Prof. dr hab. Anna Miechówka. Faza stała gleby

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Prof. dr hab. Anna Miechówka. Faza stała gleby"

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Anna Miechówka Faza stała gleby

2 Gleba jako układ trójfazowy Gleba składa się z fazy: - stałej cząstek mineralnych, organicznych i mineralnoorganicznych o dużym stopniu dyspersji, - ciekłej roztworu glebowego, - gazowej na którą składa się powietrze glebowe. za: Joanna Kośmider

3 Składniki mineralne Mineralna część gleby zbudowana jest najczęściej z: krzemianów kwarc, opal, chalcedon, glinokrzemianów pierwotnych ortoklaz, glinokrzemianów wtórnych - minerały ilaste, tlenków glinu, tlenków żelaza, Faza stała gleby Składniki mineralne gleby to okruchy skały macierzystej oraz minerały charakteryzujące się różną wielkością i kształtem. węglanów kalcyt, dolomit.

4 Minerały ilaste Są uwodnionymi glinokrzemianami Al, Mg i Fe, należącymi do krzemianów warstwowych. Zbudowane są z szeregu warstw ułożonych równolegle względem siebie. W warstwie krzemowej atomy tlenu i krzemu tworzą czworościany - tedraedry, zaś w warstwie metalo-tleno-wodorotlenowej - ośmiościany oktaedry.

5 Minerały ilaste W zależności od wzajemnego układu warstw tetraedrów i oktaedrów mogą one należeć do krzemianów: Dwuwarstwowych o typie budowy 1:1, gdzie warstwa oktaedrów jest trwale i jednostronnie połączona z warstwą tetraedrów (kaolinit). WARSTWA Al Si Si Al Si Al PAKIET

6 Trójwarstwowych o typie budowy 2:1, gdzie warstwa oktaedrów zamknięta jest między dwoma warstwami tetraedrów zwróconych do siebie wierzchołkami (montmorylonit, illit). WARSTWA AGREGAT PAKIETÓW Si Al Si Si Al Si PAKIET Odległość między pakietami w montmorylonicie wynosi od 0,96 do 2,14 nm

7 Źródła ujemnego ładunku elektrycznego: 1. Nienasycone wartościowości na krawędziach warstw krzemowo-glinowych i zewnętrznych powierzchniach płaszczyzn minerałów. Jeżeli odczyn zmienia się w kierunku zasadowego wówczas jony wodoru dysocjują, a powierzchnia koloidu uzyskuje ładunki ujemne, których nośnikiem jest tlen. Są to ładunki zmienne - ponieważ zmieniają się w zależności od odczynu. H + O O Al 2 Si O H + Al 2 Si O O O H +

8 2. Wewnątrzwarstwowa wymiana w kryształach minerałów Polega ona na wymianie jednego atomu w warstwie glinowej lub krzemowej na atom innego pierwiastka. Jeżeli atomy są różnej wartościowości np. III wartościowy glin podstawia IV wartościowy krzem wówczas na powierzchniach wewnętrznych minerałów pojawiają się nienasycone ładunki ujemne. Są one niezależne od ph nazywają się ładunkami trwałymi Al +++ O -- Si ++++ O -- O -- Al +++ O -- Si ++++

9 Wybrane właściwości fizykochemiczne minerałów ilastych i próchnicy (według Greenlanda i Hayesa i in. zmienione) Kaolinit Montmorylonit Illit Próchnica Wielkość cząstek µm 0,1-5,0 0,01-1,0 0,1-2,0 - Pojemność sorpcyjna mmol(+) kg Wielkość przestrzeni międzypakietowej w nm 0,28 0,96-2,14 1,0 - Powierzchnia właściwa m 2 g

10 FUNKCJE MINERAŁÓW ILASTYCH W GLEBIE I. Wpływ na właściwości fizyczne: Skład uziarnienia Typ i rodzaj struktury Porowatość Gęstość objętościową Przepuszczalność Zdolność pęcznienia gleb Zwięzłość i plastyczność II. Wpływ na retencje wodną III. Wpływ na właściwości sorpcyjne, oraz zdolności buforowe IV. Wpływ na procesy pedogeniczne

11 M A T E R I A O R G A N I C Z N A Ż Y W A (edafon) M A R T W A (szczątki roślinne i zwierzęce w różnych r stadiach rozkładu) Mineralizacja Humifikacja G N I C I E warunki beztlenowe (CO 2, H 2 O, CH 4, NH 3, H 2 S i in.) B U T W I E N I E warunki tlenowe ( CO 2, H 2 O, NO 3, PO4-3, SO -2 4 i in.) P R O D U K T Y H U M I F I K A C J I (Kwasy huminowe i fulwowe, huminy)

12 W procesach przemian substancji organicznej wyróżnia się dwa kierunki: mineralizację (butwienie lub gnicie) - rozkład połączony z wytworzeniem prostych związków mineralnych, takich jak: CO 2, H 2 O, NH 3 oraz jonów (Ca 2+, K +, SO 4 2-, HPO 4 2- itp.). humifikację - rozkład połączony z resyntezą związków próchnicznych charakterystycznych dla poszczególnych gleb. Przyjmuje się, że od 3/4 do 4/5 substancji organicznej ulega procesom mineralizacji, natomiast tylko 1/4 do 1/5 przekształca się w związki próchniczne.

13 Materia organiczna gleb składa się z: rozdrobnionych, ale nie rozłożonych, części organicznych < 2 mm, częściowo rozłożonych resztek roślinnych, humusu (próchnicy) w postaci koloidalnej produkt humifikacji, mikroorganizmów glebowych, produktów pośrednich powstałych w procesach życiowych mikroorganizmów oraz ich rozkładu.

