Stopień niepełnosprawności a percepcja ruchu drogowego
|
|
- Czesław Sobczak
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Monika Ucińska 1, Ewa Odachowska 2, Marta Klamra 3 Instytut Transportu Samochodowego, Centrum Telematyki Transportu, Pracownia Psychologii Transportu i Symulatorów Jazdy Dawid Ścigała 4 Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Wydział Stosowanych Nauk Społecznych, Instytut Psychologii Stosowanej, Katedra Podstaw Psychologii Stopień niepełnosprawności a percepcja ruchu drogowego WSTĘP Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U. z 2014 r., poz. 949), w ramach badania lekarskiego uprawniony lekarz dokonuje oceny stanu zdrowia osoby badanej w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami, w zakresie: 1) narządu wzroku; 2) narządu słuchu i równowagi; 3) układu ruchu; 4) układu sercowo-naczyniowego i układu oddechowego; 5) układu nerwowego, w tym padaczki; 6) czynności nerek; 7) cukrzycy, przy uwzględnieniu wyników badania poziomu glikemii; 8) stanu psychicznego; 9) objawów wskazujących na uzależnienie od alkoholu lub jego nadużywanie; 10) objawów wskazujących na uzależnienie od środków działających podobnie do alkoholu lub ich nadużywanie; 11) stosowania produktów leczniczych mogących mieć wpływ na zdolność do kierowania pojazdami; 12) innych poważnych zaburzeń stanu zdrowia, które mogą stanowić zagrożenie w sytuacji kierowania pojazdami. Ustawa o kierujących pojazdami, przewiduje możliwość prowadzenia pojazdu przez osobę niepełnosprawną fizycznie, pod warunkiem jednak spełniania innych, określonych przepisami, warunków. Indywidualną dla każdego przypadku decyzję o dopuszczeniu do uczestnictwa w ruchu drogowym podejmuje lekarz na podstawie głównie swojej wiedzy i doświadczenia (ma on także możliwość zastosowania kodów ograniczających użytkowanie prawa jazdy). Uprawniony lekarz ma na względzie u osoby badanej obecność i rodzaj schorzenia, stopień zaawansowania objawów chorobowych i ich dynamikę, z uwzględnieniem możliwości rozwoju choroby, jak i cofania się jej objawów, oraz rozważa zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, jakie mogą mieć miejsce w przypadku kierowania przez tę osobę pojazdami. Ponieważ około 90% informacji koniecznych do prowadzenia pojazdu dostarczana jest przez narząd wzroku, bezpieczeństwo na drodze wymaga sprawnego jego funkcjonowania. Układ wzrokowy uczestniczy zarówno w obserwowaniu drogi, spostrzeganiu oraz przewidywaniu zarówno ruchu pojazdów, jak i innych uczestników ruchu np. pieszych, rowerzystów, ponadto bierze udział w ocenie położenia przedmiotów w przestrzeni, spostrzeganiu znaków drogowych przy jednoczesnym obserwowaniu lusterek, jak i kontrolowaniu wskazań urządzeń znajdujących się na pulpicie sterowniczym. A wszystko to w przy różnych warunkach drogowych i odmiennym oświetleniu. 1 monika.ucinska@its.waw.pl 2 ewa.odachowska@its.waw.pl 3 marta.klamra@its.waw.pl 4 dscigala@swps.edu.pl Logistyka 4/
2 Kierowca kat. B w zakresie narządu wzroku powinien spełniać określone wymagania (Dz. U. z 2014 r., poz. 949): ostrość wzroku każdego oka osobno oraz przy patrzeniu razem nie mniej niż 0,5 po korekcji; korekcja bez ograniczeń: okularowa, soczewkami kontaktowymi, wewnątrzgałkowymi, pod warunkiem dobrej tolerancji i adaptacji do korekcji; niewymagalne jest rozpoznawanie barw; obuoczne pole widzenia powinno wynosić co najmniej 120, a jego zakres powinien wynosić co najmniej 50 na lewo i na prawo oraz 20 w górę i w dół, przy czym od kąta 20 od punktu fiksacji nie powinny występować żadne ubytki pola widzenia; w zakresie widzenia stereoskopowego w przypadku stwierdzenia jednooczności lekarz może orzec brak przeciwwskazań do kierowania pojazdami w sytuacji gdy: - ostrość wzroku oka widzącego wynosi nie mniej niż 0,5 z korekcją - pole widzenia oka widzącego powinno wynosić co najmniej 120, a jego zakres powinien wynosić co najmniej 50 na lewo i na prawo oraz 20 w górę i w dół, przy czym w obrębie kąta 20 0 od punktu fiksacji nie powinny występować żadne ubytki pola widzenia - od powstania jednooczności lub diplopii upłynęło co najmniej 12 miesięcy; nie jest wymagana ocena widzenia zmierzchowego, wrażliwości na olśnienie oraz widzenie kontrastu. Szczególnie w odniesieniu do osób z niepełnosprawnością, w badaniu lekarskim w sposób precyzyjny powinno się ustalić zarówno bilans brakujących sprawności fizycznych, jak i posiadanych sprawności. Ponadto jakie są możliwości zastąpienia brakujących sprawności posiadanymi oraz jaka adaptacja samochodu jest niezbędna do bezpiecznego poruszania się w ruchu drogowym. Prezentowane w niniejszym artykule analizy dotyczą związku niepełnosprawności z funkcjami wzrokowymi istotnymi z punktu widzenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Badaniom poddano zarówno widzenie stereoskopowe, jak i widzenie kontrastu w warunkach laboratoryjnych. Sprawdzono również związki widzenia z innymi funkcjami psychicznymi: czasem reakcji, koordynacją wzrokowo-ruchową. 1. PERCEPCJA KIEROWCY Procesy percepcyjne biorące udział w przetwarzaniu informacji są angażowane podczas każdej czynności wykonywanej przez jednostkę, co oczywiste zatem również podczas prowadzenia pojazdu. Z psychologicznego punktu widzenia najistotniejsza w prowadzeniu pojazdu jest percepcja wzrokowa i słuchowa. Pomimo, że w badaniach lekarskich określa się ostrość widzenia, pole widzenia czy obniżenie słuchu, jednak dla określenia poprawności przebiegu funkcji percepcyjnych ważne są również inne elementy. Bezpieczne prowadzenie pojazdu polega m.in. na dostatecznie szybkim i dokładnym spostrzeganiu i wyodrębnianiu zdarzeń ważnych z punktu widzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wrażenia wzrokowe dostarczają kierowcy informacji o sytuacji na drodze i o pozycji własnego pojazdu. Ważną rolę w prowadzeniu pojazdu odgrywają takie właściwości, jak zdolność oceny odległości oraz rozróżniania kształtów w mroku, wrażliwość na olśnienie oraz prawidłowe rozróżnianie barw. Kierujący jest zmuszony do przetwarzania ogromnej liczby informacji znajdujących się w zasięgu jego pola widzenia. Spostrzeganie znaków, przedmiotów, zdarzeń i osób w trakcie prowadzenia pojazdu wymaga dużej sprawności percepcyjnej. Percepcja natomiast nie jest jedynie biernym odbiorem wrażeń ze środowiska zewnętrznego, ale w istocie jest efektem aktywnej interpretacji danych zmysłowych, do której wykorzystywane są zarówno wskazówki kontekstualne, jak i nastawienie i wcześniej nabyta wiedza [5]. Percepcja zazwyczaj umożliwia trafną ocenę sytuacji, jednak w pewnych okolicznościach, np. pod wpływem stresu, gorszego samopoczucia (w przypadku osób niepełnosprawnych), w specyficznych warunkach społecznych, bądź u osób o patologicznej, czy niestabilnej strukturze osobowości ocena może ulec zniekształceniu [7]. Do umiejętności warunkujących bezpieczeństwo w ruchu drogowym zalicza się widzenie stereoskopowe, niezbędne do oceny odległości. Definiowane jest jako dwuoczna percepcja głębi i odległości, rodzaj postrzegania wzrokowego umożliwiający ocenianie odległości do widzianych przedmiotów. Widzenie dwuoczne to skoordynowana czynność obu oczu w celu otrzymania pojedynczego 1098 Logistyka 4/2015
