Biała księga ustawy o usługach turystycznych Uwagi i propozycje Stowarzyszenia Ekspertów Turystyki

Transkrypt

1 Stowarzyszenie Ekspertów Turystyki Warszawa, ul. Nowogrodzka 62B/22 Biała księga ustawy o usługach turystycznych Uwagi i propozycje Stowarzyszenia Ekspertów Turystyki I. Ogólna ocena dokumentu Przede wszystkim należy podkreślić, że przedstawiony dokument - a w szczególności jego forma (jasna, klarowna) i treść (wyczerpujące uzasadnienie konieczności wprowadzenia zmian w ustawie o usługach turystycznych oraz możliwe ich warianty) zasługują na wysoką ocenę. Poddanie pod dyskusję zaproponowanych rozwiązań stwarza branży turystycznej możliwość wpływu na ostateczny ich kształt. Na wysoką ocenę zasługuje przyjęty sposób wprowadzenia tych zmian polegający na połączeniu prac nad wprowadzeniem zmian w ustawie o usługach turystycznych postulowanych przez branże turystyczne z procesem wdrożenia do polskiego porządku prawnego nowej dyrektywy. Takie rozwiązanie sprzyja stabilności prawa ponieważ pozwala na ograniczenie częstotliwości jego zmian, postrzeganych przez przedsiębiorców jako bariera hamująca rozwój przedsiębiorczości. II. Uwagi ogólne. Nie negując wysokiej oceny Białej księgi pod rozwagę autorów chcielibyśmy poddać kilka uwag o charakterze ogólnym. Naszym zdaniem dokonując zmian w regulacjach prawnych należy uwzględnić następujące okoliczności: 1. Czy poza działalnością gospodarczą ustawa powinna obejmować inne formy aktywności? Zgodnie z wyrokiem WSA w Poznaniu z 28 kwietnia 2009 r. dla uznania określonej przedmiotowo działalności za działalność gospodarczą konieczne jest łączne zaistnienie trzech jej cech funkcjonalnych: 1) zarobkowości, 2) zorganizowania formalnego (czyli wyboru formy prawnej przedsiębiorczości) 3) ciągłości. Brak którejkolwiek z nich oznacza natomiast, że dana działalność nie może być zakwalifikowana do kategorii działalności gospodarczej Sugerujemy więc, aby określić, że podmiotem ustawy o usługach turystycznych są podmioty prowadzące działalność gospodarcza w rozumieniu art. 22 Konstytucji RP i Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. 1

2 2. Fakt, że ochrona konsumenta, a w szczególności ochrona jego interesów ekonomicznych: a. znajduje swoje odzwierciedlenie w cenie usług turystycznych, którą konsumenci kierują się dokonując ich wyboru; b. istotnie ogranicza negatywne konsekwencje wyboru wytwórcy usługi. Za ochronę płacą wszyscy, a korzystają z niej nieliczni. 3. Ochrona prawna interesów ekonomicznych konsumentów stanowi barierę dostępu przedsiębiorców do rynku, a tym samym ogranicza konkurencję na tym rynku, będącą podstawowym rynkowym instrumentem ochrony interesów ekonomicznych konsumentów (przekłada się na zmniejszenie liczby dostępnych ofert). Dlatego podejmując decyzję o podniesieniu poziomu tej ochrony należy pamiętać o jej wpływie na cenę oferowanych produktów oraz liczbę dostępnych ofert. 4. To czego klient potrzebuje to pełna i obiektywna informacja o tym czy i w jakim zakresie jest chroniony nabywając daną usługę oraz jaki to ma wpływ na jej cenę. 5. Dążenie do poprawy konkurencyjności przedsiębiorstw skłania organy UE do podejmowania działań mających na celu eliminację lub co najmniej ograniczenie barier prawnych ich funkcjonowania. Czynnik ten należy brać pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o nakładaniu na przedsiębiorców dodatkowych obowiązków. 6. Podejmując decyzję o zmianach należy również uwzględnić fakt istnienia sprzeczności interesów między poszczególnymi grupami interesariuszy (przedsiębiorcy konsumenci; przedsiębiorcy administracja, a także między przedsiębiorcami poszczególnych branż a nawet przedsiębiorcami w ramach jednej branży). Turystyka jest sektorem wielobranżowym. Istnieje sprzeczność interesów zarówno między poszczególnymi branżami (biura podróży pilotaż i przewodnictwo) jak i w ramach poszczególnych branż ze względu na zróżnicowania ich wielkości (MSP- duże przedsiębiorstwa) to powoduje konieczność wprowadzenia rozwiązań kompromisowych, które w pełni nie zadowalają nikogo, ale są do przyjęcia przez wszystkich. III. Uwagi szczegółowe dotyczące całego dokumentu Pod rozwagę autorów Białej Księgi chcielibyśmy poddać kilka uwag szczegółowych. 