14 Próchnicę tworzą wysokocząsteczkowe związki o mało rozpoznanej budowie, które można wyekstrahować 0,1M roztworem NaOH. Są one dzielone na: Kwasy huminowe - frakcja związków próchnicznych o barwie ciemnobrązowej do czarnej, które mogą być ekstrahowane z gleby za pomocą alkalicznych rozpuszczalników (NaOH). Są nierozpuszczalne w wodzie w warunkach kwaśnych (ph<2) i dlatego ulegają strąceniu po zakwaszeniu roztworu. Kwasy fulwowe - frakcja związków próchnicznych o barwie żółtej do żółtobrązowej, rozpuszczalnych w wodzie w całym zakresie ph. Pozostają one w roztworze po strąceniu kwasów huminowych w wyniku zakwaszenia roztworu. Huminy - frakcja związków próchnicznych o barwie czarnej, nierozpuszczalna w wodzie, zasadach i kwasach.

15 Schemat budowy cząsteczki związku humusowego (Scheffer, Urlich 1960) grupa funkcyjna jądro aromatyczne mostek łączący pojedyncze cząsteczki

16 Najważniejsze grupy funkcyjne to : hydroksylowe karboksylowe OH OH fenoli alkoholi metaksylowe chinonowe

17 Przyjmuje się, że kwasy huminowe są polimerami składającymi się z rdzenia aromatycznego, który jest połączony wiązaniami z aminokwasami, cukrami, peptydami, alifatycznymi kwasami i innymi składnikami o budowie alifatycznej. Rdzeń składa się z pierścieni aromatycznych typu fenoli lub związków zawierających azot w postaci cyklicznej (indol, pirymidyna i inne).

18 Model struktury kwasu fulwowego z aromatycznymi i alifatycznymi strukturami, z dużą ilością grup funkcyjnych zawierających tlen

19 KH KF KH KF Gleba łąkowa Gleba leśna Udział kwasów humusowych w glebach łąkowych i leśnych [Stevenson 1982]

20 Na zawartość próchnicy mają wpływ następujące czynniki (Kowaliński 1993): jakość i ilość związków organicznych, które dostają się do gleb, tempo humifikacji związków organicznych, warunkowane m.in. aktywnością biologiczną gleb, tempo mineralizacji próchnicy zawartej w glebach, właściwości fizyczne, fizykochemiczne i chemiczne gleby, ilość i jakość zawartych w glebie związków mineralnych.

21 Odróżnienie gleb organicznych od mineralnych

22 GLEBY ORGANICZNE >10 cm >40 cm miąższość utworów organicznych 40 cm, z wyjątkiem gleb wytworzonych na skałach litych 10 cm.

23 POZIOMY ORGANICZNE 1) Poziomy organiczne w glebach bagiennych i pobagiennych, które tworzą: torfy, gytie, muły, mursze Są nasycone wodą w ciągu 30 kumulatywnych dni lub dłużej w roku lub są sztucznie odwodnione i zawierają (poza żywymi korzeniami): a) 18% C org. ( 30% materii organicznej), gdy ich mineralna część gleby zawiera 60% i więcej frakcji ilastej, lub b) 12% C org. ( 20% materii organicznej), gdy mineralna część nie zawiera frakcji ilastej, lub c) od 12 do 18% C org., gdy mineralna część zawiera od 0 do 60% frakcji ilastej; Dolną granicę zawartości węgla organicznego w utworach organicznych można zatem określić następująco: 12% + [( % C organicznego + % frakcji ilastej) x 0,1]; 2) poziomy organiczne w glebach leśnych (ściółki leśne) znacznej miąższości. Nie są nigdy nasycone wodą dłużej niż kilka dni (< 30 kumulatywnych dni w ciągu roku) i zawierają 20% C org. ( 35% materii organicznej).

24 Gleby organiczne

25

26 Zawartość próchnicy w poziomach akumulacyjnych wybranych gleb mineralnych Polski TYP Rędziny Czarnoziemy Czarne ziemie Gleby brunatne Płowe i płowe zaciekowe RODZAJ, GATUNEK wapienie, dolomity lessy piaski gliny lekkie i średnie glin ciężkich i iłów piaski glina lekka i średnia glina ciężka lessy i inne utwory pyłowe lessy i inne utwory pyłowe glina lekka Zawartość próchnicy [%] 1,5 7,0 1,8 4,0 1,2 4,1 1,2 5,7 2,5 5,6 0,9 2,2 1,1 3,0 1,6 3,7 1,3 2,6 1,0 2,5 1,0 2,6

27 Barwę gleby Strukturę ZNACZENIE PRÓCHNICY I. Wpływ na właściwości fizyczne gleb: Przepuszczalność zawartość próchnicy zmniejsza przepuszczalność gleb lekkich i zwiększa gleb ciężkich. Pojemność wodną zwiększa, ponieważ sama ma wysoką pojemność wodną. W stosunku do swej wagi może zatrzymać 3-5-krotnie więcej wody w formie dostępnej dla roślin. Gęstość gleby wzrost zawartości próchnicy obniża gęstość. Zwięzłość zwiększa zwięzłość gleb lekkich, a zmniejsza gleb ciężkich.

28 II. Wpływ na właściwości fizyko-chemiczne i chemiczne: Wpływ na sorpcję kationów W poziomach powierzchniowych 25 95% ogólnej pojemności wymiennej zależy od materii organicznej, która dzięki grupom funkcyjnym ma zdolność sorpcji wymiennej kationów.

29 Wpływ na buforowość gleby Dzięki próchnicy w glebie utrzymywany jest względnie stały odczyn. Ma ona zdolność buforowania w szerokim zakresie ph. Obniżenie ph roztworu glebowego powoduje zmniejszenie dysocjacji kwaśnych grup funkcyjnych (-COOH i OH), co jest równoznaczne ze zwiększeniem wiązania jonów wodorowych i obniżeniem ich stężenie w roztworze glebowym. Unieruchamianie związków toksycznych Związki próchnicy mają zdolność wiązania metali i pestycydów. Substancję humusowe wchodzące w reakcję z pestycydami zmieniają ich strukturę chemiczną i przyspieszają degradację.

