Czy górnictwo węgla kamiennego jest w stanie przyjąć paradygmat zarządzania jakim jest CSR?

Transkrypt

1 ZrównowaŜona produkcja i konsumpcja surowców mineralnych w Europie integracja aspektów społecznych i racjonalnego zuŝycia zasobów Wrocław, X. 2011r. Czy górnictwo węgla kamiennego jest w stanie przyjąć paradygmat zarządzania jakim jest CSR? mgr Teresa Mossakowska Dr inŝ. Marek Wasilewski

2 O czym jest artykuł? Szukamy odpowiedzi: jaki na dzień dzisiejszy jest poziom istnienia i stan zaawansowania CSR w spółkach górniczych; czy górnictwo jest gotowe realizować paradygmat zarządzania jakim jest CSR, czy są takie podmioty przemysłu górnictwa węglowego które w swoich praktykach menedŝerskich realizują zasady społecznej odpowiedzialności i na jakim poziomie jest zaawansowanie tych działań? W celu pozyskania odpowiedzi: posłuŝyliśmy się wytycznymi raportowania GRI kaŝdej kategorii raportowania został przyporządkowany zbiór informacji i danych obrazujący stan zaawansowania CSR lub jego braku w działaniach wybranych spółek górniczych. Analizę przeprowadzono na podstawie przeglądu ogólnie dostępnych danych znajdujących się na stronach internetowych poszczególnych spółek. W artykule przedstawiamy podstawowe informacje dotyczące źródeł CSR, ewolucji pojęcia CSR, zawartości ISO 26000, wskaźników GRI, wskaźników GRI dedykowanych przemysłowi górniczemu i metalurgicznemu.

3 Zawartość prezentacji CSR nowym paradygmatem zarządzania Źródła i korzenie CSR Ewolucja pojęcia CSR ISO norma, przewodnik po koncepcji Społecznie Odpowiedzialnego Biznesu Narzędzia weryfikacji działań CSR - wskaźniki GRI Raportowanie CSR zagadnienia ogólne Raportowanie CSR przemysł górniczy i metalurgiczny CSR w górnictwie stan obecny (lipiec 2011) analiza Podsumowanie / wnioski

4 CSR nowym paradygmatem zarządzania Paradygmat według Encyklopedii PWN to: ogólnie uznane osiągnięcie naukowe (teoria naukowa), które w pewnym okresie dostarcza modelowych rozwiązań w danej dziedzinie nauki. CSR to antycypacyjne podejście do prowadzenia biznesu polegające na zintegrowanym zarządzaniu kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, środowiskowymi i etycznymi zgodnie z załoŝeniami zrównowaŝonego rozwoju. Realizacja - poprzez szereg praktyk wdroŝeniowych: Ogłoszenie polityki w obszarze zrównowaŝonego rozwoju, przygotowanie i wdroŝenie wewnętrznych kodeksów dobrych praktyk oraz kodeksów etyki, podejmowanie inicjatyw branŝowych np. dobrowolne zobowiązania ekologiczne, raportowanie działań podjętych i realizowanych w obszarze ekonomicznym, społecznym, środowiskowym, etycznym, proaktywne zarządzanie relacjami ze wszystkimi istotnymi grupami społecznymi dialog z interesariuszami, poddawanie się audytom, niezaleŝnej weryfikacji i certyfikacji w poszczególnych obszarach. CSR modelowym rozwiązaniem w dziedzinie zarządzania na miarę XXI wieku.

5 Źródła i korzenie CSR Źródeł i korzeni idei społecznej odpowiedzialności moŝna doszukać się: w dorobku myślicieli i filozofów działających na przestrzeni wieków od Arystotelesa i Platona, poprzez Św. Tomasza z Akwinu do Adama Smitha (dzieło Bogactwo Narodów ), Immanuela Kanta, Johna Lockea, Maxa Webera i wielu innych uczonych, w nauce społecznej kościoła katolickiego ze szczególnym wkładem Jana Pawła II.

