OPIS BIBLIOGRAFICZNY W PROGMANIE

Transkrypt

1 SZKOLENIE BIBLIOTECZNO-KOMPUTEROWE REGIONALNYCH PRACOWNI KRAJOZNAWCZYCH POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZEGO WYDAWNICTWO CIĄGŁE OPIS BIBLIOGRAFICZNY W PROGMANIE Wrocław 2018 Opracowanie: Monika A. Rozum

2 OPIS BIBLIOGRAFICZNY to uporządkowany zespół danych o dokumencie służących do jego identyfikacji, z reguły przejętych z opisywanego dokumentu w niezmienionej postaci oraz informacji uzupełniających i interpretujących dane. NORMA OPISU BIBLIOGRAFICZNEGO Przy katalogowaniu różnorodnych typów dokumentów ważne jest stosowanie ujednoliconych zasad określania jednostki opisu odrębnie dla każdego typu oraz wyznaczenie podstawowych źródeł danych. PN-N PN-82/N Postanowienia ogólne 0 PN-82/N Książki 0 PN-N Wydawnictwa ciągłe Norma ma budowę arkuszową. Arkusz 00 zawiera postanowienia ogólne. Następne arkusze dotyczą poszczególnych typów dokumentów. 0 PN-87/N Dokumenty normalizacyjne 0 PN-83/N Druki muzyczne 0 PN-85/N Dokumenty dźwiękowe 0 PN-N Stare druki 0 PN-91/N Dokumenty techniczno-handlowe 0 PN-N Filmy 0 PN-N Dokumenty elektroniczne 2

3 OPIS BIBLIOGRAFICZNY WYDAWNICTWO CIĄGŁE Wydawnictwem ciągłym jest wydawnictwo o nieprzewidzianym z góry zakończeniu, ukazujące się w określonych lub nieokreślonych odstępach czasu (zeszyt, numer, tom, rocznik), opatrzone wspólnym tytułem i na ogół oznaczone numerycznie i/lub chronologicznie. Jednostką opisu bibliograficznego wydawnictwa ciągłego jest: całość wydawnictwa ukazującego się na bieżąco (ciąg otwarty), całość wydawnictwa, które przestało się ukazywać (ciąg zamknięty), określony ciąg zeszytów, pojedynczy zeszyt wydawnictwa ciągłego, dokument niesamoistny wydawniczo (np. artykuł, recenzja, reportaż). Podstawą opisu bibliograficznego wydawnictwa ciągłego jest pierwszy zeszyt wydawnictwa ciągłego wliczony w ciąg numeracji lub pierwszy zeszyt spośród określonego ciągu zeszytów. 3

4 Podstawowym źródłem danych przy sporządzaniu opisu wydawnictwa ciągłego jest główna strona tytułowa. Jeżeli brak głównej strony tytułowej to: okładka, nagłówek, metryka wydawnicza, inne części zeszytu: wstęp, spis treści, załączniki, bibliografie itp. Numer Nazwa strefy Elementy opisu Podstawowe źródło danych strefy 1 Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności Tytuł właściwy Dodatek do tytułu Główna strona tytułowa lub jej substytut (okładka, nagłówek, metryka wydawnicza) Pierwsze oznaczenie odpowiedzialności 2 Strefa wydania Oznaczenie wydania Jw. 3 Strefa numeracji Numeracja zeszytu(ów) Jw., grzbiet zeszytu, obwoluta 4 Strefa adresu Pierwsze miejsce wydania Jw. wydawniczego Nazwa wydawcy Data wydania 7 Strefa uwag Uwagi Jakiekolwiek źródła 8 Strefa ISSN ISSN Jw. 4

5 W PROGMANIE w opracowaniu katalogowym czasopism zaleca się podawać, jako jednostkę opisu całość wydawnictwa ciągłego lub określony ciąg zeszytów, zaś pojedynczy zeszyt wydawnictwa ciągłego należy rejestrować tylko w Akcesji czasopism. Przyjmuje się za jednostkę inwentarzową jednostkę oprawną (najczęściej rocznik, rzadziej półrocznik itp.). 5

