APLIKACJE SIECIOWE I MOBILNE JAKO ŹRÓDŁO DANYCH BIOMEDYCZNYCH
|
|
- Aleksander Kubiak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 STUDIA INFORMATICA 2011 Volume 32 Number 2B (97) Maciej LASKOWSKI Politechnika Lubelska, Instytut Informatyki APLIKACJE SIECIOWE I MOBILNE JAKO ŹRÓDŁO DANYCH BIOMEDYCZNYCH Streszczenie. W niniejszym artykule przedstawiono interaktywną metodę wykrywania zaburzeń widzenia barw (zwłaszcza dichromatyzmu), opartą na zestawie prostych aplikacji internetowych (w tym na platformach mobilnych), które mogą ułatwić zdiagnozowanie niektórych rodzajów ślepoty barw. Przedstawiono również analizę wyników uzyskanych podczas testów przeprowadzonych przy użyciu omawianej metody. Słowa kluczowe: zaburzenie widzenia barw, HCI, ślepota barw, systemy interaktywne WEB AND MOBILE APPLICATIONS AS A SOURCE OF BIOMEDICAL DATA Summary. An interactive method of detecting colorblindness (especially dichromacy) based of a set of simple internet applications (also for mobile platforms) is presented in this article. The results of tests conducted using described method are presented and discussed. Keywords: colorblindness, HCI, color vision disorder, interactive systems 1. Wstęp W większości udokumentowanych przypadków [1, 4, 12] osoby dotknięte zaburzeniem widzenia barw mogą prowadzić normalne życie, jako że zakłócone jest tylko postrzeganie barw, nie zaś sam wzrok. Ślepota barw nie ma negatywnego wpływu na codzienne życie dotkniętej nią osoby. Nie zmienia to jednak faktu, że może uniemożliwiać wykonywanie pew-
2 500 M. Laskowski nych czynności bądź mieć negatywny wpływ na interpretowanie i rozumienie sygnałów wizualnych opartych na kolorach. Wiele osób nie jest świadomych posiadanej wady, często przez całe życie standartowo testy dotyczące poprawnego rozpoznawania barw przeprowadzane są tylko w kilku przypadkach np. w ramach badań wykonywanych przed pójściem do przedszkola lub szkoły podstawowej czy na kursie prawa jazdy [7]. Jednak nawet wtedy istnieje prawdopodobieństwo, że ślepota barw pozostanie niewykryta ze względu na niedokładnie bądź nieprawidłowo wykonane badanie. Ślepota barw jest nieuleczalna, choć określone typy barwnych filtrów i szkieł kontaktowych mogą wspomóc proces rozróżniania barw (ich praktyczne zastosowanie jest jednak znikome [7]). Z tego powodu wiele instytucji medycznych nie prowadzi spisów osób z zaburzeniem widzenia barw [6]. 2. Ślepota barw 2.1. Typy i powody zaburzeń widzenia barw Wyróżnia się trzy podstawowe typy zaburzeń widzenia barw: monochromatyzm określany też jako całkowita ślepota barw [10], dichromatyzm zaburzenie rozpoznawania barw, związane z całkowitym brakiem jednego z trzech rodzajów czopków w siatkówce oka [3]. Wyróżniane są trzy typy dichromatyzmu: protanopia forma zaburzeń widzenia barw czerwonej i zielonej, spowodowana przez całkowity brak czerwonych fotoreceptorów w siatkówce oka [3]. Osoby dotknięte protanopią mogą mylić czerwienie z odcieniami czerni bądź ciemnych szarości lub odbierać te kolory jako wygaszone [3, 9] (patrz rys. 1); biedeuteranopia forma zaburzeń widzenia barw zielonej i czerwonej, spowodowana przez całkowity brak zielonych fotoreceptorów w siatkówce oka [3]. Osoby z deuteranopią mają podobne problemy z rozróżnianiem odcieni barw jak osoby dotknięte protanopią, jednak bez anormalnego obniżenia poziomu jasności; tritanopia forma zaburzeń widzenia barw żółtej i niebieskiej, spowodowana przez całkowity brak niebieskich fotoreceptorów [3]. Jest najrzadszą formą dichromatyzmu [4]. nieprawidłowy trichromatyzm obniżenie percepcji nasycenia (w niektórych przypadkach także jaskrawości) jednej z barw (czerwonej, zielonej bądź niebieskiej) [3]. Ślepota barw jest zazwyczaj dziedziczna i dotyka głównie mężczyzn (z wyjątkiem tritanopii, która dotyka w zbliżonym stopniu obydwie płcie) [4], jednak może być także spowo-
3 Aplikacje sieciowe i mobilne jako źródło danych biomedycznych 501 dowana przez chorobę (np. cukrzycę [7]), uraz [6] lub substancje chemiczne (np. niektóre narkotyki [7]). Rys. 1. Sygnalizacja świetlna widziana przez: a) osobę z normalnym widzeniem barw, b) osobę z protanopią (źródło: [9]) Fig. 1. Traffic lights as seen by: a) a person with normal color vision, b) a protanope (source: [9]) Na podstawie dostępnych danych [4, 11] szacuje się, że około 9,3% mężczyzn i 0,5% kobiet (w sumie około 5% całej populacji) posiada zaburzenia widzenia barw Ekonomiczne i prawne aspekty powiązane z zaburzeniami widzenia barw Ślepota barw może uniemożliwiać pracę w zawodach, w których prawidłowe postrzeganie barw jest powiązane z bezpieczeństwem pracy (np. pilota lub zawodowego kierowcy) bądź jest istotne z punktu widzenia samej pracy (np. w przypadku malarza lub projektanta). Niekiedy ograniczenie to jest narzucane przez prawo np. prawodawstwo niektórych krajów nie pozwala osobom z zaburzeniem widzenia barw starać się o prawo jazdy lub licencję pilota [7]. Osoba prowadząca pojazd powinna być w stanie rozpoznać (i rozróżnić) sygnały oparte na barwach, takie jak światła drogowe bądź ostrzegawcze [4]. W literaturze [np. 7, 12] przyjmuje się, że ograniczenia te wynikają z XIX-wiecznej katastrofy kolejowej w Szwecji, która została spowodowana przez inżyniera posiadającego zaburzenie widzenia barw. Analizując problematykę osób z zaburzeniami widzenia barw, należy wziąć po uwagę także aspekty związane z dostępem tych osób do usług i informacji (np. opublikowanych w Internecie), zarówno z powodów prawnych, jak i ekonomicznych. Prawodawstwo wielu krajów świata gwarantuje równy dostęp do informacji opublikowanych w Internecie wszystkim swoim obywatelom [2]. Przykładowo, na mocy dyrektywy eeurope 2002, wszystkie jednostki organizacyjne państw członkowskich UE są zobligowane do zapewnienia wszystkim swoim obywatelom dostępu do ich publicznych serwisów [10]. Co więcej, niektóre z krajów Unii Europejskiej wprowadziły bardziej szczegółowe (niekiedy bardziej restrykcyjne) regulacje dotyczące równości w dostępie do informacji publikowanych online, bez względu na jakiekolwiek kryteria (np. wszelkiego rodzaju niepełnosprawności). Przykładem może być angielska ustawa Disability Discrimination Act z 1995 roku, która
4 502 M. Laskowski każdą próbę dyskryminacji osób niepełnosprawnych w dostępie do informacji (zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym) uznaje za przestępstwo [10]. Problematyka dostępu do informacji i usług online przez osoby niepełnosprawne (włączając osoby dotknięte ślepotą barw) powinna być brana pod uwagę również z powodów ekonomicznych jeśli interfejs aplikacji lub strony WWW (np. sklepu internetowego) nie jest dopasowany do potrzeb użytkownika (np. używa nierozróżnianych przez niego zestawów barw), to taka osoba nie będzie z niej korzystać. To samo dotyczy reklamy elektronicznej jeśli użytkownik nie jest w stanie zobaczyć bądź zrozumieć treści ogłoszenia, oznacza to stratę dla reklamodawcy. Według szacunków [4], straty w samej branży reklamy elektronicznej mogą sięgnąć w przypadku dużych serwisów nawet setek tysięcy dolarów rocznie. Dostosowanie interfejsów witryn i aplikacji internetowych do potrzeb osób niepełnosprawnych jest, jak można więc wywnioskować, bardzo istotne. Jest jednak stosunkowo trudne, jako że nie istnieje skuteczna metoda symulowania ślepoty barw [2]. Oznacza to, że w celu uzyskania najlepszych i najdokładniejszych wyników każdy z projektowanych interfejsów powinien zostać przetestowany przez użytkowników mających zaburzenia widzenia barw. Niestety kontakt z takimi osobami jest znacząco utrudniony, ze względu na wspomniany wcześniej brak kartotek medycznych. 3. Metody zbierania danych do celów badawczych Istnieje wiele różnych, zarówno legalnych, jak i nie, sposobów gromadzenia danych dotyczących osób z zaburzeniami widzenia barw. Każda z tych metod posiada swoje zalety oraz wady, które zostaną krótko scharakteryzowane poniżej. Wszystkie klasyczne (i zgodne z prawem) metody gromadzenia danych są jawne i dobrowolne. Wiele z nich, np. ankieta, kwestionariusz czy też wywiad, opierają się na podejściu socjologicznym badana osoba ma prawo odmówić udzielania odpowiedzi lub może podać nieprawdziwe informacje. Co więcej, tego typu badania są zwykle czasochłonne kwestionariusze i ankiety są zazwyczaj przeprowadzane w papierowej formie, dodatkowo są dość często ograniczone respondenci są zobligowani do wybrania jednej lub kilku odpowiedzi spośród zdefiniowanego zestawu [5]. Pytania w wywiadzie są zazwyczaj otwarte, zaś odpowiedzi na nie są udokumentowane w postaci dokładnych notatek lub transkrypcji. Wywiad z założenia przeprowadzany jest osobiście przez badającego i badanego, co znacząco wydłuża czas badania w przypadku większej grupy respondentów i podwyższa znacząco jego koszty.