3 wrażenia wzrokowego. Umiejętność widzenia stereoskopowego jest ważna dla kierowców, którzy w trakcie prowadzenia pojazdu oceniają odległość między swoim pojazdem a innymi pojazdami czy użytkownikami drogi. Widzenie odległości dokonuje się w bardzo krótkim czasie i wymaga prawidłowego widzenia obuocznego. Ocena odległości dokonuje się w dłuższym okresie czasu i może być w miarę poprawna bez prawidłowego widzenia obuocznego [3]. Do niedawna oceną widzenia stereoskopowego zajmowali się psychologowie transportu, obecnie, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 (Dz. U. z 2014 r., poz. 937) w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących prace na stanowisku kierowcy, do badania tej funkcji zobligowani zostali lekarze okuliści. Niemniej jednak w ramach konsultacji wykonywanej na zlecenie lekarza np. w przypadku osób niepełnosprawnych psychologowie mogą dokonywać tej oceny przy wykorzystaniu stereometru. Ludzie pozbawieni jednego oka lub z wadą typu zez mają problemy z postrzeganiem odległości. Jednak nawet w takiej sytuacji odległość może zostać określona, jeżeli człowiek poruszając głową zmieni pozycję jedynego widzącego oka [8]. Najczęstszą przypadłością dotyczącą narządu wzroku osób z niepełnosprawnością charakterystyczną dla mózgowego porażenia dziecięcego jest nierównoległe ustawienie gałek ocznych zwane potocznie, jak wskazano wyżej, zezem. Nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych wynika z dysproporcji w sile napięcia mięśni odpowiadających za ruch i ustawienie gałek ocznych. Zaburzenie rozwoju prawidłowego widzenia obuocznego (jeśli zez pojawia się we wczesnym okresie życia) może prowadzić do niedowidzenia, bądź gorszego widzenia okiem słabszym. Jeśli mięśnie w obu oczach nie pracują spójnie, zez powoduje w mózgu brak możliwości prawidłowego nakładania się obrazów z obu oczu [2]. U osób z mózgowym porażeniem dziecięcym zez występuje jako towarzyszący, gdzie oczy pozostają w relacji ustawienia bez względu na kierunek patrzenia lub nietowarzyszący, gdzie relacja ustawienia gałek ocznych zmienia się wraz ze zmianą kierunku patrzenia. Wśród stwierdzonych typów zeza występują zez zbieżny, zez rozbieżny, zez ku górze, zez ku dołowi, zez skośny. Osoby z zezem mają trudności z utrzymaniem się w swoim pasie ruchu, co związane jest zazwyczaj z brakiem widzenia przestrzennego. Bowiem widzenie to wykształca się we wczesnym dzieciństwie, a w przypadku zeza jest po prostu jego brak. Również sprawność widzenia w warunkach ograniczonej widoczności jest niezwykle istotna dla prawidłowego i bezpiecznego wykonywania czynności kierowania. Wrażliwość na kontrast, szczególnie w takich warunkach, daje informację o zdolności badanego do odróżniania widzianego obiektu od tła. Dostarcza również ważnych informacji o możliwościach wzrokowych osoby badanej, czyli obrazuje jej faktyczne funkcjonowanie wzrokowe. Badanie wrażliwości na kontrast ma wiele korzyści. Pomaga we wczesnym wykrywaniu poważnych schorzeń narządu wzroku, jest również pomocne w monitorowaniu i pomiarach jakości widzenia przed i po zabiegach laserowych, ale przede wszystkim daje kierowcy wiedzę o jego sprawnościach, powodując tym samym wzbudzenie autorefleksji, dając możliwość świadomego wyboru np. unikania jazdy o zmroku lub w warunkach ograniczonego oświetlenia tj. nocą, czy zmniejszenie dystansu jazdy, wyboru środka komunikacji w zależności od predyspozycji. Wiele badań przeprowadzonych na kierowcach podkreśla zależność między wrażliwością na kontrast i ryzykiem wypadkowym [1,6]. Kierowcy spełniający normy dla prowadzenia pojazdów (oparte na ostrości widzenia), mogą być narażeni na ryzyko wypadku czy kolizji z powodu zaburzeń w zdolności do wykrywania zagrożeń w ruchu drogowym. Stąd pojawiające się postulaty wprowadzenia minimalnych standardów dla widzenia dla kierowców oparte na wrażliwości na kontrast (badanie spostrzegania kontrastu, przeprowadzane w warunkach fotopowych, mezopowych oraz mezopowych z olśnieniem ) [4]. Zalecane są również zmiany w projektowaniu infrastruktury drogowej zgodnie ze wskazówkami, iż wysokokontrastowe środowisko drogowe może poprawić wskaźnik wykrywania zagrożeń wśród osób z obniżoną wrażliwością na kontrast. 2. NARZĘDZIA WYKORZYSTYWANE DO BADANIA NIEKTÓRYCH FUNKCJI WZROKOWYCH Do sprawdzenia widzenia stereoskopowego kierowców stosuje się urządzenie, o którym wspomniano już wyżej - Stereometr. Celem badania wykonywanego przy jego użyciu jest sprawdzenie spostrzegania przestrzennego, niezbędnego do prawidłowej oceny odległości. Cecha ta posiada szczególne znaczenie przy wymijaniu, omijaniu i parkowaniu pojazdu. Stereometr składa się ze skrzyni, w której na prowadnicy Logistyka 4/
4 umieszczone są 3 pręty koloru czarnego, przy czym pręty prawy i lewy są ruchome i można je przesuwać w płaszczyźnie poziomej za pomocą przycisków w kierunku od siebie i do siebie. Pręt środkowy jest nieruchomy i stanowi punkt odniesienia dla analizowanej cechy. Badanie polega na sprawdzeniu, czy kierowca potrafi ustawić w jednej płaszczyźnie trzy pręty. Zadaniem kierowcy jest ustawienie prętów, najpierw prawego, potem lewego obok środkowego w dwóch pozycjach bliżej, dalej. Wynikiem badania jest największe odchylenie od stanu początkowego czyli od 0. Do oceny wrażliwości na kontrast, między innymi u kierowców, służy Zaawansowany Tester Widzenia (Functional Vision Analyzer FVA) kompleksowy tester okulistyczny, pozwalający na zaawansowane zbadanie szeregu funkcji wzrokowych. Na polskim rynku jest to urządzenie innowacyjne, działające jak dotąd tylko w kilku wiodących ośrodkach klinicznych. Badania widzenia kontrastu stanowią szczególny rodzaj pomiaru widzenia polegający na ocenie czułości kontrastowej osoby badanej, a tym samym ocenie zdolności jego widzenia w realnym otoczeniu. Urządzenie posiada system oświetlenia diodami LED z mechanizmem autokalibracji do warunków otoczenia, dzięki czemu uzyskuje się jednorodne i niepowtarzalne oświetlenie testów oraz tła, na którym są one wyświetlane. Poziomy oświetlenia fotopowego i mezopowego zostały precyzyjnie wykalibrowane (niezależnie od warunków zewnętrznych jest to luminancja 85 cd/m² oraz 3 cd/m²), podobnie jak dwa stopnie olśnienia (I stopień 10 lux/1 lux, II stopień 135 lux/28 lux). Dzięki temu urządzenie wykorzystywane jest na świecie jako podstawowe w badaniach klinicznych widzenia funkcjonalnego (jest to widzenie codzienne). Najbardziej diagnostycznym testem w całym zestawie jest Test funkcjonalnej ostrości wzroku w kontraście F.A.C.T. (The Functional Acuity Kontrast Test). Został stworzony w celu diagnozowania anomalii widzenia spowodowanych różnymi zaburzeniami, niemożliwymi do rozpoznania za pomocą innych testów. 