1. Warto wyjaśnić we wstępie jaki jest cel Białej księgi (np., dokument precyzujący jakie zmiany należy wprowadzić w ustawie o usługach turystycznych aby zapewnić: pełną zgodność ustawy o usługach turystycznych z nową dyrektywą, a w obszarach nią nieobjętych dostosować jej zapisy do zmian jakie zaszły na rynku turystycznym.). Takie uściślenie pozwoliłoby na koncentrowanie się na wszystkich kwestiach mających kluczowe znaczenie dla realizacji założonego celu lub celów. 2. Zakładamy, że celem ustawy jest wprowadzenie prawa szczegółowego do praw wyższego rzędu (Konstytucja RP, Ustawa Kodeks cywilny, Ustawa o swobodzie 2

3 działalności gospodarczej, Ustawa o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów) w tym również praw Unii Europejskiej. Taka interpretacja, zgodna z przyjętym powszechnie w prawie polskim obyczajem wymaga zmiany charakteru ustawy i jej poszczególnych zapisów. 3. Na wzór Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów dla ustawy o usługach turystycznych kluczowym wydaje się określenie Ustawa o usługach turystycznych określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji na rynku usług turystycznych oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony w równym stopniu interesów przedsiębiorców i konsumentów na tym rynku. 4. Jaki jest, lub powinien być zakres szczegółowy ustawy? Zgodnie z Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 9 grudnia 2008 r. w sprawie przyporządkowania działalności oznaczonych kodami ISIC lub NICE do Polskiej Klasyfikacji Działalności, Dz.U. Nr 223, poz. 1470). Oznacza to, że w przygotowywanych dokumentach problem zaliczania danej działalności do działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej i usługowej oraz geologicznej i wydobywczej należy rozwiązywać na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), (Dz.U. Nr 251, poz ze zm.). Oznacza to, że zakres stosowania ustawy o usługach turystycznych należy określić przez podanie lub zacytowanie odpowiednich kodów PKD. Ustawa o usługach turystycznych obejmuje usługi określone w PKD kodami: 55. Usługi związane z zakwaterowaniem, 79. Usługi świadczone przez organizatorów turystyki, pośredników i agentów turystycznych oraz pozostałe usługi w zakresie rezerwacji i usługi z nią związane w tym usługi dotyczące imprez turystycznych oraz powiązanych usług turystycznych, Organizacja kongresów, targów i wystaw.. Czy powyższe propozycje obejmują imprezy turystyczne organizowane przez inne podmioty prawa (stowarzyszenia, fundacje, osoby cywilne)? Tak, gdyż zgodnie z polskim prawem świadczenie przez nich usług turystycznych objęte jest terminem działalność gospodarcza. 5. Treść Białej księgi jest szersza niż to przedstawiono we wstępie. Brak jest w nim informacji o prezentacji danych statystycznych oraz celu ich przedstawienia. 6. Tytuł pkt 1 nie jest zgodny z treścią. Brak informacji o regulacjach prawnych a w szczególności jakie są tendencje w tym zakresie na świecie? Czy ten obszar jest regulowany czy też nie- a jeśli tak to w jakim kierunku idą te regulacje?. 7. s.30 konieczny jest stały monitoring szeroko rozumianego otoczenia prawnego tego rynku i podejmowanie oraz inspirowanie inicjatyw legislacyjnych na polach regulacyjnych, które będą służyły rozwojowi tego rynku, poprzez stwarzanie coraz lepszych warunków wykonywania działalności usługodawcom świadczącym usługi turystyczne, przy jednoczesnym podnoszeniu poziomu ochrony słabszych aktorów tego rynku, tj. konsumentów usług turystycznych czy to jest postulat (naszym 3