5 Aplikacje sieciowe i mobilne jako źródło danych biomedycznych 503 Jak zostało już wspomniane wcześniej, często niemożliwe jest wykorzystanie dokumentacji medycznej osób z zaburzeniem widzenia barw do celów badawczych (np. nawiązania kontaktu) ze względu na jej brak lub szczupły rozmiar. Niektóre z metod gromadzenia danych, np. podszywanie się pod lekarza lub instalacja specjalistycznego oprogramowania do zbierania danych na komputerze, osoby z zaburzeniem widzenia barw są za niezgodne z obowiązującym prawem. Obie wspomniane metody są jednak nieskuteczne w przypadku osób ze ślepotą barw: pierwsza posiada takie same wady, jak klasyczny wywiad, podczas gdy druga wymaga dostępu do komputera takiej osoby (co samo w sobie wymaga wiedzy o zaburzeniu u niej widzenia). 4. Interaktywna metoda wykrywania zaburzeń widzenia barw 4.1. Opis metody badawczej Nowa metoda badawcza powinna spełniać następujące wymagania: ankietowani powinni wypełniać test dobrowolnie, nie czując się jak podmiot badania naukowego; powinna umożliwiać dotarcie do jak największej grupy respondentów; powinna umożliwiać dalszy kontakt z ankietowanymi; powinna być tania i prosta w implementacji; wyniki badań powinny być analizowane i dostępne jak najszybciej. Chcąc spełnić powyższe założenia, zaproponowano zestaw prostych gier (w technologii Flash lub Java), mogących posłużyć jako narzędzie do badania zaburzeń widzenia barw. Każda z gier powinna być zaprojektowana w sposób umożliwiający wykrywanie i rejestrowanie różnego rodzaju ślepoty barw, jednocześnie utrzymując gracza w nieświadomości, że jest badany tak długo, jak jest to możliwe. Kolejnym istotnym problemem był wybór gier. Każda powinna spełniać następujące wymagania: uniwersalność każdy z graczy może zagrać w grę niezależnie od wieku, płci, kultury czy używanego języka; prostota zasad niezrozumienie zasad gry lub ich złożoność nie powinna mieć wpływu na wynik rozgrywki; łatwa implementacja elementów testujących każda gra musi być łatwa do zmodyfikowania, tak aby możliwe było zastosowanie elementu testującego prawidłowość widzenia barw przy jednoczesnym przeświadczeniu gracza, że gra w zwykłą grę.
6 504 M. Laskowski Biorąc pod uwagę wszystkie opisane powyżej cechy, zdecydowano się na dostosowanie do celów badania widzenia barw trzech prostych gier: labirynt, statki oraz snake (wąż). Zostaną one omówione poniżej Charakterystyka wybranych gier i ich modyfikacji Wszystkie opisane poniżej gry zostały wykonane (na podstawie pomysłu autora) przez studentów Politechniki Lubelskiej na kierunku Informatyka, w ramach zajęć z przedmiotu projekt programistyczny, prowadzonych m.in. przez autora Labirynt Labirynt jest jednym z najprostszych pomysłów na grę komputerową. Celem gracza jest wydostanie się z labiryntu. Im szybciej się to zrobi, tym więcej punktów się zdobywa. Gra ta może posłużyć jako narzędzie wykrywające potencjalne zaburzenia widzenia barw, dzięki kilku prostym modyfikacjom. W jednej z opracowanych wersji gry gracz obserwuje labirynt z góry. Na podłodze labiryntu poprowadzono cienką (kilkupikselową) linię, pokazującą prawidłową drogę wyjścia z labiryntu. Obydwa te elementy (linia i podłoga) są w kolorach trudnych do odróżnienia przez osoby z określoną ślepotą barw. Wykrywając różnice pomiędzy właściwą ścieżką (pokazywaną przez kolorową linię) a ruchami gracza możliwe jest stwierdzenie, czy potencjalnie posiada on zaburzenie widzenia barw czy też nie. W drugiej wersji gry gracz widzi tylko najbliższe rozwidlenie labiryntu. Jego zadaniem jest skręcić w kierunku, jaki wskazuje strzałka będąca w takim samym kolorze, jak aktualny awatar gracza. Gracz ma jedynie 10 ruchów, aby wyjść z labiryntu każdy popełniony błąd oddala go od wygranej. Z powodu użycia tylko dwukolorowego schematu, obydwie omówione wersje mogą być wykorzystane głównie do wykrywania dichromatów (bądź monochromatów), jako że osoby z nieprawidłowym trichromatyzmem powinny być w stanie zauważyć linię z podpowiedzią (pomimo, iż nie będą prawidłowo rozpoznawać jej koloru) Statki Rys. 2. Przykładowe schematy kolorystyczne użyte w grze Statki (źródło: opracowanie własne) Fig. 2. Example color schemes used in Battleship game (source: own work)
7 Aplikacje sieciowe i mobilne jako źródło danych biomedycznych 505 Klasyczna gra, w której celem jest zatopienie floty przeciwnika, została również zaadaptowana do celów badania. Podczas rozgrywki co jakiś czas przez 5 sekund przeciwnicy widzą nawzajem swoje statki. Do wyświetlenia tej podpowiedzi używany jest układ dwóch kolorów, które mogą być trudne do rozpoznania przez osoby z zaburzeniem widzenia barw. Przez wykrywanie zwiększonej liczby trafień w statki przeciwnika można stwierdzić, czy gracz posiada zaburzenie widzenia barw czy też nie. Gra oraz przykładowe schematy kolorystyczne zostały przedstawione na rys Snake (wąż) Modyfikacja gry Snake (wąż) została opracowana specjalnie z myślą o użytkownikach urządzeń przenośnych (zwłaszcza telefonów komórkowych). W klasycznej wersji gracz kontroluje węża, który porusza się po obramowanej planszy, zbierając jedzenie i jednocześnie próbując nie uderzyć własnym ogonem o ściany planszy ani nie zjeść części własnego ciała. Z każdym zjedzonym kawałkiem pożywienia ciało węża wydłuża się, co zwiększa stopień trudności rozgrywki. W zmodyfikowanej wersji gry (rys. 1) zadaniem gracza jest zjadanie owoców tego koloru, w jakim aktualnie znajduje się wąż. Zjedzenie elementów innego koloru karane jest utratą punktów. Wraz z każdym zjedzonym elementem (bez względu na jego kolor), schemat kolorystyczny gry ulega zmianie. Przez odpowiedni dobór kolorów wszystkich elementów gry (ciało węża, owoce i tło planszy) oraz analizę działań gracza możliwe jest sprawdzenie, czy posiada on potencjalne zaburzenie widzenia barw. Rys. 3. Ekran z gry Snake (źródło: opracowanie własne) Fig. 3. A screen from Snake game (source: own work) 4.3. Metoda badawcza Schemat metody badawczej został przedstawiony na rys. 4. Gracz rozgrywa partię wybranej gry. W czasie każdej rozgrywki, schemat kolorystyczny gry zmienia się okresowo np. w przypadku statków co 7 strzałów lub po każdorazowym
