Raport dotyczący delimitacji obszarów zdegradowanych w Rumi

Transkrypt

1 Raport dotyczący delimitacji obszarów zdegradowanych w Rumi Autorzy: dr inż. arch. Ewa Brach mgr Maciej Felski mgr Danuta Giorewa-Brach mgr Dorota Łutowicz-Głowacka Karol Jagliński Wersja 3.1 Z dnia 20/11/2015r. Rumia S t r o n a

2 Spis treści 1. Wstęp Wybór wskaźników, granice jednostek Podsystem społeczny Podsystem gospodarczy Podsystem przestrzenny Źródła danych Podsystem społeczny Podsystem gospodarczy Podsystem przestrzenny Lista obszarów wymagających wsparcia Wybór obszarów zdegradowanych rewitalizowanych Załączniki Załączniki tabelaryczne Załączniki graficzne Indeksy i spisy S t r o n a

3 1. Wstęp Celem opracowania jest wyznaczenie obszarów zdegradowanych w Rumi oraz przygotowanie dokumentu pn. Raport dotyczący delimitacji obszarów zdegradowanych w Rumi w oparciu o przyjęty w dniu 1 lipca 2014 roku przez Zarząd Województwa Pomorskiego dokument pn. Założenia do projektu wytycznych dotyczących programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata oraz zgodnie z ostatecznym dokumentem wytycznych dotyczących programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata , który zostanie przyjęty przez Zarząd Województwa Pomorskiego. Raport obejmuje swoim zasięgiem obszar całego miasta w podziale na jednostki stanowiące podstawę analiz. Obszary zdegradowane wyznaczono oraz oceniono za pomocą wskaźników obowiązkowych (odnoszonych zarówno do średniej wartości w mieście, jak i w województwie) oraz fakultatywnych wybranych z katalogu zaproponowanego w ww. dokumencie przez Instytucję Zarządzającą Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata W raporcie uwzględniono uwagi zawarte w piśmie Departamentu Programów Regionalnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego z dnia 13/03/2015r. DPR-R skierowanym do Sekretariatu Związku Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. Zgodnie z pismem w wyniku konsultacji Instytucja Zarządzająca, wraz z aktualizacją wytycznych, dostosuje kryteria wyboru obszarów do objęcia interwencją w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa pomorskiego na lata poprzez umożliwienie rezygnacji z jednego ze wskaźników obligatoryjnych w każdym z trzech podsystemów oceny. Po analizie danych sporządzona lista rankingowa obszarów zdegradowanych w Rumi, będąca integralną częścią raportu, stanie się podstawą określenia przedsięwzięć i działań rewitalizacyjnych. Lista obszarów wymagających wsparcia i spełniających kryteria zostanie objęta Lokalnym Programem Rewitalizacji. Raport będzie funkcjonował jako osobny dokument, którego ustalenia będą przytaczane w Lokalnym Programie Rewitalizacji dla Miasta Rumi, jako podstawa objęcia procesem rewitalizacyjnym poszczególnych obszarów. 3 S t r o n a

4 2. Wybór wskaźników, granice jednostek Wyznaczenie obszarów wymagających rewitalizacji poprzedzone zostało analizą wskaźników w trzech obszarach wskazanych przez Wytyczne (społeczny, gospodarczy, przestrzenny). Analiza pozwoliła zidentyfikować obszary o relatywnie gorszej sytuacji, które Rumia zamierza objąć wsparciem. Wskaźniki są odnoszone do wartości referencyjnych, którymi są dla wskaźników obowiązkowych wartości wyznaczone dla całego województwa pomorskiego, a dla wskaźników fakultatywnych średnie wartości dla miasta Rumia. Poniżej zaprezentowano wskaźniki wybrane do analizy w ramach podsystemów. Zawierają się w nich zarówno wskaźniki obligatoryjne jak i fakultatywne obrazujące problemy Rumi. Wskaźniki zebrano w podziale na poszczególne ulice. Następnie przypisano je do jednostek urbanistycznych, z który zbudowane zostały obszary wymagające rewitalizacji. Na obszarze Rumi zdefiniowano następujące jednostki urbanistyczne: 1. Szmelta 2. Towarowa 3. Zagórze 4. Metalowców 5. Biała Rzeka 6. Stara Rumia 1 7. Centrum 8. Janowo 9. Lotnisko 10. Stara Rumia Rolne 12. Przemysłowa 1 Jednostki urbanistyczne dla obszaru mieszkalnictwa wytyczono zgodnie z wytycznymi tj. w taki sposób, aby liczba mieszkańców nie była niższa niż 1% i nie wyższa niż 10-15% ogółu mieszkańców miasta. Powierzchnia każdej z jednostek (w obszarach zurbanizowanych) nie jest większa niż kilkanaście procent. 1 Szczegółowy podział ulic na jednostki urbanistyczne zawarto w rozdziale 6. Załączniki 4 S t r o n a

5 Tabela 1. Liczba mieszkańców jednostek urbanistycznych w Rumi Obszar Liczba mieszkańców % Jednostka (1) Szmelta ,03 Jednostka (2) Towarowa ,46 Jednostka (3) Zagórze ,66 Jednostka (4) Metalowców 938 2,27 Jednostka (5) Biała Rzeka ,28 Jednostka (6) Stara Rumia ,21 Jednostka (7) Centrum ,29 Jednostka (9) Lotnisko ,99 Jednostka (8) Janowo ,95 Jednostka (10) Stara Rumia ,84 Jednostka (11) Rolne 0 0 Jednostka (12) Przemysłowa 7 0,02 SUMA Źródło. Opracowanie własne Tabela 2. Powierzchnia jednostek urbanistycznych w Rumi Jednostka POWIERZCHNIA JEDNOSTKI [m2] [km2] [ha] [%] Jednostka (1) Szmelta ,73 1,30 129,91 7,86 Jednostka (2) Towarowa ,81 0,54 53,91 3,26 Jednostka (3) Zagórze ,23 0,78 78,47 4,75 Jednostka (4) Metalowców ,75 0,68 68,11 4,12 Jednostka (5) Biała Rzeka ,23 2,72 272,44 16,48 Jednostka (6) Stara Rumia ,64 1,23 122,75 7,43 Jednostka (7) Centrum ,75 0,72 71,98 4,35 Jednostka (9) Lotnisko ,77 2,57 257,15 15,56 Jednostka (8) Janowo ,57 2,58 258,11 15,62 Jednostka (10) Stara Rumia ,17 1,68 168,14 10,17 Jednostka (11) Rolne ,76 1,15 115,35 6,98 Jednostka (12) Przemysłowa ,73 0,57 56,62 3,43 Suma ,14 16, , Źródło. Opracowanie własne Granice jednostek urbanistycznych ustalono analizując obszary funkcjonujące na terenie miasta w różnych działaniach społeczno-przestrzennych. Zbilansowano przestrzenie wynikające z ustaleń: granic obwodów wyborczych, granic jednostek ekofizjograficznych wynikających z opracowań geograficzno-przyrodniczych, granic jednostek urbanistycznych przyjętych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Rumia, 5 S t r o n a