3. BADANIA WŁASNE W celu sprawdzenia możliwości percepcyjnych osób z niepełnosprawnością, w tym widzenia stereoskopowego i wrażliwości na kontrast, w Instytucie Transportu Samochodowego, przy współudziale PIMOT u (Przemysłowy Instytut Motoryzacji w Warszawie) przebadano 46 osób z różnym typem niepełnosprawności. Średnia wieku badanych to M=32,52 lata, w tym 17 kobiet i 29 mężczyzn. 32 osoby badane posiadały znaczny stopień niepełnosprawności i 12 umiarkowany. W zakresie rodzaju dysfunkcji 24 osoby posiadały nie w pełni sprawne kończyny dolne, zaś 19 osób uczestniczących w badaniu to osoby z dysfunkcją wielokończynową. Co istotne w kontekście celu badania, 25 osób posiadało dysfunkcję od urodzenia, zaś 21 nabyło ją w trakcie życia. 17 osób stanowili kandydaci na kierowców, zaś 29 osób to czynni kierowcy. W celu odpowiedzi na pytanie czy poziom niepełnosprawności wpływa na wyniki uzyskiwane na stereometrze porównano osoby ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Do analizy użyto test t dla prób niezależnych. Wykazano istotną różnicę w zakresie widzenia w pozycji bliżej - pręt lewy t(24,508)=2,258; p<0,05. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności uzyskiwały M=58,35(mm) a z umiarkowanym M=16,87. Poziom odchylenia Znaczny Umiarkowany Stopień niepełnosprawności Wykres 1. Średnie (zmienna odchylenie w pozycji bliżej pręt lewy) uzyskiwane przez osoby niepełnosprawne z podziałem na stopień niepełnosprawności na urządzeniu Stereometr 1100 Logistyka 4/2015
5 Wykazano istotną różnicę w pozycji bliżej - pręt prawy t(20,322)=2,480; p<0,05. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności uzyskiwały M=50,50 a z umiarkowanym M=11,00. Poziom odchylenia Znaczny Umiarkowany Stopień niepełnosprawności Wykres 2. Średnie (zmienna odchylenie w pozycji bliżej pręt prawy) uzyskiwane przez osoby niepełnosprawne z podziałem na stopień niepełnosprawności na urządzeniu Stereometr Wykazano istotną różnicę w pozycji dalej - pręt prawy t(19,876)=2,421; p<0,05. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności uzyskiwały M=48,65 a z umiarkowanym M=9,14. Poziom odchylenia Znaczny Umiarkowany Stopień niepełnosprawności Wykres 3. Średnie (zmienna odchylenie w pozycji dalej pręt prawy) uzyskiwane przez osoby niepełnosprawne z podziałem na stopień niepełnosprawności na urządzeniu Stereometr. Nieistotne statystycznie okazały się zmienne: rodzaj dysfunkcji (dysfunkcja kończyn dolnych i dysfunkcja wielokończynowa), długość posiadania dysfunkcji (dysfunkcja wrodzona i nabyta), posiadanie prawa jazdy (kierowca, kandydat). W celu odpowiedzi na pytanie czy poziom niepełnosprawności wpływa na wyniki uzyskiwane w badaniu kontrastometrem (FVA) porównano osoby ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Do analizy użyto test t dla prób niezależnych. Także w tym przypadku wykazano istotną różnicę w badaniu widzenia kontrastu w dzień (w warunkach fotopowych) t(26,401)=3,667; p<0,05. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności uzyskiwały M=27,95 a z umiarkowanym M=37,13. Logistyka 4/
6 Wykres 4. Średnie (zmienna widzenia kontrastu w warunkach fotopowych) uzyskiwane przez osoby niepełnosprawne z podziałem na stopień niepełnosprawności na urządzeniu FVA W toku dalszych analiz wykazano tendencję statystyczną w badaniu widzenia kontrastu w nocy (w warunkach mezopowych) t(28)=1,986; p=0,057. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności uzyskiwały M=23,95 a z umiarkowanym ą M=30,50. Wykres 5. Średnie (zmienna widzenia kontrastu w warunkach mezopowych) uzyskiwane przez osoby niepełnosprawne z podziałem na stopień niepełnosprawności na urządzeniu FVA Nie wykazano różnic w zakresie: rodzaju dysfunkcji (dysfunkcja kończyn dolnych i dysfunkcja wielokończynowa), długość posiadania dysfunkcji (dysfunkcja wrodzona i nabyta), posiadanie prawa jazdy (kierowca, kandydat). W celu sprawdzenia korelacji pomiędzy widzeniem kontrastu w dzień (w warunkach fotopowych) z innymi testami badającymi sprawność psychomotoryczną wykonano analizę korelacji liniowej r Pearsona. Badania pokazały istotny związek wyników widzenia kontrastu w dzień ze średnim czasem rekcji badanym na Wiedeńskim Systemie Testów r= -,495; p<0,01. A mianowicie, im lepsze wyniki otrzymuje osoba niepełnosprawna w badaniu widzenia kontrastu w dzień, tym krótszy (lepszy) czas reakcji Logistyka 4/2015
7 Wykres 6. Korelacja pomiędzy widzeniem kontrastu w dzień ze średnim czasem rekcji badanym na Wiedeńskim Systemie Testów W dalszych analizach wykazano istotny związek wyników widzenia kontrastu w dzień z wszystkimi wynikami uzyskanymi na stereometrze: pręt lewy, pozycja bliżej r= -,611;p<0,05 pręt prawy, pozycja bliżej r=-,523; p<0,05 pręt prawy, pozycja bliżej r= -,464;p<0,05 pręt prawy, pozycja dalej r= -,593; p<0,01. Wykres 7. Korelacje pomiędzy widzeniem kontrastu w dzień z odchyleniami uzyskiwanymi na stereometrze. Powyższe analizy pokazują, że im lepsze wyniki w badaniu widzenia kontrastu w dzień, tym mniejsze odchylenia (lepsze wyniki) osiąga osoba w badaniu na stereometrze (tym lepsza ocena odległości). Następnie sprawdzono korelacje pomiędzy widzeniem kontrastu w nocy (w warunkach mezopowych) z wynikami uzyskanymi w innych testach. W tym celu wykonano analizę korelacji liniowej Pearsona. Analizy pokazały istotny związek wyników widzenia kontrastu w nocy z średnim czasem reakcji badanym na Wiedeńskim Systemie Testów r= -,378; p<0,01. Im lepsze wyniki w badaniu widzenia w nocy, tym krótszy(lepszy) czas reakcji. Logistyka 4/