8 506 M. Laskowski zjedzeniu owocu przez węża. Zabieg taki pozwala na zbadanie wpływu zmiany kolorów na jakość gry. Gry wykorzystują schematy kolorów charakterystyczne dla testowania dichromatów, ponieważ ułatwia to proces weryfikacji wyników badania. Wyniki osiągane przez gracza są analizowane przez aplikację celem wykrycia potencjalnych zaburzeń widzenia barw. Rys. 4. Schemat metody badawczej (źródło: opracowanie własne) Fig. 4. Research method schema (source: own work) Po ukończeniu rozgrywki każdy z graczy jest proszony o wypełnienie krótkiego formularza rejestracyjnego i podanie kilku danych: wieku, płci oraz adresu , na który zostaną przesłane uzyskane wyniki gry (np. czas przejścia labiryntu, liczba zdobytych punktów itp.). Podanie tych danych jest dobrowolne i wymaga akceptacji regulaminu (w którym gracz wyraża zgodę na przetwarzanie i przechowywanie informacji zebranych w trakcie gry, także informacji biomedycznych, oraz na kontaktowanie się z wybranymi graczami w razie potrzeby). W przypadku niezaakceptowania tego dokumentu, zebrane dane są usuwane. Po rejestracji zebrane dane przesyłane są do centralnej bazy danych systemu, w której tworzona jest lista osób mających potencjalne zaburzenia widzenia barw. Kolejnym krokiem jest analiza wszystkich zarejestrowanych wyników (dla każdego etapu rozgrywki) przez eksperta, który stara się potwierdzić każde rozpoznane przez system zaburzenie widzenia barw. W tym celu ekspert wysyła do każdego gracza (u którego zdiagnozowano potencjalną ślepotę barw) z wybranym zestawem tablic Ishihary. Tablice te są obecnie powszechnie wykorzystywane do wykrywania zaburzeń widzenia kolorów, głownie do wykrywania zaburzeń w rozpoznawaniu czerwieni i zieleni, ale istnieją również tablice służące do detekcji tritanopii. Tablice te zawierają losowej wielkości punkty ułożone w koło. Niektóre z tych punktów tworzą liczbę, która jest widoczna dla osób z normalnym widzeniem barw, zaś niewidoczna (bądź trudna do zobaczenia) dla osób ze ślepotą barw [1].
9 Aplikacje sieciowe i mobilne jako źródło danych biomedycznych 507 W u respondent jest proszony o odczytanie liczb z otrzymanych tablic Ishihary i odesłanie wyników do eksperta. Ma to na celu potwierdzenie lub zaprzeczenie diagnozy postawionej na podstawie wyników gry. Ekspert utrwala dane osób z potwierdzoną ślepotą barw w bazie danych. 5. Wyniki i analiza badań testowych Opisana powyżej metoda została przetestowana na grupie 118 studentów z dwóch lubelskich uczelni wyższych: Politechniki Lubelskiej oraz Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie. Każdy z graczy losowo wybierał grę, w którą zagra. Wyniki badania zostały przedstawione w tabeli 1. Tabela 1 Wyniki badania testowego Ilość osób % grupy uczestnicy badania ogółem % graczy zarejestrowanych 88 75% odmówiło rejestracji 30 25% potencjalni protanopowie (wśród zarejestrowanych) 4 3% (5%) potencjalni deuteranopowie (wśród zarejestrowanych) 1 <1% (1%) potencjalni tritanopowie (wśród zarejestrowanych) 1 <1% (1%) Analiza wyników gry wykazała, że wśród graczy, którzy zaakceptowali regulamin i zarejestrowali swoje wyniki, znajduje się sześciu potencjalnych dichromatów: jedna osoba z deuteranopią, czterej protanopowie i jedna osoba z tritanopią. Dwie osoby z nich (obie ze wstępnie zdiagnozowaną protanopią) nie odpowiedziały na z tablicami Ishihary, zaś dwaj pozostali potencjalni protanopowie odczytali wszystkie tablice przesłane im celem weryfikacji. Może to sugerować, że uzyskane przez nich wyniki (a co za tym idzie rozpoznanie przez system potencjalnej ślepoty barw) były spowodowane albo błędami popełnionymi w trakcie rozgrywki, albo problemami z użytymi zestawami kolorów (np. wyświetlane kolory mogą różnić się w zależności od używanego monitora [2]). Z powodu braku odpowiedniego sprzętu (np. amaloskopu) przebadanie tych graczy pod kątem nieprawidłowego trichromatyzmu było niemożliwe, ale wyniki badania weryfikacyjnego z tablicami Ishihary sugerują, że osoby te posiadają widzenie barw normalne lub zbliżone do normalnego. Za pomocą badania z tablicami Ishihary zweryfikowano i potwierdzono wyniki uzyskane przez dwóch pozostałych graczy. Skontaktowano się z nimi i przeprowadzono krótki wywiad. Okazało się, że jeden z graczy nie wiedział o posiadanym zaburzeniu widzenia barw
10 508 M. Laskowski pomimo posiadania prawa jazdy kategorii B (należy jednak zauważyć, że zgodnie z polskim prawem, osoby dotknięte ślepotą barw mogą prowadzić samochody osobowe). Drugi z respondentów wiedział o posiadanej wadzie, jednak dowiedział się o niej nie od lekarza, a jako nastolatek podczas grania w grę komputerową gdyż nie był w stanie zauważyć niektórych szczegółów. Oba przytoczone przypadki potwierdzają, że mogą zdarzyć się sytuacje, w których ślepota barw może zostać niewykryta pomimo zdawałoby się obowiązkowego badania lekarskiego. Dodatkowo wszyscy użytkownicy, którzy odpowiedzieli na z tablicami Ishihary, ocenili metodę badawczą jako prostą i przyjemną. Wydaje się, że na wyniki badania nie miały wpływu niewielki rozmiar badanej grupy oraz stosunkowo wysoki odsetek osób, które nie zaakceptowały regulaminu (przez co wyniki ich gry zostały usunięte z bazy danych) ponad 25%. Odsetek osób z potencjalną ślepotą barw (ok. 5%) jest zbliżony do oszacowanego na podstawie danych dostępnych w literaturze [4, 8, 11]. Procent potwierdzonych przypadków ślepoty barw jest nieco niższy, choć wpływ na to miało odmówienie przez dwie osoby uczestniczenia w dalszym badaniu (nie odpowiedzieli na ). Pomimo faktu, że omawiana metoda znajduje się dopiero w fazie testów, wyniki badań są bardzo obiecujące i pokazują, że może być stosowana do wykrywania potencjalnych zaburzeń widzenia barw, powinna być jednak traktowana jako narzędzie do zbierania danych o użytkownikach mających ślepotę barw, zaś nie jako substytut badania lekarskiego. 6. Podsumowanie Gry komputerowe, zwłaszcza proste, mogą służyć jako uniwersalny i multikulturowy sposób spędzania wolnego czasu. Istnieje wiele darmowych stron internetowych z grami wykonanymi w technologii Flash czy Java, które można odwiedzić, np. podczas przerwy w pracy. Oznacza to, że nie jest konieczne budowanie oddzielnej strony z grami służącymi do wykrywania potencjalnych zaburzeń widzenia barw gry te można umieścić na wielu stronach poświęconych elektronicznej rozrywce, wymagana jest jedynie centralna baza danych do przechowywania wyników. Dzięki temu możliwe jest przebadanie osób z całego świata przy niewielkim nakładzie finansowym. W chwili obecnej zaburzenie widzenia barw wykrywane jest najczęściej za pomocą tablic Ishihary lub pokrewnych metod. Podejście to jest jednak często krytykowane, ze względu na pewne ograniczenia [1, 2], np. niektóre dzieci mogą nie być w stanie nazwać poprawnie liczb. Również ograniczenia językowe i umysłowe mogą mieć wpływ na wynik badania. Proponowana metoda wydaje się być stosunkowo dobrym rozwiązaniem, wolnym od wspomnianych powyżej wad. Co więcej, gry mogą być wykorzystywane nie tylko do celów testowych, mogą rozwijać spostrzegawczość i czas reakcji gra-
