EKONOMIA INTERDYSCYPLINARNA. Ekonomia a psychologia Związki ekonomii z innymi naukami

Transkrypt

1 EKONOMIA INTERDYSCYPLINARNA Zajęcia 7 Ekonomia a psychologia Związki ekonomii z innymi naukami Katarzyna Metelska-Szaniawska 12/11/2007

2 PLAN WYKŁADU I II III IV V Ekonomia a psychologia Ekonomia behawioralna i psychologia ekonomiczna Neuroekonomia Związki ekonomii z innymi naukami Podsumowanie

3 I Ekonomia a psychologia co to jest psychologia? nauka badająca mechanizmy i prawa rządzące zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniami człowieka (Wikipedia) bada wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz interakcję z otoczeniem nauka społeczna, humanistyczna, empiryczna, behawioralna narodziny psychologii w XIX wieku (wcześniej część filozofii)

4 I Ekonomia a psychologia dziedziny psychologii psychologia poznawcza (postrzeganie, myślenie, wyobrażanie, pamięć) psycholingwistyka (mowa) psychologia rozwoju człowieka psychologia osobowości (emocje, procesy motywacji, cechy psychiczne) psychologia społeczna (postrzeganie osób, psychiczne aspekty interakcji między ludźmi, komunikacja negocjacje) neuropsychologia (związki procesów psychicznych i funkcjonowania centralnego układu nerwowego) psychologia ewolucyjna (ewolucyjne aspekty mechanizmów psych.) psychologiczne aspekty funkcjonowania ludzi w takich sferach jak religia, nauka, twórczość artystyczna patopsychologia (zaburzenia osobowości)

5 I Ekonomia a psychologia dziedziny psychologii psychologia stosowana psychopatologia, psychologia kliniczna psychoterapia, psychologia rodziny psychologia zdrowia psychologia sądowa psychologia wychowawcza psychologia pracy psychologia ekonomiczna psychologia w wyznaniach, sporcie, wojsku

6 I Ekonomia a psychologia podstawowe różnice (Wärneryd, 2004) punkt wyjścia analiz: EKON: podstawowe założenia (maksymalizacja użyteczności, stałe preferencje, równowaga rynkowa) PSYCH: teoria empiryczna na niskim poziomie abstrakcji, indukcja, wyjaśnianie zachowania jednostek, rola adaptacji (uczenia się) wnioskowanie: EKON: dedukcja oparta na założeniach PSYCH: hipotezy stawiane na podstawie obserwacji metody: EKON: modele, język matematyczny, ekonometria PSYCH: eksperymenty, statystyka

7 I Ekonomia a psychologia podstawowe różnice (Wärneryd, 2004) wykorzystywane dane: EKON: obiektywne, w tym wskaźniki PSYCH: obserwacyjne, subiektywne, w tym dot. emocji i uczuć założenia dotyczące zachowania jednostek: EKON: nie muszą być prawdziwe ( jak gdyby ) PSYCH: muszą być realistyczne obszar zainteresowań: EKON: zachowania indywidualne, zjawiska w skali makro i globalne PSYCH: zachowania indywidualne

8 I Ekonomia a psychologia dyscypliny na styku ekonomii i psychologii psychologia ekonomiczna ekonomia behawioralna neuroekonomia

9 II Ekonomia behawioralna i psych. ekon. definicja Ekonomia behawioralna zajmuje się analizowaniem zachowań człowieka w sprawach ekonomicznych. Przez analizę mechanizmów społeczno-psychologicznych leżących u podstaw zachowań ekonomicznych zajmuje się tworzeniem modelu człowieka rzeczywistego a nie człowieka ekonomicznego. ( ) zmierza do wzbogacenia analitycznej ekonomii poprzez nadanie modelom ekonomicznym bardziej realistycznego wymiaru i przez to zwiększenie ich trafności. Takie podejście jest z konieczności interdyscyplinarne, zapożycza dane z nauk społecznych i nauk behawioralnych, a następnie znajduje ich zastosowanie w ekonomii. (Maital, 1986) psychologiczne podstawy ekonomii (ek. beh.), dziedzina psychologii stosowanej (psych. ek.) czy samodzielna dyscyplina?