6 nazw i granic opracowań planistycznych wynikających z obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, granic i nazw historycznych funkcjonujących do dzisiaj w tradycji miejskiej, granic intuicyjnego podziału miasta dokonanego przez grupę mieszkańców zajmujących się gospodarką przestrzenną, terenów przynależnych ewidencyjnie do poszczególnych ulic miejskich. W wyniku nałożenia na siebie elementów, po dokonaniu niezbędnych korekt przebiegu granic, zwłaszcza dopasowaniu ich do ewidencji własności gruntów, wygenerowano podział Rumi na 12 jednostek urbanistycznych, które swoim zasięgiem sumują większość informacji przyrodniczych, historycznych, przestrzennych i społecznych. Nazwy jednostek pochodzą z opracowań planistycznych i używanych zwyczajowo określeń, mają też swoje uzasadnienie w historii miasta (Rumia powstała z połączenia wiosek: Rumia i Zagórze oraz ich wybudowań: Lotniska, Białej Rzeki, Janowa, Szmelty i Kazimierza). Ponadto charakteryzują się jednorodnymi formami zabudowy, albo zabudową jednorodzinną, albo zabudową wielorodzinną, albo mają walory kulturowe, ponieważ znajdują się na terenach dawnych układów wiejskich. W opracowaniach geograficzno-przyrodniczych wyróżniono: Pradolinę Kaszubską, stożek napływowy Zagórskiej Strugi, deluwia u podnóża wysoczyzny morenowej, strefę krawędziowej wysoczyzny morenowej, dolinę Zagórskiej Strugi rozcinająca strefę krawędziowej wysoczyzny morenowej, wierzchowinę wysoczyzny morenowej. Strefy te dzielą miasto na 2 tarasy: płaski, nizinny związany z pradoliną i wyniesiony, górzysty, porośnięty lasem związany z wysoczyzną morenową. Układ ten został zachowany w głównym modelu kształtowania jednostek urbanistycznych, który zaadaptował równoleżnikową linię podziału przebiegającą po torach kolejowych i trasie S6. W Studium uwarunkowań u kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Rumia wyróżniono tereny o podobnym typie zagospodarowania o dominującej funkcji terenu oraz o zbliżonym sposobie zabudowy dzieląc obszar na 4 jednostki: A, B, C, D. Granicami podziału jest szef komunikacyjny miasta i granica Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Obszary A i B zawierają główne tereny zurbanizowane miasta, gdzie mieszka większość mieszkańców oraz znajduje się główna koncentracja usług. Obszar C to pozostała południowo-zachodnia część zurbanizowana miasta i tereny leśne. Odwzorowanie tego podziału ma miejsce w układzie jednostek urbanistycznych, tworzy jego główny trzon pokazujący układ terenów zainwestowanych. Plany zagospodarowania przestrzennego opracowywane są w Rumi zarówno dla dużych jednorodnych obszarów wymagających uporządkowania jak i dla terenów problemowych lub inwestycyjnych. Nazwy planów i granice opracowań wywodzące się z podziałów historycznych i obejmujące swoim zasięgiem znaczne obszary przyjęto do określenia jednostek urbanistycznych, są nimi: Biała Rzeka, Stara Rumia, Janowo, Szmelta, Zagórze, Rolne, Przemysłowa. Historyczne nazwy pierwotnych utworów przestrzennych, wsi i wybudowań, funkcjonują w Rumi jako nazwy własne dzielnic miejskich. Są to: Rumia i Zagórze, Lotnisko, Biała Rzeka, Janowo, Szmelta. 6 S t r o n a

7 Ich pierwotne umiejscowienie potwierdza jedynie przyjęte granice jednostek urbanistycznych i ich nazwy. Podział przestrzenno-funkcjonalny miasta zaproponowany przez grupę mieszkańców zajmujących się gospodarką przestrzenną był zróżnicowany, zawierał duże jednorodne obszary, jak również małe tereny precyzyjnie wyznaczone, obrazujące konflikty społeczne, podkreślające funkcje terenów, różnicujące charakter zabudowy. Tak scharakteryzowany obraz miasta pozwolił na dokładne wydzielenie czterech z dwunastu jednostek urbanistycznych: Stara Rumia 1, Zagórze, Towarowa, Metalowców. Doprecyzowanie jednostek urbanistycznych nastąpiło po analizie terenów przynależnych ewidencyjnie do poszczególnych ulic miejskich, ponieważ materiały statystyczne zbierano i sumowano adresami. Źródło. Opracowanie własne Ryc. 1. Jednostki urbanistyczne zidentyfikowane w procesie wyznaczania obszarów przeznaczonych do rewitalizacji 7 S t r o n a

8 Wskaźniki mogą mieć dwojaki charakter stymulanty, bądź destymulanty. Wskaźniki określone jako stymulanty mają pozytywny wpływ na badany obszar, tj. im ten wskaźnik jest wyższy, tym badany obszar jest bardziej rozwinięty, przykładowo: im większa liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób, tym lepszy poziom przedsiębiorczości. Odwrotna sytuacja jest w przypadku destymulant. W tym przypadku, korzystna jest jak najniższa wartość wskaźnika. Przykładowo im mniej jest przestępstw na 1000 mieszkańców, tym obszar uznany jest za bezpieczniejszy Podsystem społeczny W ramach podsystemu społecznego przeanalizowano następujące wskaźniki obligatoryjne i fakultatywne: 1. Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności (wskaźnik obligatoryjny); 2. Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym (wskaźnik obligatoryjny); 3. Liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. ludności (wskaźnik obligatoryjny); 4. Odsetek dzieci i młodzieży nieotrzymujących promocji do następnej klasy w szkołach podstawowych i gimnazjalnych (wskaźnik fakultatywny); 5. Liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców (wskaźnik fakultatywny); 6. Liczba fundacji, stowarzyszeń, organizacji społecznych aktywnych na analizowanym obszarze na 1 tys. mieszkańców (wskaźnik fakultatywny). Uzasadnienie wyboru wskaźników: 1. Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności Zbudowany poprzez podzielenie liczby osób przez ogólną liczbę mieszkańców i pomnożoną przez Pokazuje jak dużo osób z tysiąca mieszkańców korzysta z pomocy społecznej. Wyższa wartość oznacza więcej takich osób, więc większe problemy społeczne na danym obszarze. W związku z tym, im wskaźnik jest niższy, tym obszar jest bardziej rozwinięty pod względem społecznym. Wykres 1: Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności 8 S t r o n a