6 Ewolucja pojęcia CSR (1) Kamienie milowe: XVIII w. XIX w filantropia indywidualnych przedsiębiorców: John D. Rockefeller, Cornelius Vanderbilt, Andrew Carnegi ( Ewangelia bogactwa - pierwsza wersja doktryny społecznej odpowiedzialności biznesu). Przełom XIX i XX w. - nowe doktryny odpowiedzialności społecznej biznesu, wyrosłe na gruncie takich problemów społecznych jak: praca nieletnich, korupcja, wyzysk pracowników, nierówności społeczne i bieda. Biznes coraz częściej i coraz większymi nakładami wspiera róŝnego rodzaju inicjatywy społeczne. Połowa XX w. - nowe koncepcje społecznej odpowiedzialności, w których przewaŝają argumenty dotyczące zrównowaŝonego rozwoju, godziwych warunków pracy. Lata 90-te XX wieku - Unia Europejska coraz aktywniej włącza się w działania na rzecz idei społecznej odpowiedzialności.

7 Ewolucja pojęcia CSR (2) Pierwsza dekada XXI wieku: rok Strategia Lizbońska, rok Green Paper on CSR (Zielona Księga CSR), a w wyniku konsultacji tego dokumentu powstała White Paper: Communication on CSR (Biała Księga CSR), włączanie CSR do wszystkich polityk Unii Europejskiej, czerwiec 2010 r. - Rada Europejska zatwierdza strategię Europa 2020 strategia na rzecz inteligentnego i zrównowaŝonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, 1 listopada 2010 r. - publikacja Normy ISO 26000, dotycząca społecznej odpowiedzialności.

8 ISO Guidance on Social Responsibility - odzwierciedlenie myśli propagatorów CSR (1) Norma ISO 26000: to przewodnik, który usystematyzował wiedzę na temat społecznej odpowiedzialności organizacji, ma zastosowanie do wszystkich rodzajów organizacji publicznych, prywatnych i non profit - w tym celu Norma odnosi się do społecznej odpowiedzialności (SR - social responsibility), a nie tylko do społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR corporate social responsibility), nie zawiera wymogów certyfikacji.

9 ISO Guidance on Social Responsibility - odzwierciedlenie myśli propagatorów CSR (2) Schemat zawartości Normy ISO Źródło: International Standard ISO Guidance on social responsibility

10 ISO Guidance on Social Responsibility - odzwierciedlenie myśli propagatorów CSR (3) Główne zasady społecznej odpowiedzialności (Rozdział 4): odpowiedzialność (accountability), przejrzystość (transparency), etyczne zachowanie (ethical behaviour), respektowanie, uwzględnianie oczekiwań interesariuszy (respect for stakeholder interests), poszanowanie prawa, przestrzeganie przepisów prawa (respect for the rule of law), poszanowanie i przestrzeganie międzynarodowych norm społecznych (respect for international norms of behavior), poszanowanie praw człowieka (respect for human rights). Ww. zasady nadają spójność w rozumieniu całościowej koncepcji społecznie odpowiedzialnego zarządzania organizacją.

11 ISO Guidance on Social Responsibility - odzwierciedlenie myśli propagatorów CSR (4) Zasadnicza część Normy (przewodnika) to charakterystyka kluczowych obszarów (core subjects) dpowiedzialności społecznej definiujących Ład Korporacyjny organizacji (Organizational Governance) (Rozdział 6): prawa człowieka (Human rights), praktyki zatrudnienia (Labour practices), ochrona środowiska naturalnego (The environment), uczciwe praktyki rynkowe (Fair operating practices), relacje z konsumentami (Consumer issues), zaangaŝowanie społeczne (Community involvement and development).

12 ISO Guidance on Social Responsibility - odzwierciedlenie myśli propagatorów CSR (5) WdraŜanie zasad odpowiedzialności społecznej (Rozdział 7) określone zostały sposoby implementacji oraz promocji społecznie odpowiedzialnego zachowania w organizacji i w sferze jej wpływów oraz sposób komunikowania społecznie odpowiedzialnych działań organizacji.