11 Aplikacje sieciowe i mobilne jako źródło danych biomedycznych 509 cza. Niektóre osoby mogą odmówić badania rozpoznawania barw lub zignorować jego wyniki z różnych powodów. Niechęć do badania można pokonać przez połączenie procesu badawczego z rozrywką. Wyniki przeprowadzonych badań wydają się to potwierdzać. Należy jednak wziąć pod uwagę kilka problemów związanych z proponowaną metodą. Jednym z najpoważniejszych jest problem właściwego odwzorowania barw przez używany monitor lub kartę graficzną. Ten sam obraz wyświetlany na dwóch monitorach może różnić się w znacznym stopniu [2]. Mogło to być przyczyną złego rozpoznania potencjalnej protanopii w dwóch opisywanych przypadkach. Na chwilę bieżącą nie istnieje jednak uniwersalne rozwiązanie tego problemu. Kolejnym problemem jest zmniejszenie procentu osób nieakceptujących regulaminu. Jakkolwiek nie będzie to łatwe, należy dążyć do tego, aby każdy z graczy zaakceptował regulamin gry (dzięki czemu możliwe będzie analizowanie wyników jego rozgrywki i dalszy kontakt). Należy również wziąć pod uwagę czynnik, jakim jest błąd ludzki. Przykładowo, gracz w labiryncie może zignorować linię podpowiedzi, nie wiedząc, do czego ona służy. Identyfikacja potencjalnych zaburzeń widzenia kolorów powinna następować po przekroczeniu przez gracza pewnego progu błędu, np. po 3 nieprawidłowych krokach w labiryncie. Pozwoli to na zminimalizowanie wpływu błędów na wynik gry. Opisana w niniejszym artykule metoda może być atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych metod wykrywania zaburzeń widzenia barw. Dzięki wykorzystaniu Internetu możliwe jest również dotarcie do szerokiej grupy odbiorców (graczy). Dzięki temu możliwe jest stworzenie bazy danych o światowym zasięgu, zawierającej dane osób z różnymi rodzajami ślepoty barw. Baza ta może być użyta do kontaktu z wybranymi osobami, które mogą następnie pełnić rolę testerów i konsultantów w zakresie projektowania dostępnych oraz użytecznych interfejsów aplikacji i stron internetowych. BIBLIOGRAFIA 1. Bober D., Laskowski M., Kęsik J.: Prototyp systemu do interaktywnego wykrywania dichromatów wśród kandydatów na kierowców. Prace Instytutu Elektrotechniki, z. 247, Warszawa 2010, s Clark J.: Building Accessible Websites. New Riders Press, Kaiser P. K., Boynton R. M.: Human Color Vision. Optical Society of America, Washington DC 1996.
12 510 M. Laskowski 4. Laskowski M., Szymczyk T.: Economic and legal aspects of adjusting online advertisements for the visually impaired. Актуальні проблеми економіки, No. 108, Kiev 2010, s Lindlof T. R., Taylor B. C.: Qualitative Communication Research Methods. SAGE Publications, Inc., McIntyre D.: Colour Blindness: Causes and Effects. Dalton Publishing, Chester Shevell S. K.: The Science of Color (2nd ed.). Optical Society of America, Oxford Smal J., Hilbert D. S.: Readings on Color, Volume 2: The Science of Color (2nd ed.). MIT Press, Cambridge Starr R. A., Sandberg W. H., Guan Y.: Does Color Blindness Affect the Perception of Green LED Signal Indications? ITE Journal 8/2004, Vol. 74, No. 8, Washington Szymczyk T., Laskowski M.: Method of Supporting the CAPTCHA-based Registration Process for the Visually Impaired People. Polish Journal of Environmental Studies, No. 18 (3B), Olsztyn 2008, s UN Statistics Division, Department of Economic and Social Affairs: World Population Prospects: The 2008 Revision, New York Vingrys A. J., Cole B. L.: Origins of Colour Vision Standards within the Transportation Industry. Ophthalmic and Physiological Optics, No. 6(4) 1986, Wiley-Blackwell Wpłynęło do Redakcji 16 stycznia 2011 r. Recenzenci: Dr inż. Katarzyna Harężlak Prof. dr hab. inż. Ewa Piętka Abstract Being colorblind may prevent from engaging in certain occupations, especially when color recognition is either important for safety or essential for the work itself. Sometimes those limitations are caused by law [7] in some countries colorblind are not permitted to apply for driver or pilot licenses. The usual justification is that they must be able to recognize colorcoded signals, such as traffic lights or warning lights (see Fig. 3). The accessibility issues for colorblind should considered because of two main reasons: legal regulations and economic issues. In many countries (e.g. EU) public (or in some cases also private) institutions are obliged to grant access to all of their public services to their users [10].
13 Aplikacje sieciowe i mobilne jako źródło danych biomedycznych 511 As colorblindness cannot be treated, medical units in many countries keep no records of the colorblind [6]. Currently there is no method of simulating colorblindness completely [8] this means that real-life colorblind users should be involved in a interface design process. This article presents an interactive method of detecting colorblindness (especially dichromacy) based on a set of simple games Maze, Battleships (Fig. 2) and Snake (Fig.3). Each game uses color schemes which may be difficult for a colorblind. The application detects all player s mistakes and forms a diagnosis on that basis. A verification set of Ishihara plates is send via to each registered player with potential colorblindness detected. The research schema is presented in Fig students were tested using described method. 6 potential dichromats were detected, 2 of which were confirmed. All of the registered interviewees described the method as simple and enjoyable. The discussed method is still developed, but test results show that it can be used for detecting potential colorblindness, although it should be used as a tool for gathering data about colorblind, not as a medical examination replacement. Adres Maciej LASKOWSKI: Politechnika Lubelska, Instytut Informatyki, ul. Nadbystrzycka 36b/112, Lublin, Polska, maciej.laskowski@pollub.pl.