9 2. Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym Obrazuje poziom kapitału ludzkiego siły roboczej. Większa wartość dowodzi problemów ze znalezieniem zatrudnienia, które nie wynikają z warunków gospodarczych, a z poziomu kapitału ludzkiego. Oznacza to, że niższy poziom wskaźnika, odpowiada wyższemu poziomowi rozwoju obszaru na płaszczyźnie społecznej. Wykres 2: Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym 3. Liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. ludności Powstał przez podzielenie liczby przestępstw tego rodzaju przez liczbę mieszkańców oraz przemnożenie jej przez 10 tysięcy dla uzyskania wspólnego mianownika. Pokazuje ile tego typu przestępstw popełnianych jest na danym obszarze. Większa wartość obrazuje większe problemy społeczne o bardzo trudnym charakterze. Pożądany jest więc niższy poziom wskaźnika, świadczący o wyższym poziomie rozwoju w podsystemie społecznym. Wykres 3: Liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. ludności 9 S t r o n a

10 4. Odsetek dzieci i młodzieży nie otrzymujących promocji do następnej klasy w szkołach podstawowych i gimnazjach Pokazuje poziom kapitału ludzkiego u najmłodszych mieszkańców. Wyższe wartości oznaczają wyższe problemy społeczne u dzieci i młodzieży, a przez to potencjał do tego typu problemów w życiu dorosłym. Niskie wartości wskaźnika reprezentują wyższy poziom rozwoju społecznego obszaru. Wykres 4: Odsetek dzieci i młodzieży nie otrzymujących promocji do następnej klasy w szkołach podstawowych i gimnazjach 5. Liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców Zaproponowany przez Gminę Miejską Rumia i zbudowany poprzez podzielenie liczby lokali socjalnych oraz przemnożenie jej przez 10 tysięcy dla uzyskania wspólnego mianownika. Lokale takie występują w dużej ilości na obszarach dotkniętych problemami społecznymi. Wysokie wartości wskaźnika oznaczają więc obszary o niższym poziomie rozwoju w zakresie społecznym. Wykres 5: Liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców 6. Liczba fundacji, stowarzyszeń, organizacji społecznych aktywnych na analizowanym obszarze na 1 tys. mieszkańców Zbudowany przez podzielenie liczby takich organizacji przez liczbę mieszkańców i pomnożenie jej przez 1000 dla uzyskania wspólnego mianownika. Więcej organizacji świadczy o większym 10 S t r o n a

11 zaangażowaniu mieszkańców w kwestie społeczne, czyli wyższy poziom kapitału ludzkiego i społecznego, więc wyższy poziom rozwoju społecznego. Wykres 6: Liczba fundacji, stowarzyszeń, organizacji społecznych aktywnych na analizowanym obszarze na 1000 mieszkańców Poniżej zaprezentowano wyniki jednostek urbanistycznych w podsystemie społecznym. Tabela 3. Podsystem społeczny wyniki jednostek urbanistycznych WSKAŹNIKI KLUCZOWE WSKAŹNIK FAKULTATYWNY Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym Liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. ludności Odsetek dzieci i młodzieży nie otrzymujących promocji do następnej klasy w szkołach podstawowych i gimnazjach Liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców Liczba fundacji, stowarzyszeń, organizacji społecznych aktywnych na analizowanym obszarze na 1 tys. mieszkańców Szmelta 47 0, , Towarowa 64 0, , Zagórze 143 0, , Metalowców 47 0, , Biała Rzeka 61 0, , Stara Rumia , , Centrum 48 0, , Janowo 34 0, , Lotnisko 42 0, , Stara Rumia , , Przemysłowa 0 0, , wartość referencyjna 53 0, , obszar referencyjny Pomorskie Pomorskie Pomorskie Rumia Rumia Rumia Źródło. Obliczenia własne 11 S t r o n a

12 2.2. Podsystem gospodarczy W ramach podsystemu gospodarczego przeanalizowano następujące wskaźniki obligatoryjne i fakultatywne: 1. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 mieszkańców (wskaźnik obligatoryjny); 2. Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych (wskaźnik obligatoryjny); 3. Wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca (wskaźnik fakultatywny). Uzasadnienie wyboru wskaźników: 1. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób Wskaźnik ten zbudowany został poprzez podzielenie liczby podmiotów przez liczbę mieszkańców, a następnie pomnożony został przez 100 dla uzyskania wspólnego mianownika. Pokazuje ile podmiotów gospodarki narodowej przypada średnio na 100 mieszkańców obszaru. Wskaźnik ten pokazuje poziom rozwoju przedsiębiorczości na badanym obszarze oraz jego atrakcyjności dla biznesu. Wyższy poziom wskaźnika oznacza więc wyższy poziom potencjału i rozwoju gospodarczego. Wykres 7: Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób 2. Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych Pokazuje stan siły roboczej pozostającej do dyspozycji pracodawców. Im wyższa wartość, tym gorzej wykształceni bezrobotni, czyli sytuacja niepożądana przez pracodawców, co determinuje obszar jako mniej atrakcyjny. 12 S t r o n a

13 Wykres 8: Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych 3. Wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca Utworzony został poprzez podzielenie sumy dochodów z tego tytułu przez liczbę mieszkańców. Podstawą opodatkowania jest powierzchnia mieszkania. Oznacza to, że wyższy podatek, to średnio większe mieszkanie i majątek mieszkańców. Wysokie wartości wskaźnika oznaczają więc wysoki poziom rozwoju gospodarczego obszaru. Wykres 9: Wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca Poniżej zaprezentowano wyniki jednostek urbanistycznych w podsystemie gospodarczym. 13 S t r o n a

14 Tabela 4. Podsystem gospodarczy wyniki jednostek urbanistycznych WSKAŹNIKI KLUCZOWE WSKAŹNIK FAKULTATYWNY Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych Wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca Szmelta 7 0, ,89 Towarowa 9 0,310 90,05 Zagórze 7 0, ,80 Metalowców 9 0, ,34 Biała Rzeka 11 0, ,94 Stara Rumia , ,12 Centrum 9 0, ,42 Janowo 7 0,156 49,95 Lotnisko 7 0, ,90 Stara Rumia 2 9 0, ,09 Przemysłowa wartość referencyjna 11 0, ,75 obszar referencyjny Pomorskie Pomorskie Rumia Źródło. Obliczenia własne 2.3. Podsystem przestrzenny W ramach podsystemu gospodarczego przeanalizowano następujące wskaźniki obligatoryjne i fakultatywne: 1. Przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (wskaźnik obligatoryjny); 2. Dostępność placówek usług podstawowych (oświata, zdrowie) (wskaźnik fakultatywny); 3. Liczba zabytków na 10 tysięcy mieszkańców (wskaźnik fakultatywny); Uzasadnienie wyboru wskaźników: 1. Przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę w m 2 Pokazuje zagęszczenie osób w lokalach mieszkalnych na danym obszarze. Niższa wartość pokazuje, że dominują mieszkania o małym metrażu z gorszymi warunkami mieszkaniowymi. Taka sytuacja jest niepożądana i oznacza niski poziom rozwoju przestrzennego obszaru. 14 S t r o n a