6 Akcesja Czasopism Akcesja czasopism to samodzielna funkcja dostępna w module Gromadzenia i opracowania. Służy ona rejestrowaniu wpływów poszczególnych egzemplarzy prenumerowanych przez bibliotekę czasopism. Funkcja ta pozwala, poprzez systematyczną ewidencję wpływów, na automatyczne przejmowanie pełnej informacji o zasobie (jedn. inwentarzowa, zakres części, numerów, wykaz braków) do zdefiniowanego opisu katalogowego konkretnego czasopisma 6

7 W celu zakcesjonowania wpływu egzemplarza czasopisma niezbędny jest wybór konkretnego tytułu czasopisma z listy znajdującej się w górnym oknie, a następnie uzupełnienie informacji o numerze, roczniku, dacie wpłynięcia, a także jego części. Program sam podpowiada jaki w kolejności akcesyjnej powinien być rok, kolejny numer oraz wskazuje datę bieżącą. Jednak przy stwierdzeniu różnic (np. spowodowanych brakiem wpłynięcia do biblioteki kolejnego numeru czasopisma a rejestracją następnego) w zakresie wszystkich proponowanych oznaczeń można dokonać stosowych korekt zgodnych ze stanem faktycznym. 7

8 Prefiks w oznaczeniu numeracji jest niczym innym jak słowną postacią numeru, zeszytu, który określany powinien być za pomocą powszechnie przyjętych skrótów (np. numer nr). Surfiks służy oznaczaniu numeracji łączonej (np. 2/3). W jego polu wpisujemy jedynie numer występujący po sleszu, dzięki czemu program może prawidłowo sortować i przechowywać tego typu dane. 8

9 Ewidencjonowanie katalogu odbywa się poprzez wypełnienie wszystkich 9 zakładek w module Katalogowanie. Zakładka Podstawowe wymaga podania typu dokumentu oraz jednostki opisu dane po uzupełnieniu należy zapisać klikając na przycisku funkcyjnym OK. Pozostałe pola (daty wprowadzenia i ostatniej modyfikacji opisu oraz znacznik importu) są wypełniane automatycznie. 9

10 STREFA TYTUŁU Podstawowym źródłem danych uzyskania tych wiadomości jest strona tytułowa, jej substytut, okładka bądź nagłówek. Tytuł właściwy podaje się go w formie, w jakiej występuje z zachowaniem ortografii języka, w jakim jest podany tytuł i zgodnie z zasadami interpunkcji języka polskiego, Dodatek do tytułu - podtytuł, wyjaśnienie charakteru wydawnictwa, pierwszy wyraz dodatku pisze się małą literą (z wyjątkiem nazw własnych). Jeżeli znajduje się kilka dodatków należy je podać w takiej kolejności, w jakiej występują. 10

11 STREFA OZNACZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI Podstawowym źródłem danych uzyskania tych wiadomości jest strona tytułowa, jej substytut, okładka bądź metryka wydawnicza. Oznaczenie odpowiedzialności nazwa ciała zbiorowego i osób odpowiedzialnych za zawartość czasopisma (np. red. nacz.). W pierwszej kolejności wymienia się wydawcę indywidualnego lub zbiorowego, po wydawcy wymienia się nazwisko redaktora głównego. Jeżeli nazwa ciała zbiorowego jest wymieniona w tytule lub dodatku, nie należy jej powtarzać w oznaczeniu odpowiedzialności. 11

12 STREFA WYDANIA Zawiera dane o miejscu (miejscach) wydania, wydawcy (wydawcach) oraz dacie wydania, a także miejscu druku, drukarni oraz dacie druku w wypadku braku lub niepełnych informacji podstawowych. Przy opisie wydawnictwa ukazującego się na bieżąco - pierwszy zeszyt wydawnictwa, Przy opisie wydawnictwa ciągłego, które przestało się ukazywać - pierwszy i ostatni zeszyt wydawnictwa, Przy opisie pojedynczego zeszytu - zeszyt, który opisujemy. 12