4 zdaniem bardzo słuszny)? Jeśli tak to brak informacji jak i przez kogo ten monitoring powinien być prowadzony i jak będą upowszechniane jego wyniki? 8. s. 32 źródłem różnic w krajowych regulacjach prawnych wdrażających dyrektywę 90/314 był przede wszystkim minimalny poziom harmonizacji a nie niejasności w zapisach. Wprowadzona dyrektywą minimalna harmonizacja stwarzała państwom członkowskim możliwość podwyższenia poziomu ochrony i to było podstawowym źródłem istniejących różnic. Niejasności w zapisach dyrektywy 90/314 usuwał Trybunał Sprawiedliwości dokonując ich wykładni. Informacja ta może mieć znaczenie dla wykazania, iż nowa dyrektywa - nie usunie wszystkich rozbieżności w regulacjach krajowych, ale jedynie znacznie je zmniejszy. Zatem maksymalna harmonizacja nie oznacza braku różnic. IV. Odpowiedzi na pytania 1. Jaka jest Państwa opinia na temat zaproponowanego zakresu przepisów krajowych w obszarze przedsiębiorców oferujących imprezy turystyczne i powiązane usługi turystyczne? Czy Polska powinna utrzymać wyżej wymienione wyłączenia? 1. Uwzględniając wyżej przedstawione uwagi szczegółowe (pkt III 5) należy zauważyć, że jest to jeden z kilku obszarów, w których nadal będą występować różnice między regulacjami państw członkowskich. Zarazem jest to obszar, w którym występuje wspomniana w pkt. II.5 sprzeczność interesów między podmiotami realizującymi podobne usługi. Wyłączenie z zakresu regulacji jednostek non-profit organizujących imprezy turystyczne, które uważane są przez biura podróży za tzw. szarą strefę i nieuczciwą konkurencję jest sprzeczne z ich interesem. Jest to obszar, w którym istnieje potrzeba wypracowania kompromisowego rozwiązania, którego celem jest ograniczenie nieuczciwej konkurencji w tym obszarze (np. poprzez definicję terminów okazjonalnie i ograniczona grupa podróżnych ) Wyłączenie spod ustawy całej turystyki biznesowej jest zapisem nieprecyzyjnym. Zapisy proponowanej dyrektywy unijnej oraz propozycje MSiT można interpretować, że wyłączenia spod działania dyrektywy i w konsekwencji ustawy dotyczą tylko imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych zakupionych przez zleceniodawcę w imieniu swoich uczestników u organizatora turystyki. Będą to więc przede wszystkim imprezy turystyczne zamawiane przez zleceniodawców dla swoich pracowników (incentive travel) lub klientów (corporate travel). W obydwu tych przypadkach uczestnik tych imprez nie nawiązuje stosunku prawnego z organizatorem imprezy, tylko jego pracodawca lub partner biznesowy. Istnieje potrzeba uszczegółowienia takich interpretacji. 1 Stanowiska poszczególnych ekspertów SET nie były w tej sprawie jednoznaczne, były nawet zdecydowanie sprzeczne. Pozostaje więc stanowisko o potrzebie wypracowania kompromisowego zapisu w polskiej ustawie. Powinno ono być bliższe stanowisku proponowanemu w Dyrektywie. 4

5 3. Należałoby w polskiej ustawie o usługach turystycznych precyzyjnie sformułować zapisy, tak, aby organizatorzy konferencji i kongresów byli jednoznacznie przekonani o prawidłowym naliczaniu podatku VAT, tak jak to jest np. przy imprezach turystyki przyjazdowej gdzie stosuje się podatek od marży a nie od wszystkich świadczeń. Należy zaznaczyć, że odmienna jest sytuacja prawna przy organizacji konferencji lub kongresów organizowanych samodzielnie przez organizatora turystyki lub na zlecenie zewnętrznego kontrahenta. W tym drugim przypadku organizator turystyki zawiera umowę ogólną na organizację konferencji, ale uczestnicy tego wydarzenia w sposób swobodny i nieprzymuszony dokonują opłat za imprezę na konto organizatora turystyki nawiązując tym samym stosunek prawny kupujący - sprzedający konkretną usługę. Oczywiście, w pierwszym przypadku sytuacja jest bardziej klarowna. PYTANIE NR 2. Jaka jest Państwa opinia na temat kształtu przyszłej regulacji krajowej dotyczącej braku odpowiedzi podróżnego na informację organizatora o zmianach w umowie (5rt. 9.2a.c)? Czy brak odpowiedzi od podróżnego powinien oznaczać: dorozumianą zgodę na te zmiany (tzn. zgoda dorozumiana opcja 1) czy rozwiązanie umowy przez podróżnego z powodu braku odpowiedzi (tzn. wprowadzenie obowiązku zgody wyraźnej opcja 2)? Obie zaproponowane opcje mają swoje zalety i wady. Według naszej oceny opcja 2 jest korzystniejsza bowiem zakłada konieczność podjęcia działań przez podróżnego, co daje gwarancję, iż ma świadomość wprowadzonych zmian. 