Dr Grzegorz Baran Dr Andrzej Kurkiewicz Społeczna odpowiedzialność biznesu w Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Dr Grzegorz Baran Dr Andrzej Kurkiewicz Społeczna odpowiedzialność biznesu w Unii Europejskiej Sposób zdefiniowania, a co za tym idzie podejście do społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR ang. Corporate Social Responsibility) jest odmienne w Stanach Zjednoczonych i Unii Europejskiej. Sp o ł e c zna o d p owi e dz i a ln o ś ć b i z n e s u w Unii Europejskiej jest określana jako dobrowolne uwzględnianie przez przedsiębiorstwa aspektów społecznych i ekologicznych oraz zaangażowanie w stworzenie lepszego społeczeństwa i czystszego środowiska (Green Paper, pkt 8 i 20). Bycie społecznie odpowiedzialnym oznacza nie tylko spełnianie oczekiwań prawnych, ale również wychodzenie ponad to i większe inwestowanie w zasoby ludzkie, środowisko i relacje z interesariuszami. Doświadczenie w zakresie inwestowania w środowiskowo odpowiedzialne technologie i praktyki biznesowe wskazuje, że nieprzestrzeganie niektórych przepisów prawnych, wykraczanie poza zgodność z prawem może uczynić firmę bardziej konkurencyjną. Wychodzenie ponad podstawowe zobowiązania prawne w sferze społecznej, tj. szkolenia, warunki pracy, relacje miedzy kadrą kierowniczą i pracownikami może również bezpośrednio wpłynąć na wydajność. Otwiera to drogę do kierowania zmianami oraz do pogodzenia rozwoju społecznego ze zwiększoną konkurencyjnością (Green Paper, pkt 21) Społeczna odpowiedzialność biznesu nie może być rozumiana jednak jako substytut zasad prawnych i obowiązujących standardów. Po pierwsze naganne jest podejmowanie działań z zakresu społecznej odpowiedzialności przy jednoczesnym zaniedbywaniu obowiązków wynikających z regulacji prawnych, a po drugie praktyka społecznej odpowiedzialności nie może zastąpić właściwych procesów legislacyjnych, mających za zadanie tworzenie i rozwijanie niezbędnych ram prawnych w tym zakresie. Bardzo istotne w europejskim podejściu do społecznej odpowiedzialności jest podkreślanie faktu, że firmy realizujące tę koncepcję przynoszą korzyści nie tylko społeczeństwu, ale także samym sobie, poprzez wzrost zyskowności i trwały rozwój, czego warunkiem jest stosowanie otwartych i przejrzystych praktyk gospodarczych, opartych na przestrzeganiu zasad etycznych i współpracy ze wszystkimi interesariuszami. Ułatwia to znacznie upowszechnianie CSR wśród przedsiębiorstw, które ze swojej natury są nastawione na osiąganie zysku. 1

2 Rozwój koncepcji CSR w Unii Europejskiej W 1995 roku zapoczątkowana została powszechna debata, która doprowadziła do wypracowania zwartego stanowiska na temat CSR w Europie. Wówczas to grupa europejskich firm i przewodniczący Komisji Europejskiej Jacques Delors wystosowali społeczny manifest (Manifesto of Enterprises), będący apelem nawołującym europejskie przedsiębiorstwa do uczestnictwa w zwalczaniu nierówności społecznych. Apel ten przyczynił się do silnej mobilizacji oraz do rozwoju sieci europejskiego biznesu. Kolejnym przełomowym wydarzeniem okazał się ustalony przez Radę Europy w 2000 roku w Lizbonie w dziesięcioletni program społeczno-gospodarczy dla UE Strategia Lizbońska. Jej realizacja miała uczynić z gospodarki europejskiej najbardziej konkurencyjną, dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarkę na świecie, zdolną do zrównoważonego wzrostu gospodarczego przy zapewnieniu większej liczby lepszych miejsc pracy oraz większej jedności społecznej (Green Paper, pkt 6). W lipcu 2001 roku swoje stanowisko na temat społecznej odpowiedzialności biznesu przedstawiła Komisja Europejska w zwartym dokumencie, zatytułowanym Green Paper. Było to wówczas znacznym usystematyzowaniem koncepcji CSR na poziomie Wspólnoty Europejskiej oraz zainicjowaniem debaty na temat możliwości propagowania społecznej odpowiedzialności biznesu nie tylko w Europie, ale także na poziomie międzynarodowym. Dokument ukierunkował dyskusję na próbę wykorzystania i podsumowania dotychczasowych doświadczeń w tym zakresie oraz opracowanie harmonogramu prac zmierzających do rozwoju innowacyjnych praktyk oraz zapewnienia większej przejrzystości prowadzonych działań i wiarygodności ich oceny. Komisja Europejska chciała podjęcia wspólnych wysiłków oraz dialogu przedsiębiorstw i wszystkich grup interesariuszy. Proces komunikacji objął instytucje europejskie, państwa członkowskie, partnerów socjalnych, stowarzyszenia biznesowe i społeczne, indywidualne przedsiębiorstwa i inne grupy zainteresowane stworzeniem europejskiej strategii wobec działań CSR. Do czasu ogłoszenia Green Paper, społeczna odpowiedzialność biznesu była rozwijana przede wszystkim przez duże przedsiębiorstwa, chociaż wiele odpowiedzialnych działań podejmowanych jest stale przez firmy z sektora MSP. Działania te wynikają najczęściej z różnorodnych nacisków społecznych, ekologicznych, czy ekonomicznych. Przedsiębiorstwa starają się w ten sposób zwrócić uwagę swoich interesariuszy (m.in. pracowników, inwestorów, udziałowców, klientów, władz publicznych, organizacji pozarządowych), z którymi muszą współdziałać, prowadząc swoją działalność. Coraz częściej raporty społeczne 2

3 przedsiębiorstw są wykorzystywane także przez instytucje finansowe w przypadku udzielania pożyczek, czy dokonywania inwestycji. Jednym z działań podjętych w odpowiedzi na ogłoszony w Lizbonie nowy cel dla Europy jest Euro p e j s k a Kamp an i a Sp oł e c z n e j Odp owi e dz i a l no ś ci Bi z n e s u 2005 inicjatywa podjęta przez przedstawicieli dużych organizacji zrzeszających przedsiębiorców. Celem kampanii jest doprowadzanie do dialogu i wymiany informacji pomiędzy sferą biznesu a interesariuszami w zakresie nowych sposobów prowadzenia biznesu, pogłębiania świadomości na temat społecznej odpowiedzialności oraz wdrażanie jej poprzez szkolenia, narzędzia zarządzania i dzielenie się wiedzą ( Jednym z najważniejszych dokumentów w Unii Europejskiej na temat społecznej odpowiedzialności jest publikacja Communication from the Commission concerning Corporate Social Responsibility (Komisja Europejska, Bruksela, lipiec 2002), w której w syntetyczny sposób zawarte zostało aktualne stanowisko oraz wytyczne Komisji Europejskiej dla przyszłych inicjatyw w zakresie CSR. W dokumencie tym przedstawione zostały zarówno korzyści społeczne, jak i korzyści dla przedsiębiorstw z realizacji społecznie odpowiedzialnych działań. Strategia UE a idea Partnerstwa Strategiczne Wytyczne Wspólnoty na lata podkreślają znaczenie tworzenia partnerstwa pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami. Partnerstwo, szczególnie na poziomie regionalnym i lokalnym jest bardzo istotnym czynnikiem zapewniającym wysoka efektywność rozwoju lokalnego. W połączeniu ze wspieraniem udziału obywateli w opracowywaniu i wdrażaniu polityk publicznych, a także poprawianiem stosunków między i w ramach samych społeczeństw partnerstwa, mogą przyczynić się do stworzenia kapitału ludzkiego i społecznego, umożliwiając tym samym zrównoważony rozwój, wzrost, konkurencyjność i spójność społeczną. W tym kontekście ważne jest, aby agenda reform stała się wspólnym celem dla głównych zainteresowanych stron na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, tak aby zapewnić iż środki są rzeczywiście skoncentrowane na agendzie na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz aby powstały niezbędne dla tego celu sieci partnerstwa. 