8 Wykres 8. Korelacja pomiędzy widzeniem kontrastu w nocy ze średnim czasem rekcji badanym na Wiedeńskim Systemie Testów Wykazano również istotny związek wyników widzenia kontrastu w nocy z wszystkimi wynikami uzyskanymi na stereometrze: pręt lewy, pozycja bliżej r= -,546;p<0,05 pręt prawy, pozycja bliżej r=-,467; p<0,05 pręt lewy, pozycja dalej r= -,440;p<0,05 pręt prawy, pozycja dalej r= -,549; p<0,01. Wykres 9. Korelacje pomiędzy widzeniem kontrastu w nocy z odchyleniami uzyskiwanymi na stereometrze Powyższe analizy pokazują, że im lepsze wyniki osiąga osoba z niepełnosprawnością w badaniu widzenia kontrastu w nocy, tym mniejsze odchylenia (lepsze wyniki) w badaniu stereometrem, co wiąże się z widocznie lepszymi wynikami w zakresie oceny odległości Logistyka 4/2015
9 PODSUMOWANIE Jednym z celów niniejszego badania było sprawdzenie funkcji wzrokowych u osób z niepełnosprawnością, w tym oszacowanie widzenia przestrzennego (niezbędnego do oceny odległości) przy pomocy stereometru. W trzech na cztery ustawienia pręta prawego i lewego w stosunku do pręta centralnego wykazano istotną różnicę w średniej odległości odchyleń. Badani z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności uzyskiwali istotnie mniejsze (lepsze) wartości odchyleń w każdym ustawieniu w porównaniu z osobami ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Podobnie w badaniu widzenia kontrastu osoby z umiarkowanym poziomem niepełnosprawności uzyskiwali wyższe wyniki (lepsze) w badaniu widzenia kontrastu w dzień i w nocy niż osoby ze znacznym poziomem niepełnosprawności. W toku przeprowadzonych analiz i wnioskowań wykazano istotny związek pomiędzy wynikami badanych uzyskiwanymi w badaniu kontrastometrem oraz wynikami uzyskanymi w badaniu stereometrem. Im wyższe (lepsze) wyniki badani uzyskiwali w badaniu widzenia w dzień i w nocy, tym krótszy (lepszy) czas reakcji w badaniu aparatem krzyżowym. Im wyższe (lepsze) wyniki badani uzyskiwali w badaniu widzenia w dzień i w nocy, tym mniejsze (lepsze) odchylenia w badaniu stereometrem wykazywali badani. Konkludując można stwierdzić, iż, pomimo wykazanych różnic, niepełnosprawność za każdym razem wymaga indywidualnego podejścia, a uzyskane wyniki trudno generalizować na całą populację osób niepełnosprawnych. Należy pamiętać, iż w obrębie każdego stopnia niepełnosprawności (lekkiego, umiarkowanego, znacznego) mieszczą się osoby, z różnymi schorzeniami. U jednych (z problemami z narządem ruchu) funkcje wzrokowe nie są zaburzone, stąd wyniki zbliżone do populacji kierowców zdrowych. U innych osób, szczególnie z dysfunkcją układu nerwowego (np. po mózgowym porażeniu dziecięcym), nie tylko reakcje i podejmowanie decyzji może być wolniejsze, ale również zauważa się osłabienie funkcji wzrokowych, które mają wpływ na ocenę odległości, utrzymywanie się w pasie ruchu, widzenie kontrastu. Nie dyskwalifikuje ich to z uczestnictwa w ruchu drogowym (o ile uzyskają orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do kierowania pojazdem), ale więcej czasu będzie wymagało szkolenie kandydatów na kierowców z takimi dysfunkcjami. Streszczenie Dla osób niepełnosprawnych, możliwość podróżowania oraz pozostawanie mobilnym jest bardzo ważnym czynnikiem autonomii. Niepełnosprawny kierowca (kandydat na kierowcę), musi spełniać określone wymagania, regulowane przez Ustawę o kierujących pojazdami, wśród których znajduje się między innymi posiadanie sprawności fizycznej i psychicznej. Ponadto, podobnie jak pełnosprawny kierowca, musi posiadać określoną wiedzę, umiejętności, które warunkują bezpieczne zachowania kierowcy w ruchu drogowym bowiem wpływają na ocenę sytuacji drogowej, możliwość podjęcia decyzji adekwatnych do aktualnej sytuacji drogowej. Jedną z podstawowych funkcji psychicznych człowieka odpowiedzialnych za właściwą ocenę sytuacji drogowej należy m.in.: percepcja wzrokowa. W artykule omówione zostaną niektóre funkcje wzrokowe istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa na drodze. Analizy przeprowadzone w grupie osób niepełnosprawnych (kandydatów na kierowców i kierowców) wykazały wiele istotnych zależności w zakresie funkcjonowania wzrokowego. Słowa kluczowe: niepełnosprawność, bezpieczeństwo ruchu drogowego, percepcja. The relation between disability and visual functions significant for road traffic safety Abstract The ability of travelling and staying mobile is a very important factor for the sense of independence of the people with different impairments. A disabled driver (trainee) has to meet certain requirements which are regulated by the Act on vehicle operators, among which physical fitness and mental requirements are listed. Additionally, he/she is obliged to possess certain knowledge and have the skills that condition safe behaviour while being on the road. These influence the road situation assessment as well as the ability to make decisions which are adequate to the current road situation. Visual perception is one of the basic mental functions responsible for a proper assessment of the road situation. The article describes some of the visual functions significant for the road safety. The analyzes carried out on a group of impaired individuals (both drivers and trainees) and able-bodied drivers revealed many important relationship in the scope of visual functioning. Key words: physical impairment, road traffic safety, perception. Logistyka 4/
10 LITERATURA [1] Ball K., Owsley C. (1991) Identifying Correlates of Accident Involvement for the Older Driver, Human Factors: The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society. vol [2] Bandzul K., Mrugasz M. (2011). Zmiany w narządzie wzroku u pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym. Praca poglądowa. Neurologia dziecięca 20/2011, nr 40 s [3] Horowski, P. (2003). Badania psychologiczne w ciemni. W: Metodyka psychologicznych badań kierowców. (red.) Rotter, T. Instytut Transportu Samochodowego, Warszawa: ITS. [4] Laudańska-Olszewska I., Biesiadka M., Omulecka M. (2011). Ocena okulistyczna zdolności do prowadzenia pojazdów samochodowych u kierowców po 60 roku życia. Okulistyka wydanie 4-6 s [5] Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza. Warszawa: PWN. 14. [6] Owsley, C., Stalvey, B., Wells, J., Sloane, M., McGwin, G. (2001). Visual risk factors for cash involvement in older drivers with cataract. Arch Ophthalmol; 119: [7] Ucińska M., Tokarczyk E., Odachowska E. (2012). Wpływ czynników psychicznych na sprawność kierującego pojazdem. Warszawa: ITS. [8] Ucińska M., Odachowska E., Dobrzyńska M., Tokarczyk E., Niezgoda M., Kruszewski M., Ścigała D.K., (2013). Psychologiczne aspekty funkcjonowania kierującego pojazdem w zmieniającym się systemie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Praca statutowa 6203/ZPT. ITS, Warszawa materiał niepublikowany Logistyka 4/2015
Warszawa, dnia 29 grudnia 2015 r. Poz. 2247