13 ISO Guidance on Social Responsibility - odzwierciedlenie myśli propagatorów CSR (6) Norma ISO nie prezentuje zestawu wskaźników do zrównowaŝonego raportowania, niemniej jej zawartość obejmuje niemal identyczny zakres treści merytorycznych zawartych w wytycznych Global Reprting Initiative. W ten sposób wytyczne Normy stanowiąc dla przedsiębiorstw strukturę do realizowania społecznej odpowiedzialności mają bezpośredni wpływ na raportowanie.

14 Weryfikacja CSR wytyczne Global Reporting Initiative do raportowania kwestii zrównowaŝonego rozwoju (1) Cel Ramowych Zasad Raportowania GRI: stworzenie jasnych i kompleksowych reguł raportowania działań realizowanych w obszarze społecznej odpowiedzialności, skupienie w jednym raporcie aspektów ekonomiczno-finansowych, środowiskowych i społecznych, jako trwałych elementów zrównowaŝonego rozwoju.

15 Weryfikacja CSR wytyczne Global Reporting Initiative do raportowania kwestii zrównowaŝonego rozwoju (2) Zadania/funkcje/role Raportów: punkt odniesienia (benchmarku) i podstawa do oceny wydajności danej organizacji w zakresie realizowania zasad zrównowaŝonego rozwoju, prezentacja organizacji pod względem spełniania wytycznych zrównowaŝonego rozwoju, porównanie wydajności, efektywności i zachodzących zmian w danej organizacji w czasie i w stosunku do innych organizacji. Źródło: RG Wytyczne do raportowania kwestii zrównowaŝonego rozwoju Version 3.0 (G3), GRI

16 Weryfikacja CSR wytyczne Global Reporting Initiative do raportowania kwestii zrównowaŝonego rozwoju (2) Kategoria / zagadnienia Aspekty Wskaźniki Kwestie Ekonomiczne Kwestie Środowiskowe wyniki ekonomiczne bezpośrednie skutki działalności organizacji oraz jej ekonomicznej wartości dodanej, obecność na rynku informacje dotyczące interakcji na poszczególnych rynkach, pośredni wpływ ekonomiczny pośrednie skutki ekonomiczne wynikające z działalności gospodarczej organizacji, surowce/minerały, energia, woda, bioróŝnorodność, emisje, ścieki i odpady, produkty i usługi (zmniejszenie wpływu na środowisko, odzyskiwanie materiałów), zgodność z przepisami, transport (wpływ na środowisko transportu własnego), ogólny (wydatki i inwestycje przeznaczone na ochronę środowiska) Zestaw wskaźników podstawowych i dodatkowych o symbolach EC1 EC9 Zestaw wskaźników podstawowych i dodatkowych o symbolach EN1 EN30

17 Weryfikacja CSR wytyczne Global Reporting Initiative do raportowania kwestii zrównowaŝonego rozwoju (3) Kwestie społeczne Praktyki zatrudnienia i godna praca Aspekty zatrudnienie, relacje pomiędzy pracownikami i kierownictwem, bezpieczeństwo i higiena pracy, edukacja i szkolenia, róŝnorodność i równość szans, Wskaźniki Zestaw wskaźników podstawowych i dodatkowych o symbolach LA1 LA14 Respektowanie praw człowieka procedury odnośnie zamówień i inwestycji, przeciwdziałanie dyskryminacji, swoboda zrzeszania się i prawo do sporów zbiorowych, praca dzieci, praca przymusowa lub obowiązkowa, praktyki w zakresie bezpieczeństwa, prawa ludności rdzennej, Zestaw wskaźników podstawowych i dodatkowych o symbolach HR1 HR9

18 Weryfikacja CSR wytyczne Global Reporting Initiative do raportowania kwestii zrównowaŝonego rozwoju (4) Kwestie społeczne Aspekty Wskaźniki Zestaw wskaźników podstawowych i dodatkowych o symbolach SO1 SO8 Wpływ na społeczeństwo społeczność lokalna, korupcja, udział w Ŝyciu publicznym, naruszenie zasad wolnej konkurencji, zgodność z regulacjami, Odpowiedzialność za produkty oznakowanie produktów i usług, komunikacja marketingowa, ochrona prywatności klienta, zgodność z regulacjami, zdrowie i bezpieczeństwo klienta, Zestaw wskaźników podstawowych i dodatkowych o symbolach PR1 PR9