2 PYTANIE NR 3. Jaka jest Państwa opinia na temat regulacji zaproponowanej w art. 10.5? Czy Polska powinna wprowadzić przepis, zgodnie z którym w odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, podróżny ma prawo odstąpić od umowy w ciągu 14 dni bez podawania przyczyn? Obserwacja rynku wykazuje stosowanie technik sprzedaży wyłączających lub ograniczających podjęcie przez konsumenta świadomej decyzji o zakupie imprezy. To prowadzi do wniosku, że z punktu widzenia interesów konsumenta zagwarantowanie mu prawa odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni od jej podpisania jest dla nabywcy imprezy korzystniejsza. Jednakże jego realizacja w przypadku umów last minute byłaby utrudniona lub niemożliwa. Zatem w przypadku przyjęcia takiego rozwiązania niezbędne uregulowanie kwestii stosowania tego prawa w przypadku umów last minute 3 2 Kodeks cywilny nie wprowadza konieczności akceptacji. Problem co należy uczynić przy braku odpowiedzi. 3 Np. poprzez przyjęcie ustawowego zapisu o skróceniu okresu rezygnacji dla umów last minute do 48 godz. jednak nie później niż na xxx dni przed rozpoczęciem imprezy. Terminy wymagają sprawdzenia i konsultacji. 5

6 PYTANIE NR 4. Jaka jest Państwa opinia dotycząca możliwości wprowadzenia przez Polskę przepisów, na mocy których sprzedawca detaliczny również będzie odpowiedzialny za realizację imprezy turystycznej? Czy Polska powinna utrzymać wyłączną odpowiedzialność organizatora? Podejmując decyzję w tej sprawie należy wziąć pod uwagę fakt, że przewiduje się rezygnację z wyodrębnienia pośredników turystycznych. Nie jest jednak jasne czy jednocześnie przewiduje się wprowadzenie zmian w definicji agenta turystycznego, a w szczególności czy będzie on uprawniony do pośredniczenia w sprzedaży imprez organizatorów nie wpisanych w rejestru prowadzonego przez marszałków województwa. Przyjęte rozwiązanie musi z jednej strony brać pod uwagę korzyści jakie odniesie konsument z wprowadzenia takiego rozwiązania, a z drugiej wpływ tego rozwiązania na rynek agentów turystycznych. Jeśli chodzi o korzyści, jakie może odnieść konsument z nałożenia na agentów obowiązku posiadania zabezpieczenia na wypadek bankructwa organizatora imprezy, to wg naszej oceny takie rozwiązanie nie zwiększy poziomu bezpieczeństwa ekonomicznego turystów (bo jest ono gwarantowane przez organizatorów, którzy w całości muszą pokryć wszelkie szkody jakie poniesie podróżny na skutek bankructwa organizatora imprezy), może jednak wpłynąć na podwyższenie ceny imprezy nabywanej za pośrednictwem agenta. Czy ułatwi dochodzenie roszczeń z tego zabezpieczenia? W przypadku sprzedawania przez agentów imprez organizatorów nie mających w Polsce wpisu do rejestru organizatorów turystyki zapewne tak ( pod warunkiem, że marszałek nadal będzie zajmował się sprowadzaniem do kraju uczestników imprez bankrutujących biur podróży). Reasumując skłaniamy się ku zapisowi, że sprzedawca/agencja turystyczna (po sprecyzowaniu jej definicji i zakresu obowiązków) nie powinna ponosić odpowiedzialności za realizację imprezy turystycznej, gdyż nie jest jej organizatorem. Powinna ponosić odpowiedzialność np. za przekazanie niepełnych bądź nieaktualnych informacji w czasie dokonywania aktu sprzedaży, które mogą wpłynąć na niewłaściwą realizację imprezy nie wynikającą z jej programu. (powinny wystarczyć tu inne przepisy regulujące powiązania klient sprzedawca). PYTANIE NR 5. Jaka jest Państwa opinia na temat przepisu zawartego w art. 12.6? Czy obecny okres przedawnienia roszczeń wskazany w Kodeksie cywilnym jest odpowiedni? Według naszej oceny bardziej zasadny byłby okres 2 letni zaproponowany w dyrektywie. Przyjęcie takiego rozwiązania zwiększa stopień harmonizacji w tym obszarze. Jest korzystniejszy dla przedsiębiorców, skraca bowiem okres niepewności, czy konsument wystąpi z roszczeniem. Jednocześnie jest on wystarczająco długi na podjęcie przez konsumenta takiej decyzji. 6