15 Wykres 10: Przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (m2) 2. Dostępność placówek usług podstawowych (oświata, zdrowie) Zbudowany jako średnia ocen dostępności placówek tego typu dla każdej z ulic danego obszaru. Może przyjmować wartości od 0 do 1. Pokazuje jak dużo placówek tego typu znajduje się w odległości 800 metrów od ulic na danym obszarze. Wyższe poziomy wskaźnika reprezentują większą dostępność placówek usług podstawowych, co jest sytuacją korzystną świadczącą o wysokim poziomie rozwoju przestrzennego. Wykres 11: Dostępność placówek usług podstawowych (oświata, zdrowie) 3. Liczba zabytków na 10 tys. mieszkańców Zaproponowany przez Gminę Miejską Rumia i zbudowany przez podzielenie liczby zabytków na danym obszarze, definiowanych według ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. i odnoszących się do nieruchomości, przez liczbę jego mieszkańców oraz przemnożenie jej przez 10 tysięcy dla uzyskania wspólnego mianownika. Pokazuje zagęszczenie 15 S t r o n a

16 zabytków wśród mieszkańców, czyli budynków potencjalnie problematycznych przestrzennie i wymagających większej uwagi oraz nakładów ze strony instytucji publicznych. Obszary o dużym zagęszczeniu zabytków sprawiają więcej kłopotów mieszkańcom takich budynków (komfort, koszty utrzymania) oraz samorządom (wymogi formalne dotyczące ochrony zabytków, koszty utrzymania, opieki i renowacji). W związku z tym niższe wartości wskaźnika są korzystniejsze, przede wszystkim ze względu na mniejszą problematyczność formalną, finansową i komfortową. Liczba zabytków została podzielona przez liczbę mieszkańców, ponieważ nie można porównać liczby bezwzględnej. Wynika to z faktu, że porównywane obszary mają różną wielkość i różną gęstość zamieszkania. W związku z tym ta sama liczba budynków zabytkowych na małym obszarze o stosunkowo wysokiej liczbie mieszkańców nie jest porównywalna z tą samą liczbą zabytków na obszarze rozległym o niskiej gęstości mieszkańców. Należy więc sprowadzić ją do porównywalnego poziomu w przeliczeniu na przyjętą jednostkę, np. hektar czy jednego mieszkańca. W przypadku Rumi wykorzystano liczbę mieszkańców, gdyż dane te są dostępne dla każdej ulicy. Tak przeliczony wskaźnik został pomnożony przez 10 tysięcy dla uzyskania liczb całkowitych, co wynika z uwarunkowań rzeczywistych (niemożliwe jest istnienie przykładowo 0,5 zabytku na 1 mieszkańca). Wskaźnik liczby zabytków w jednostkach urbanistycznych pokazuje 2 wyraźne skupiska obiektów odzwierciedlające najstarsze przestrzenie miasta. Obszary te są pozostałościami po 2 wsiach, na obszarze których leży dzisiejsza Rumia. Wykres 12: Liczba zabytków na 10 tys. mieszkańców Rumia otrzymała prawa miejskie w 1954r. Powstała z połączenia wiosek: Rumia i Zagórze oraz ich zabudowań: Lotniska, Białej Rzeki, Janowa, Szmelty i Kazimierza. Osadnictwo o stałym charakterze pojawiło się w V w. p.n.e. na terenie Starej Rumi i Zagórza. W średniowieczu Zagórza broniło grodzisko obronne, a nad Zagórską Strugą znajdowały się młyny, kuźnie, tartaki i folusze. Rumią zarządzał klasztor cystersów w Oliwie, Zagórze stanowiło własność książąt pomorskich i królów polskich. Rozwój gospodarczy zahamowały najazdy szwedzkie. Po I rozbiorze Rumia dostała się pod panowanie Prus, skonfiskowano dobra cystersów, sprzedano folwark Janowo i odłączono go od całości. Dopiero budowa kolei w 1870r. pobudziła Zagórze do ponownego rozwoju. I wojna 16 S t r o n a

17 światowa ominęła Rumię, po powrocie Pomorza do Polski Rumia znalazła się w starostwie puckim. Na jej obrzeżach powstało lotnisko wojskowe (przekształcone z czasem w cywilne). W 1934r. utworzono gminę wiejską Rumia-Zagórze. Druga wojna światowa przyniosła ogromne straty, zbombardowano lotnisko, a na przedpolu umocnień Kępy Oksywskiej, w skład których wchodziła Rumia, toczyły się krwawe walki. W czasie okupacji funkcjonował w Rumi obóz pracy. Mieszkańców wywożono na roboty przymusowe. Po otrzymaniu praw miejskich przez pierwszych 10 lat miasto rozwijało się bardzo szybko, ponieważ pod budownictwo mieszkaniowe oddano tereny po zlikwidowanym lotnisku. Dwukrotnie zwiększyła się liczba mieszkańców do 1965r. Drugi wyraźny wzrost spowodował przełom lat 80-tych i 90-tych, kiedy realizowano osiedle z wielkiej płyty Janowo, będące do dzisiaj skupiskiem napływowej ludności z całego województwa. Rumia stała się sypialnią portu i stoczni w Gdyni, przymusowe przydziały mieszkań otrzymywała tutaj również trójmiejska inteligencja. Zabytki Rumi skupione w dwóch miejscach pokazują skalę i wiejski charakter przestrzeni wynikający z historii miasta. Utrzymanie tradycji i skali tych miejsc, a poprzez nowe funkcje i przywrócenie świetności dawnym formom architektonicznym pozyskanie ich dla współczesnych mieszkańców stanowi wyjątkową wartość. Nie są to zabytki światowej klasy, ale dla miasta powstałego bez średniowiecznego lokacyjnego założenia są bardzo istotne i ważne. Poniżej zaprezentowano wyniki jednostek urbanistycznych w podsystemie przestrzennym. Tabela 5. Podsystem przestrzenny wyniki jednostek urbanistycznych Przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (m 2 ) Dostępność placówek usług podstawowych (oświata, zdrowie) Liczba zabytków na 10 tys. mieszkańców Szmelta 28 0,271 6 Towarowa 23 0, Zagórze 15 0, Metalowców 26 0,563 0 Biała Rzeka 23 0,536 2 Stara Rumia , Centrum 21 0,750 0 Janowo 9 0,781 0 Lotnisko 21 0,121 0 Stara Rumia ,239 0 Przemysłowa 59 0,000 0 wartość referencyjna 23 0,404 8 obszar referencyjny Pomorskie Rumia Rumia Źródło. Obliczenia własne 17 S t r o n a