INTERAKTYWNA METODA WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA BARW
Maciej LASKOWSKI Tomasz SZYMCZYK INTERAKTYWNA METODA WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA BARW STRESZCZENIE W niniejszym artykule omówione zostały praktyczne problemy związane z uzyskiwaniem wiarygodnych danych
Bardziej szczegółowoMaciej Laskowski (m.laskowski@pollub.pl; maciej.laskowski@gmail.com) INTERAKTYWNA METODA WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA BARW
Maciej Laskowski (m.laskowski@pollub.pl; maciej.laskowski@gmail.com) INTERAKTYWNA METODA WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA BARW 1. Zaburzenie widzenia barw (ślepota barw) 1.1. Rodzaje zaburzeń widzenia barw
Bardziej szczegółowoPROBLEMATYKA DOBORU KOLORÓW
PROBLEMATYKA DOBORU KOLORÓW DO CELÓW DIAGNOZOWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA BARW MACIEJ LASKOWSKI M.LASKOWSKI@POLLUB.PL LABORATORIUM AKWIZYCJI RUCHU I ERGONOMII INTERFEJSÓW INSTYTUT INFORMATYKI POLITECHNIKA LUBELSKA
Bardziej szczegółowoPROTOTYP SYSTEMU DO INTERAKTYWNEGO WYKRYWANIA DICHROMATÓW WŚRÓD KANDYDATÓW NA KIEROWCÓW
Dariusz BOBER Maciej LASKOWSKI Jacek KĘSIK PROTOTYP SYSTEMU DO INTERAKTYWNEGO WYKRYWANIA DICHROMATÓW WŚRÓD KANDYDATÓW NA KIEROWCÓW STRESZCZENIE Niniejszy artykuł omawia problemy związane z wykrywaniem
Bardziej szczegółowoREFERAT PRACY DYPLOMOWEJ
REFERAT PRACY DYPLOMOWEJ Temat pracy: Projekt i implementacja środowiska do automatyzacji przeprowadzania testów aplikacji internetowych w oparciu o metodykę Behavior Driven Development. Autor: Stepowany
Bardziej szczegółowoREFERAT PRACY DYPLOMOWEJ
REFERAT PRACY DYPLOMOWEJ Temat pracy: Projekt o implementacja pakietu gier planszowych realizowany na platformie Android Autor: Paweł Piechociński Promotor: dr Jadwiga Bakonyi Kategorie: gra planszowa
Bardziej szczegółowoOpis systemu oceny zadań domowych
Opis systemu oceny zadań domowych Nauka programowania wymaga praktykowania ponad czas przeznaczony na zajęcia. Często wymusza się naukę poza uczelnią przez zadawanie projektów, jednak na początku nauki
Bardziej szczegółowoCZAS NA PROGRAMOWANIE
CZAS NA PROGRAMOWANIE Wanda Jochemczyk Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne wanda.jochemczyk@oeiizk.waw.pl Abstract. This workshop is for teachers who have basic skills in programming in Scratch. During
Bardziej szczegółowoProjektowanie BAZY DANYCH
Projektowanie BAZY DANYCH Podstawowe pojęcia Encją jest każdy przedmiot, zjawisko, stan lub pojęcie, czyli każdy obiekt, który potrafimy odróżnić od innych obiektów ( np. pies, rower,upał). Encje podobne
Bardziej szczegółowoSamochodowy system detekcji i rozpoznawania znaków drogowych. Sensory w budowie maszyn i pojazdów Maciej Śmigielski
Samochodowy system detekcji i rozpoznawania znaków drogowych Sensory w budowie maszyn i pojazdów Maciej Śmigielski Rozpoznawanie obrazów Rozpoznawaniem obrazów możemy nazwać proces przetwarzania i analizowania
Bardziej szczegółowoREFERAT PRACY DYPLOMOWEJ Temat pracy: Projekt i realizacja serwisu ogłoszeń z inteligentną wyszukiwarką
REFERAT PRACY DYPLOMOWEJ Temat pracy: Projekt i realizacja serwisu ogłoszeń z inteligentną wyszukiwarką Autor: Paweł Konieczny Promotor: dr Jadwigi Bakonyi Kategorie: aplikacja www Słowa kluczowe: Serwis
Bardziej szczegółowoKomunikacja Człowiek-Komputer
Komunikacja Człowiek-Komputer Widzenie i postrzeganie Wojciech Jaśkowski Instytut Informatyki Politechnika Poznańska Wersja: 2 grudnia 2012 Na podstawie: 1. Designing with the Mind in Mind 2. PJ. Neuronauka
Bardziej szczegółowoCzynniki wpływające na wybór studiów technicznych przez kobiety
Ireneusz ZAWŁOCKI, Krzysztof NIEWIADOMSKI, Ewa NIEROBA Politechnika Częstochowska, Polska Czynniki wpływające na wybór studiów technicznych przez kobiety Wprowadzenie W roku 2006, jak podaje Bank Danych
Bardziej szczegółowoSystem diagnostyki wzroku
System diagnostyki wzroku Politechnika Gdańska ul. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk www.pg.gda.pl 1. Wprowadzenie Opisywany system umożliwia przesiewowe badanie wzroku u dzieci i młodzieży w tym także u
Bardziej szczegółowoKryteria wyboru operatorów usług telefonicznych przez abonentów w Polsce
Roman Nierebiński Opisano czynniki, wpływające na wybór operatora usług telefonii stacjonarnej i komórkowej. Wskazano najczęściej wybieranych operatorów telefonicznych oraz podano motywy wyboru. telekomunikacja,
Bardziej szczegółowoMotywy podjęcia studiów na kierunku Edukacja Techniczno-Informatyczna w AGH
Marta CIESIELKA, Małgorzata NOWORYTA AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Polska Motywy podjęcia studiów na kierunku Edukacja Techniczno-Informatyczna w AGH Wstęp Wybór studiów
Bardziej szczegółowoPublikowanie w czasopismach z tzw. "listy filadelfijskiej" i korzystanie z finansowania zewnętrznego - wyzwania i możliwości rozwoju młodego naukowca
Publikowanie w czasopismach z tzw. "listy filadelfijskiej" i korzystanie z finansowania zewnętrznego - wyzwania i możliwości rozwoju młodego naukowca Katarzyna Czernek Katedra Turystyki Publikowanie w
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA OBSŁUGI PLATFORMY KONSULTACJI SPOŁECZNYCH
INSTRUKCJA OBSŁUGI PLATFORMY KONSULTACJI SPOŁECZNYCH (do wersji 2.01) Wersja 0.2 Data powstania 24.06.2015r. Spis treści: Instrukcja dla Uczestników Konsultacji Społecznych... 3 Okno systemu... 3 Menu
Bardziej szczegółowoTeoria światła i barwy
Teoria światła i barwy Powstanie wrażenia barwy Światło może docierać do oka bezpośrednio ze źródła światła lub po odbiciu od obiektu. Z oka do mózgu Na siatkówce tworzony pomniejszony i odwrócony obraz
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA OBSŁUGI PLATFORMY E-LEARNINGOWEJ
E-LEARNINGOWEJ 1 Spis treści Wprowadzenie... 3 1. Zakładanie konta na platformie... 3 2. Logowanie... 5 3. Przypomnienie zapomnianego hasła... 5 4. Zmiana profilu... 5 5. Zapisy na szkolenie...6 6. Proces
Bardziej szczegółowoMarcin Skrok, Alicja Nowicka, Tomasz Miklusz
Marcin Skrok, Alicja Nowicka, Tomasz Miklusz Realizacja zajęć z zakresu pierwszej pomocy podczas kursów prawa jazdy, wśród osób egzaminowanych w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego w Bydgoszczy Przegląd
Bardziej szczegółowoPolityka Prywatności Portalu Moviezer.com
Polityka Prywatności Portalu Moviezer.com Polityka Prywatności Portalu opisuje sposób, w jaki Administrator postępuje wobec informacji osobistych, w tym danych osobowych, gdy Użytkownik korzysta z Usług
Bardziej szczegółowoZadanie 9: Oferta edukacyjna na nowej specjalności Pomiary technologiczne i biomedyczne na kierunku Elektrotechnika, WEAIiE
Zadanie 9: Oferta edukacyjna na nowej specjalności Pomiary technologiczne i biomedyczne na kierunku Elektrotechnika, WEAIiE W ramach zadania nr 9 pt. Utworzenie nowej specjalności Pomiary technologiczne
Bardziej szczegółowoInnowacja pedagogiczna na zajęciach komputerowych w klasach 4e, 4f, 4g. Nazwa innowacji Programowy Zawrót Głowy
Szkoła Podstawowa nr 13 im. Arkadego Fiedlera w Gorzowie Wlkp. rok szkolny 2016-2017 Innowacja pedagogiczna na zajęciach komputerowych w klasach 4e, 4f, 4g Nazwa innowacji Programowy Zawrót Głowy Autor
Bardziej szczegółowoREGULAMIN KONKURSU Noc Graczy
REGULAMIN KONKURSU Noc Graczy I. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1. Organizatorem konkursu na zlecenie Lenovo Polska, jest DeepSense z siedzibą w Pruszkowie (05 800) przy Al. Wojska Polskiego 20/34, wpisanym do Ewidencji
Bardziej szczegółowoERGODESIGN - Podręcznik użytkownika. Wersja 1.0 Warszawa 2010
ERGODESIGN - Podręcznik użytkownika Wersja 1.0 Warszawa 2010 Spis treści Wstęp...3 Organizacja menu nawigacja...3 Górne menu nawigacyjne...3 Lewe menu robocze...4 Przestrzeń robocza...5 Stopka...5 Obsługa
Bardziej szczegółowoEtiNET Projekt platformy internetowej dla studentów kierunku edukacja techniczno-informatyczna
Mateusz MICHNOWICZ Koło Naukowe Informatyków TROJAN, Uniwersytet Rzeszowski, Polska EtiNET Projekt platformy internetowej dla studentów kierunku edukacja techniczno-informatyczna Wstęp W obecnych czasach
Bardziej szczegółowo1. Do czego administracji publicznej strona WWW 2. Administracja publiczna w Internecie - badanie 3. Czas zmian
Raport wdrożenia standardu Web Content Accessibility Guidelines 2.0. 1. Do czego administracji publicznej strona WWW 2. Administracja publiczna w Internecie - badanie 3. Czas zmian Oddając w Paostwa ręce
Bardziej szczegółowoD O K U M E N T A C J A
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Instytut Politechniczny Informatyka Stosowana III r. D O K U M E N T A C J A Snake 3D Piotr Gębiś Paweł Gładysz Dokumentacja do projektu Snake 3D. W dokumencie
Bardziej szczegółowoBadanie opinii polskich kierowców dotyczące progów zwalniających
STOWARZYSZENIE INTEGRACJI STOŁECZNEJ KOMUNIKACJI ul. Mroczna 5/23, 01-456 Warszawa Badanie opinii polskich kierowców dotyczące progów zwalniających Jan Jakiel Warszawa, wrzesień 2005 r. 1 We wrześniu 2005
Bardziej szczegółowoWykrywanie twarzy na zdjęciach przy pomocy kaskad
Wykrywanie twarzy na zdjęciach przy pomocy kaskad Analiza i przetwarzanie obrazów Sebastian Lipnicki Informatyka Stosowana,WFIIS Spis treści 1. Wstęp... 3 2. Struktura i funkcjonalnośd... 4 3. Wyniki...