7 PYTANIE NR 6. Jaka jest Państwa opinia na temat obecnego artykułu 14.3 Ustawy o usługach turystycznych, który zobowiązuje organizatorów turystyki, organizujących imprezy turystyczne za granicą, do zawarcia na rzecz osób uczestniczących w tych imprezach umów ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia? Czy uważają Państwo za właściwe, aby pozostawić ten przepis w mocy? Uważamy, że podejmując decyzję w tej sprawie należy wziąć pod uwagę dwie kwestie: 1. wpływ ubezpieczenia na cenę imprezy oraz 2. obowiązki stron spowodowane koniecznością uzyskania przez podróżnego dokumentów umożliwiających uzyskanie pomocy medycznej za granicą. Jeśli wpływ na cenę jest istotny zasadnym jest likwidacja tego obowiązku i zastąpienie go obowiązkiem sprawdzenie czy klient posiada stosowne dokumenty lub polisę? Należałoby iść w kierunku zapisu, że organizator powinien mieć obowiązek sprawdzenia i zapewnienia ubezpieczenia tym klientom, którzy nie posiadają żadnego ubezpieczenia. W tej sytuacji koszt ubezpieczenia powinien być poza ceną pakietu imprezy turystycznej. Pozostaje otwartym pytanie, czy ubezpieczenie jest/może być jedną z usług oferowanych w ramach pakietu i czy w związku z tym organizator może wprowadzić je jako obligatoryjną usługę (w ramach pełnego pakietu). Oczywiście powinien tak zrobić, szczególnie w przypadku imprez o pewnym podwyższonym stopniu ryzyka. PYTANIE NR 7. Jaka jest Państwa opinia na temat obecnych przepisów zawartych w artykule 16b ustępy 3-5 ustawy o usługach turystycznych? Czy uważają Państwo za właściwe, aby pozostawić ten przepis w mocy (zakładając, że będzie to możliwe tzn. Polska uzyska pozytywną odpowiedź z Komisji Europejskiej)? Wprowadzona w ustawie zasada, że - jeśli organizator turystyki nie odpowie podróżnemu na reklamację w ciągu 30 dni to przyjmuje się, że uznał on reklamację za uzasadnioną - wg naszej oceny jest korzystna zarówno dla organizatora (ponieważ jest on wystarczająco długi na wyjaśnienie wszelkich okoliczności mających znaczenie dla złożonej reklamacji) jak i dla konsumenta (zna maksymalny okres oczekiwania na ostateczne rozpatrzenie reklamacji) co uzasadnia jej zachowanie. Proponujemy więc utrzymanie w mocy przepisów zawartych w artykule 16b ustępy 3-5 obecnej ustawy o usługach turystycznych. PYTANIE NR 8. Jaka jest Państwa opinia na temat regulacji zawartych w art. 15? Czy obecne formy zabezpieczeń finansowych dla organizatorów będą adekwatne w przypadku imprez dynamicznych (click-through)? Czy w Państwa opinii niezbędne jest stworzenie II filaru zabezpieczeń w formie funduszu gwarancyjnego np. umiejscowionego w Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym lub w formie samodzielnego podmiotu? 7

8 1. Dotychczasowe doświadczenia pokazuję, że wprowadzenie zabezpieczenia w formach, w których określona jest górna granica odpowiedzialności podmiotu udzielającego takiego zabezpieczenia nie daje w każdym przypadku gwarancji pełnej realizacji celów, dla których zabezpieczenie zostało ustanowione. Istnieje koniczność wprowadzenia 2 filaru. Czynnikiem decydującym powinien być wpływ przyjętego rozwiązania na cenę imprezy. Dotyczy to również pakietów dynamicznych. A więc II filar (dla wszystkich), czyli gwarancja pełnej realizacji zabezpieczenia. 2. Istotne jest pytanie o wpływ ustawy na zakres odpowiedzialności udzielającego zabezpieczenia i cenę umowy dotyczącej zabezpieczenia w umowie między organizatorem a gwarantem/ubezpieczycielem. Czy ustawa powinna określać/narzucać warunki takiej umowy? Obecna ustawa w niekorzystnej pozycji wobec ubezpieczyciela stawia zarówno organizatora (wysokość opłaty i warunki realizacji) jak i Urząd Marszałkowski (wysokość zwrotu). Ustawa dzisiaj stwarza niekorzystny układ na linii UM ubezpieczyciel (do pewnej wysokości UM nie jest zainteresowany ceną powrotu uczestników imprezy do kraju). Należałoby zastanowić się nad określeniem w ustawie stosunków umownych między ubezpieczycielem a Urzędem Marszałkowskim. 4 PYTANIE NR 9. Jaka jest Państwa opinia na temat regulacji zawartych w art. 16? Czy obecna forma prowadzenia Centralnej Ewidencji Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych wymaga w Państwa opinii zmian? Jaka jest Państwa opinia nt. ewentualnego zastąpienia Centralnej Ewidencji OTiPT Centralnym Wykazem OT w oparciu o dane przekazywane w formie elektronicznej przez marszałków województw? Za słuszne i celowe uważamy przekształcenie Centralnej Ewidencji OTiPT w punkt kontaktowy przewidziany w dyrektywie. Jednakże to przekształcenie powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie zarówno w jej nazwie jak i realizowanych zadaniach. Jednym