Warszawa, dnia 29 grudnia 2015 r. Poz. 2247 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania
Bardziej szczegółowoZaburzenia ustawienia i ruchomości gałek ocznych, zez czyli strabismus
Zez Zaburzenia ustawienia i ruchomości gałek ocznych, zez czyli strabismus Wodzenie oczami we wszystkich możliwych kierunkach, warunkujące obser wację przedmiotów i obiektów ruchomych w szeroko rozumianym
Bardziej szczegółowoRozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami z dnia 2004-01-07 (Dz.U. 2004 Nr 2, poz. 15) Na podstawie art. 123 ustawy
Bardziej szczegółowozdrowotne (np. prace przy obsłudze pulpitów sterowniczych, sygnalizatorów, w centrach kontroli), praca na wysokości 3m,
91-348 Łódź, ul. Św. Teresy 8 h t t p : / / w w w. i m p. l o d z. p l t e l. + 4 8 4 2 6 3 1 4 5 0 2 f a x + 4 8 4 2 6 5 6 8 3 3 1 m a i l i m p x @ i m p. l o d z. p l Łódź, 25.04.2016r. W związku z
Bardziej szczegółowoKonsultant Krajowy w dziedzinie medycyny pracy dr n. med. Ewa Wągrowska-Koski. Szanowni Państwo
Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny pracy dr n. med. Ewa Wągrowska-Koski Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera ul. Św. Teresy 8, 91-348 Łódź, KKMP 2 /11 Telefon: (42) 631 47 26
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA
Tekst pierwotny: Dz.U.2014.949 Wersja z dnia: 2014-10-29 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania i kierowców
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 4. Data badania WZÓR. dzień miesiąc rok. kierowania pojazdami KARTA BADANIA LEKARSKIEGO. uprawnienia do. kod pocztowy - Płeć 1) M/K
Dziennik Ustaw 7 Poz. 1938 Załącznik nr 4 WZÓR... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania dzień miesiąc rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i
Bardziej szczegółowoKARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania. Data urodzenia. Płeć 1) Rok uzyskania uprawnienia do. kierowania pojazdami kod pocztowy.
(oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania Dzień Miesiąc Rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok Numer PESEL
Bardziej szczegółowoKARTA BADANIA LEKARSKIEGO
... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania dzień Miesiąc rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imiona i nazwisko Data urodzenia Płeć 1) dzień miesiąc
Bardziej szczegółowoKARTA BADANIA LEKARSKIEGO. 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok. Płeć 1)
... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania rok miesiąc rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok Płeć 1)
Bardziej szczegółowoKARTA BADANIA LEKARSKIEGO
WZÓR... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Data badania dzień miesiąc rok Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok
Bardziej szczegółowoKonsultant Krajowy w dziedzinie medycyny pracy dr n. med. Ewa Wągrowska-Koski. Szanowni Państwo
Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny pracy dr n. med. Ewa Wągrowska-Koski Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera ul. Św. Teresy 8, 91-348 Łódź, KKMP 1 /11 Telefon: (42) 631 47 26
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 14 kwietnia 2015 r. Poz. 522 ROZPORZĄDZENIE. z dnia 3 kwietnia 2015 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 14 kwietnia 2015 r. Poz. 522 ROZPORZĄDZENIE MINISTRa infrastruktury i rozwoju 1) z dnia 3 kwietnia 2015 r. w sprawie wymagań zdrowotnych, badań lekarskich
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I ROZWOJU 1
Status: Akt obowiązujący Wersja na dzień 1 stycznia 2016 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I ROZWOJU 1 z dnia 3 kwietnia 2015 r. w sprawie wymagań zdrowotnych, badań lekarskich i psychologicznych
Bardziej szczegółowoWzór... SKIEROWANIE NA BADANIE PSYCHOLOGICZNE NR...
drogowym **)... Załącznik nr 1...... (pieczęć organu kontroli ruchu drogowego) (miejscowość, data) SKIEROWANIE NA BADANIE PSYCHOLOGICZNE NR... Działając na podstawie art. 124 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia
Bardziej szczegółowoKARTA BADANIA LEKARSKIEGO OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ LUB POSIADAJĄCEJ POZWOLENIE NA BROŃ
Pieczęć zakładu opieki zdrowotnej albo pieczęć lekarza uprawnionego wykonującego indywidualną praktykę lekarską lub indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską albo pieczęć grupowej praktyki lekarskiej,
Bardziej szczegółowoAbsolwent szkoły kształcącej w zawodzie ortoptystka będzie przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) wykonywania badań ortoptyczn
Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie ortoptystka będzie przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) wykonywania badań ortoptycznych i określonych badań okulistycznych; 2) prowadzenia
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 15 marca 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 66 4219 Poz. 349 349 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 15 marca 2011 r. w sprawie badań niezbędnych do otrzymania świadectwa maszynisty oraz zachowania jego ważności 2)
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 21 lutego 2019 r. Poz. 340 OBWIESZCZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 30 stycznia 2019 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 21 lutego 2019 r. Poz. 340 OBWIESZCZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 30 stycznia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia
Bardziej szczegółowoREGULAMIN zestaw badań Medycyna Orzecznicza - Kierowanie samochodem (kat.b) - orzeczenie do wydziału komunikacji
REGULAMIN zestaw badań Medycyna Orzecznicza - Kierowanie samochodem (kat.b) - orzeczenie do wydziału komunikacji DANE NABYWCY Imię i Nazwisko:...... PESEL:... Data ur.:... Adres zamieszkania:... Telefon:...
Bardziej szczegółowoPostępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2013 Aneks 2 Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Opracowano we współpracy z dr.
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 września 2000 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się lub posiadających pozwolenie na broń. (Dz. U. Nr 79, poz. 898, Dz. U. Nr 22,
Bardziej szczegółowoZWIĄZEK DYSLEKSJI Z WADAMI WIDZENIA. TERESA MAZUR
ZWIĄZEK DYSLEKSJI Z WADAMI WIDZENIA. TERESA MAZUR WSTĘP Widzenie to proces zachodzący w mózgu dzięki pracy skomplikowanego układu wzrokowego. Tylko prawidłowy rozwój tego układu pozwala nam w pełni korzystać
Bardziej szczegółowoSzkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego. Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa.
Szkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa Ćwiczenie nr 3 Temat: Badanie indywidualnego pola widzenia w różnych typach masek Warszawa
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 22 maja 2018 r. Poz. 970
Warszawa, dnia 22 maja 2018 r. Poz. 970 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 16 maja 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania
Bardziej szczegółowoRuch Obywatelski Miłośników Broni romb.org.pl strona 1
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 września 2000 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się lub posiadających pozwolenie na broń. (Dz. U. Nr 79, poz. 898, Dz. U. z 2001r.
Bardziej szczegółowoKARTA BADANIA LEKARSKIEGO OSOBY UBIEGAJACEJ SIĘ O UPRAWNIENIA DO KIEROWANIA POJAZDAMI I KIEROWCÓW
Pieczęć zakładu opieki zdrowotnej, albo pieczęć lekarza uprawnionego wykonującego indywidualną praktykę lekarską KARTA BADANIA LEKARSKIEGO OSOBY UBIEGAJACEJ SIĘ O UPRAWNIENIA DO KIEROWANIA POJAZDAMI I
Bardziej szczegółowoGrupa: Elektrotechnika, sem 3, wersja z dn. 03.11.2015 Technika Świetlna Laboratorium
6-965 Poznań tel. (-61) 6652688 fax (-61) 6652389 Grupa: Elektrotechnika, sem 3, wersja z dn. 3.11.2 Technika Świetlna Laboratorium Ćwiczenie nr 3 Temat: BADANIE POLA WIDZENIA Opracowanie wykonano na podstawie:
Bardziej szczegółowoKody niepełnosprawności i ich znaczenie
Kody niepełnosprawności i ich znaczenie Kody niepełnosprawności, będące w istocie symbolami rodzaju schorzenia, mają decydujący wpływ na to, do jakich prac osoba niepełnosprawna może być kierowana, a do
Bardziej szczegółowoDORĘCZYCIEL POCZTOWY 1. Informacje ogólne
DORĘCZYCIEL POCZTOWY 1. Informacje ogólne Zadaniem doręczyciela pocztowego jest dostarczanie przesyłek listownych pod wskazany przez nadawcę adres. Do obowiązków doręczyciela pocztowego może należeć między
Bardziej szczegółowoMetody badawcze Marta Więckowska
Metody badawcze Marta Więckowska Badania wizualne pozwalają zrozumieć proces postrzegania oraz obserwować jakie czynniki wpływają na postrzeganie obrazu. Czynniki wpływające na postrzeganie obrazu to:
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA. z dnia 7 września 2000 r.
Dz.U.2000.79.898 2002.06.21 zm. Dz.U.2002.68.630 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 września 2000 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się lub posiadających pozwolenie
Bardziej szczegółowo3. BADANIE OGÓLNE STANU ZDROWIA
... Pieczęć zakładu opieki zdrowotnej albo lekarza uprawnionego wykonującego indywidualną praktykę lekarską lub indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską albo pieczęć grupowej praktyki lekarskiej
Bardziej szczegółowoRola badania wrażliwości na kontrast dla bezpieczeństwa ruchu drogowego na podstawie badań kierowców
Marta Klamra 1, Monika Ucińska 2, Ewa Odachowska 3 Instytut Transportu Samochodowego, Centrum Telematyki Transportu, Pracownia Psychologii Transportu i Symulatorów Jazdy Rola badania wrażliwości na kontrast
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 15 kwietnia 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 88 5379 Poz. 503 503 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 15 kwietnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia
Bardziej szczegółowoPERCEPCJA WZROKOWA- ROZWÓJ I ZABURZENIA FUNKCJI WZROKOWYCH.
PERCEPCJA WZROKOWA- ROZWÓJ I ZABURZENIA FUNKCJI WZROKOWYCH. Spostrzeganie wzrokowe- to zdolność do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz ich interpretowania w oparciu o dotychczasowe doświadczenia.
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 14 lutego 2017 r. Poz. 250
Warszawa, dnia 14 lutego 2017 r. Poz. 250 OBWIESZCZENIE ministra ZdrOWIa z dnia 16 stycznia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich osób
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 14 lutego 2017 r. Poz. 250 OBWIESZCZENIE. z dnia 16 stycznia 2017 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 14 lutego 2017 r. Poz. 250 OBWIESZCZENIE ministra zdrowia z dnia 16 stycznia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU
Załącznik nr 5 Załącznik nr 5 SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU NERWOWEGO, SZCZEGÓŁOWE W WARUNKI TYM PADACZKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU NERWOWEGO, W TYM PADACZKI 1.
Bardziej szczegółowoBadanie trwa ok. 1,5 godziny. Czas ten jest oczywiście uzależniony od aktualnego stanu zdrowia, samopoczucia oraz wieku.
Jak długo trwa badanie? Badanie trwa ok. 1,5 godziny. Czas ten jest oczywiście uzależniony od aktualnego stanu zdrowia, samopoczucia oraz wieku. Co należy zabrać ze sobą na badania? - Dokument tożsamości,
Bardziej szczegółowoPROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT
PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT Joanna Sowińska-Szkocka Zespół Poradni Okulistycznych SPS ZOZ ZDROJE Cele programu
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 9 października 2018 r. Poz. 1938
Warszawa, dnia 9 października 2018 r. Poz. 1938 Rozporządzenie Ministra Zdrowia 1) z dnia 4 października 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia
Bardziej szczegółowoz badaniem olśnienia
Tester widzenia z badaniem olśnienia made in Germany when you need medical equipment PRZEPISY SIĘ ZMIENIAJĄ ALE NIE BĘDZIESZ MUSIAŁ ZMIENIAĆ URZĄDZENIA W przeszłości istniały ograniczenia związane z ilością
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY
Załącznik nr 6 SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY 1. Określenie: 1) ciężka hipoglikemia oznacza spadek stężenia glukozy powodujący konieczność pomocy innej osoby w celu uzyskania
Bardziej szczegółowoSPOSÓB OCENY STANU ZDROWIA OSOBY CHOREJ NA CUKRZYCĘ W CELU STWIERDZENIA ISTNIENIA LUB BRAKU PRZECIWSKAZAŃ ZDROWOTNYCH DO KIEROWANIA POJAZDAMI
Załącznik nr 3 SPOSÓB OCENY STANU ZDROWIA OSOBY CHOREJ NA CUKRZYCĘ W CELU STWIERDZENIA ISTNIENIA LUB BRAKU PRZECIWSKAZAŃ ZDROWOTNYCH DO KIEROWANIA POJAZDAMI 1. Określenie: 1) ciężka hipoglikemia oznacza
Bardziej szczegółowoZNACZENIE SPRAWNOŚCI WIDZENIA DLA BEZPIECZNEGO PROWADZENIA POJAZDU IMPORTANCE OF THE EYE SIGHT FOR SAFE DRIVING
Marta Dobrzyńska Monika Ucińska Instytut Transportu Samochodowego ZNACZENIE SPRAWNOŚCI WIDZENIA DLA BEZPIECZNEGO PROWADZENIA POJAZDU Bezpieczeństwo na drodze, prócz wielu aspektów, wymaga również sprawnego
Bardziej szczegółowoPilotażowy program "Aktywny samorząd" realizowany w 2014 r. MODUŁ I OBSZAR A LIKWIDACJA BARIERY TRANSPORTOWEJ
Pilotażowy program "Aktywny samorząd" realizowany w 2014 r. PCPR w Toruniu informuje, iż Zarząd Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przyjął w dniu 21 stycznia 2014 r. dokument pn.