30 Zwiększanie zawartości składników pokarmowych i ich uruchamianie Zawiera zasorbowane kationy wymienne Wiąże w formie organicznej N, P i S Sprzyja uwalnianiu składników pokarmowych z minerałów w procesach wietrzenia Dostarczanie C i energii drobnoustrojom Drobnoustroje rozkładające związki humusowe wykorzystują zgromadzoną w nich energię i węgiel, a także część azotu i składników pokarmowych do własnych procesów metabolicznych.

31 III. Wpływ na procesy pedogeniczne: bielicowanie, płowienie, glejowy, brunatnienia IV. Zahamowanie rozwoju patogenów roślin Stwierdzono, że obecność substancji organicznej przyśpiesza rozwój mikroorganizmów saprofitycznych, które są antagonistami fitopatogenów. V. Ochronne działanie na niektóre związki biologicznie czynne: witaminy, antybiotyki, enzymy, fitohormony, i in. co przedłuża aktywność tych związków w glebie.

Właściwości chemiczne gleby. Do koloidów glebowych zalicza się cząstki, o średnicy mniejszej od (0.002) mm.

Właściwości chemiczne gleby. Do koloidów glebowych zalicza się cząstki, o średnicy mniejszej od (0.002) mm. Właściwości chemiczne gleby Najważniejsze właściwości koloidów warunkuje ich ładunek elektryczny występujący na powierzchni cząsteczek koloidalnych. Większość koloidów glebowych jest ujemnie naładowana.

Bardziej szczegółowo

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (http://www.novapdf.com)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (http://www.novapdf.com) Właściwości chemiczne gleby Do koloidów glebowych zalicza się cząstki, o średnicy mniejszej od 0.001 (0.002) mm. Cząstka koloidalna czyli micela składa się z 3 elementów: polimolekularnego jądra (ultramikron)

Bardziej szczegółowo

Politechnika Gdańska Wydział Chemiczny. Katedra Technologii Chemicznej

Politechnika Gdańska Wydział Chemiczny. Katedra Technologii Chemicznej Politechnika Gdańska Wydział Chemiczny Katedra Technologii Chemicznej Bezpieczeństwo środowiskowe Sorpcyjne właściwości gleb Przygotował: dr inż. Andrzej P. Nowak Gleba, czyli pedosfera, jest naturalnym

Bardziej szczegółowo

PROCESY GLEBOTWÓRCZE EUROPY ŚRODKOWEJ

PROCESY GLEBOTWÓRCZE EUROPY ŚRODKOWEJ PROCESY GLEBOTWÓRCZE EUROPY ŚRODKOWEJ Pojęcie proces glebotwórczy Proces bielicowania Proces brunatnienia Proces płowienia Proces oglejenia Proces bagienny Proces murszenia Proces darniowy PROCES GLEBOTWÓRCZY

Bardziej szczegółowo

GLEBOZNAWSTWO = pedologia - nauka o glebach

GLEBOZNAWSTWO = pedologia - nauka o glebach GLEBY GLEBA - biologicznie czynna, powierzchniowa warstwa litosfery, powstała ze skał pod wpływem abiotycznych i biotycznych czynników środowiska, zdolna zapewnić roślinom wyższym warunki wzrostu i rozwoju.

Bardziej szczegółowo

INNOWACYJNY SPOSÓB WAPNOWANIA PÓL

INNOWACYJNY SPOSÓB WAPNOWANIA PÓL Ekograncali Activ INNOWACYJNY SPOSÓB WAPNOWANIA PÓL Większość gleb użytkowanych w Polsce znajduje się na utworach polodowcowych, bogatych w piaski i iły. Naturalne ph tych utworów jest niskie. Dobór właściwego

Bardziej szczegółowo

Frakcje i grupy granulometryczne- stosowane podziały

Frakcje i grupy granulometryczne- stosowane podziały Frakcje i grupy granulometryczne- stosowane podziały A. Podziały stosowane do 1998 roku: Części szkieletowe > 1 mm Grupa frakcji Podział wg (wymiary w mm): PTG BN-78/9180-11 Frakcja Podfrakcja Kamienie

Bardziej szczegółowo

Księgarnia PWN: Renata Bednarek, Helena Dziadowiec, Urszula Pokojska, Zbigniew Prusinkiewicz Badania ekologiczno-gleboznawcze

Księgarnia PWN: Renata Bednarek, Helena Dziadowiec, Urszula Pokojska, Zbigniew Prusinkiewicz Badania ekologiczno-gleboznawcze Księgarnia PWN: Renata Bednarek, Helena Dziadowiec, Urszula Pokojska, Zbigniew Prusinkiewicz Badania ekologiczno-gleboznawcze CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawowe wiadomości o glebach. Gleby i procesy glebotwórcze

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 8. Oznaczanie sumy zasad i obliczanie pojemności sorpcyjnej gleby 8.1. Wprowadzenie. Faza stała gleby ma zdolność zatrzymywania par, gazów,

Ćwiczenie 8. Oznaczanie sumy zasad i obliczanie pojemności sorpcyjnej gleby 8.1. Wprowadzenie. Faza stała gleby ma zdolność zatrzymywania par, gazów, Ćwiczenie 8. Oznaczanie sumy zasad i obliczanie pojemności sorpcyjnej gleby 8.1. Wprowadzenie. Faza stała gleby ma zdolność zatrzymywania par, gazów, drobnych zawiesin, molekuł i jonów. Zjawisko to nazywamy

Bardziej szczegółowo

UKŁADY DYSPERSYJNE GLEB KOLOIDY GLEBOWE

UKŁADY DYSPERSYJNE GLEB KOLOIDY GLEBOWE 25 25 5 50 UKŁADY DYSPERSYJNE GLEB KOLOIDY GLEBOWE Faza stała związki mineralne, minerały pierwotne - minerały wtórne Faza płynna wodne roztwory rzeczywiste i koloidalne o zmiennym składzie jakościowym