1. Jak widać z powyższych zapisów dokumentów europejskich 1 Polityka spójności wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie: Strategiczne wytyczne Wspólnoty na lata COM(2005) 299 s

4 partnerstwo pomiędzy różnymi organizacjami i instytucjami wymaga dodatkowych nakładów organizacyjnych, jest także bardziej złożone od pracy indywidualnej. Partnerstwo wiąże się z koordynacją osób, które nie zawsze posiadają zbieżne pomysły, czy tez interesy. Jednak należy te wszystkie różnice uwzględniać, takie podejście umożliwia ograniczanie trudności i konfliktów w rozwiązywaniu problemów społecznych. Podejście partnerskie w rozwiązywaniu problemów społecznych przyczynia się do poprawy efektywności działań, poprzez: - poprawę wydajności tych działań, - pobudzania procesów kształcenia poprzez dzielenie się wiedzą fachową i doświadczeniami; - promowania zrozumienia różnych kultur organizacyjnych i celów istotnych z punktu widzenia różnych zainteresowanych sektorów publicznego, prywatnego; oraz non profit. Główne zasady działań wspólnotowych Propozycja Komisji Europejskiej w zakresie budowania strategii społecznej odpowiedzialności biznesu opiera się na wielu zasadach. Do najważniejszych zalicza się (Communication form the Commission, lipiec 2002, s. 8): Dobrowolność podejmowania działań z zakresu CSR Promowanie dobrych praktyk i przejrzystości działań Skupianie się na tych rodzajach aktywności, gdzie zaangażowanie wspólnotowe przynosi korzyści Współdziałanie we wszystkich obszarach CSR, włączając aspekty ekonomiczne, społeczne i środowiskowe, jak również interes społeczny Zwrócenie uwagi na potrzeby i specyfikę sektora małych i średnich przedsiębiorstw Wsparcie i przestrzeganie istniejących porozumień i instrumentów międzynarodowych (tj. ILO - międzynarodowe standardy pracy, OECD wytyczne dla przedsiębiorstw globalnych). Komisja Europejska opiera swoją strategię CSR na kilku kluczowych podstawach: (1) wzmocnienie wiedzy i pozytywnego wpływu z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu wśród przedsiębiorstw i społeczeństwa w Europie i za jej granicami, ze szczególnym uwzględnieniem państw rozwijających się; (2) rozwój wymiany doświadczeń i dobrych praktyk pomiędzy przedsiębiorstwami i państwami członkowskimi; (3) promocja rozwoju 4

5 umiejętności zarządzania zgodnie z zasadami odpowiedzialnego biznesu; (4) przystosowanie zasad społecznej odpowiedzialności do sektora małych i średnich przedsiębiorstw; (5) ułatwianie konwergencji oraz przejrzystości praktyk i narzędzi społecznej odpowiedzialności biznesu; (6) utworzenie Międzynarodowego Forum Interesariuszy (Multi-Stakeholder Forum on CSR) na poziomie ogólnoeuropejskim; (7) integracja zasad społecznej odpowiedzialności biznesu z politykami wspólnotowymi. Komisji Europejskiej zależy również na coraz pełniejszym włączaniu nowych członków Unii Europejskiej do procesu implementacji zasad tej strategii w miarę ich możliwości. Promuje zasady CSR jako sposób rozwoju zasad zrównoważonego rozwoju i dobrego zarządzania w państwach rozwijających się. 5