13 STREFA NUMERACJI Przy opisie wydawnictwa ukazującego się na bieżąco - pierwszy zeszyt wydawnictwa Przy opisie wydawnictwa ciągłego, które przestało się ukazywać - pierwszy i ostatni zeszyt wydawnictwa, np.: Nr 1 - Nr 243. Przy opisie pojedynczego zeszytu - zeszyt, który opisujemy. 13

14 STREFA OPISU FIZYCZNEGO i STREFA SERII Przy opisie całości wydawnictwa ciągłego te strefy pomijamy, podając ew. format czasopisma. Opisując pojedynczy zeszyt strefę opisu fizycznego uzupełniamy. 14

15 STREFA ISSN i STREFA UWAG ISSN Międzynarodowy Znormalizowany Numer Wydawnictwa Ciągłego Uwagi podaje się w kolejności: 1. Uwagi dotyczące opisu bibliograficznego jako całości, 2. Uwagi dotyczące poszczególnych stref opisu bibliograficznego, tu podaje się wg. kolejności stref, których dotyczą lub według ważności poszczególnych uwag. 15

16 1. Uwagi dotyczące opisu bibliograficznego jako całości: Określenie częstotliwości. Tyg. Uwaga o zeszycie stanowiącym podstawę opisu. Opis na podst.: nr 516 Źródło tytułu właściwego. Tyt. nagł. Informacje o języku wydawnictwa. Streszcz. ang., ros.. Tekst równoległy ang. pol. STREFA UWAG Uwagi dotyczące zawartości. Zawiera dodatki: Eksport-Import, Polityka Mieszkaniowa.. Od Vol. 21 (1970) do Vol. 39 (1988) dodatek: Postępy Fizjologii. Uwagi dotyczące związków opisywanego wydawnictwa z innymi wydawnictwami. Poprz.: Biuletyn Informacyjny Przemysłu Obrabiarkowego.. Wchłonięte przez Roczniki Gdańskie.. Dod. Do Życia Warszawy = ISSN

17 STREFA UWAG 2. Uwagi dotyczące poszczególnych stref opisu bibliograficznego Uwagi dotyczące strefy tytułu i oznaczenia odpowiedzialności. Tyt. okł. i w żywej paginie: Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach. (odmiana tytułu właściwego występująca poza stroną tytułową). Od nr5/6 podtyt.: pismo Polskiego Związku Zielarskiego. Od t. 36 (1991): / Instytut Archeologii i Etnologii. Uwagi dotyczące strefy wydania. Kumulacja mies., kwart. Uwagi dotyczące strefy numeracji. R.7-11 nie ukazały się 17

18 HASŁA Elementem jednoznacznie identyfikującym dokument jest jego hasło, czyli wyrażenie (wyraz) w sformalizowanej postaci, służące do porządkowania zbiorów informacji o dokumentach. Czynność tworzenia haseł polega na zapoznaniu się z treścią opracowywanej pozycji, ustaleniu jej tematu (bądź tematów), a następnie nadaniu dokumentowi jednego lub kilku haseł przedmiotowych. 18