Bardziej szczegółowo

Gleboznawstwo i geomorfologia

Gleboznawstwo i geomorfologia Gleboznawstwo i geomorfologia Wykład dla studentów ochrony środowiska I rok...nie ma życia bez gleby, ani gleby bez życia Stanisław Miklaszewski (1907) Gleboznawstwo i geomorfologia WYKŁAD 6: FAZA STAŁA

Bardziej szczegółowo

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie

Bardziej szczegółowo

SKUTKI SUSZY W GLEBIE

SKUTKI SUSZY W GLEBIE SKUTKI SUSZY W GLEBIE Zakrzów, 20 lutego 2019 r. dr hab. inż. Marek Ryczek, prof. UR atmosferyczna glebowa (rolnicza) hydrologiczna rośliny wilgotność gleba zwięzłość struktura gruzełkowata zasolenie mikroorganizmy

Bardziej szczegółowo

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M) Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.

Bardziej szczegółowo

AtriGran szybko i bezpiecznie podnosi ph gleby. AtriGran błyskawicznie udostępnia wapń. AtriGran usprawnia pobieranie makroskładników z gleby

AtriGran szybko i bezpiecznie podnosi ph gleby. AtriGran błyskawicznie udostępnia wapń. AtriGran usprawnia pobieranie makroskładników z gleby AtriGran szybko i bezpiecznie podnosi ph gleby Produkt wytworzony z surowca pochodzącego z młodego, unikatowego w Europie złoża do produkcji wapna nawozowego. Porowatość surowca dająca ogromną powierzchnię

Bardziej szczegółowo

PROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH

PROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH PROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH Ekosystemy lądowe Ekosystemy wodne Ekosystemy lądowe Ekosystemy wilgotne Ekosystemy wodne Ekosystemy lądowe Ekosystemy wilgotne Ekosystemy wodne skała macierzysta Wietrzenie

Bardziej szczegółowo

Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A.

Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A. Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A. 1. Atomy to: A- niepodzielne cząstki pierwiastka B- ujemne cząstki materii C- dodatnie cząstki materii D- najmniejsze cząstki pierwiastka, zachowujące jego

Bardziej szczegółowo

Ważniejsze składniki mineralne - Minerały ilaste, tlenki żelaza oraz węglany

Ważniejsze składniki mineralne - Minerały ilaste, tlenki żelaza oraz węglany Opracował dr inż. Cezary Kaźmierowski (UAM) i mgr M. Hahnel (KGiR WMiI UP w Poznaniu) 1 Ważniejsze składniki mineralne - Minerały ilaste, tlenki żelaza oraz węglany W skorupie ziemskiej występuje ponad

Bardziej szczegółowo

OCHRONA I REKULTYWACJA GLEB PROCESY GLEBOWE INŻYNIERIA ŚRODOWISKA WBAIS, UZ

OCHRONA I REKULTYWACJA GLEB PROCESY GLEBOWE INŻYNIERIA ŚRODOWISKA WBAIS, UZ PROCESY GLEBOWE WPROWADZENIE proces akumulacji biologicznej i przekształcenia materii organicznej butwienie, gnicie mineralizacja, humifikacja proces murszenia proces brunatnienia proces wymywania składników

Bardziej szczegółowo

CZĘŚĆ A TLEN PRZYJACIEL CZY WRÓG

CZĘŚĆ A TLEN PRZYJACIEL CZY WRÓG Spis treści Wstęp... 13 CZĘŚĆ A TLEN PRZYJACIEL CZY WRÓG 1. Atmosfera a działalność ludzi... 17 1.1. Warstwowa budowa atmosfery... 17 1.2. Zanieczyszczenie i degradacja atmosfery... 19 1.3. Przemiany chemiczne

Bardziej szczegółowo

Beata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ

Beata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ Beata Mendak fakultety z chemii II tura Test rozwiązywany na zajęciach wymaga powtórzenia stężenia procentowego i rozpuszczalności. Podaję również pytania do naszej zaplanowanej wcześniej MEGA POWTÓRKI

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie

Bardziej szczegółowo

Materia organiczna jako wskaźnik jakości gleb. Radosław Kaczyński

Materia organiczna jako wskaźnik jakości gleb. Radosław Kaczyński Materia organiczna jako wskaźnik jakości gleb Radosław Kaczyński Zagrożenie gleb wymienione w Dyrektywie Glebowej Spadek zawartości materii organicznej w glebie (SOM) został określony w strategii UE w

Bardziej szczegółowo

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Pierwiastki, nazewnictwo i symbole. Budowa atomu, izotopy. Przemiany promieniotwórcze, okres półtrwania. Układ okresowy. Właściwości pierwiastków a ich położenie w

Bardziej szczegółowo

Geopolimery z tufu wulkanicznego. dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach

Geopolimery z tufu wulkanicznego. dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach Geopolimery z tufu wulkanicznego dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach Tuf wulkaniczny skład i właściwości Tuf wulkaniczny jest to porowata skała należąca do skał okruchowych, składająca

Bardziej szczegółowo

Część I. TEST WYBORU 18 punktów

Część I. TEST WYBORU 18 punktów Część I TEST WYBORU 18 punktów Test zawiera zadania, w których podano propozycje czterech odpowiedzi: A), B), C), D). Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa. Prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X. W razie

Bardziej szczegółowo

Kryteria oceniania z chemii kl VII

Kryteria oceniania z chemii kl VII Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co

Bardziej szczegółowo

Geopolimery z tufu wulkanicznego. dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach

Geopolimery z tufu wulkanicznego. dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach Geopolimery z tufu wulkanicznego dr hab. inż. Janusz Mikuła prof. PK mgr inż. Michał Łach Tuf wulkaniczny skład i właściwości Tuf wulkaniczny jest to porowata skała należąca do skał okruchowych, składająca

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 3 WYZNACZANIE ZAWARTOŚCI ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH ORAZ POJEMNOŚCI SORPCYJNEJ