19 Raportowanie CSR w przemyśle górniczym i metalurgicznym (1) W 2010 roku GRI opublikował suplement do wytycznych RG3 dotyczący raportowania kwestii zrównowaŝonego rozwoju dla przedsiębiorstw z sektora górniczego i metalurgicznego. Do istniejącego zestawu aspektów i wskaźników (RG3) dodano: 4 dodatkowe aspekty w obszarze kategorii kwestie społeczne, 11 dodatkowych wskaźników (MM1 MM11 /MM - Minig and Metals/) o znaczeniu podstawowym (PODST). do istniejących wskaźników GR3 zostało dodanych 9 komentarzy, których zadaniem jest rozszerzenie i pogłębienie informacji zawartych we wskaźnikach podstawowych.

20 Raportowanie CSR w przemyśle górniczym i metalurgicznym (2) 4 dodatkowe Aspekty: Kwestie Społeczne / Wpływ na społeczeństwo: 1. Drobna działalność górnicza (small-scale minig) i rzemieślnicza 2. Wysiedlenia 3. Planowanie likwidacji Kwestie Społeczne / Odpowiedzialność za produkty: 4. Gospodarka materiałowa (Materiale stewardship) 11 dodatkowych wskaźników (tabela na następnym slajdzie)

21 Tabela 5. Wskaźniki raportowania GRI dotyczące przedsiębiorstw sektora górniczego i metalurgicznego. Kategoria Aspekt Wskaźnik MM zawartość wskaźnika Kwestie środowiskowe BioróŜnorodność MM1 - Wielkość, powierzchnia grunt (własna lub dzierŝawiona, przeznaczona pod działalność produkcyjną lub wydobywczą) naruszona, zniszczona lub zrekultywowana MM 2 - Liczba oraz wartość procentowa całkowitych terenów zidentyfikowanych jako wymagające planów zarządzania bioróŝnorodnością z uwzględnieniem wymaganych prawem kryteriów, liczba (wartość procentowa) tych terenów które posiadają takie plany Emisje, ścieki, odpady MM3 - Całkowita ilość nadkładu, skał, górniczych odpadów eksploatacyjnych, szlamów, mułów, oraz związane z nimi ryzyka Kwestie Społeczne / Praktyki zatrudnienia i godna praca Relacje pomiędzy pracownikami a kierownictwem MM4 - Ilość strajków i przerw w pracy przewyŝszająca czas-okres 1 tygodnia Kwestie Społeczne / Respektowanie praw człowieka Prawa ludności rdzennej MM5 - Łączna liczba działań realizowanych na obszarach zamieszkałych przez ludności rdzennej i na obszarach przyległych, ilość, wielkość procentowa lub wskazanie miejsc gdzie są zawarte formalne porozumienia ze społecznością rdzenną Społeczność lokalna MM6 - Liczba i opis znaczących sporów dotyczących własności gruntów, przyjętych praw zwyczajowych społeczności lokalnej i ludności rdzennej MM7 - Stopień, w jakim zastosowano mechanizmy skarg w rozwiązywaniu sporów dotyczących własności gruntów, zwyczajowych społeczności lokalnej i ludności rdzennej, oraz wyniki zastosowanie tego mechanizmu Kwestie Społeczne / Wpływ na społeczeństwo Kwestie Społeczne / Odpowiedzialność za produkty Drobna działalność górnicza (small-scale minig) i rzemieślnicza (ASM) (Dodatkowy aspekt właściwy tylko dla przemysłu górniczego i metalurgicznego) Wysiedlenia (Dodatkowy aspekt właściwy tylko dla przemysłu górniczego i metalurgicznego) Planowanie likwidacji (Dodatkowy aspekt właściwy tylko dla przemysłu górniczego i metalurgicznego) Gospodarka materiałowa (Materiale stewardship) (Dodatkowy aspekt właściwy tylko dla przemysłu górniczego i metalurgicznego) MM8 - Liczba i procent działających przedsiębiorstw na obszarach gdzie ma miejsce drobna działalność górnicza (wydobywcza) i rzemieślnicza związana z górnictwem (AMS), oraz na terenach przyległych do tych obszarów, wynikające i związane ryzyka oraz działania podjęte dla łagodzenia tych ryzyk MM9 - Miejsca gdzie zostały przeprowadzone wysiedlenia, liczba gospodarstw domowych, które podległy wysiedleniu w kaŝdym z miejsc gdzie takie wysiedlenia przeprowadzono, oraz jak wysiedlenia wpłynęły na źródła utrzymania wysiedlonych, MM10 - liczba i procent operacji, które podlegają pod plany likwidacji (zamknięcia) MM11 - Programy i postępy w realizacji gospodarki materiałowej Źródło: opracowanie własne na podstawie GRI

