Spis treści. Księgarnia PWN: Urszula Augustyniak - Historia Polski

Transkrypt

1 Księgarnia PWN: Urszula Augustyniak - Historia Polski Spis treści Wstęp CZĘŚĆ PIERWSZA Państwo społeczeństwo kultura Rozdział I. Fizjonomia Rzeczypospolitej Nazwa, godła, stolice Nazwa Godło i herby ziemskie Stolice Położenie i warunki naturalne Położenie geograficzne Warunki naturalne Położenie geopolityczne Region Europy Środkowo-Wschodniej Terytorium Obszar państwa Podziały administracyjne i sądowe Korona Wielkie Księstwo Litewskie Rzeczpospolita federacyjna Wielkopolska i Małopolska Mazowsze Wielkie Księstwo Litewskie Ruś Ukraina Prowincje i lenna regionu bałtyckiego Prusy Królewskie Warmia Terytoria lenne nad Bałtykiem

2 4.7. Terytoria pograniczne Lenna naddunajskie (Multany) Opanowanie przestrzeni Pomiary i rozwój kartografii Odległości Szlaki komunikacyjne Przestrzeń władzy Granice Techniczne aspekty wyznaczania granic Granice kulturowe i administracyjne Obrona granic Zmiany terytorium i granic do końca XVIII w Zmiany administracyjne u schyłku Rzeczypospolitej Reforma administracyjna Sejmu Czteroletniego Ustawodawstwo grodzieńskie Rozbiory Rzeczypospolitej (1772, 1793, 1795) Rozdział II. Ustrój i system rządów Terminologia ustrojowa Porządki prawnopolityczne ustroju mieszanego Interregnum Instytucje i procedury bezkrólewia Centralne instytucje władzy Król kompetencje Ograniczenia i zobowiązania króla elekcyjnego Źródła dochodów królewskich Obraza majestatu Dwór królewski Kancelaria królewska i sekretariat Centralne urzędy Rzeczypospolitej Urzędy Wielkiego Księstwa Litewskiego Hierarchia urzędów centralnych Nominacja na urzędy Kompetencje urzędników centralnych Próby modernizacji zarządu centralnego za Wettinów Administracja terenowa Starostwo Urzędy ziemskie Awanse urzędnicze Sprzedaż urzędów Administracja państwowa a prywatna System parlamentarny Tradycje parlamentarne Korony i Litwy Sejm walny Trzy stany sejmujące Organizacja sejmu Tryb obradowania Liberum veto Sejm konny Konfederacja i rokosz

3 7.1. Geneza konfederacji Konfederacja generalna Rokosz Generały i konwokacje litewskie Sejmiki generalne Konwokacje litewskie Sejmiki Rodzaje sejmików Rządy sejmikowe Klientelizm sejmikowy Ku monarchii konstytucyjnej Program reform Reformy pierwszych lat panowania Stanisława Augusta System rządów Projekt,,ucalenia unii Korony i Litwy Ustawodawstwo sejmu delegacyjnego ( ) Ustawodawstwo sejmu rozbiorowego ( ) Sejmy w latach Sejm Czteroletni. Pierwszy etap prac ( ) Ustawa rządowa z 1791 r. i dalsze ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego Najważniejsze postanowienia Ustawy rządowej z 1791 r Ustrój i władze centralne Instytucje parlamentarne Stosunki polsko-litewskie w ustawodawstwie Sejmu Czteroletniego Ustawodawstwo sejmu grodzieńskiego z 1793 r Ustawodawstwo ustrojowe Stosunki polsko-litewskie w ustawodawstwie targowickim Ustrój insurekcji kościuszkowskiej Władze centralne Administracja terenowa Stosunki polsko-litewskie w aktach insurekcji Koncepcje ustrojowe po utracie niepodległości Rozdział III. Trzy filary władzy: sądownictwo, skarbowość, wojsko Dziedzictwo monarchii stanowej Kodyfikacje i źródła prawa Sądownictwo Sądy zadworne i sąd sejmowy Sądownictwo szlacheckie Sądownictwo pierwszego szczebla ziemskie, grodzkie i podkomorskie Trybunały Sądy specjalne Sądy miejskie i wiejskie Palestra Skuteczność wymiaru sprawiedliwości Reformy systemu prawnego na Sejmie Czteroletnim Sądownictwo szlacheckie Sąd sejmowy Sądownictwo miejskie i asesorie Sądownictwo wiejskie