19 Hasło przedmiotowe to zdanie języka haseł przedmiotowych, które wyraża przedmiot dokumentu (treść) oraz jego cechy. Język Haseł Przedmiotowych to język informacyjno-wyszukiwawczy, którego słownictwo tworzą tematy z dopowiedzeniami i określniki, a jego gramatyką są zasady budowy haseł przedmiotowych. Wyróżnia się trzy rodzaje tematów: Tematy rzeczowe (przedmiotowe), czyli nazwy rzeczy bądź zjawisk; szczególnym przypadkiem tematów rzeczowych są tematy jednostkowe (indywidualne), którymi mogą być nazwy własne osób, nazwy geograficzne, nazwy wydarzeń historycznych, instytucji i organizacji, np.: Kościuszko Tadeusz, Biblioteka Narodowa, Tatry. Tematy klasowe, które są nazwami dziedzin wiedzy lub działalności praktycznej, np.: Bibliotekoznawstwo, Marketing turystyczny. Tematy formalne, będące nazwami formy piśmienniczej lub wydawniczej jednostki tematowej, np.: Encyklopedie, Słowniki. 19

20 Określniki są drugą kategorią języka haseł przedmiotowych. Charakteryzują one bliżej temat, uściślają go, a także stanowią czynnik porządkujący opisy w katalogu. Pozwalają też na zastępowanie w sposób sztuczny naturalnych haseł wielowyrazowych przez hasła bliższe językowi konkretnego katalogu. Typy określników: Określniki rzeczowe, wskazujące punkt widzenia, z którego rozpatrywany jest przedmiot dokumentu, np. Sztuka polska historia Turystyka statystyka Określniki lokalizujące, umieszczające przedmiot w czasie (określnik chronologiczny) i przestrzeni (określnik geograficzny), np. Biblioteki Warszawa 19 w. Turystyka historia Polska 21 w. Określniki formalne, oznaczające formę piśmienniczą lub wydawniczą charakteryzowanego dokumentu, np.: Turystyka materiały konferencyjne Marketing turystyczny podręczniki akademickie Określniki jednostkowe, występujące głównie przy tematach jednostkowych, określające część jakiejś całości, np.: Kraków Wawel Mickiewicz Adam Pan Tadeusz 20

21 Hasło przedmiotowe może mieć postać: samego tematu (hasło proste), np.: Krajoznawstwo Turystyka rowerowa Turystyka dziecięca NIE UŻYWAJ: Turystyka dzieci Ekoturystyka NIE UŻYWAJ: Turystyka ekologiczna Przewodnicy górscy ew. tematy szersze: Turystyka górska lub Przewodnicy turystyczni NIE UŻYWAJ: Przewodnicy turystyczni górscy tematu z dopowiedzeniem (hasło proste), np.: Krutynia (dorzecze) Suwałki (woj. podlaskie) tematu z określnikiem / określnikami (hasło rozwinięte), np.: Turystyka historia Polska Oświata prawo Polska stan na 2008 r. poradnik Turystyka imprezy organizacja Polska 21 w. Krajoznawstwo organizacje konkursy Polska Budowa haseł przedmiotowych rozwiniętych jest wg poniższego schematu: Temat (dopowiedzenie) określniki rzeczowe określnik geograficzny określnik chronologiczny określnik formalny 21

22 WYSZUKIWANIE HASEŁ PRZEDMIOTOWYCH Słownik języka haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej 22

23 WYSZUKIWANIE HASEŁ PRZEDMIOTOWYCH Katalog komputerowy Biblioteki Narodowej 23

24 Informacje dodatkowe 1. Język dokumentu 2. Siglum instytucji 3. MARC 24

25 25

26 EGZEMPLARZE Z poziomu Katalogowania wydawnictw ciągłych można dokonać przejęcia zbiorczych danych akcesyjnych. 26

27 27

28 28

29 PRZYPOMNIENIE! Prosimy w zakładce egzemplarze dokładnie uzupełniać następujące pola: data, typ wpływu, nr akcesji. Dodatkowo prosimy w zakładce egzemplarze w rubryce Uwagi o zaznaczenie zakupów dokonanych ze środków budżetowych Zarządu Głównego PTTK. Jest to niezbędne do rozliczeń! 29