22 CSR w górnictwie węgla kamiennego analiza (1) Cel analizy odpowiedź na pytania: jaki jest stan i poziom zaawansowania CSR w działających obecnie spółkach górniczych? czy są takie podmioty, które znajdują się obecnie na ścieŝce realizacji zasad społecznej odpowiedzialności? Przedmiot analizy: informacje umieszczone na stronach internetowych poszczególnych spółek węgla kamiennego, w ramach komunikowania dobrych praktyk, w zakresie wdraŝania zasad społecznej odpowiedzialności i zrównowaŝonego rozwoju. Narzędzia zastosowane do przeprowadzenia analizy: wytyczne raportowania GRI.

23 CSR w górnictwie węgla kamiennego analiza (2) Analizowane podmioty: Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. Katowicki Holding Węglowy S.A. Kompania Węglowa S.A. Południowy Koncern Węglowy S.A. (zbyt ogólne i skąpe dane) kopalnia Lubelski Węgiel Bogdanka S.A. Zakład Górniczy SILTECH Sp. z o.o. (brak danych dot. CSR) Ostatecznie przeglądu moŝna było dokonać odnośnie czterech spółek węglowych.

24 CSR w górnictwie węgla kamiennego analiza (3) Wyniki analizy ogólnych danych: Dwie spółki, Katowicki Holding Węglowy S.A. i Lubelski Węgiel Bogdanka S.A. posiadają Kodeksy etyczne, zgodnie z którymi prowadzona jest polityka w zakresie CSR, a w firmach zatrudnieni zostali rzecznicy ds. etyki. Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. prezentuje swoją politykę w zakresie realizacji zasad społecznej odpowiedzialności w odrębnej zakładce Odpowiedzialny biznes (z dostępem z paska menu głównego) na firmowej stronie internetowej.

25 CSR w górnictwie węgla kamiennego analiza (4) Wyniki analizy ogólnych danych (c.d.): Kompania Węglowa S.A. nie posiada sformułowanej polityki w zakresie CSR, na stronie internetowej moŝna znaleźć wiele informacji, odnoszących się do realizacji działań społecznie odpowiedzialnych - w szczególności w Gazecie Firmowej Kompania Węglowa publikuje w wersji elektronicznej materiały dot. realizacji CSR. Jest to przykład firmy, w której pewne obszary CSR są realizowane w ramach odrębnych programów lub indywidualnych inicjatyw, pomimo, Ŝe firma nie sformułowała polityki w zakresie społecznej odpowiedzialności. śadna ze spółek węglowych nie opublikowała na swojej stronie internetowej raportu odpowiedzialności społecznej.