Bardziej szczegółowo

Fizyczne działanie kwasów humusowych: poprawa napowietrzenia (rozluźnienia) gleby. poprawa struktury gleby (gruzełkowatość) zwiększona pojemność wodna

Fizyczne działanie kwasów humusowych: poprawa napowietrzenia (rozluźnienia) gleby. poprawa struktury gleby (gruzełkowatość) zwiększona pojemność wodna Szkolenie Ogrodnicze ProCam Polska Fizyczne działanie kwasów humusowych: poprawa napowietrzenia (rozluźnienia) gleby poprawa struktury gleby (gruzełkowatość) zwiększona pojemność wodna zapobieganie erozji

Bardziej szczegółowo

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019

Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019 Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019 I. Eliminacje szkolne (60 minut, liczba punktów: 30). Wymagania szczegółowe. Cele kształcenia

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 1 OZNACZANIE WYBRANYCH WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH GLEB Chemia Środowiska

Bardziej szczegółowo

KWASY I WODOROTLENKI. 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to:

KWASY I WODOROTLENKI. 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to: KWASY I WODOROTLENKI 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to: 1. kwas siarkowy (IV), kwas siarkowy (VI), kwas azotowy, 2. kwas siarkowy (VI), kwas siarkowy (IV), kwas azotowy (V), 3. kwas siarkowodorowy,

Bardziej szczegółowo

TEST NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM

TEST NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM TEST NA EGZAMIN PPRAWKWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM I. Część pisemna: 1. Które z poniższych stwierdzeń jest fałszywe? a.) Kwasy są to związki chemiczne zbudowane z wodoru i reszty kwasowej.

Bardziej szczegółowo

powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej będąca produktem wietrzenia skał, czyli długotrwałego działania na nie wody, powietrza i temperatury, oraz

powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej będąca produktem wietrzenia skał, czyli długotrwałego działania na nie wody, powietrza i temperatury, oraz powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej będąca produktem wietrzenia skał, czyli długotrwałego działania na nie wody, powietrza i temperatury, oraz działania mikroorganizmów Złożony i długotrwały proces

Bardziej szczegółowo

Substancje o Znaczeniu Biologicznym

Substancje o Znaczeniu Biologicznym Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów

Bardziej szczegółowo

Udział pioerwiastków chemicznych wchodzących w skład gleb

Udział pioerwiastków chemicznych wchodzących w skład gleb Udział pioerwiastków chemicznych wchodzących w skład gleb Udział pierwiastków chemicznych wchodzących w skład gleb Fe Ca Na Mg K H tlen krzem glin zelazo Al O wapń sód Si magnez potas wodór inne Wiązanie

Bardziej szczegółowo

Powierzchniowa warstwa litosfery to pedosfera, czyli gleba. Jest ona kluczową częścią ekosystemów lądowych. Znajdują się tu mineralne składniki

Powierzchniowa warstwa litosfery to pedosfera, czyli gleba. Jest ona kluczową częścią ekosystemów lądowych. Znajdują się tu mineralne składniki Powierzchniowa warstwa litosfery to pedosfera, czyli gleba. Jest ona kluczową częścią ekosystemów lądowych. Znajdują się tu mineralne składniki odżywcze roślin. Następują tu też procesy chemicznego rozkładu

Bardziej szczegółowo

Laboratoryjne badania gruntów i gleb / Elżbieta Myślińska. Wyd. 3. Warszawa, Spis treści. Przedmowa 13

Laboratoryjne badania gruntów i gleb / Elżbieta Myślińska. Wyd. 3. Warszawa, Spis treści. Przedmowa 13 Laboratoryjne badania gruntów i gleb / Elżbieta Myślińska. Wyd. 3. Warszawa, 2016 Spis treści Przedmowa 13 Rozdział I. Klasyfikacje 1. Wprowadzenie 16 2. Klasyfikacja gruntów według polskiej normy (PN-86/B-02480)

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej

Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej 1) Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 2) Roztwory (zadania rachunkowe zbiór zadań Pazdro

Bardziej szczegółowo

CHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE

CHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE WYMAGANIA PODSTAWOWE wskazuje w środowisku substancje chemiczne nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne opisuje podstawowe właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów

Bardziej szczegółowo

Szanowne koleżanki i koledzy nauczyciele chemii!

Szanowne koleżanki i koledzy nauczyciele chemii! Szanowne koleżanki i koledzy nauczyciele chemii! Chciałabym podzielić się z Wami moimi spostrzeżeniami dotyczącymi poziomu wiedzy z chemii uczniów rozpoczynających naukę w Liceum Ogólnokształcącym. Co

Bardziej szczegółowo

Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej

Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej Temat w podręczniku Substancje i ich przemiany 1. Zasady

Bardziej szczegółowo

Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej

Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej Nauczyciel: Marta Zielonka Temat w podręczniku Substancje i ich przemiany 1. Zasady bezpiecznej pracy

Bardziej szczegółowo

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Ekologia martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja Ryszard Laskowski 1/32 Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Duvigneaud i Denayer-De Smet, 1970

Bardziej szczegółowo

Zadanie 3 Zapisz wzory sumaryczne głównych składników przedstawionych skał i minerałów. kalcyt kreda kwarc gips agat

Zadanie 3 Zapisz wzory sumaryczne głównych składników przedstawionych skał i minerałów. kalcyt kreda kwarc gips agat CZĘŚĆ 1 Zadanie 1 Wyjaśnij pojęcia. wapno palone, hydraty, zaprawa gipsowa, zaprawa wapienna, wietrzenie skał, wapno gaszone, próchnica, degradacja gleby, właściwości sorpcyjne gleby, wapno palone, degradacja

Bardziej szczegółowo

Powstawanie żelazianu(vi) sodu przebiega zgodnie z równaniem: Ponieważ termiczny rozkład kwasu borowego(iii) zachodzi zgodnie z równaniem:

Powstawanie żelazianu(vi) sodu przebiega zgodnie z równaniem: Ponieważ termiczny rozkład kwasu borowego(iii) zachodzi zgodnie z równaniem: Zad. 1 Ponieważ reakcja jest egzoenergetyczna (ujemne ciepło reakcji) to wzrost temperatury spowoduje przesunięcie równowagi w lewo, zatem mieszanina przyjmie intensywniejszą barwę. Układ będzie przeciwdziałał

Bardziej szczegółowo

Temat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph

Temat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph Temat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph Dysocjacja elektrolitów W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik S.A. Arrhenius doświadczalnie udowodnił, że substancje

Bardziej szczegółowo

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja Ryszard Laskowski 1 Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Duvigneaud i Denayer-De Smet, 1970 2 Rozmieszczenie

Bardziej szczegółowo

CHEMIA. Treści nauczania- wymagania szczegółowe. Substancje i ich właściwości. Uczeń: Wewnętrzna budowa materii. Uczeń:

CHEMIA. Treści nauczania- wymagania szczegółowe. Substancje i ich właściwości. Uczeń: Wewnętrzna budowa materii. Uczeń: CHEMIA Treści nauczania- wymagania szczegółowe Substancje i ich właściwości. Uczeń: Podaje przykłady zastosować chemii w życiu codziennym Nazywa wybrane szkło i sprzęt laboratoryjny oraz określa jego przeznaczenie

Bardziej szczegółowo

Konkurs Chemiczny dla uczniów szkół podstawowych województwa zachodniopomorskiego w roku szkolnym 2018/2019. Etap wojewódzki

Konkurs Chemiczny dla uczniów szkół podstawowych województwa zachodniopomorskiego w roku szkolnym 2018/2019. Etap wojewódzki Konkurs Chemiczny dla uczniów szkół podstawowych województwa zachodniopomorskiego w roku szkolnym 8/9 Etap wojewódzki Klucz odpowiedzi i schemat punktowania Część I. Test jednokrotnego wyboru z jedną poprawną

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

FIZYCZNE WŁAŚCIWOŚCI GLEB

FIZYCZNE WŁAŚCIWOŚCI GLEB FIZYCZNE WŁAŚCIWOŚCI GLEB Główne składniki gleb substancja mineralna 45% powietrze 25% substancja organiczna 5% woda 25% Trójfazowy układ gleby Faza stała składniki mineralne, składniki organiczne, związki

Bardziej szczegółowo

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (t/ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (t/ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Ekologia martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja Ryszard Laskowski www.eko.uj.edu.pl/laskowski 1/34 Rozmieszczenie materii organicznej (t/ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii 121 160

Bardziej szczegółowo

Testowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego

Testowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego Testowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego Mgr inż. Katarzyna Pikuła 04.11.2011 r. Koszalin Teren badań Powierzchnia: 55,1 ha Objętość: 2395 tys. m 3 Głębokość max.:

Bardziej szczegółowo

Środowiskowe skutki zakwaszenia gleb uprawnych. Witold Grzebisz Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Środowiskowe skutki zakwaszenia gleb uprawnych. Witold Grzebisz Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Środowiskowe skutki zakwaszenia gleb uprawnych Witold Grzebisz Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Tematyka wykładu 1. Zakwaszenie gleb - podłoże zjawiska. 2. Zakwaszanie gleb istota zjawiska. 3. Pierwotne

Bardziej szczegółowo

Geneza, właściwości i przestrzenne zróżnicowanie gleb w Polsce

Geneza, właściwości i przestrzenne zróżnicowanie gleb w Polsce Company LOGO Geneza, właściwości i przestrzenne zróżnicowanie gleb w Polsce Marcin Świtoniak Gleba Gleba - integralny składnik wszystkich ekosystemów lądowych i niektórych płytkowodnych utworzony w powierzchniowych

Bardziej szczegółowo

Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów. 07 marca 2019 r. zawody III stopnia (wojewódzkie) Schemat punktowania zadań

Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów. 07 marca 2019 r. zawody III stopnia (wojewódzkie) Schemat punktowania zadań Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 07 marca 2019 r. zawody III stopnia (wojewódzkie) Schemat punktowania zadań Maksymalna liczba punktów 40. 90% 36 pkt. Uwaga! 1. Wszystkie

Bardziej szczegółowo

Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 16 stycznia 2015 r. zawody II stopnia (rejonowe)

Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 16 stycznia 2015 r. zawody II stopnia (rejonowe) Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 16 stycznia 2015 r. zawody II stopnia (rejonowe) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na drugim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu możesz korzystać

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie II gimnazjum str. 1 Wymagania edukacyjne niezbędne do

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 4 Wstępne przygotowanie próbek gleby do badań oraz ustalenie wybranych właściwości fizykochemicznych. 1. Wstęp

Ćwiczenie 4 Wstępne przygotowanie próbek gleby do badań oraz ustalenie wybranych właściwości fizykochemicznych. 1. Wstęp Pracownia specjalizacyjna I rok OŚ II Ćwiczenie 4 Wstępne przygotowanie próbek gleby do badań oraz ustalenie wybranych właściwości fizykochemicznych 1. Wstęp Gleba jest złożonym, dynamicznym tworem przyrody,

Bardziej szczegółowo

FESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ

FESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ FESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ Agata Ołownia-Sarna 1. Chemia organiczna to chemia związków: a) Węgla, b) Tlenu, c) Azotu. 2. Do związków organicznych zaliczamy: a) Metan, b) Kwas węglowy,

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. II Gimnazjum Rok szkolny 2015/2016 Wewnętrzna budowa materii

Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. II Gimnazjum Rok szkolny 2015/2016 Wewnętrzna budowa materii Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. II Gimnazjum Rok szkolny 2015/2016 Wewnętrzna budowa materii Dopuszczający (K) Dostateczny(P) Dobry(R) Bardzo dobry (D) Celujący (W) Uczeń : - wie,

Bardziej szczegółowo

DLACZEGO NIE POWINNO SIĘ SPRZEDAWAĆ I SPALAĆ SŁOMY. Zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby

DLACZEGO NIE POWINNO SIĘ SPRZEDAWAĆ I SPALAĆ SŁOMY. Zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby DLACZEGO NIE POWINNO SIĘ SPRZEDAWAĆ I SPALAĆ SŁOMY Zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby Substancja organiczna po wprowadzeniu do gleby ulega przetworzeniu i rozkładowi przez

Bardziej szczegółowo

Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek

Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD

OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH WPROWADZENIE Właściwości chemiczne wód występujących w przyrodzie odznaczają się dużym zróżnicowaniem. Zależą one między innymi od budowy geologicznej

Bardziej szczegółowo

Drogi uczniu zostań Mistrzem Chemii!