30 WYSZUKIWANIE W KATALOGU 30

31 Strona WWW 31

32 ZMIANA TYTUŁU WYDAWNICTWA CIĄGŁEGO Istotną sprawą jest sposób postępowania z czasopismami, które zmieniły swój tytuł pierwotny. Bibliotekarz w różny sposób rejestruje owe zmiany, m. in. informuje w Uwagach o zmianie tytułu, a odsyłaczem szczegółowym kieruje czytelnika do tytułu pierwotnego. Gdy nastąpiła istotna zmiana tytułu, wyodrębnia się kolejną jednostkę opisu, a co za tym idzie, tworzy się kolejny rekord bibliograficzny traktując czasopismo o zmienionym tytule, jako odrębną jednostkę katalogową. Sporządza się oddzielną kartę główną dla nowego tytułu, podając w Uwagach poprzedni tytuł i datę zmiany. Podstawą opisu jest pierwszy zeszyt wydawnictwa ciągłego wliczony w ciąg numeracji lub pierwszy zeszyt spośród określonego ciągu zeszytów, np. po całkowitej zmianie tytułu. Podstawą identyfikacji musi być numeracja, nie data publikacji. Jeżeli biblioteka go nie posiada, dane należy przejmować z pierwszego dostępnego zeszytu, nie przewiduje się bowiem przejmowania ich spoza opisywanego wydawnictwa. 32

33 Jeżeli czasopismo przestaje się ukazywać wprowadza się rok wydania ostatniego rocznika np Wzór opisu karty tytułowej dla czasopisma, które przestało się ukazywać TYTUŁ Sygnatura Tytuł właściwy : dodatek do tytułu / pierwsze oznaczenie odpowiedzialności. Oznaczenie wydania. Numeracja pierwszego zeszytu numeracja ostatniego zeszytu. Pierwsze miejsce wydania : nazwa wydawcy, data wydania pierwszego zeszytu - data wydania ostatniego zeszytu. Uwagi. ISSN Klasyfikacja 33

34 Wzór opisu karty tytułowej dla czasopisma ukazującego się bieżąco TYTUŁ Sygnatura Tytuł właściwy : dodatek do tytułu / pierwsze oznaczenie odpowiedzialności. Oznaczenie wydania. Numeracja pierwszego zeszytu (jeżeli podstawą opisu jest pierwszy zeszyt). Pierwsze miejsce wydania : nazwa wydawcy, data wydania pierwszego zeszytu. Uwagi. ISSN Klasyfikacja 34

35 WĘDRODNIK kwartalnik RPK PTTK w Łodzi (HASŁA DODATKOWE) 35

36 OPIS BIBLIOGRAFICZNY WYDAWNICTWA CIĄGŁEGO jednostka opisu POJEDYŃCZY ZESZYT Jeśli dostaliśmy do biblioteki jeden rocznik lub numer, zeszyt czasopisma, w którym jest interesujący nas artykuł, a nie planujemy gromadzić w księgozbiorze całego zasobu tego periodyku możemy zaprzychodować tylko ten jeden numer, rocznik. 36

37 37

38 38

39 Przy opisie pojedynczego zeszytu, rocznika UZUPEŁNIAMY strefę opisu fizycznego! W strefie uwag zamieszczamy tylko UWAGI dotyczące opisywanego numeru, rocznika. 39

40 40

41 41

42 Jeśli decydujemy się każdy rocznik opisywać w katalogu jako oddzielny dokument, np. poprzez kopiowanie, pamiętajmy aby w poszczególnych strefach opisu zmieniać informacje dotyczące opisywanego rocznika. 42

43 WYDAWNICTWO CIĄGŁE posiadające nr ISBN i ISSN można opracować zarówno jako książkę wielotomową oraz jako czasopismo. 43

44 Płaj - opis bibliograficzny książki wielotomowej (opis jednego tomu) Płaj - opis bibliograficzny wydawnictwa ciągłego 44