Bardziej szczegółowoProgramowanie genetyczne, gra SNAKE
STUDENCKA PRACOWNIA ALGORYTMÓW EWOLUCYJNYCH Tomasz Kupczyk, Tomasz Urbański Programowanie genetyczne, gra SNAKE II UWr Wrocław 2009 Spis treści 1. Wstęp 3 1.1. Ogólny opis.....................................
Bardziej szczegółowoFormularz recenzji magazynu. Journal of Corporate Responsibility and Leadership Review Form
Formularz recenzji magazynu Review Form Identyfikator magazynu/ Journal identification number: Tytuł artykułu/ Paper title: Recenzent/ Reviewer: (imię i nazwisko, stopień naukowy/name and surname, academic
Bardziej szczegółowoOświadczenie o plikach cookies
Oświadczenie o plikach cookies Żywiec Zdrój S.A. pragnie wykazywać się otwartością i przejrzystością co do sposobu, w jaki używamy plików cookies i tego, co to dla Państwa oznacza. Niektóre używane przez
Bardziej szczegółowoSzczegółowy opis aplikacji
Szczegółowy opis aplikacji Załącznik nr 1 System Biura Karier jest przeznaczony dla biura karier, studentów, absolwentów oraz pracodawców poszukujących pracowników. Jest to portal internetowy zawierający
Bardziej szczegółowoZWROTNICOWY ROZJAZD.
PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 113 Transport 2016 EKSPLOATACJA U ZWROTNICOWY ROZJAZD. DEFINICJ, 6 Streszczenie: ruchem kolejowym. Is rozjazd, W artykule autor podj w rozjazd. 1. sterowania
Bardziej szczegółowoRegulamin Testu pod nazwą Klub Recenzentki Oriflame"
Regulamin Testu pod nazwą Klub Recenzentki Oriflame" 1. POSTANOWIENIA OGÓLNE: 1.1. Organizatorem Testu pod nazwą Klub Recenzentki Oriflame (dalej zwanego: Testem ) jest Edipresse-Wizaż Sp. z.o.o. z siedzibą
Bardziej szczegółowoZakopane, plan miasta: Skala ok. 1: = City map (Polish Edition)
Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Click here if your download doesn"t start automatically Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Zakopane,
Bardziej szczegółowoDomy inaczej pomyślane A different type of housing CEZARY SANKOWSKI
Domy inaczej pomyślane A different type of housing CEZARY SANKOWSKI O tym, dlaczego warto budować pasywnie, komu budownictwo pasywne się opłaca, a kto się go boi, z architektem, Cezarym Sankowskim, rozmawia
Bardziej szczegółowo17-18 listopada, Warszawa
17-18 listopada, Warszawa Michał Kurek, OWASP Polska IoT na celowniku cyberprzestępców Czy jest ratunek? Agenda Czym jest IoT? Przyszłość IoT Czy IoT jest bezpieczne? Dlaczego NIE? Gdzie szukać pomocy?
Bardziej szczegółowoPOLITYKA PRYWATNOŚCI Konkurs wiedzy dermatologicznej dla lekarzy
POLITYKA PRYWATNOŚCI Konkurs wiedzy dermatologicznej dla lekarzy Organizowanego przez HealthThink public relations Niniejsza Polityka Prywatności określa zasady przechowywania i dostępu do informacji na
Bardziej szczegółowoGUI - projektowanie interfejsów
Katedra Inżynierii Wiedzy, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wykład 3 Prototypowanie - definicja Rozwój oprogramowania/aplikacji (gry) poprzez tworzenie kolejnych wersji prototypów. Prototypowanie szybkie
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ BIOLOGII I OCHRONY ŚRODOWISKA
WYDZIAŁ BIOLOGII I OCHRONY ŚRODOWISKA v Biologia v Biotechnologia v Ochrona środowiska studia pierwszego stopnia Dla kandydatów z NOWĄ MATURĄ Kwalifikacja obejmuje konkurs świadectw dojrzałości brane są
Bardziej szczegółowoKrytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami
Seweryn SPAŁEK Krytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami MONOGRAFIA Wydawnictwo Politechniki Śląskiej Gliwice 2004 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 1. ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI W ORGANIZACJI 13 1.1. Zarządzanie
Bardziej szczegółowoOcena i porównanie funkcjonalności aplikacji medycznych Prezentacja Platformy
Ocena i porównanie funkcjonalności aplikacji medycznych Prezentacja Platformy Joanna Rybka Collegium Medicum UMK, Hasselt University Fundacja Life4Science, Scienceventure Małgorzata Plechawska-Wójcik Instytut
Bardziej szczegółowoJaki kolor widzisz? Doświadczenie pokazuje zjawisko męczenia się receptorów w oku oraz istnienie barw dopełniających. Zastosowanie/Słowa kluczowe
1 Jaki kolor widzisz? Abstrakt Doświadczenie pokazuje zjawisko męczenia się receptorów w oku oraz istnienie barw Zastosowanie/Słowa kluczowe wzrok, zmysły, barwy, czopki, pręciki, barwy dopełniające, światło
Bardziej szczegółowoREFERAT PRACY DYPLOMOWEJ Temat pracy: SUDOKU - Algorytmy tworzenia i rozwiązywania
REFERAT PRACY DYPLOMOWEJ Temat pracy: SUDOKU - Algorytmy tworzenia i rozwiązywania Autor: Anna Nowak Promotor: dr inż. Jan Kowalski Kategorie: gra logiczna Słowa kluczowe: Sudoku, generowanie plansz, algorytmy,
Bardziej szczegółowoRejestracja w urzędzie pracy przez internet
Rejestracja w urzędzie pracy przez internet Osoby bezrobotne i poszukujące pracy mogą zarejestrować się w urzędzie pracy przez internet. Warto wiedzieć, że także inne usługi urzędów pracy są dostępne drogą
Bardziej szczegółowoDokumentacja projektu Makao karciana gra sieciowa
Dokumentacja projektu Makao karciana gra sieciowa 1 Spis treści Specyfikacja wymagań...3 Diagram przypadków użycia...4 Scenariusze...5 Diagramy sekwencji...6 Diagram modelu domeny...8 Projekt graficznego
Bardziej szczegółowo1. Ogólne informacje o platformie edukacyjnej
Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów 02-026 Warszawa, ul. Raszyńska 8/10, tel. (0-22) 579 41 00, fax (0-22) 579 41 70 1. Ogólne informacje o platformie edukacyjnej Platforma edukacyjna
Bardziej szczegółowoomnia.pl, ul. Kraszewskiego 62A, 37-500 Jarosław, tel. +48 16 621 58 10 www.omnia.pl kontakt@omnia.pl
.firma Dostarczamy profesjonalne usługi oparte o nowoczesne technologie internetowe Na wstępie Wszystko dla naszych Klientów Jesteśmy świadomi, że strona internetowa to niezastąpione źródło informacji,
Bardziej szczegółowoJęzyk angielski. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą CZĘŚĆ I KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I
Poziom rozszerzony Język angielski Język angielski. Poziom rozszerzony KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I W schemacie oceniania zadań otwartych są prezentowane przykładowe odpowiedzi.