Drogi uczniu zostań Mistrzem Chemii! Chemia klasa II kwasy Drogi uczniu zostań Mistrzem Chemii! Cała Twoja kariera szkolna zależy tak naprawdę od Ciebie. Jeśli chcesz poszerzyć swoją wiedzę i umiejętności z zakresu chemii lub powtórzyć określoną

Bardziej szczegółowo

Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II

Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II Szczegółowe kryteria oceniania po pierwszym półroczu klasy II: III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących

Bardziej szczegółowo

Sole. 2. Zaznacz reszty kwasowe w poniższych solach oraz wartościowości reszt kwasowych: CaBr 2 Na 2 SO 4

Sole. 2. Zaznacz reszty kwasowe w poniższych solach oraz wartościowości reszt kwasowych: CaBr 2 Na 2 SO 4 Sole 1. Podkreśl poprawne uzupełnienia zdań: Sole to związki, które dysocjują w wodzie na kationy/aniony metali oraz kationy/ aniony reszt kwasowych. W temperaturze pokojowej mają stały/ ciekły stan skupienia

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia. Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I

Zagadnienia. Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I Nr zajęć Data Zagadnienia Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I 9.10.2012. b. określenie liczby cząstek elementarnych na podstawie zapisu A z E, również dla jonów; c. określenie

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII 2013/2014

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII 2013/2014 Uczeń klasy I: WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII 2013/2014 -rozróżnia i nazywa podstawowy sprzęt laboratoryjny -wie co to jest pierwiastek, a co to jest związek chemiczny -wyszukuje w układzie okresowym nazwy

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE ODCZYNU GLEBY

OZNACZANIE ODCZYNU GLEBY OZNACZANIE ODCZYNU GLEBY WPROWADZENIE Powierzchniowa warstwa litosfery (pedosfera) zwana glebą rozpatrywana jest obecnie jako jeden z trzech podstawowych elementów (obok atmosfery i hydrosfery) środowiska

Bardziej szczegółowo

Związki nieorganiczne

Związki nieorganiczne strona 1/8 Związki nieorganiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Typy związków nieorganicznych: kwasy, zasady, wodorotlenki, dysocjacja jonowa, odczyn roztworu,

Bardziej szczegółowo

Kuratorium Oświaty w Lublinie

Kuratorium Oświaty w Lublinie Kuratorium Oświaty w Lublinie KOD UCZNIA ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 ETAP WOJEWÓDZKI Instrukcja dla ucznia 1. Zestaw konkursowy zawiera 12 zadań. 2. Przed

Bardziej szczegółowo

KONKURS CHEMICZNY KLAS TRZECICH GIMNAZJALNYCH

KONKURS CHEMICZNY KLAS TRZECICH GIMNAZJALNYCH IMIĘ I NAZWISKO PUNKTACJA SZKOŁA KLASA NAZWISKO NAUCZYCIELA CHEMII I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Inowrocław 14 maja 2011 Im. Jana Kasprowicza INOWROCŁAW KONKURS CHEMICZNY KLAS TRZECICH GIMNAZJALNYCH ROK SZKOLNY

Bardziej szczegółowo

CHEMIA - BADANIE WYNIKÓW KLASA II 2010/2011

CHEMIA - BADANIE WYNIKÓW KLASA II 2010/2011 CHEMIA - BADANIE WYNIKÓW KLASA II 2010/2011 1. Który zbiór wskazuje wyłącznie wzory wodorotlenków A. H2S, H2CO3, H2SO4 B. Ca(OH)2, KOH, Fe2O3 C. H2SO4, K2O, HCl D. Ca(OH)2, KOH, Fe(OH)3 2. Który zbiór

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 5: Sorpcyjne właściwości gleb

Ćwiczenie 5: Sorpcyjne właściwości gleb Ćwiczenie 5: Zalecana literatura: Geneza, analiza i klasyfikacja gleb - Mocek A., Drzymała S., Wyd. UP w Poznaniu, 2010, strony 198-216, Gleboznawstwo - red. S. Zawadzki, PWRiL, W-wa, 1999. strony 205-219

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe Zadanie

Bardziej szczegółowo

MARATON WIEDZY CHEMIA CZ. II

MARATON WIEDZY CHEMIA CZ. II MARATON WIEDZY CHEMIA CZ. II 1. Podaj liczbę elektronów, nukleonów, protonów i neuronów zawartych w następujących atomach: a), b) 2. Podaj liczbę elektronów, nukleonów, protonów i neutronów zawartych w

Bardziej szczegółowo

Cel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem

Cel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem Hospitacja diagnozująca Źródła informacji chemicznej Cel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem Opracowała: mgr Lilla Zmuda Matyja Arkusz Hospitacji Diagnozującej nr

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Właściwości fizyczne. Wodorki berylowców. Berylowce

Spis treści. Właściwości fizyczne. Wodorki berylowców. Berylowce Berylowce Spis treści 1 Właściwości fizyczne 2 Wodorki berylowców 3 Tlenki berylowców 4 Nadtlenki 5 Wodorotlenki 6 Iloczyn rozpuszczalności 7 Chlorki, fluorki, węglany 8 Siarczany 9 Twardość wody 10 Analiza