45 Do rejestrowania dokumentów niesamoistnych wydawniczo służy KARTOTEKA ZAGADNIENIOWA 45

46 Kartoteka zagadnieniowa to moduł do ewidencjonowania, odrębnie od katalogu głównego, zagadnień dotyczących następujących typów dokumentów: artykuł w czasopiśmie, recenzja w czasopiśmie, rozdział (fr.) w książce, odrębna praca w książce, dowolny materiał biblioteczny. Aby zaimportować dane z katalogu należy kliknąć na ikonę Pobierz dane z katalogu. W nowym oknie należy wybrać, za pomocą filtrów wyszukiwawczych, opis bibliograficzny, który zostanie zaimportowany do katalogu. Praca w kartotece zagadnieniowej odbywa się analogicznie jak zapis księgozbioru głównego, polega na wypełnieniu odpowiednich pól okna informacjami w zakładce Opis i zakładce Hasła. Żeby wprowadzić artykuł klikamy Nowy i w zależności od wybranego typu dokumentu będą do wypełnienia właściwe dla niego pola. 46

47 ARTYKUŁ W CZASOPIŚMIE RECENZJA W CZASOPIŚMIE 47

48 ROZDZIAŁ (FR.) W KSIĄŻCE ODRĘBNA PRACA W KSIĄŻCE 48

49 49

50 WYSZUKIWANIE W KARTOTECE ZAGADNIENIOWEJ Wyszukiwanie pozycji zaewidencjonowanych w kartotece zagadnieniowej odbywa się analogicznie jak wyszukiwanie w katalogu bibliograficznym. Istnieje możliwość wydruku listy wyświetlonych dokumentów oraz dodania do zestawienia bibliograficznego. 50

51 EKSPORT (do pliku) oraz IMPORT (z pliku) Zakładka zatytułowana Eksport pozwala na wyeksportowanie istniejących w katalogu programu opisów bibliograficznych do pliku w formacie MARC21, który z kolei może stać się źródłem importu dla innego użytkownika systemu Progman Biblioteka lub innego programu bibliotecznego, który umożliwia import opisów z MARC21. 51

52 Aby wykonać eksport opisów katalogowych należy: wybrać zakładkę Eksport, kliknąć przycisk Wybierz, wpisać lub wybrać nazwę pliku, do którego mają zostać wyeksportowane opisy bibliograficzne. Program wyświetli wówczas nazwę wybranego pliku oraz ilość rekordów (opisów) jaka zostanie wyeksportowana zgodnie z aktualnym kryterium. ustalić opcje eksportu: Opcja Uporządkuj według pozwala uporządkować eksportowane opisy według jednego z kryteriów dostępnych z listy rozwijanej. 52

53 Opcja Nadpisz zaznaczenie tej opcji powoduje, że dotychczasowa zawartość wybranego do eksportu pliku (o ile plik ten już istnieje i nie jest pusty) zostanie utracona i zastąpiona nowo eksportowanymi danymi. Jeśli opcja ta nie jest zaznaczona nowo eksportowane dane zostaną dopisane do dotychczasowej zawartości pliku. Należy również ustalić, które opisy mają być wyeksportowane: wszystkie istniejące opisy, wszystkie, dla których istnieją jakieś egzemplarze, zawartość wybranej księgi inwentarzowej (księgę wybiera się z listy rozwijanej obok, są eksportowane tylko opisy, dla których istnieją egzemplarze w wybranej księdze), tylko opisujące dokumenty typu (typ dokumentu wybiera się z listy rozwijanej obok). Po kliknięciu przycisku Eksportuj program zaczyna zapisywać rekordy we wskazanym wcześniej pliku. 53

54 Import z pliku przesłanego nam z innej pracowni krajoznawczej wygląda analogiczne jak import opisów bibliograficznych z KARO, z tą różnicą, że tu w jednym pliku dostajemy wiele rekordów do zaimportowania. 54

55 IMPORTUJĄC do zborów z otrzymanego pliku.usm możemy dodawać KOLEJNO wszystkie lub tylko wybrane gotowe opisy bibliograficzne. 55