z nowych zadań jest współpraca z punktami kontaktowymi w innych państwach. PYTANIE NR 10. Jaka jest Państwa opinia na temat przepisów zawartych w artykule 17.0 dyrektywy? Czy zasadne jest tworzenie oddzielnego rejestru dla przedsiębiorców umożliwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych (PUT) np. w formie Centralnego Wykazu Organizatorów Turystyki i Powiązanych Usług Turystycznych (patrz pytanie nr 9)? Czy dotychczasowe formy zabezpieczenia są adekwatne do PUT? Czy niezbędne jest ustanowienie II filaru zabezpieczeń dla przedsiębiorców umożliwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych (PUT) w powiązaniu z pracami nad system zabezpieczeń dla organizatorów? 4 Pytanie: Czy i kiedy UM może przyjmując umowę od organizatora odmówić przedłużenia wpisu do ewidencji? 8

9 Podejmując decyzję w tej sprawie naszym zdaniem - należy uwzględnić potrzebę ograniczania obciążeń administracyjnych przedsiębiorców. Czynnik ten należy wziąć pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o wyborze modelu funkcjonowania zabezpieczenia, tj. ustalaniu takich kwestii jak: czy działalność przedsiębiorców umożliwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych (PUT) będzie działalnością regulowaną, a jeśli tak, to kto będzie prowadził rejestr tych przedsiębiorców, jakie warunki musi spełnić przedsiębiorca aby uzyskać taki wpis jakie dokumenty musi dostarczyć do organu rejestrowego, a także jak będzie funkcjonowało to zabezpieczenia (taki jak organizatorów, czy inny). Jeśli jako zabezpieczenie zostanie przyjęte umowa ubezpieczenia (odrębnie dla każdego klienta) utworzenie drugiego filaru nie jest konieczne. PYTANIE NR 11. Które rozwiązanie w Państwa opinii najskuteczniej ochroni polski rynek pracy, przy jednoczesnym jak najmniejszym ograniczeniu dostępu do zawodu dla nowych rodzimych usługodawców? Czy widzą Państwo możliwość rozwiązania tego problemu w drodze pozalegislacyjnej lub samoregulacyjnej? 1. Podejmując decyzję w tej sprawie według naszej opinii należy uwzględnić europejskie i światowe tendencje w tym zakresie, mające na celu poprawę mobilności siły roboczej przy jednoczesnym zapewnieniu niezbędnego poziomu kompetencji (tj. wiedzy, umiejętności, kompetencji społecznych). Dlatego proponujemy rozważenie wprowadzenia nowego rozwiązania w postaci wdrożenia sektorowej ramy kwalifikacji dla sektora turystyki i stymulowanie branży do opracowywania kwalifikacji dla zawodów turystycznych w tym w szczególności zawodów pilota wycieczek i przewodnika turystycznego. Jest to rozwiązanie umożliwiające: 1. Określenie jednolitego, minimalnego poziomu kwalifikacji zawodowych dla stanowisk pracy istniejących w poszczególnych branżach turystycznych, 2. Uwzględnienie w procesie walidacji (weryfikacji) posiadanej przez osoby ubiegające się o uzyskanie certyfikatu wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych nabytych w wyniku kształcenia, szkolenia zawodowego i pracy zawodowej. Rozwiązanie to jest zgodne z istniejącymi tendencjami światowymi i europejskimi. Brak jednej ogólnokrajowej jednostki samorządu gospodarczego według naszej opinii wyklucza możliwość samoregulacji. 2. Mając na uwadze rozdrobniony system organizacji reprezentujących branżę turystyczną oraz stowarzyszeń zrzeszających przewodników i pilotów nie widzimy możliwości samoregulacji. Dowodzi tego fiasko idei wypracowania wspólnego, jednego certyfikatu dla pilotów wycieczek przez PIT i Polską Federacje Pilotażu i Przewodnictwa. 9

10 3. Idąc tym tokiem rozumowania istotny w ustawie byłby zapis organizator imprezy turystycznej odpowiedzialny jest za jakość realizowanych usług i bezpieczeństwo klientów w tym poprzez zatrudnienie osób posiadających wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne nabyte w wyniku kształcenia, szkolenia zawodowego i pracy zawodowej. PYTANIE NR 12. Jaka jest Państwa opinia nt. jakości usług po zlikwidowaniu regulacji ww. zawodów? Czy Państwa zdaniem działania pozalegislacyjne i samoregulacyjne wystarczą do zapewnienia wysokiej jakości obsługi turystów w obszarze usług przewodnictwa turystycznego i pilotażu wycieczek? 