Papierosy elektroniczne i podgrzewany tytoń nowe pomysły, stare problemy?

Transkrypt

1 Seminarium Szkoły Zdrowia Publicznego CMKP Papierosy elektroniczne i podgrzewany tytoń nowe pomysły, stare problemy? dr n. med. Mateusz Jankowski Warszawa, r.

2 Plan prezentacji E-papierosy Czym są e-papierosy? Jak działają? Częstość stosowania Wpływ e-papierosa na zdrowie użytkownika Skuteczność e-papierosów w rzucaniu palenia Podgrzewany tytoń Aktualny stan wiedzy o produktach podgrzewających tytoń Czy czeka nas epidemia podgrzewaczy tytoniu?

3 E-papieros wybrane fakty (1) Elektroniczny system dostarczający nikotynę powszechnie zwany e-papierosem Element grzewczy podgrzewa płyn (e-liquid) do temperatury około 200 o C, tworząc aerozol dostarczany drogą inhalacji do układu oddechowego użytkownika (Caponnetto et al., 2012) ELEMENT GRZEWCZY Z MIKROCZIPEM po wykryciu przepływu powietrza ("zaciągnięcia"), mikroprocesor przekazuje do elementu grzewczego sygnał, skutkujący podgrzaniem płynu (e-liquidu) USTNIK BATERIA Rycina 1. Schemat budowy e-papierosa Źródło: Opracowanie własne na podstawie zdjęcia z domeny publicznej. POJEMNIK NA E-LIQUID umożliwia ponowne napełnienie e-papierosa roztworem inhalacyjnym (e-liquidem)

4 E-papieros wybrane fakty (2) 3 generacje e-papierosów Ponad kilkaset różnych modeli Brak jednego, wystandaryzowanego modelu e-papierosa Rycina 2. Generacje e-papierosów Źródło: Opracowanie własne na podstawie zdjęcia z domeny publicznej.

5 E-liquid (1) Skład chemiczny e-liquidu: glikol propylenowy i/lub gliceryna, woda lub etanol, nikotyna (od 0 do 20 mg/ml) dodatki smakowo-zapachowe Ponad 8,000 różnych smaków e-liquidu ( Zhu et al., 2014) Szeroki wybór e-liquidów o owocowych bądź słodkich smakach (m.in.: czekolada, popcorn, guma balonowa, wanilia), które mają na celu zachęcić młode osoby do sięgnięcia po e-papierosa

6 E-liquid (2) Istnieją znaczne różnice pomiędzy składem chemicznym zadeklarowanym przez producenta na opakowaniu e-liquidu, a składem wynikającym z analizy chemicznej

7 E-liquid (3) Różnica pomiędzy zawartością nikotyny uzyskaną podczas analizy chemicznej e-liquidu, a wartością zadeklarowaną przez producenta na opakowaniu e-liquidu, może przekraczać nawet 100% wartości deklarowanej. Trehy et al., J Liq Chromatogr Relat Technol 2011; 34:

8 E-liquid (4) Od 30% do 70% użytkowników e-papierosów samodzielnie przygotowuje e-liquidy (Farsalinos et al., 2014; Wong et al., 2017; wyniki własne) Źródło: Źródło: YouTube

9 E-liquid (5) E-papierosy stanowią również nowy sposób inhalacji kannabinoidami i innymi substancjami psychoaktynymi

10 E-papierosy a media społecznościowe (1) Grupy zrzeszające użytkowników e-papierosów na portalach społecznościowych Otwarty dostęp Bez weryfikacji wieku Wymiana doświadczeń i porad dotyczących e-palenia Sprzedaż samodzielnie wytwarzanych e-liquidów, które powstają w warunkach domowych Brak kontroli nad jakością, pochodzeniem i składem chemicznym produktów dystrybuowanych za pomocą mediów społecznościowych

11 Skład chemiczny aerozolu z e-papierosa (1) Argumenty ZA Szacuje się, że emisja substancji szkodliwych powstających podczas użycia e-papierosa, jest od 6 do nawet 450 razy mniejsza, niż podczas wypalenia papierosa tradycyjnego (Pellegrino et al., 2012) Podczas użycia e-papierosa brak jest obecności ponad 4,000 substancji smolistych, powstających podczas wypalenia tradycyjnego papierosa tytoniowego (Blair et al., 2016)