18 3. Źródła danych Poniżej zaprezentowano wykaz źródeł danych, z których pozyskano informacje do dokonania analizy wskaźników. Z uwagi na różny czasookres dostępnych danych źródłowych zastosowano korektę uwzględniającą odchylenie w latach na podstawie danych dostępnych w Banku Danych Lokalnych. Do analiz przyjęto wielkości pochodzące z roku Są jednak dwa wyjątki. W przypadku danych dotyczących przestępstw przeciwko rodzinie i opiece zastosowano dane z roku 2012 ekstrapolowane do roku 2013 poprzez nałożenie na nie dynamiki dla danych zbiorczych dla całego miasta Rumia w latach Powodem był brak dostępnych danych źródłowych w rozbiciu na części składowe obszarów (ulic). Drugi wskaźnik to liczba podmiotów gospodarki narodowej na 100 mieszkańców. Jedyne dane dostępne pochodzą z 2015 roku. Zostały one jednak dostosowane do roku 2013 poprzez obniżenie ich o względne zmiany ilości podmiotów dla miasta Rumia ogółem (analogicznie do liczby przestępstw przeciwko rodzinie i opiece). Wskaźniki porównywane są do wartości referencyjnych określonych w wytycznych. Dla wskaźników obowiązkowych przyjęto wartości pochodzące z określonych źródeł i podanych w dokumencie. Dla wielkości fakultatywnych przyjęto średnią wartość dla całego miasta Rumia Podsystem społeczny Źródła danych w ramach podsystemu społecznego. Tabela 6. Źródła danych podsystemu społecznego Lp. Wskaźnik Źródło danych 1. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1 tys. osób MOPS Rumia 2. Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym PUP Wejherowo 3. Liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. osób 4. Liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców Odsetek młodzieży nie otrzymujących promocji do następnej klasy w szkołach podstawowych i gimnazjalnych Liczba fundacji, stowarzyszeń, organizacji społecznych aktywnych na analizowanym obszarze na 1000 mieszkańców Źródło. Opracowanie własne Komisariat Policji w Rumi, Straż Miejska Administracja Budynków Komunalnych Urząd Miasta Rumi Urząd Miasta Rumi 18 S t r o n a

19 3.2. Podsystem gospodarczy Źródła danych w ramach podsystemu gospodarczego. Tabela 7. Źródła danych podsystemu gospodarczego Lp. Wskaźnik Źródło danych 1. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób 2. Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych 3. Wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca Źródło. Opracowanie własne Baza Krajowego Rejestru Sądowego i Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej PUP Wejherowo Urząd Miasta Rumi 3.3. Podsystem przestrzenny Źródła danych w ramach podsystemu przestrzennego. Tabela 8. Źródła danych podsystemu przestrzennego Lp. Wskaźnik Źródło danych 1. Przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (m 2 ) Obliczenia własne na podstawie mapy zasadniczej 2. Dostępność placówek usług podstawowych (oświata, zdrowie) Spis placówek oświatowych Urząd Miasta Rumi, Spis placówek opieki zdrowotnej Urząd Miasta Rumi 3. Liczba zabytków na 10 tys. mieszkańców Wojewódzka ewidencja zabytków Źródło. Opracowanie własne 4. Lista obszarów wymagających wsparcia W poniższej tabeli przedstawiono zbiorcze zestawienie analizy wskaźników dla jednostek urbanistycznych w porównaniu do wartości referencyjnej. W przypadku wskaźników obligatoryjnych była to średnia dla Województwa Pomorskiego, a w przypadku wskaźników fakultatywnych była to średnia dla Rumi. Obszar Szmelta w kontekście podsystemu społecznego wykazał bardziej korzystną wartość od referencyjnej w 3 na 6 wskaźnikach (osoby korzystające z zasiłków, odsetek dzieci nieotrzymujących promocji do następnej klasy, liczba lokali socjalnych). Szczególną uwagę należy zwrócić na liczbę przestępstw przeciwko rodzinie i opiece, która jest trzykrotnie wyższa niż dla całego 19 S t r o n a

20 województwa. W przypadku podsystemu gospodarczego obszar ten wykazał słabsze wartości niż referencyjne w każdym ze wskaźników. Odsetek osób z wykształceniem gimnazjalnym i niższym wśród bezrobotnych ogółem jest najwyższy w całej Rumi. Sytuacja korzystniej przedstawia się w kwestii przestrzennej. Na 3 wskaźniki, wartość dwóch okazała się być bardziej korzystna w porównaniu do referencyjnej. Dostępność usług podstawowych (oświata, zdrowie) jest jednak dużo niższa niż przeciętnie w mieście. Obszar Towarowa okazał się być jednym z najsłabszych ze wszystkich analizowanych obszarów. Wartości wskaźników bardziej korzystne od referencyjnych były tylko w dwóch przypadkach: liczba lokali socjalnych na 10 tysięcy mieszkańców (wskaźnik lepszy o ponad 40%) i przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (wartość minimalnie wyższa od referencyjnej). Na uwagę zasługuje jednak fakt, że liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece jest niewiele wyższa niż w województwie pomorskim i należy do najniższych w całym mieście. Niepokojąca jest jednak wielkość dochodów z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca tylko jeden obszar okazał się słabszy. Zagórze jest jedynym obszarem, którego wszystkie wskaźniki okazały się być gorsze od wartości referencyjnych. Ponadto, na 12 wskaźników, w aż 5 Zagórze okazało się najgorsze ze wszystkich analizowanych obszarów (osoby korzystające z zasiłków, liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece, odsetek dzieci nieotrzymujących promocji do następnej klasy, liczba lokali socjalnych, liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej), z czego 4 z nich dotyczą obszaru społecznego. Obszar Metalowców pod kątem społecznym jest słabszy niż wyniki województwa pomorskiego w dwóch kategoriach (długotrwale bezrobotni, przestępstwa). W kwestiach gospodarczych odstaje tylko pod względem liczby podmiotów gospodarczych. Każdy inny wskaźnik osiąga lepsze wartości w porównaniu do referencyjnych. Biała Rzeka osiąga słabsze rezultaty w połowie badanych wskaźników, z których większość (4) dotyczy obszaru społecznego. Pozostałe podsystemy gorsze są w pojedynczych elementach, jednak są to odchylenia nieznaczne, rzędu dziesiątych i setnych wartości, należy więc ocenić ich całokształt jako zadowalający. Biała Rzeka to nie jest obszar wolny od problemów, jednak jest to z pewnością jednostka wybijająca się pozytywnie ponad przeciętną, która przy stosunkowo niewielkich nakładach mogłaby zostać wzorową. Stara Rumia 1 to kolejny obszar, który poza sferą społeczną nie wykazuje większych problemów. Jedynym kłopotem może być stosunkowo duża liczba zabytków, która może wymagać zwiększonych nakładów na ich utrzymanie i powodować znaczne problemy w podsystemie przestrzennym. Kwestie społeczne wyglądają jednak mniej korzystnie: lepsze wyniki mają wyłącznie odsetek dzieci nieotrzymujących promocji do następnej klasy oraz liczba organizacji społecznych. Szczególnie niepokojąca jest liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece, która jest druga najwyższa w całej Gminie Miejskiej Rumia. 20 S t r o n a