26 CSR w górnictwie węgla kamiennego analiza (5) Wyniki analizy danych z zakresu CSR: w obszarze Ekonomia (EC) trzy spółki, zgodnie z unormowaniami prawnymi publikują sprawozdania finansowe, realizując w tym zakresie zalecenia dotyczące transparentności działania, w obszarze Środowisko (EN) wszystkie spółki działają zgodnie z Zintegrowanym Systemem Zarządzania i jako zakłady prowadzące działalność szczególnie uciąŝliwą dla środowiska, deklarują lub prezentują wiele działań zmierzających do łagodzenia skutków negatywnego oddziaływania na środowisko,

27 CSR w górnictwie węgla kamiennego analiza (6) Wyniki analizy danych z zakresu CSR (c.d.): w obszarze Praktyki zatrudnienia i godna praca (LA) wszystkie spółki deklarują lub przedstawiają sposób realizacji swojej polityki kadrowej, zgodnej z Kodeksem pracy i prawidłowym traktowaniem pracowników, w dwóch spółkach zatrudniono rzeczników ds. etyki, jedna spółka posiada Biuro Dialogu Społecznego, w obszarze Respektowanie praw człowieka (HR) wszystkie spółki posiadają regulaminy określające postępowanie przetargowe, ponadto jedna spółka deklaruje brak akceptacji dla dyskryminacji pracowników,

28 CSR w górnictwie węgla kamiennego analiza (7) Wyniki analizy danych z zakresu CSR (c.d.): w obszarze Społeczeństwo (SO) wszystkie spółki deklarują lub prezentują wiele inicjatyw podejmowanych na rzecz społeczności lokalnych, w obszarze Odpowiedzialność za produkty (PR) wszystkie spółki deklarują lub prezentują politykę prowadzoną wobec klientów lub kontrahentów.

29 CSR w górnictwie węgla kamiennego analiza (8) Podsumowanie / Wnioski (1) W świetle przeprowadzonego przeglądu moŝna stwierdzić, Ŝe w polskim górnictwie węglowym istnieje świadomość konieczności podejmowania działań zgodnie z zasadami zrównowaŝonego rozwoju i społecznej odpowiedzialności. CSR staje się istotnym elementem strategii biznesowej spółek górniczych. Podejmowane są działania i realizuje się róŝnorodne programy i projekty w szczególności w obszarze środowisko, praktyki zatrudnienia i godna praca.

30 CSR w górnictwie węgla kamiennego analiza (9) Podsumowanie / wnioski (c.d.) W bardzo wielu przypadkach trudno jest jednak stwierdzić, czy przedstawione działania znajdują się obecnie tylko w obszarze deklaratywnym, czy są faktycznie realizowane. O ile spółki górnicze publikują raporty finansowe i raporty roczne to na dzień dzisiejszy Ŝadna ze spółek przemysłu górnictwa węglowego nie opublikowała Raportu Społecznego, pokazującego we wszystkich kategoriach CSR zakres dokonań zarówno tych pozytywnych jak i negatywnych.

31 Uwagi końcowe coraz większego znaczenia dla funkcjonowania spółek górnictwa węglowego nabierają aspekty społeczne i kwestie ekologiczne; wydaje się Ŝe obecnie poziom istnienia i stan zaawansowania CSR w spółkach górniczych jest zadawalający wskazują na to udostępnione informacje publikowane na stronach internetowych spółek, brak jednak publicznie dostępnych szerszych informacji w tym zakresie, w szczególności dotyczących relacji ze społecznościami lokalnymi i innymi interesariuszami; z uwagi na brak Raportów ZrównowaŜonego Rozwoju przedstawiających funkcjonowanie zasad społecznej odpowiedzialności w spółkach górnictwa węgla kamiennego nie jest moŝliwe stwierdzenie czy zaprezentowane działania w obszarze CSR są tylko deklaratywne czy faktyczne realizowane; w aspekcie Raportowania CSR dla branŝy górniczej naleŝy wykorzystać narzędzia GRI dla MM (patrz: RG&MMSS); podstawowym warunkiem przyjęcia paradygmatu CSR jest nastawienie przedsiębiorstwa na ciągłe, ustawiczne uczenie się, zdobywanie wiedzy i doskonalenie swoich działań.

32 Pytania, dyskusja Dziękujemy za uwagę Kompleksowe, innowacyjne rozwiązania w zakresie wdraŝania zasad CSR od diagnozy do raportu.