12 Skład chemiczny aerozolu z e-papierosa (2) Argumenty PRZECIW W aerozolu z e-papierosa zidentyfikowano m.in.: (McAuley et al., 2012; Goniewicz et al., 2014; Hahn et al., 2014) acetaldehyd akroleinę nikotynę o-metyl-benzaldehyd formaldehyd propanal aceton karcinogenne nitrozaminy Użycie e-papierosa powoduje emisję pyłu zawieszonego (PM2.5) oraz najdrobniejszych cząstek (UFPs), których stężenie wzrasta w powietrzu otaczającym e-palacza (Schripp et al., 2013; Schober et al., 2014)

13 Częstość stosowania e-papierosów (1) Eurobarometr 385: młodych dorosłych palaczy z 27 krajów EU 20.3% palaczy w Europie kiedykolwiek użyło e-papierosa W Polsce przynajmniej jednorazowe użycie e-papierosa zadeklarowało 31% palaczy Raport z ogólnopolskiego badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu - Kantar Public dla Głównego Inspektoratu Sanitarnego

14 Częstość stosowania e-papierosów (2) Częstość stosowania e-papierosów wśród nastolatków (Goniewicz et al., 2014) Uczniowie szkół ponadpodstawowych w wieku lat 2 obserwacje: i Użycie e-papierosa kiedykolwiek w przeszłości: 16.8% vs 62.1% Aktualni użytkownicy e-papierosa: 5.5% vs 29.9% E-papierosy wśród studentów uczelni wyższych 31.5% studentów przynajmniej raz w życiu użyło e-papierosa, przy czym studenci kierunków niemedycznych (37.3%) zdecydowanie częściej deklarują użycie e-papierosa, w porównaniu do studentów kierunków medycznych (25.9%) (Zarobkiewicz et al., 2016) Aktywni użytkownicy e-papierosa stanowią od 3.5% do 8.3% studentów uczelni wyższych (Brożek et al., 2017; Zarobkiewicz et al., 2016) Wśród użytkowników e-papierosa dominują podwójni palacze (tzw. dual users), którzy oprócz używania e-papierosa, palą również papierosy tradycyjne (Brożek et al., 2017)

15 Gateway effect E-papieros jako furtka do palenia papierosów tradycyjnych Prospektywne badanie kohortowe wśród 2530 nastolatków w Stanach Zjednoczonych, którzy nigdy nie palili wyrobów tytoniowych (Leventahl et al., 2015) 18.6% nastolatków spróbowało kiedykolwiek e-papierosa, jednocześnie nie paląc papierosów tradycyjnych. Po 6-ciu miesiącach obserwacji, odsetek osób, które przynajmniej raz zapaliły wyroby tytoniowe wynosił 30.7% wśród osób, które spróbowały kiedykolwiek e-papierosa oraz 8.1% wśród osób, które nie używały e-papierosa w momencie rozpoczęcia badania. Użycie e-papierosa kiedykolwiek w przeszłości, było dodatnio związane z paleniem papierosów w przyszłości (OR: 2.65; 95%PU: ) Roczna obserwacja 694 badanych w wieku lat, którzy nigdy nie palili papierosów tradycyjnych w momencie rozpoczęcia badania (Primack et al., 2015) Używanie e-papierosów w momencie rozpoczęcia badania, było niezależnym czynnikiem związanym z progresją do palenia papierosów tradycyjnych (AOR: 8.3; 95%PU: )

16 Wpływ e-papierosa na zdrowie użytkownika? Czy e-papieros pomaga rzucić palenie?

17 Wpływ e-papierosa na zdrowie (1) Wieloletnie badania obserwacyjne - obecnie niedostępne Krótkoterminowe badania, oceniające ostre efekty narażenia na aerozol z e-papierosa Badania eksperymentalne przeprowadzone na modelach zwierzęcych i liniach komórkowych