21 Centrum jest przeciętnym obszarem wśród analizowanych. Na 12 wskaźników osiąga poprawne wartości w 7. Jednak każda z wartości nie odchyla się znacząco od referencyjnych. To co może przyciągać uwagę, to dwukrotnie wyższy odsetek osób długotrwale bezrobotnych. Janowo jest słabsze niż obszary referencyjne w ponad połowie badanych wskaźników. Ponownie większość z nich dotyczy podsystemu społecznego. Szczególnie niekorzystnie wygląda sytuacja dzieci nieotrzymujących promocji do następnej klasy. Jest on dwukrotnie większy niż dla całego miasta i jest drugą najwyższą wartością. Z drugiej jednak strony liczba osób korzystających z zasiłku na tysiąc mieszkańców jest tu najniższa. Uwagę należy także poświęcić podsystemowi gospodarczemu. Obszar charakteryzuje się bardzo niską liczbą podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców oraz najniższą wartością dochodów z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca. Może to świadczyć o znacznych problemach: mieszkańcy nie podejmują własnych działalności gospodarczych i mieszkają w małych mieszkaniach spółdzielczych. Obszar Lotnisko uzyskał przeciętny wynik w analizie wskaźników. W porównaniu do wartości referencyjnych 5 z nich wychyla się ponad przeciętną. Słabsze wyniki rozkładają się równomiernie między podsystemy: 3 w społecznym i po 2 w gospodarczym i przestrzennym. Występuje stosunkowo wysoki wskaźnik przestępstw przeciwko rodzinie i opiece oraz odsetek osób długotrwale bezrobotnych. Ponadto uderzająca jest jedna z najgorszych wartości wskaźnika dostępności usług podstawowych (oświata, zdrowie). Jednakże, pozytywny jest rezultat odsetka osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej 3 miejsce wśród badanych obszarów. Stara Rumia 2 to kolejny obszar nie wyróżniający się na tle innych. Połowa wyników jest pozytywna, połowa negatywna. Odchylenia od wartości referencyjnych nie są duże. Identycznie jak w wielu pozostałych obszarach, większość niekorzystnych rezultatów dotyczy podsystemu społecznego. Jednak najbardziej kłopotliwy może być jeden z najgorszych dostępów do usług podstawowych (oświata, zdrowie), jednostka ta wymaga doinwestowania, utworzenia publicznych placówek oświatowych i przychodni zdrowia. Przemysłowa to obszar, który wskaźnikowo wypada dobrze, jednak nie należy porównywać go z innymi, ponieważ zbadano tam wyłącznie jedną ulicę. W związku z tym porównanie takie nie może być wiarygodne. Obszar jest przeznaczony na funkcje inwestycyjne, przemysłowe i usługowe. Powinien z czasem stać się skupiskiem nowych miejsc pracy dla mieszkańców Rumi. Z analizy wskaźnikowej wyciągnąć można wniosek, że Rumia to miasto o wielu problemach w każdym z podsystemów. O ile sfera przestrzenna nie wykazuje wielu zaniedbań i słabości, o tyle gospodarcza prezentuje się już niepokojąco. Jednakże największym wyzwaniem zdaje się być społeczeństwo Rumi. Boryka się ono z wieloma problemami (bezrobociem, niskim wykształceniem, przestępczością), które rzutują na pozostałe podsystemy. Jest więc to obszar wymagający szczególnej uwagi ze strony władz samorządowych. 21 S t r o n a

22 Tabela 9. Lista obszarów wymagających wsparcia podsystem społeczny Liczba osób korzystającyc h z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności WSKAŹNIK KLUCZOWY Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjny m Liczba przestępst w przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. ludności Odsetek dzieci i młodzieży nie otrzymujących promocji do następnej klasy w szkołach podstawowych i gimnazjach WSKAŹNIK FAKULTATYWNY Liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańcó w Liczba fundacji, stowarzyszeń, organizacji społecznych aktywnych na analizowanym obszarze na 1000 mieszkańców Szmelta 47 0, , Towarowa 64 0, , Zagórze 143 0, , Metalowców 47 0, , Biała Rzeka 61 0, , Stara Rumia , , Centrum 48 0, , Janowo 34 0, , Lotnisko 42 0, , Stara Rumia , , Przemysłowa 0 0, , Miasto , Pomorskie 53 0, Źródło. Opracowanie własne Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób WSKAŹNIK KLUCZOWY Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych Tabela 10. Lista obszarów wymagających wsparcia podsystem gospodarczy Źródło. Opracowanie własne WSKAŹNIK FAKULTATYWNY Wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca Szmelta 7 0, ,89 Towarowa 9 0,310 90,05 Zagórze 7 0, ,80 Metalowców 9 0, ,34 Biała Rzeka 11 0, ,94 Stara Rumia , ,12 Centrum 9 0, ,42 Janowo 7 0,156 49,95 Lotnisko 7 0, ,90 Stara Rumia 2 9 0, ,09 Przemysłowa 29 Miasto ,75 Pomorskie 12 0, S t r o n a

23 Tabela 11. Lista obszarów wymagających wsparcia podsystem przestrzenny WSKAŹNIK KLUCZOWY Przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (m 2 ) WSKAŹNIK FAKULTATYWNY Dostępność placówek usług podstawowych (oświata, zdrowie) Liczba zabytków na 10 tys. mieszkańców Szmelta 28 0,271 6 Towarowa 23 0, Zagórze 15 0, Metalowców 26 0,563 0 Biała Rzeka 23 0,536 2 Stara Rumia , Centrum 21 0,750 0 Janowo 9 0,781 0 Lotnisko 21 0,121 0 Stara Rumia ,239 0 Przemysłowa 59 0,000 0 Miasto - 0,404 8 Pomorskie Źródło. Opracowanie własne 23 S t r o n a

