Żywność i żywienie a zdrowie Dlaczego w masmediach jest tak dużo błędnych informacji

Transkrypt

1 Żywność i żywienie a zdrowie Dlaczego w masmediach jest tak dużo błędnych informacji Wojciech Roszkowski, emerytowany profesor Katedry Żywienia Człowieka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego Wszechnica Żywieniowa, 2018 r. 1

2 Przyczyny błędnych informacji w masmediach na temat żywności i żywienia Powierzchowność i tempo pracy dziennikarzy Korzyść finansowa producentów, działania ośrodków lobujących. Chęć wywołania sensacji. Kreowanie przez celebrytów błędnych poglądów. Powielanie błędnych, z pozoru atrakcyjnych informacji w rodzinie, w pracy, u sąsiadów. Pogoń za sławą w nauce. Postęp nauki i rozwój specjalizacji, które powodują, że trudniej w masmediach popularyzować nowe poglądy. 2

3 Przykłady mitów i fikcji: Ser biały jest najlepszym źródłem wapnia Można schudnąć bez żadnej diety i wyczerpujących ćwiczeń fizycznych. Wystarczą suplementy diety Powinniśmy zjadać jak najwięcej ryb Dieta wegetariańska = dieta odchudzająca Seniorzy nie powinni pić mleka Gluten odpowiada za nadwagę czy dodatkowe kilogramy 3

4 Przykłady półprawd Mleko szkodzi zdrowiu Masło/margaryna jest zdrowsze Produkty bez konserwantów są zdrowsze i smaczniejsze Warzywa z upraw ekologicznych są zdrowsze Diety odchudzające plusy/minusy Niektóre reklamy 4

5 Epidemiologia jest nauką o rozpowszechnieniu chorób, inwalidztwa i zgonów o czynnikach wpływających na ich rozmieszczenie Epidemiologia żywieniowa bada powiązania między żywieniem a zdrowiem 5

6 Podstawą do formułowania wniosków z badań o wpływie żywienia na zdrowie jest analiza przyczynowości. Wnioskowanie o przyczynowości to zazwyczaj przypuszczenie i choć poparte dostępnymi dowodami, zawsze pozostawia cień niepewności. Natomiast pseudo-nauka podaje zwykle pewne, wnioski autorytatywnie, powołując się na tradycje, naturalność, natychmiastowe efekty, itp. 6

7 Siła dowodów naukowych w odniesieniu do czynników mogących sprzyjać lub zapobiegać ryzyku chorób nowotworowych Dowody naukowe Zmniejszone ryzyko Zwiększone ryzyko Przekonujące Prawdopodobne Aktywność fizyczna (j.grube) Warzywa i owoce (jama ustna, przełyk, żołądek, j.grube) Aktywność fizyczna (pierś) Nadwaga i otyłość (przełyk, j.grube i odbytnica, pierś, macica, nerka) Alkohol (jama ustna, gardło, przełyk, wątroba, pierś) Aflatoksyny (wątroba) Mięso konserwowane (j.grube) Sól i słone produkty (żołądek) Bardzo gorące napoje i inne produkty (jama ustna, gardło, przełyk) Możliwe Błonnik pokarmowy Tłuszcze zwierzęce Niewystarczające Produkty sojowe Ryby Kwasy tłuszczowe n-3 Karotenoidy Wit. z grupy B, C,D i E Wapń, cynk, selen Nieodżywcze składniki roślin (np.z czosnku), polifenole Aminy heterocykliczne Nitrozaminy Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne 7

8 Wybrane elementy wartości odżywczej mięsa i jego przetworów Bogate źródło białka o wysokiej wartości odżywczej Duża zawartość biodostępnego żelaza Znaczna zawartość cynku i miedzi Dobre źródło witamin z grupy B, zwłaszcza kwasu pantotenowego Bogate źródło energii w produktach mięsnych o wyższej zawartości tłuszczu 8

9 Grupa Robocza IARC zaklasyfikowała nadmierne spożycie mięsa przetworzonego jako przekonująco kancerogenne dla człowieka (Siła dowodów 1) a mięso czerwone jako prawdopodobnie kancerogenne (Siła dowodów 2A) 9

10 Mięso przetworzone: peklowane i wędzone posiada kancerogenne azotany i azotyny, a poddawane obróbce termicznej w wysokiej temperaturze lub bezpośrednio w płomieniu ognia wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i heterocykliczne aminy aromatyczne. Związki te sprzyjają powstawaniu nowotworów jelita grubego, trzustki i prostaty. Mięso czerwone (wołowina, wieprzowina i baranina) z powodu stosunkowo dużej zawartości żelaza może uszkadzać cząsteczki DNA 10

11 Wybrane zasady żywienia dla osób dorosłych dotyczące spożycia mięsa i jego przetworów wg Normy żywienia dla populacji Polski IŻŻ 2017 Ograniczaj spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego) i przetworzonych produktów mięsnych do 0,5 kg/tydzień 11

12 Dodatkowe źródła rekomendowanych informacji Instytut Żywności i Żywienia ( - Normy i zalecenia żywieniowe - Tabele składu i wartości odżywczej - Inne opracowania - Narodowe Kongresy Żywienia 2016, 2017 i 2018 Biblioteczka Olimpijska 16 tomików Podręczniki akademickie PWN - Podstawy nauki o żywieniu Żywienie człowieka zdrowego i chorego 2000, Żywienie jako element zdrowia publicznego 2009 Fakty i Fikcje w Żywieniu Człowieka coroczne konferencje Wydziału NoŻCziK SGGW i PTNŻ 12