18 Ostre efekty narażenia na aerozol z e-papierosa (1) Ocena ostrych efektów narażenia na aerozol z e-papierosa wyniki własne Grupa 120 młodych dorosłych, którzy w zależności od statusu palenia, zostali podzieleni na 4 podgrupy: palacze, e-palacze, dual users, oraz grupa kontrola. Użycie e-papierosa (12 mg/ml nikotyny) przez 5 minut lub wypalenie jednego papierosa Ocena ostrych efektów narażenia w zakresie stanu czynnościowego dróg oddechowych i hemodynamiki układu krążenia Bezpośrednio po użyciu e-papierosa zaobserwowano istotny statystycznie: Wzrost częstości akcji serca oraz ciśnienia tętniczego krwi Spadek stężenia tlenku azotu (FeNO) w wydychanym powietrzu Wzrost temperatury wydychanego powietrza Spadek wskaźnika spirometrycznego PEF oraz MEF75

19 Potencjalne Implikacje kliniczne zaobserwowanych zmian Tlenek azotu reguluje napięcia naczyń krwionośnych reguluje ruch rzęsek nabłonka wyściełającego drogi oddechowe hamuje agregację trombocytów i leukocytów wpływa na mechanizmy obronne organizmu czuły marker eozynofilowego stanu zapalnego oraz stresu oksydacyjnego Spadek stężenia tlenku azotu w wdychanym powietrzu na skutek używania e-papierosa: zwiększenie częstości występowania zakażeń dróg oddechowych zwiększone ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, chorób naczyń obwodowych zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia płucnego

20 Wyniki badań eksperymentalnych (1) Modele zwierzęce i linie komórkowe, które poddano działaniu aerozolu z e-papierosa Palacz-bot urządzenie imitujące palenie papierosa lub użycie e-papierosa Różny czas trwania obserwacji, czas ekspozycji i zawartość nikotyny w użytym e-papierosie Aerozol powstały podczas użycia e-papierosa wpływał cytotoksycznie na komórki, a poziom cytotoksyczności zależał od aromatu użytego e-liquidu (Bahl et al., 2012; Farsalinos et al., 2013; Romagna et al., 2013; Lerner et al., 2015)

21 Wyniki badań eksperymentalnych (2) Największą cytotoksyczność zaobserwowano w przypadku użycia e-liquid o smaku kawy lub cynamonu Podczas użycia e-liquidów o słodkich smakach, takich jak toffi, masło, mleko lub czekolada obecny był diacetyl i acetylopropionyl (Farsalinos et al., 2015) Analiza 145 różnych smaków e-liqidu wykazała, iż użycie e-liquidu o smaku wiśniowym, skutkowało obecnością benzaldehydu, którego stężenie było istotnie wyższe, w porównaniu do pozostałych e-liquidów użytych w badaniu (Kosmider et al., 2016)

22 Wyniki badań eksperymentalnych (3) Ekspozycja na aerozol z e-papierosa wywołuje: stres oksydacyjny odpowiedź zapalną w komórkach nabłonka płucnego i płucach myszy indukuje uwalnianie cytokin w komórkach nabłonkowych płuc (Lerner et al., 2015; Glynos et al., 2015; Garcia-Arcos et al., 2016) Krótkotrwałe narażenie komórek nabłonkowych (linia HaCaT) na działanie aerozolu z e-papierosa skutkowało zmniejszeniem żywotności komórek narażonych na ekspozycję w porównaniu do grupy kontrolnej (Yu et al., 2016) Po tygodniowej obserwacji, w grupie komórek narażonych na aerozol z e-papierosa, niezależnie od zawartości nikotyny w użytym e-liquidzie, zaobserwowano dwuniciowe pęknięcia łańcucha kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) oraz zwiększoną śmiertelność komórek, co wskazuje na działanie genotoksyczne oraz potencjalną rolę e-papierosa w rozwoju procesu nowotworowego (Yu et al., 2016)

23

24 E-papieros a rzucanie palenia (1) Grupa 657 dorosłych, doświadczonych palaczy, zmotywowanych do rzucenia palenia Podział na 3 podgrupy: 289 osób używało e-papierosa (16 mg/ml nikotyny) 73 osoby używały e-papierosa bez nikotyny 295 osób stosowało NTZ (plastry uwalniających 21 mg nikotyny/doba)