10 II Ekonomia behawioralna i psych. ekon. 1. Psychologia i ekonomia 2. Problem racjonalności podmiotów ekonomicznych 3. W jaki sposób nabywamy pojęcia i wartości ekonomiczne 4. Przedsiębiorczość i podejmowanie ryzyka 5. Finanse behawioralne 6. Psychologiczne podstawy marketingu 7. Reklama i jej wpływ na zakupy 8. Zachowania konsumenckie 9. Negocjacje 10. Podatki 11. Oszczędzanie 12. Hazard

11 II Ekonomia behawioralna i psych. ekon. przykłady problemów racjonalność ograniczona (bounded rationality) zasada satysfakcji (satisficing) H. Simon (Nobel 1978) uproszczenia i obciążenia w podejmowaniu decyzji heurystyka reprezentacyjności (representativeness heuristic) heurystyka dostępności (availability heuristic) nadoptymizm (overconfidence) inklinacja egotystyczna (self-serving bias) efekt pewności wstecznej (hindsight bias) heurystyka zakotwiczenia (anchoring)

12 II Ekonomia behawioralna i psych. ekon. przykłady problemów znaczenie kontekstu dla dokonywanych wyborów teoria perspektywy (prospect theory) Kahneman (Nobel 2002) i Tversky efekt posiadania (endowment effect) efekt status quo zwyczaje, tradycje, uzależnienia niespójność w czasie złożoność osobowości koszty utopione

13 II Ekonomia behawioralna i psych. ekon. przykłady problemów odstępstwa od realizacji własnego interesu normy społeczne (internalizacja, potrzeba akceptacji w grupie) sprawiedliwość działania zbiorowe (wzajemność) altruizm

14 III Neuroekonomia interdyscyplinarny program badawczy mający na celu stworzenie biologicznego modelu podejmowania decyzji w środowisku ekonomicznym (Center for the Study of Neuroeconomics, GMU) podstawowe pytanie badawcze: w jaki sposób mózg pozwala umysłowi bądź grupie umysłów podejmować decyzje ekonomiczne? motywacja: zrozumieć niejednorodność w obserwowanym zachowaniu sprzeczną z teorią ekonomii (lepsze przewidywanie) wykorzystując modele ekonomiczne zrozumieć jak struktury nerwowe kodują informację aby ułatwić podejmowanie decyzji np. Bechara i in. (1994): badanie niepowodzeń w życiu osobistym i społecznym osób z uszkodzeniem brzuszno-przyśrodkowej kory przedczołowej (eksperyment z kartami)

15 III Neuroekonomia Center for the Study of Neuroeconomics, GMU

16 IV Związki ekonomii z innymi naukami przykłady: matematyka: narzędzia, ekonomia matematyczna fizyka: zasady termodynamiki a równowaga, complexity economics, ekonofizyka historia: (nowa) historia gospodarcza geografia: (nowa) geografia ekonomiczna językoznawstwo: język jako dobro publiczne, sieciowe efekty zewnętrzne, regulacja języka

17 V Podsumowanie instytucjonalizm integracja nauk społecznych (ekonomia, prawo, socjologia, psychologia, filozofia, etyka, antropologia ) od II połowy XX w. ekonomia jako nauka o wielkim potencjale interdyscyplinarnym

18 V Podsumowanie interdyscyplinarne Noble w dziedzinie ekonomii

19 V Podsumowanie interdyscyplinarne Noble w dziedzinie ekonomii

20 V Podsumowanie interdyscyplinarne Noble w dziedzinie ekonomii

21 V Podsumowanie interdyscyplinarne Noble w dziedzinie ekonomii

22 V Podsumowanie interdyscyplinarne Noble w dziedzinie ekonomii

23 POLECANA LITERATURA Diamond P., Vartiainen H. (red.), 2007, Behavioral Economics and Its Applications, Princeton and Oxford: Princeton University Press. Frey B., Stutzer A. (red.), 2007, Economics and Psychology. A Promising New Cross-Disciplinary Field, Cambridge, Mass. and London: The MIT Press. Korobkin R.B., Ulen T.S., 2000, Law and Behavioral Science: Removing the Rationality Assumption from Law and Economics, California Law Review 88; str Tyszka T. (red.), 2004, Psychologia ekonomiczna, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Tyszka T., 1997, Psychologia zachowań ludzkich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

24 CIEKAWE ZASOBY INTERNETOWE Center for the Study of Neuroeconomics, GMU Santa Fe Institute (complexity economics) ekonofizyka na PW