1. Uważamy, że należy rozważyć prowadzenie zarówno działań legislacyjnych (wprowadzenie obowiązku nabycia kwalifikacji zarejestrowanych) jak i pozalegislacyjnych (doprowadzenie do rejestracji kwalifikacji pilotów, przewodników, rezydentów). 2. Warto wprowadzić zapis uprawniający władze do możliwości wprowadzenia przepisów regulujących warunki świadczenia usług pilotów i przewodników oraz innych osób dla władz miast, Parków Narodowych i innych obszarów wydzielonych. 3. Brak jest pełnej zgodności opinii. Pierwsza grupa ekspertów zgłasza zastrzeżenia, z których charakterystyczna jest następująca opinia: Deregulacja zawodów związanych z turystyka była jednoznacznie błędną decyzją, doprowadziła do destabilizacji systemu obsługi turystyki w zakresie usług przewodnickich i pilockich, wprowadziła chaos i zapewne wpłynęła na obniżenie jakości usług. Uwolnienie zawodów nie stworzyło, jak zakładano nowych miejsc pracy, wręcz przeciwnie, doprowadziło do zmniejszenia zleceń dla przewodników, których prace wykonują zagraniczni tourliderzy czy nawet kierowcy. Brak regulacji w naszym kraju stawia w trudnej sytuacji polskich przewodników i pilotów zamierzających podjąć pracę w obszarze EOP. Dla większości organizatorów i tak liczą się tylko przedderegulacyjne licencje. Druga grupa ekspertów opowiada się za przyjęciem wariantu pośredniego polegającego na uruchomieniu państwowego rejestru uprawnień przy rozważeniu koncepcji likwidacji odrębnych uprawnień pilota i przewodnika z jednoczesnym pozostawieniem procesu szkolenia i nadawania uprawnień poza ustawą. Trzecia wreszcie grupa optuje za pozostawienie szkolenia i nadawania uprawnień branży turystycznej. PYTANIE NR 13. Czy (a jeśli tak, to które) grupy docelowe w Państwa opinii powinny być objęte obowiązkiem zapewnienia opieki przewodnika górskiego? Czy (a jeśli tak, to na jakich obszarach) obowiązywać powinno zapewnienie opieki przewodnika górskiego ww. grupom: na obszarze parków narodowych, na obszarach górskich określonych w ustawie o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach, na obszarach górskich będących obszarem uprawnień przewodnika górskiego, na innych obszarach? 10

11 Według naszej oceny obowiązkiem zapewnienia opieki przewodnika górskiego na wszystkich obszarach górskich powinny być objęte osoby niepełnoletnie będące uczestnikami imprez turystycznych. Natomiast na obszarach górskich, określonych w ustawie o bezpieczeństwie i ratownictwie górskim, należy zapewnić opiekę przewodnika uczestnikom wszystkich zorganizowanych imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych. PYTANIE NR 14. Jaka jest Państwa opinia na temat ww. propozycji rozwiązań problemów pojawiających się na gruncie stosowania przepisów ustawy o usługach turystycznych? 1. Uwagi zawarte w Białej księdze Ida w dobrym kierunku, natomiast punktem wyjścia do modyfikacji zapisów powinna być definicja UE 5 o obiekcie hotelarskim (codzienne sprzątanie i słanie łóżek tak jak jest to w PKD) oraz zapisy PKD, lub nawet PKWiU Obszarem problemowym jest kwaterowanie turystów w lokalach mieszkalnych. Kwestia ta jest przykładem sprzeczności interesów zarówno między podmiotami zajmującymi się kwaterowaniem turystów, jaki i między przedsiębiorstwami hotelarskimi a konsumentami. Kwaterowanie turystów w lokalach mieszkalnych ma bardzo długą tradycję i zawsze było i nadal jest taktowane przez branżę turystyczną jako szara strefa i nieuczciwa konkurencja. Natomiast konsumenci traktowali i traktują ten rodzaj zakwaterowania jako znacznie tańszą bazę noclegową. Istnieje potrzeba wypracowania kompromisowego rozwiązania np. poprzez określenie, kiedy taki najem traktowany jest jako usługa hotelarska, a co za tym idzie prowadzący ją podmiot powinien posiadać status przedsiębiorcy. Wprowadzenie zmian w tym obszarze może spowodować konieczność wprowadzenia zmiany przepisów kodeksu cywilnego o umowie najmu lokali? PYTANIE NR 15 Jakie są znane Państwu inne rozwiązania na rzecz podnoszenia jakości w usługach hotelarskich na rynku polskim, europejskim i światowym, które można byłoby szerzej upowszechnić w polskim hotelarstwie? 