, the air temperature is a leading factor. The hydrologic regime of rivers manifests itself by daily, ten-day, monthly, seasonal, and long-term fluctuations. It consists of a number of characteristic periods (phases) that vary with seasonal changes in the conditions under which rivers are fed. These phases are known as high water, freshet, and low water. Rivers are fed unevenly in the course of a year because of varying amounts of precipitation and uneven melting of snow and ice and entry of their water into the rivers. The fluctuations observed in the water level are caused mainly by changes in the flow rate and by the effects of wind, ice, and man s economic activities. The hydrologic regime of lakes is determined by the relationship between the amount of precipitation reaching the lake s surface, evaporation, surface and underground flow into the lake, and surface and underground outflow of water from the lake, as well as by the size and shape of the lake, the pattern of change in the surface area with change in level, and wind activity, which determines the size of the waves and the extent to which the level rises and falls. Fluctuations in the lake level may be seasonal, annual, or short-term. The hydrologic regime of marshes is dependent on climatic and hydrologic conditions, terrain, and the nature of the vegetation. Man s economic activities are introducing ever greater changes in the hydrologic regime. The paradigm of the natural hydrologic regime provides a sustainable framework for decisions concerning water allocation, diversions, and dam operations. Research has documented the importance of the natural, long-term river flow pattern as the underlying driver of aquatic biota. Organisms are adapted to, and dependent upon, the timing, duration, frequency, magnitude, and rate of change of flood and low water events in the water body where they reside. In order to sustain these ecosystems, it is critical to protect, restore, or mimic the natural hydrologic regime of rivers and other water bodies.