25 E-papieros a rzucanie palenia (2) Po 6 miesiącach obserwacji, abstynencję od użycia produktów tytoniowych oceniona na podstawie kwestionariusza uzupełnianego przez badanych oraz pomiaru zawartości tlenku węgla w wydychanym powietrzu. Odsetek osób, które rzuciły palenie wynosił: 7.3% w grupie osób używających e-papierosa 5.8% w wśród osób stosujących nikotynową terapie zastępczą

26 E-papieros a rzucanie palenia (3) Randomizowane badanie kliniczne w grupie dorosłych, wysoce uzależnionych od nikotyny palaczy, którzy nie byli zmotywowani do rzucenia palenia Grupę 300 osób podzielono na trzy podgrupy używające e-papierosa, różniące się czasem ekspozycji oraz zawartością nikotyny w e-liquidzie (0-7.2 mg/ml) W trakcie 52-tygodniowej wskaźnik zaprzestania palenia wynosił od 4% do 13% Najwyższy wskaźnik zaprzestania palenia zaobserwowano w grupie osób używających e-papierosa z najwyższą zawartością nikotyny (7.2 mg/ml)

27 SUKCES? Odsetek osób które zaprzestały palenia tytoniu dzięki użyciu e-papierosa w obu badaniach był niższy (4-13%), w porównaniu do wiodących badań oceniających skuteczność nikotynowej terapii zastępczej, bupropionu lub warenikliny w zaprzestaniu palenia (Jorenby et al., 1999; Nides et al., 2008)

28 E-papieros a rzucanie palenia (4) Bullen et al.: Odsetek osób, które rzuciły palenie wynosił od 5.8% (NTZ) do 7.3% (e-papieros) Caponnetto et al.: W trakcie 52-tygodniowej wskaźnik zaprzestania palenia wynosił od 4% do 13% 4% 9% 13% Źródło: Katsaounou P. E-cigarettes for smoking cessation. ERS International Congress Amsterdam 2015.

29 E-papieros a rzucanie palenia (5) 7.3% 4% 9% 13% Nides et al. Am J Health Behav 2008;32:

30

31 Podgrzewany tytoń nowe wyzwanie dla zdrowia publicznego?

32 Podgrzewany tytoń Nowatorskie Wyroby Tytoniowe System dostarczający nikotynę Elektronicznie podgrzewa wkłady tytoniowe lub kapsułki z tytoniem Reklamowany przez przemysł jako heat-not-burn Po raz pierwszy wprowadzony na rynek w 1988 r. - "Premier" od R.J. Reynolds Lata 90-te kolejna nieskuteczna próba wprowadzenia na rynek - "Accord" od PMI Kolejne podejście w 2014 r. - Japonia i Włochy W 2017 roku oficjalne wejście na Polski rynek Obecnie produkty dostępne w ponad 33 krajach, w tym 21 krajach UE

33 Podgrzewany tytoń wybrane fakty (1) I-Quit-Ordinary-Smoking glo PloomTech (IQOS) Źródło: Materiały promocyjne producentów.

34 Podgrzewany tytoń wybrane fakty (2) Wkłady zawierające tytoń Podgrzewane do około 350 C 1 użycie = 6 minut / 14 zaciągnięć Różne wersje smakowe Źródło: Zawartość nikotyny w jednym wkładzie tytoniowym, porównywalna do zawartości nikotyny w jednym papierosie (Bekki et al., 2017; Farsalinos et al., 2018)

35 Podgrzewany tytoń skład dymu Przemysł tytoniowy: ilość substancji szkodliwych emitowanych podczas użycia IQOS jest o około 90-95% mniejsza, w stosunku do palenia tytoniu Vs Zawartość nikotyny i substancji smolistych emitowanych podczas użycia IQOS jest prawie identyczne jak podczas wypalenia jednego papierosa (Li et al., 2018) W dymie z IQOS obecne są swoiste dla tytoniu N-nitrozoaminy (Bekki et al., 2017) W dymie z IQOS wykryto lotne związki organiczne, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i tlenek węgla (Auer et al., 2017) Użyciu IQOS towarzyszy emisja n-alkanów, kwasów organicznych i aldehydów, takich jak formaldehyd, acetaldehyd i akroleina (Ruprecht et al., 2017)