Bardziej szczegółowo

TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH

TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH 1 REAKCJA CHEMICZNA: TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH REAKCJĄ CHEMICZNĄ NAZYWAMY PROCES, W WYNIKU KTÓREGO Z JEDNYCH SUBSTANCJI POWSTAJĄ NOWE (PRODUKTY) O INNYCH WŁAŚCIWOŚCIACH NIŻ SUBSTANCJE WYJŚCIOWE (SUBSTRATY)

Bardziej szczegółowo

Przez innowacyjność do sukcesu Nowe Technologie w uprawie rzepaku

Przez innowacyjność do sukcesu Nowe Technologie w uprawie rzepaku Przez innowacyjność do sukcesu Nowe Technologie w uprawie rzepaku SPRAWNA GLEBA decydujący czynnik w uprawie Krzysztof Zachaj Białystok 15.01.2016 r. ROSAHUMUS nawóz organiczno-mineralny, Zawierający kwasy

Bardziej szczegółowo

Chemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy

Chemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Nazwisko i imię) Punkty Razem pkt % Chemia nieorganiczna Zadanie 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Poziom: podstawowy Punkty Zadanie 1. (1 pkt.) W podanym

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń:

Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018 III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie podaje, na czym polega obieg wody w przyrodzie wymienia

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

RECYKLING ODPADÓW ZIELONYCH. Grzegorz Pilarski BEST-EKO Sp. z o.o.

RECYKLING ODPADÓW ZIELONYCH. Grzegorz Pilarski BEST-EKO Sp. z o.o. RECYKLING ODPADÓW ZIELONYCH Grzegorz Pilarski BEST-EKO Sp. z o.o. BEST-EKO Sp. z o.o. jest eksploatatorem oczyszczalni ścieków Boguszowice w Rybniku przy ul. Rycerskiej 101, na której znajduje się instalacja

Bardziej szczegółowo

LCH 1 Zajęcia nr 60 Diagnoza końcowa. Zaprojektuj jedno doświadczenie pozwalające na odróżnienie dwóch węglowodorów o wzorach:

LCH 1 Zajęcia nr 60 Diagnoza końcowa. Zaprojektuj jedno doświadczenie pozwalające na odróżnienie dwóch węglowodorów o wzorach: LCH 1 Zajęcia nr 60 Diagnoza końcowa Zadanie 1 (3 pkt) Zaprojektuj jedno doświadczenie pozwalające na odróżnienie dwóch węglowodorów o wzorach: H 3 C CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 a) b) W tym celu: a) wybierz odpowiedni

Bardziej szczegółowo

Scenariusz lekcji chemii w klasie III gimnazjum. Temat lekcji: Białka skład pierwiastkowy, budowa, właściwości i reakcje charakterystyczne

Scenariusz lekcji chemii w klasie III gimnazjum. Temat lekcji: Białka skład pierwiastkowy, budowa, właściwości i reakcje charakterystyczne Scenariusz lekcji chemii w klasie III gimnazjum Temat lekcji: Białka skład pierwiastkowy, budowa, właściwości i reakcje charakterystyczne Czas trwania lekcji: 2x 45 minut Cele lekcji: 1. Ogólny zapoznanie

Bardziej szczegółowo

I. Substancje i ich przemiany

I. Substancje i ich przemiany NaCoBeZU z chemii dla klasy 7 I. Substancje i ich przemiany 1. Zasady bezpiecznej pracy na lekcjach chemii zaliczam chemię do nauk przyrodniczych stosuję zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej

Bardziej szczegółowo

relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach

relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach 1 STECHIOMETRIA INTERPRETACJA ILOŚCIOWA ZJAWISK CHEMICZNYCH relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach

Bardziej szczegółowo

CHEMIA kl. I. Nauczyciel mgr Ewa Doroszuk. Wymagania edukacyjne (obowiązkowe i formalne):

CHEMIA kl. I. Nauczyciel mgr Ewa Doroszuk. Wymagania edukacyjne (obowiązkowe i formalne): CHEMIA kl. I Nauczyciel mgr Ewa Doroszuk Wymagania edukacyjne (obowiązkowe i formalne): Dział I Substancje i ich przemiany. UCZEŃ: zna regulamin szkolnej pracowni chemicznej i konsekwencje nieprzestrzegania

Bardziej szczegółowo

I. Substancje i ich przemiany

I. Substancje i ich przemiany Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny szkolne klasa 7 Niepełnosprawność intelektualna oraz obniżenie wymagań i dostosowanie ich do możliwości ucznia I. Substancje i ich przemiany stosuje zasady bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

Nazwy pierwiastków: ...

Nazwy pierwiastków: ... Zadanie 1. [ 3 pkt.] Na podstawie podanych informacji ustal nazwy pierwiastków X, Y, Z i zapisz je we wskazanych miejscach. I. Atom pierwiastka X w reakcjach chemicznych może tworzyć jon zawierający 20

Bardziej szczegółowo

MAŁOPOLSKI KONKURS CHEMICZNY dla uczniów dotychczasowych gimnazjów i klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu

MAŁOPOLSKI KONKURS CHEMICZNY dla uczniów dotychczasowych gimnazjów i klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu MAŁOPOLSKI KONKURS CHEMICZNY dla uczniów dotychczasowych gimnazjów i klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu Etap III (wojewódzki) Materiały dla nauczycieli Rozwiązania zadań

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych. Gleboznawstwo Chemia gleby

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych. Gleboznawstwo Chemia gleby Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Gleboznawstwo Chemia gleby 1. Badania wegetacyjne oddziaływania osadów ściekowych i kompostów na wzrost roślin 2. Substancja organiczna gleby (próchnica) 3. Pojemność

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2]

Wymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2] Wymagania programowe na poszczególne oceny III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie III GIMNAZJUM Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania

Bardziej szczegółowo