24 5. Wybór obszarów zdegradowanych rewitalizowanych Tabela 12. Lista rankingowa obszarów zdegradowanych w Rumi Podsystem społeczny Podsystem gospodarczy Podsystem przestrzenny WSKAŹNIK KLUCZOWY WSKAŹNIK FAKULTATYWNY WSKAŹNIK KLUCZOWY WSKAŹNIK FAKULTATYWNY WSKAŹNIK KLUCZOWY WSKAŹNIK FAKULTATYWNY Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym Liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. ludności nie otrzymujących promocji do następnej klasy w szkołach podstawowych i Liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców Liczba fundacji, stowarzyszeń, organizacji społecznych aktywnych na analizowanym obszarze na 1000 mieszkańców Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie Wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca Przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (m 2 ) Dostępność placówek usług podstawowych (oświata, zdrowie) Liczba zabytków na 10 tys. mieszkańców Jednostki urbanistyczne ` Zagórze 143 0, , , , , Towarowa 64 0, , ,310 90, , Szmelta 47 0, , , , ,271 6 Janowo 34 0, , ,156 49,95 9 0,781 0 Lotnisko 42 0, , , , ,121 0 Biała Rzeka 61 0, , , , ,536 2 Stara Rumia , , , , , Stara Rumia , , , , ,239 0 Centrum 48 0, , , , ,750 0 Metalowców 47 0, , , , ,563 0 Przemysłowa 0 0, , ,000 0 Miasto , ,75-0,404 8 Pomorskie 54 0, , Źródło. Opracowanie własne 24 S t r o n a

25 Tabela 13. Lista rankingowa obszarów zdegradowanych w Rumi Lista do realizacji Podsystem społeczny Podsystem gospodarczy Podsystem przestrzenny WSKAŹNIK KLUCZOWY WSKAŹNIK FAKULTATYWNY WSKAŹNIK KLUCZOWY WSKAŹNIK FAKULTATYWNY WSKAŹNIK KLUCZOWY WSKAŹNIK FAKULTATYWNY Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym Liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. ludności nie otrzymujących promocji do następnej klasy w szkołach podstawowych i Liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców Liczba fundacji, stowarzyszeń, organizacji społecznych aktywnych na analizowanym obszarze na 1000 mieszkańców Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie Wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca Przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (m 2 ) Dostępność placówek usług podstawowych (oświata, zdrowie) Liczba zabytków na 10 tys. mieszkańców Jednostki urbanistyczne ` Zagórze 143 0, , , , , Stara Rumia , , , , , Towarowa 64 0, , ,310 90, , Szmelta 47 0, , , , ,271 6 Janowo 34 0, , ,156 49,95 9 0,781 0 Lotnisko 42 0, , , , ,121 0 Biała Rzeka 61 0, , , , ,536 2 Stara Rumia , , , , ,239 0 Centrum 48 0, , , , ,750 0 Metalowców 47 0, , , , ,563 0 Przemysłowa 0 0, , ,000 0 Miasto , ,75-0,404 8 Pomorskie 54 0, , Źródło. Opracowanie własne 25 S t r o n a

26 Wyboru obszarów zdegradowanych dokonano na podstawie analizy wartości wskaźników przypisanych każdej z ulic Rumi i zgrupowanych w obszary geograficzne (jednostki urbanistyczne) w trzech podsystemach (społeczny, gospodarczy, przestrzenny). Końcowa analiza prezentuje wartość wskaźników w poszczególnych jednostkach urbanistycznych, które przydzielono do wytypowanych jednostek urbanistycznych. Na podstawie ilości wskaźników predysponujących dany obszar do rewitalizacji stworzono listę rankingową obszarów zdegradowanych (Tabela 12.). W takim zestawieniu wyraźnie wyróżnia się obszar Zagórze. Jest to jedyny obszar wśród wszystkich zidentyfikowanych w Rumi, dla którego wartości wskaźników przekraczały wartości referencyjne. Poza jednostką Zagórze, wyróżniającą się wyraźnie z pozostałych, przyjęto do realizacji w ramach rewitalizacji obszar Starej Rumi 1 i jednostkę Towarowa. W pierwszej znajdują się miejskie tereny publiczne, gdzie grunty komunalne stanowią większość obszaru. Są to tereny sportu i rekreacji, tereny zieleni i kultury oraz znajdują się tu prawie wszystkie obiekty zabytkowe miasta. Druga, w mniejszym stopniu, ale powiela problemy społeczne Zagórza i leży w jego bezpośrednim sąsiedztwie, co jest istotnym atutem w łączeniu działań i wzajemnym przenikaniu się inicjatyw społecznych. W kolejnych tabelach przedstawiono szczegółowe wyniki obszaru Zagórze. W trackie prac analitycznych sprawdzono, czy istnieje możliwość do obszaru Zagórze dołączenia obszaru Towarowa. Połączenie obu obszarów spowodowało obniżenia wartości wskaźników poniżej wartości referencyjnych. Tabela 14. Ocena jednostek urbanistycznych w podsystemie społecznym - Zagórze Jednostka urbanistyczna Liczba osób korzystającyc h z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności WSKAŹNIKI KLUCZOWE Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjny m Liczba przestępst w przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. ludności Odsetek dzieci i młodzieży nie otrzymujących promocji do następnej klasy w szkołach podstawowyc h i gimnazjach WSKAŹNIK FAKULTATYWNY Liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańcó w Liczba fundacji, stowarzyszeń, organizacji społecznych aktywnych na analizowany m obszarze Zagórze 143 0, , MIASTO , POMORSKIE 53 0, Źródło. Opracowanie własne 26 S t r o n a

27 Tabela 15. Ocena jednostek urbanistycznych w podsystemie gospodarczym - Zagórze WSKAŹNIK WSKAŹNIKI KLUCZOWE FAKULTATYWNY Jednostka urbanistyczna Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie ludności Wielkość dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca Zagórze 7 0, ,80 MIASTO ,75 POMORSKIE 12 0,283 - Źródło. Opracowanie własne Tabela 16. Ocena jednostek urbanistycznych w podsystemie przestrzennym - Zagórze Jednostka urbanistyczna WSKAŹNIKI KLUCZOWE Przeciętna powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (m 2 ) Dostępność placówek usług podstawowych (oświata, zdrowie) WSKAŹNIK FAKULTATYWNY Liczba zabytków na 10 tys. mieszkańców Zagórze 14 0, MIASTO - 0,404 8 POMORSKIE Źródło. Opracowanie własne W zidentyfikowanym obszarze zdegradowanym znajdują się ulice wskazane w tabeli 13. Tabela 17. Obszary zdegradowane Nr / nazwa obszaru Wykaz ulic przypisanych do jednostki urbanistycznej objętej rewitalizacją Jednostka (3) Zagórze Źródło. Opracowanie własne Wyżynna, Nizinna, Śląska, Podgórna, Leśna, Młyńska 1/2, Sabata, Kamienna 1/4, Skośna, Rycerska, Żwirowa, Kombatantów, Marmurowa, Granitowa, Szkolna, Podgórska, Wałowa, Wodna, Zakole, Włókiennicza 1/3, Górnicza, Sobieskiego 1/4 Zagórze, to przestrzeń, gdzie znajdują tereny o wartościach kulturowych, a także rejony występowania reliktów dawnych młynów na Zagórskiej Strudze. Mieszczą się tu boiska szkolne i niewielkie place zabaw dla młodszych dzieci, wymagające remontu i doposażenia oraz boisko asfaltowe. Brak jest stref rekreacji i sportu dla młodzieży i dorosłych. Jest to obszar o intensywnej zabudowie mieszkaniowej z niewielką liczbą małych zakładów usługowych i sklepów, W przeważającej większości jest zabudowany budynkami kilkurodzinnymi. Struktura własności nieruchomości jest bardzo zróżnicowana. Występują zarówno budynki będące własnością wspólnot mieszkaniowych, jak i budynki komunalne. Przeważa własność typu mieszanego, polegającego na zróżnicowanym udziale procentowym gminy i właścicieli prywatnych w istniejących wspólnotach mieszkaniowych. Większość budynków mieszkalnych na terenie obszaru została zbudowana przez Niemców w latach dla pracowników lotniska i przemysłu zbrojeniowego. Są w złym stanie technicznym 27 S t r o n a