36 Podgrzewany tytoń wpływ na zdrowie Analiza dymu z IQOS w warunkach in vitro i in vivo wskazuje na: zmniejszoną cytotoksyczność dymu brak nowych zagrożeń w porównaniu z dymem papierosowym brak genotoksyczności brak działania mutagennego mniejszy wpływ na rozwój chorób odtytoniowych w porównaniu do tradycyjnych papierosów ALE.. Wszystkie przedstawione badania zostały wykonane lub sponsorowane przez przemysł tytoniowy. Co więcej, większość z nich została opublikowana w czasopismach, które były częściowo finansowane przez przemysł tytoniowy, które mają udokumentowaną historię działania na korzyść przemysłu tytoniowego.

37 Podgrzewany tytoń epidemiologia Produkty dostępne w Polsce od 2017 r. Obecnie brak danych na temat liczby użytkowników Coraz silniej rozwijająca się społeczność, zrzeszająca użytkowników tych produktów Doświadczenia z innych krajów wskazują na lawinowy wzrost popularności produktów podgrzewających tytoń! Częstość stosowania podgrzewanego tytoniu w Japonii (Tabuchi et al., 2017) IQOS: 0.3% w > 0.6% w > 3.6% w 2017 PloomTech: 0.3% w > 1.2% w 2017

38 Podgrzewany tytoń marketing (1) Produkty reklamowane jako: Papierosy bez dymu Bez spalania Bez popiołu Źródło: Materiały promocyjne producenta. Niezależne badania naukowe wskazują, na obecność procesu spalania, podczas użycia produktów podgrzewających tytoń!

39 Podgrzewany tytoń marketing (2) Przedstawiciele / Konsultanci: możliwość wypożyczenia urządzenia na testy zachęcanie znajomych do rozpoczęcia palenia Stoiska reklamowe w galeriach handlowych: prezentacja produktu, szkolenie z obsługi możliwość spróbowania produktu Sklepy stacjonarne, które mają podkreślać nowoczesność i zaawansowanie techniczne produktów Organizacja wydarzeń i imprez promujących produkty Źródło: Grupa zrzeszająca użytkowników IQOS na Facebook u

40 There is no evidence that heat-not-burn tobacco products are less harmful than conventional tobacco cigarettes. All forms of tobacco use are harmful and new tobacco products should be regulated under the WHO Framework Convention on Tobacco Control (FCTC). As with regular tobacco smoking, heated tobacco products are addictive and carcinogenic to humans. There is no evidence that heat-not-burn tobacco products are efficient tools to aid in smoking cessation. Available evidence suggest that heat-not-burn tobacco products may be considerably less harmful than conventional tobacco cigarettes, but more harmful than e-cigarettes. There is urgent need to provide more research independent of commercial interests.

41 Podsumowanie (1) E-papierosy i podgrzewany tytoń stanowią alternatywę dla tradycyjnych papierosów, która systematycznie zyskuje na popularności. Konsekwencje zdrowotne wynikające z użytkowania e-papierosów i produktów podgrzewających tytoń nie zostały dostatecznie poznane. Dostępne dowody wskazują, że e-papieros nie stanowi skutecznej metody wspomagającej rzucanie palenia, a jedynie alternatywną formę dostarczania do organizmu nikotyny.

42 Podsumowanie (2) Częstość stosowania e-papierosów i podgrzewanego tytoniu wymaga stałego monitorowania. Istnieją uzasadnione obawy, iż wprowadzenie e-papierosów i podgrzewanego tytoniu może wpłynąć na postawy społeczeństwa wobec palenia tytoniu, zwiększając społeczną akceptację wobec palenia tytoniu i jego alternatywnych form. Media społecznościowe stanowią nowy kanał promocji i dystrybucji nowatorskich wyrobów tytoniowych. Polityka antytytoniowa wymaga dostosowania do zmieniających się warunków otoczenia.

43