Bardziej szczegółowoPOZNAJEMY LITERY INSTRUKCJA. pomoc i gra edukacyjna - od 4-6 lat
INSTRUKCJA POZNAJEMY LITERY pomoc i gra edukacyjna - od 4-6 lat Puzzle z obrazkami i pierwszymi literkami nazw tych obrazków są prostą i atrakcyjną formą zabawy dla najmłodszych dzieci, rozpoczynających
Bardziej szczegółowoMaciej Oleksy Zenon Matuszyk
Maciej Oleksy Zenon Matuszyk Jest to proces związany z wytwarzaniem oprogramowania. Jest on jednym z procesów kontroli jakości oprogramowania. Weryfikacja oprogramowania - testowanie zgodności systemu
Bardziej szczegółowoModele quasi-eksperymentalne: Model regresji nieciągłej
Warsztaty szkoleniowe z zakresu ewaluacji wpływu instrumentów Aktywnych Polityk Rynku Pracy Modele quasi-eksperymentalne: Model regresji nieciągłej Maciej Wilamowski, Kraków, 6 czerwca 2017 r. Metody ewaluacji
Bardziej szczegółowoREGULAMIN EPANEL.PL REGULAMIN EPANEL.PL
REGULAMIN EPANEL.PL 1. Zasady ogólne 1.1. Epanel.pl jest internetowym panelem umożliwiającym zarejestrowanym członkom uczestnictwo w badaniach marketingowych i sondażach opinii publicznej. 1.2. Właścicielem
Bardziej szczegółowoMaciej Dziubecki Wygodny dostęp do pełnej oferty biblioteki z Primo i Promo Central Index od Ex Libris. Forum Bibliotek Medycznych 4/1 (7),
Maciej Dziubecki Wygodny dostęp do pełnej oferty biblioteki z Primo i Promo Central Index od Ex Libris Forum Bibliotek Medycznych 4/1 (7), 316-319 2011 Mgr Maciej Dziubecki Warszawa - Aleph Polska wygodny
Bardziej szczegółowoREGULAMIN usługi AdReport
REGULAMIN usługi AdReport 1 Definicje Dla potrzeb niniejszego Regulaminu przyjmuje się następujące definicje wyrażeń występujących w tekście niniejszego Regulaminu: Abonament opłacone prawo do korzystania
Bardziej szczegółowoBAZIE KWALIFIKACJI ZAGRANICZNYCH
BAZIE KWALIFIKACJI ZAGRANICZNYCH O przewodniku Niniejszy przewodnik zawiera informacje na temat kwalifikacji uzyskanych zagranicą i porady na temat ich nostryfikacji. Dowiesz się jak korzystać z bazy danych
Bardziej szczegółowoInstrukcja przygotowania zdjęć do elektronicznej legitymacji studenckiej (ELS) oraz informacja o opłacie za jej wydanie
Instrukcja przygotowania zdjęć do elektronicznej legitymacji studenckiej (ELS) oraz informacja o opłacie za jej wydanie Spis treści Rozdział 1. Etapy przygotowania zdjęcia do elektronicznej legitymacji
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1. Szczegółowe założenia funkcjonalne i techniczne projektu. Projekt przewiduje realizację następujących zadań:
Załącznik nr 1. Szczegółowe założenia funkcjonalne i techniczne projektu Projekt przewiduje realizację następujących zadań: 1. Dostosowanie strony BIP Miasta i Gminy Swarzędz do potrzeb osób niepełnosprawnych
Bardziej szczegółowoApplication Layer Functionality and Protocols
Application Layer Functionality and Protocols Network Fundamentals Chapter 3 Version 4.0 1 Application Layer Functionality and Protocols Network Fundamentals Rozdział 3 Version 4.0 2 Objectives Define
Bardziej szczegółowoGołuchów, dnia 23.10.2013 r. RI.271.18.1.2013. Wykonawcy. Strona internetowa
Gołuchów, dnia 23.10.2013 r. RI.271.18.1.2013 Wykonawcy Strona internetowa Dotyczy: przetargu nieograniczonego na wykonanie zamówienia publicznego pn: Dostawa wyposażenia Szkoły Podstawowej w Kucharkach
Bardziej szczegółowoDo opisu kolorów używanych w grafice cyfrowej śluzą modele barw.
Modele barw Do opisu kolorów używanych w grafice cyfrowej śluzą modele barw. Każdy model barw ma własna przestrzeo kolorów, a co za tym idzie- własny zakres kolorów możliwych do uzyskania oraz własny sposób
Bardziej szczegółowoAkademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny
Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor:
Bardziej szczegółowoJak skutecznie zarządzać informacją?
Jak skutecznie zarządzać informacją? Platforma Office 2010 jako narzędzie do efektywnego zarządzania procesami w organizacji. Zbigniew Szcześniewski Microsoft AGENDA Co ma Office do zarządzania informacją?
Bardziej szczegółowoDOBÓR ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH DLA GOSPODARSTWA PRZY POMOCY PROGRAMU AGREGAT - 2
InŜynieria Rolnicza 14/2005 Michał Cupiał, Maciej Kuboń Katedra InŜynierii Rolniczej i Informatyki Akademia Rolnicza im. Hugona Kołłątaja w Krakowie DOBÓR ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH DLA GOSPODARSTWA PRZY POMOCY
Bardziej szczegółowoPROJEKTOWANIE SYSTEMU INFORMATYCNEGO
PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 113 Transport 2016 Andrzej Czerepicki, Piotr Tomczuk Anna Wytrykowska Politechnika Warszawska, iki w Systemach Transportowych PROJEKTOWANIE SYSTEMU INFORMATYCNEGO
Bardziej szczegółowoDwie szkoły oceny 360 stopni. Sprawdź różnicę pomiędzy klasycznym a nowoczesnym podejściem
Sprawdź różnicę pomiędzy klasycznym a nowoczesnym podejściem Czy stosowanie tradycyjnego podejścia do metody 360 stopni jest jedynym rozwiązaniem? Poznaj dwa podejścia do przeprowadzania procesu oceny
Bardziej szczegółowoSymfonia Start Handel. Rejestracja i aktywacja
Symfonia Start Handel Rejestracja i aktywacja Wersja 2014 Rejestracja i aktywacja programu Po zainstalowaniu, normalna praca z programem jest możliwa tylko przez ograniczony (60 dni) okres czasu. Program
Bardziej szczegółowoIO - Plan wdrożenia. M.Jałmużna T.Jurkiewicz P.Kasprzyk M.Robak. 5 czerwca 2006
IO - Plan wdrożenia M.Jałmużna T.Jurkiewicz P.Kasprzyk M.Robak 5 czerwca 2006 1 Spis treści 1 Wprowadzenie 3 1.1 Cel.......................................... 3 1.2 Zakres........................................
Bardziej szczegółowo1 Ochrona Danych Osobowych
1 Ochrona Danych Osobowych 1. Dane dotyczące Użytkowników Serwisu internetowego NoPixel.pl przetwarzane są właściciela witryny internetowej NoPixel.pl, będącym w odniesieniu do danych osobowych Użytkowników
Bardziej szczegółowo33 1060 0076 0000 3310 0018 8402 (Bank BPH S.A.)
Spis treści Instrukcja przygotowania zdjęć do elektronicznej legitymacji studenckiej 1 Proces przygotowania zdjęć do elektronicznej legitymacji studenckiej krok, po kroku...1 2 Opłata za elektroniczną
Bardziej szczegółowo1. CZYM JEST SERIALIZACJA
SERIALIZACJA O CZYM POWIEMY? 1. Czym jest serializacja? 2. Jak przeprowadzić proces serializacji? 3. Jak przeprowadzić proces deserializacji? 4. Serializacja własnych klas. 5. Dobre praktyki. 6. SoapFormatter.