1. Dbałość o posiadanie przez osoby zatrudniane w hotelarstwie odpowiednich kwalifikacji. Popularyzacja SRKT dla sektora hotelarstwa i gastronomii. 2. Lansowaniem i upowszechnianiem rozwiązań powinny zajmować się organizacje hotelarskie. Państwo powinno wspierać takie inicjatywy lub nawet inicjować ich powstawanie. 3. Sugerujemy szybkie przetłumaczenie i wydanie rozwiązań stosowanych w krajach wyznaczających trendy w turystyce oraz w krajach, z których turyści często odwiedzają Polskę. Działanie to może w większym stopniu zainicjować dyskusję nad podnoszeniem jakości usług hotelarskich. 5 Annex of the Council Regulation (EEC) No 696/93 of 15 March Pytanie do hotelarzy o zapisach dotyczących innych usług hotelarskich niż tylko łóżko do spania, czyli generalnie usług hotelarskich (patrz np. zapisy PKD i PKWiU. 11

12 4. Powszechność portali hotelarskich wśród hotelarzy i prymitywizm w zapisach i informacjach sprzyjają wszelkim próbom wprowadzenia dodatkowych klasyfikacji i rekomendacji. Posiadanie (lub przynależność) rekomendacji lub pokazywanie dodatkowych klasyfikacji (tak naprawdę marketingowych) sprzyjałoby poprawie jakości informacji i kontroli oferowanej jakości i struktury usług. V. Dodatkowe uwagi szczegółowe 1. W toku dyskusji zgłoszono następujące uwagi szczegółowe do proponowanych trzech wariantów rozwiązań w zakresie ochrony rynku usług przewodników turystycznych i pilotów wycieczek na zasadzie interwencji legislacyjnych. a. Opowiadamy się za wariantem B, czyli pośrednim; b. Słusznie stwierdzono w Białej Księdze str. 116, że rekomendowane byłoby przywrócenie obowiązku zdania zestandaryzowanego egzaminu kwalifikacyjnego, przy pominięciu obowiązku odbycia szkolenia. c. Wyłączyć należy przymus odbycia szkolenia (nabycie wiedzy i umiejętności może odbywać się zarówno droga nieobligatoryjnych szkoleń jak i samokształcenia), natomiast proces wydawania certyfikatów/licencji powiązany powinien być ze sektorową rama kwalifikacji dla turystyki. Jednostka nadająca uprawnienia/wystawiająca certyfikaty na określonym poziomie ramy stosowała by sprawdzanie kwalifikacji zapisanych w sektorowej ramie dla zawodów [pilota i przewodnika] i ujętych w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji. d. Dyskusyjna jest sprawa wyboru jednostek, które mają przeprowadzać egzaminy i wydawać stosowne dokumenty. A. W wypadku przewodników, którzy związani są z regionem, miastem lub atrakcją turystyczną powinni być to lokalne władze samorządowe (miasta, obszary o wysokiej frekwencji turystów) lub gestorzy atrakcji (Parki Narodowe, Muzea, inne atrakcje turystyczne wymagające oprowadzania ze względu na wartości kulturowe lub względy bezpieczeństwa np. jaskinie, zakłady pracy). Warto zastanowić się na ustawowym ograniczeniem rodzajów przewodnictwa, mając na uwadze ambicje samorządów miejsc pozbawionych frekwentowanych atrakcji, pragnących ustanowienia w nich obowiązkowego przewodnictwa lokalnego. Zamiast liczby mieszkańców proponujemy wskaźnik atrakcyjności turystycznej obliczony wg np. liczby atrakcji muzea, zabytki, oraz liczby turystów. B. W wypadku pilotów wycieczek jednostką przeprowadzająca egzamin i nadająca uprawnienia powinna być administracja samorządowa szczebla wojewódzkiego, która może zlecić to zadanie organizacji turystycznej, zachowując prawo i obowiązek kontroli zewnętrznej. 12

13 e. Opowiadamy się za połączeniem uprawnień pilota wycieczek i przewodnika terenowego (trasowego). Pilot wycieczek i tak udziela informacji na trasie przejazdu w stopniu ogólnym. Jest on w stanie opanować w odpowiednim stopniu niezbędną wiedzę o trasie i regionie. W miejscach natomiast wyłączonych dla przewodników lokalnych takich jak miasta, parki narodowe, inne atrakcje powinien z nimi współpracować. Opracowanie: Punktem wyjścia do przygotowania niniejszych uwag było opracowania prof. dr hab. Hanny Zawistowskiej oraz dr Krzysztofa Łopacińskiego. W dokumencie wykorzystano uwagi zgłoszone przez następujące osoby: 1. Włodzimierz Banasik 2. Waldemar Błaszczuk 3. Julian Bystrzanowski 4. Zbigniew Kowal 5. Zygmunt Kruczek 6. Krzysztof Łopaciński 7. Stanisław Piśko 8. Janusz Turakiewicz 9. Hanna Zawistowska Warszawa, 31 sierpnia 2015 r. 13