28 i wymagają przeprowadzenia gruntownych remontów. Wiele lokali nie posiada łazienek, ma wspólne kuchnie, korytarze i WC. Panuje tu chaos przestrzenny, a zabudowa gospodarcza wypełnia wnętrza podwórek, powodując nieestetyczny wygląd. Bardzo duża liczba mieszkań substandardowych tworzy złe warunki mieszkaniowe i socjalne mieszkańców. Przez wiele lat do obszaru byli przekwaterowywani najbiedniejsi obywatele miasta, korzystający z pomocy społecznej, zagrożeni wykluczeniem i bezdomnością, powracający z zakładów karnych. Zły stan nawierzchni ulic i chodników, a także małej architektury m.in. płotów, ławek, lamp ulicznych tworzą negatywny wizerunek przestrzeni publicznej. Na obszarze znajdują się fragmenty korytarza ekologicznego Zagórskiej Strugi. Rzeka stanowi zagrożenie dla budynków mieszkalnych i gospodarczych. Nieruchomości położone nad rzeką są zagrożone powodziami opadowymi, roztopowymi, zatorowymi i stanowią tereny zalewowe. Istniejące obiekty osłony przeciwpowodziowej nie gwarantują pełnej ochrony przed powodzią. Wielokrotnie podtapiane budynki mieszkalne i zabudowania gospodarcze niszczeją, gdyż ubodzy właściciele nie posiadają środków na przeprowadzenie gruntownych remontów popowodziowych, co doprowadziło do degradacji obiektów. Wszystkie wskaźniki podsystemu gospodarczego w przypadku obszaru Zagórze wykazują wartość niższą niż wartości referencyjne. W przypadku ilości podmiotów gospodarki narodowej jest to wartość niższa o niemal 40% od średniej ilości dla województwa pomorskiego. Jeśli chodzi o odsetek osób bezrobotnych, to w obszarze wymagającym rewitalizacji jest takich osób więcej o 20% niż średnio w województwie. O podobną wartość niższy jest także trzeci wskaźnik dochód z podatku od nieruchomości na 1 mieszkańca w stosunku do średniej miejskiej. Poza Zagórzem tylko dwa inne obszary spełniają kryteria rewitalizacji Szmelta i Towarowa. Jednakże, ich różnice nie są tak znaczne jak w przypadku Zagórza. Jest ono bowiem najgorsze w przypadku podmiotów gospodarki narodowej i przedostatnie jeśli chodzi o odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i niższym. Kwalifikuje to ten obszar do rewitalizacji w kontekście gospodarczym. Sytuacja Zagórza wygląda znacznie trudniej pod kątem kwestii społecznych, bowiem każdy ze wskaźników jest wyraźnie niższy od wartości referencyjnej. Wśród mieszkańców Zagórza występuje statystycznie trzykrotnie więcej osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej niż w województwie pomorskim. Trzykrotnie wyższy jest także odsetek osób długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym. Niemal 10 razy częściej popełniane są także przestępstwa przeciw rodzinie i opiece. Procent dzieci i młodzieży nieotrzymującej promocji do następnej klasy jest 6 razy wyższy niż średnia miejska, zaś liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców 7 razy. W przypadku stowarzyszeń, fundacji i innych organizacji wskaźnik jest o 50% niższy niż średnia dla Rumi. Zagórze notuje najgorsze wyniki w 4 z 6 wskaźników (osoby korzystające z zasiłków, liczba przestępstw przeciwko rodzinie, odsetek dzieci bez promocji do następnej klasy i liczba lokali socjalnych na 10 tys. mieszkańców), zaś w pozostałych dwóch zajmuje miejsca w końcu stawki. Wyniki te oznaczają znaczne rozwarstwienie pod względem poziomu rozwoju społecznego w obrębie samego miasta. Zagórze jest więc obszarem wymagającym natychmiastowej rewitalizacji w kwestiach społecznych. 28 S t r o n a

29 W podsystemie przestrzennym Zagórze osiąga już nieco lepsze wyniki, jednak ciągle poniżej wartości referencyjnych. Przeciętny mieszkaniec tego obszaru dysponuje ponad 1/3 mniejszą powierzchnią użytkową lokalu niż przeciętny mieszkaniec województwa pomorskiego. Ma też około 25% gorszy dostęp do placówek usług podstawowych z zakresu oświaty i ochrony zdrowia niż obywatel Rumi. Na tym obszarze występuje także średnio dwukrotnie więcej zabytków na jednego mieszkańca niż w całym mieście. Oznacza to dużo starszą infrastrukturę i potencjalnie więcej problemów technicznych związanych z utrzymaniem i eksploatacją. Wskaźnik powierzchni użytkowej lokalu gorszy jest tylko na obszarze Janowo. Z kolei statystycznie więcej zabytków na mieszkańca występuje na obszarach Starej Rumi 1 i Towarowej. Jeśli chodzi o dostęp do usług podstawowych jest nieco lepiej, jednak (oświata, zdrowie) wciąż w drugiej połowie stawki. Wyniki te świadczą o tym, że Zagórze wymaga rewitalizacji przestrzennej pod każdym względem, gdyż znacznie odstaje od wskazań referencyjnych. Podsumowując, wartości osiągnięte przez obszar Zagórze odbiegają w znacznym stopniu od wszystkich wyznaczonych norm. W niektórych przypadkach są to rażące różnice. Oznacza to, że obszar kwalifikuje się do rewitalizacji i innych działań mających na celu jego poprawę. Szczególnej uwagi wymaga obszar społeczny. Wskaźniki sugerują występowanie znacznych problemów wśród ludności Zagórza. Podjęcia działań wymaga także podsystem gospodarczy i może w nieco mniejszym stopniu przestrzenny. Rekomenduje się więc natychmiastowe podjęcie kompleksowych działań rewitalizacyjnych w stosunku do obszaru Zagórza. Obszar Zagórza Gmina Miejska Rumia obejmie zintegrowanym projektem rewitalizacyjnym ubiegającym się o dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego. 29 S t r o n a