Bardziej szczegółowoSIGMA KWADRAT. Weryfikacja hipotez statystycznych. Statystyka i demografia CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY
SIGMA KWADRAT CZWARTY LUBELSKI KONKURS STATYSTYCZNO-DEMOGRAFICZNY Weryfikacja hipotez statystycznych Statystyka i demografia PROJEKT DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO URZĄD STATYSTYCZNY
Bardziej szczegółowoŁukasz Michałek, Mariusz Tykarski. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie
PONADPLATFORMOWY SYSTEM REKRUTACJI STUDENTÓW Łukasz Michałek, Mariusz Tykarski Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Streszczenie: Aplikacja ta ma za zadanie wspomóc działanie systemu rekrutacji w
Bardziej szczegółowoKrajowa Konferencja Scientix Nauki ścisłe na luzie
Krajowa Konferencja Scientix Nauki ścisłe na luzie BIOLOGIA Przedmiotowe okrągłe stoły Warszawa, 9.10.2015 r. The work presented in this document/ workshop is supported by the European Commission s FP7
Bardziej szczegółowoProjektowanie interakcji
Projektowanie interakcji K2 User Experience www.k2.pl/ux Tytuł dokumentu: k2-projektowanie_ux-oferta.pdf Data: 21 sierpnia 2009 Przygotowany przez: Maciej Lipiec Maciej Lipiec User Experience Director
Bardziej szczegółowowww.myenglishlab.pl Instrukcja dla nauczyciela
www.myenglishlab.pl Instrukcja dla nauczyciela Podczas logowania należy wpisać nazwę użytkownika oraz hasło ustalone przy rejestracji. Jeśli konto nie zostało jeszcze zarejestrowane (nie utworzono nazwy
Bardziej szczegółowoPodstawowe dwa dokumenty wprowadzające podejście oparte na ryzyku w sferę badań klinicznych
1 2 3 Podstawowe dwa dokumenty wprowadzające podejście oparte na ryzyku w sferę badań klinicznych 4 Dokument FDA zaleca wyznaczenie Krytycznych Danych i Krytycznych Procesów, które wykonane nieprawidłowo
Bardziej szczegółowoMIKROKONTROLERY ARM DOKUMENTACJA WSTĘPNA PROJEKTU GRA PONG
MIKROKONTROLERY ARM DOKUMENTACJA WSTĘPNA PROJEKTU GRA PONG Prowadzący: dr inż. Mariusz Jarosław Suchenek Opracował: Maciej Michał Piegza Nr indeksu: 281397 1. Cel projektu Celem projektu jest stworzenie
Bardziej szczegółowoDynamiczny DNS dla usług typu Neostrada przykład konfiguracji
W usłudze Neostrada TP czy Net24 (Netia) router otrzymuje jeden publiczny adres IP, który zapewnia globalną osiągalność routera z dowolnego miejsca w Internecie. Niestety adres ten ulega losowej wymianie
Bardziej szczegółowoidream instrukcja do gry klasowej z rankingiem
idream instrukcja do gry klasowej z rankingiem idream instrukcja do gry Podstawowe informacje idream to sieciowa gra zespołowa przeznaczona do wykorzystania w sposób synchroniczny na lekcji w tradycyjnej
Bardziej szczegółowoOFERTA HANDLOWA OBOWIĄZUJE W DNIACH 01.03.2016 01.06.2016
OFERTA HANDLOWA OBOWIĄZUJE W DNIACH 01.03.2016 01.06.2016 CZYM JEST AUTILIUS WSPÓLNA UWAGA? Program Autilius Wspólna Uwaga to oprogramowanie komputerowe zawierające 6 gier terapeutycznych, przeznaczonych
Bardziej szczegółowoMinimalna wspierana wersja systemu Android to 2.3.3 zalecana 4.0. Ta dokumentacja została wykonana na telefonie HUAWEI ASCEND P7 z Android 4.
Dokumentacja dla Scandroid. Minimalna wspierana wersja systemu Android to 2.3.3 zalecana 4.0. Ta dokumentacja została wykonana na telefonie HUAWEI ASCEND P7 z Android 4. Scandroid to aplikacja przeznaczona
Bardziej szczegółowoPHICS - Polish Harbours Information & Control System Dokumentacja użytkownika System weryfikacji autentyczności polskich dokumentów marynarzy
PHICS - Polish Harbours Information & Control System Dokumentacja użytkownika System weryfikacji autentyczności polskich dokumentów marynarzy Zielona Góra, kwiecień 2014 DOKUMENTACJA ZMIAN: Lp. Wersja
Bardziej szczegółowoInteligentna promocja 2015
Inteligentna promocja 2015 Co to jest inteligentna promocja? Nie niszczy wartości kategorii (nie jest upustem cenowym, ani gratisowym produktem) Z wysokiej jakości atrakcyjnym prezentem (wygraną gwarantowaną)
Bardziej szczegółowoSPOSOBACH I METODACH REKRUTACJI ORAZ PROWADZENIA ROZMÓW KWALIFIKACYJNYCH
SPOSOBACH I METODACH REKRUTACJI ORAZ PROWADZENIA ROZMÓW KWALIFIKACYJNYCH Rekrutacja jest procesem zbierania odpowiedniej dla potrzeb organizacji informacji o potencjalnych pracownikach, którego rezultatem
Bardziej szczegółowoFundacja Autrimpus ul. Polna 18 12-100 Szczytno Regulamin organizacyjny zawiera:
Fundacja Autrimpus ul. Polna 18 12-100 Szczytno Regulamin organizacyjny zawiera: 1. Zasady organizowania kursów. 2. Zasady i tryb naboru osób przewidzianych do uczestnictwa w kursie. 3. Zakres obowiązków
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowe kwalifikacje CGAP
Międzynarodowe kwalifikacje Dwudniowe szkolenie uzupełniające Termin: 9-10 października 2018r. Warszawa Cena: 1220 zł netto możliwe jest zwolnienie z VAT w sytuacji finansowania szkolenia ze środków publicznych
Bardziej szczegółowoWYNIKI ANKIETY Elektroniczne szkolenie biblioteczne na platformie Moodle Biblioteki PWSZ w Nysie
WYNIKI ANKIETY Elektroniczne szkolenie biblioteczne na platformie Moodle Biblioteki PWSZ w Nysie Cel badania: zebranie opinii i spostrzeżeń na temat elektronicznego szkolenia bibliotecznego na platformie
Bardziej szczegółowoMałgorzata Zięba. 1 z :28 INFORMACJE O AUTORZE: MAŁGORZATA ZIĘBA
1 z 6 2015-01-24 20:28 Małgorzata Zięba INFORMACJE O AUTORZE: MAŁGORZATA ZIĘBA Autorka jest adiunktem w Katedrze Zarządzania Wiedzą i Informacją na Wydziale Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej.
Bardziej szczegółowoWszystkie zdjęcia użyte w niniejszym dokumencie służą wyłącznie do celów szkoleniowych.
Nadruk CMYK na kubkach reklamowych to narzędzie o ogromnych możliwościach. Nie oznacza to jednak, że technologia ta może być wykorzystywana w każdym przypadku. Nadruki te posiadają bowiem szereg ograniczeń,
Bardziej szczegółowoInŜynieria Rolnicza 14/2005. Streszczenie
Michał Cupiał Katedra InŜynierii Rolniczej i Informatyki Akademia Rolnicza w Krakowie PROGRAM WSPOMAGAJĄCY NAWOśENIE MINERALNE NAWOZY 2 Streszczenie Przedstawiono program Nawozy 2 wspomagający nawoŝenie
Bardziej szczegółowoProces zarządzania danymi
Proces zarządzania danymi PRAWO DPK=Dobra Praktyka Kliniczna (GCP) składa się z 13 podstawowych zasad z których dwie odnoszą się bezpośrednio do danych pochodzących z badań klinicznych PRAWO - ZASADY GCP
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2010 CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY
Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN
Bardziej szczegółowoMatematyka Moja Pasja WWW.megakorki.pl
Matematyka Moja Pasja WWW.megakorki.pl Kontakt: barbara.tobiasz@wp.pl Tytuł Programu: Wzrost kompetencji matematycznych - wiedza jako kluczowy czynnik sukcesu. Program bezpłatny w ramach Pilotażu. Adresat:
Bardziej szczegółowoProfesjonalny Administrator Bezpieczeństwa Informacji
Polskie Centrum Kadrowo - Płacowe zaprasza do udziału w szkoleniu pt.: Profesjonalny Administrator Bezpieczeństwa Informacji Specjalistyczny kurs dla przyszłych i obecnych ABI Na kurs zapraszamy zarówno
Bardziej szczegółowoOpenAI Gym. Adam Szczepaniak, Kamil Walkowiak
OpenAI Gym Adam Szczepaniak, Kamil Walkowiak Plan prezentacji Programowanie agentowe Uczenie przez wzmacnianie i problemy związane z rozwojem algorytmów Charakterystyka OpenAI Gym Biblioteka gym Podsumowanie
Bardziej szczegółowoMaPlan Sp. z O.O. Click here if your download doesn"t start automatically
Mierzeja Wislana, mapa turystyczna 1:50 000: Mikoszewo, Jantar, Stegna, Sztutowo, Katy Rybackie, Przebrno, Krynica Morska, Piaski, Frombork =... = Carte touristique (Polish Edition) MaPlan Sp. z O.O Click
Bardziej szczegółowo