Bardziej szczegółowoPODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE ORTOPTYSTKA
Dziennik Ustaw Nr 26-1700 - Poz. 217 PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE ORTOPTYSTKA SYMBOL CYFROWY 322[05] I ZAŁOŻENIA PROGRAMOWO-ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE A. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA
Bardziej szczegółowoSZKOLENIE : Aspekty badań psychologicznych i psychotechnicznych
SZKOLENIE : Aspekty badań psychologicznych i psychotechnicznych Cel szkolenia: Nabycie wiedzy i umiejętności związanych z przeprowadzaniem badań psychologicznych pracowników objętych Ustawą o służbie medycyny
Bardziej szczegółowoZAPOBIEGANIE ROZWOJOWI NIEDOWIDZENIA - WCZESNE WYKRYWANIE WAD WZROKU I ZEZA U DZIECI
ZAPOBIEGANIE ROZWOJOWI NIEDOWIDZENIA - WCZESNE WYKRYWANIE WAD WZROKU I ZEZA U DZIECI Celem Programu jest zapobieganie rozwojowi niedowidzenia i poprawa funkcji narządu wzroku u dzieci w wieku 4-5 lat z
Bardziej szczegółowoMałgorzata Spendel Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny Metis Katowice
SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE DZIECI I MŁODZIEŻY Małgorzata Spendel Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny Metis Katowice Specjalne potrzeby edukacyjne - SPE Specjalne potrzeby edukacyjne to takie potrzeby,
Bardziej szczegółowoEKSPERTYZA ALKOHOLOGICZNA
EKSPERTYZA ALKOHOLOGICZNA Dariusz Zuba Instytut Ekspertyz Sądowych im. Prof. dra J. Sehna w Krakowie Prawo o ruchu drogowym Ustawa z dnia 20.06.1997 r. (Dz. U. Nr 98, poz. 602) Prawo o ruchu drogowym Ustawa
Bardziej szczegółowoZAPOBIEGANIE ROZWOJOWI NIEDOWIDZENIA WCZESNE WYKRYWANIE WAD WZROKU I ZEZA U DZIECI
ZAPOBIEGANIE ROZWOJOWI NIEDOWIDZENIA WCZESNE WYKRYWANIE WAD WZROKU I ZEZA U DZIECI Celem Programu jest zapobieganie rozwojowi niedowidzenia i poprawa funkcji narządu wzroku u dzieci w wieku 4-5 lat z terenu
Bardziej szczegółowo1.1. Osoba ubiegająca się o prawo jazdy podlega szkoleniu, które obejmuje: 2. Szkolenie uzupełniające :przeprowadzane na wniosek osoby szkolonej.
SZKOLENIE OSÓB UBIEGAJĄCYCH SIĘ O UPRAWNIENIA DO KIEROWANIA POJAZDAMI KATEGORII "B". 1.1. Osoba ubiegająca się o prawo jazdy podlega szkoleniu, które obejmuje: 1. Szkolenie podstawowe :przed przystąpieniem
Bardziej szczegółowoWNIOSEK P - wypełnia Wnioskodawca w swoim imieniu o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego programu Aktywny samorząd
W niosek złożono w.. w dniu... Nr sprawy: Wypełnia Realizator program program finansowany ze środków PFRON WNIOSEK P - wypełnia Wnioskodawca w swoim imieniu o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego
Bardziej szczegółowoWNIOSEK P (wypełnia Wnioskodawca w swoim imieniu) o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego programu Aktywny samorząd
Nr sprawy: WNIOSEK P (wypełnia Wnioskodawca w swoim imieniu) o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego programu Aktywny samorząd We wniosku należy wypełnić wszystkie pola i rubryki, ewentualnie
Bardziej szczegółowoŻabno, dnia r.
Żabno, dnia 07.03.2014r. EUROPEJSKI DZIEŃ LOGOPEDY PPPP W TARNOWIE, FILIA ŻABNO NIEDOSŁUCH LUB GŁUCHOTA UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ALALIA ALALIA PROLONGATA NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI AFAZJA (DYZFAZJA)
Bardziej szczegółowoWpływ zaburzeń psychomotorycznych na funkcjonowanie w ruchu drogowym
UCIŃSKA Monika 1 ODACHOWSKA Ewa 2 KLAMRA Marta 3 ŚCIGAŁA Dawid 4 Wpływ zaburzeń psychomotorycznych na funkcjonowanie w ruchu drogowym WSTĘP Niepełnosprawność, zgodnie z Ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r.
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO OLIGOFRENOPEDAGOGIKA
Bardziej szczegółowoZapobieganie rozwojowi niedowidzenia wczesne wykrywanie wad wzroku i zeza u dzieci
Załącznik Nr 1 do Umowy Nr z dnia Program profilaktyczny Zapobieganie rozwojowi niedowidzenia wczesne wykrywanie wad wzroku i zeza u dzieci Łódź, kwiecień 2008 Podstawa prawna: - art. 35 oraz art. 54 ustawy
Bardziej szczegółowoZapraszamy na www.bhpwfirmie.wip.pl
BHPw firmie TEMAT NUMERU Dokumentacja konieczna do prawidłowego realizowania zadań służby bhp Obowiązki związane z dokumentacją służby bhp to szeroki temat, który w rozporządzeniu w sprawie służby bhp
Bardziej szczegółowoC 304 E/234 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej ZAŁĄCZNIK III
C 304 E/234 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej ZAŁĄCZNIK III DEFINICJE MINIMALNE STANDARDY ZDOLNOŚĆI FIZYCZNEJ I PSYCHICZNEJ DO KIEROWANIA POJAZDAMI O NAPĘDZIE SILNIKOWYM 1. Do celów niniejszego załącznika
Bardziej szczegółowoEDUKACYJNE FORUM KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH MULTIMEDIALNY KATALOG ZAWODOWY ZAWÓD: ORTOPTYSTKA
EDUKACYJNE FORUM KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH MULTIMEDIALNY KATALOG ZAWODOWY ZAWÓD: ORTOPTYSTKA Program Operacyjny Kapitał Ludzki Priorytet III. Wysoka jakość systemu oświaty Działanie 3.4. Otwartość systemu
Bardziej szczegółowoANALITYK SYSTEMÓW KOMPUTEROWYCH
ANALITYK SYSTEMÓW KOMPUTEROWYCH 1. Informacje ogólne Zadaniem analityka systemów komputerowych jest przeprowadzenie analizy systemów komputerowych oraz sprzętu komputerowego potrzebnego do konkretnych
Bardziej szczegółowoKatowice, 26 marca 2018 r. Prof. dr hab. n. med. Wanda Romaniuk
Prof. dr hab. n. med. Wanda Romaniuk Katowice, 26 marca 2018 r. RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ mgr Aleksandry Kulik pt.: "Funkcja narządu wzroku u pacjentów z wybranymi schorzeniami okulistycznymi w aspekcie
Bardziej szczegółowoWZÓR KARTA BADANIA LEKARSKIEGO OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ O UPRAWNIENIA DO KIEROWANIA POJAZDAMI I KIEROWCÓW
Załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2011 r. Załącznik nr 9 WZÓR... Pieczęć podmiotu leczniczego albo lekarza uprawnionego wykonującego zawód w ramach praktyki zawodowej albo
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 2: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA JAKO NAUKA EKSPERYMENTALNA
WYKŁAD 2: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA JAKO NAUKA EKSPERYMENTALNA Psychologia poznawcza dr Mateusz Hohol METODA NAUKOWA (1) problem badawczy (2) hipoteza (4) analiza danych (3) eksperyment (5) wniosek: potwierzenie
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 16 lipca 2014 r. Poz. 937 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 lipca 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 16 lipca 2014 r. Poz. 937 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia
Bardziej szczegółowoPsychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil
Bardziej szczegółowod) uzyskiwania uprawnień przez lekarzy przeprowadzających badania lekarskie; 2) dodatkowe kwalifikacje lekarzy przeprowadzających badania lekarskie;
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. z 2004r. Nr 2, poz. 15, ze zmianami Dz.
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949
Warszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców 2)
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 30 sierpnia 2019 r. Poz. 1659
Warszawa, dnia 30 sierpnia 2019 r. Poz. 1659 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 97/2014 z dnia 19 maja 2014 r. o projekcie programu Profilaktyka wczesnego wykrywania wad narządu wzroku u dzieci
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA. z dnia 7 września 2000 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 września 2000 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się lub posiadających pozwolenie na broń. (Dz. U. z dnia 22 września 2000 r.) Na
Bardziej szczegółowoDANE PERSONALNE DOTYCZĄCE WNIOSKODAWCY
Nr sprawy: WNIOSEK O (wypełnia Wnioskodawca na rzecz podopiecznego) o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego programu Aktywny samorząd We wniosku należy wypełnić wszystkie pola i rubryki,
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 7 stycznia 2004 r.
Dz.U.04.2.15 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. z dnia 9 stycznia 2004
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O wypełnia Wnioskodawca na rzecz podopiecznego o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego programu Aktywny samorząd
W niosek złożono w Nr sprawy: w dniu Wypełnia Realizator programu program finansowany ze środków PFRON WNIOSEK O wypełnia Wnioskodawca na rzecz podopiecznego o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach
Bardziej szczegółowoWNIOSEK o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego programu Aktywny samorząd
Numer wniosku:??.. Znak sprawy:???????????. data wpływu wniosku WNIOSEK o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego programu Aktywny samorząd We wniosku należy wypełnić wszystkie pola i rubryki,
Bardziej szczegółowoWNIOSEK P - wypełnia Wnioskodawca w swoim imieniu o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego programu Aktywny samorząd
W niosek złożono w w dniu Nr sprawy: Wypełnia Realizator programu program finansowany ze środków PFRON WNIOSEK P - wypełnia Wnioskodawca w swoim imieniu o dofinansowanie ze środków PFRON w ramach pilotażowego
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9
SPIS TREŚCI Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9 CZĘŚĆ I RODZINA A DZIECKO NIEPEŁNOSPRAWNE 1. Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych Andrzej Twardowski... 18 1.1. Systemowy model funkcjonowania rodziny...
Bardziej szczegółowoWZÓR.... (pieczątka podmiotu przeprowadzającego badanie lekarskie) SKIEROWANIE NA BADANIE PSYCHOLOGICZNE...
6... (pieczątka podmiotu przeprowadzającego badanie lekarskie) WZÓR Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2013 r. (poz. ) Załącznik nr 1... (data, miejscowość) SKIEROWANIE NA BADANIE PSYCHOLOGICZNE
Bardziej szczegółowoINKASENT 1. Informacje ogólne
INKASENT 1. Informacje ogólne Zadaniem inkasenta jest sprawdzanie zużycia gazu, wody, ciepła, energii elektrycznej na wyznaczonym terenie. Ponadto do obowiązków inkasenta należy: sprawdzanie stanu liczników
Bardziej szczegółowoRAPORT Z KAMPANII NIE TRAĆ WZROKU ZREALIZOWANEJ W RAMACH PROJEKTU WIDZĘ NA 100%, ŻYJĘ NA 100%. BEZPŁATNE BADANIA PROFILAKTYCZNE WZROKU
RAPORT Z KAMPANII NIE TRAĆ WZROKU ZREALIZOWANEJ W RAMACH PROJEKTU WIDZĘ NA 100%, ŻYJĘ NA 100%. BEZPŁATNE BADANIA PROFILAKTYCZNE WZROKU W RAMACH SZWAJCARSKO-POLSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY. Kampania Nie trać
Bardziej szczegółowoANKIETA REKRUTACYJNA
ANKIETA REKRUTACYJNA Prosimy o wypełnienie poniższej ankiety rekrutacyjnej, której celem jest zebranie informacji niezbędnych do przeprowadzenia rekrutacji uczestników projektu Wszyscy razem. 1. Imię i
Bardziej szczegółowoJolanta Malec Wpływ rehabilitacji na poprawę wydolności fizycznej osób niepełnosprawnych ruchowo
Jolanta Malec Wpływ rehabilitacji na poprawę wydolności fizycznej osób niepełnosprawnych ruchowo Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 28, 161-165 2007 Wpływ Rehabilitacji na Poprawę Wydolności Fizycznej
Bardziej szczegółowoSystemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie)
Systemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie) specjalizacja strukturalna i funkcjonalna ze względu na rodzaj bodźca oraz
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 lipca 2014 r. Poz. 949 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia
Bardziej szczegółowoProjektowane rozporządzenie zastąpi rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r.
Uzasadnienie Projektowane rozporządzenie stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 25 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2014 r. poz. 600), zwanej
Bardziej szczegółowoWzór KARTA BADANIA PROFILAKTYCZNEGO (numer kolejny badania )
Załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 lipca 2010 r. Wzór KARTA BADANIA PROFILAKTYCZNEGO (numer kolejny badania ) Rodzaj badania profilaktycznego Pozostała działalność profilaktyczna Wstępne
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. Egzamin / zaliczenie na ocenę*
WYDZIAŁ PODSTAWOWYCH PROBLEMÓW TECHNIKI Zał. nr 4 do ZW 33/0 KARTA PRZEDMIOTU Nazwa w języku polskim PRZETWARZANIE INFORMACJI WZROKOWYCH Nazwa w języku angielskim Processing of visual information Kierunek
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY. z dnia. (Dz. U. z dnia )
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia. w sprawie określenia warunków i zasad niezbędnych do uzyskania licencji maszynisty (Dz. U. z dnia ) Na podstawie art. 22 ust. 10 ustawy z dnia o zmianie ustawy
Bardziej szczegółowo