4 3.7. Sądy karne insurekcji kościuszkowskiej Skarbowość i finanse Rozwój skarbowości w Rzeczypospolitej XVI XVIII w Organizacja władz skarbowych Skarb nadworny a skarb publiczny Publiczne a prywatne dochody króla Dochody skarbu nadwornego Dochody skarbu Rzeczypospolitej Reformy skarbowości w XVII XVIII w Obciążenia finansowe duchowieństwa katolickiego Wojskowość Organizacja wojska państwowego w XVI XVII w Formacje Dowództwo Skład społeczny wojska Udział mieszczan w obronie Rzeczypospolitej Rekrutacja do wojska Kwalifikacje fachowe Żołd i zaopatrzenie Modernizacja armii w XVIII w Rozdział IV. Państwo a Kościoły Stosunki państwo Kościoły w Rzeczypospolitej nowożytnej Teoria konfesjonalizacji Konfederacja warszawska (1573) Równouprawnienie wyznaniowe jako zasada ustrojowa Równouprawnienie czy tolerancja? Kościoły chrześcijańskie w Rzeczypospolitej XVI XVIII w Kościół rzymskokatolicki Kościoły ewangelickie (reformacyjne) Kościół ewangelicko-reformowany Kościół ewangelicko-augsburski (luterański) Kościoły tradycji wschodniej Kościół ortodoksyjny (prawosławny) Unia brzeska (1596) Kościół greckokatolicki (unicki) Kościół prawosławny (ortodoksyjny) po unii brzeskiej Kościół ormiański Ewolucja polityki wyznaniowej XVI XVIII w Polityka wyznaniowa dwóch pierwszych królów elekcyjnych Zygmunt III i kontrreformacja Konwersje na katolicyzm za Wazów Polityka wyznaniowa Władysława IV Próba pojednania wyznań Colloquium Charitativum (1645) Ustawy antyariańskie Ograniczenia praw publicznych dysydentów Sytuacja dysydentów w czasach saskich Sprawa dysydencka za Stanisława Augusta Oświecony katolicyzm Konfesjonalizacja katolicka

5 Rozdział V. Gospodarka Miejsce Rzeczypospolitej w gospodarce europejskiej Specyfika gospodarcza Rzeczypospolitej Podział Europy wzdłuż linii Łaby? Regiony gospodarcze Rzeczypospolitej Gospodarka polska a europejska główne etapy i czynniki zmian Kryzys XVII w Kryzys monetarny Globalny kryzys XVII w Merkantylizm Ekonomiści Rzeczypospolitej wobec kryzysu monetarnego Recepty na przezwyciężenie kryzysu Handel Organizacja handlu i bankowości Miejsce Rzeczypospolitej w handlu europejskim Specyfika handlowa prowincji i regionów Jarmarki i kontrakty Transport Transport lądowy Transport rzeczny Transport morski Rolnictwo Metody uprawy i narzędzia Etapy zmian gospodarki folwarcznej w XVI XVII w Ogrodnictwo i sadownictwo Hodowla Leśnictwo Ochrona lasu Bartnictwo i pszczelarstwo Gospodarka rybna Rzemiosło Organizacja rzemiosła i postęp technologiczny Główne etapy i tendencje zmian Przemysł Sukiennictwo Przemysł wydobywczy Hutnictwo i metalurgia Zmiany gospodarcze w XVIII w Recesja 2. poł. XVII pocz. XVIII w Odbudowa gospodarcza w epoce saskiej Epoka stanisławowska Rozdział VI. Społeczeństwo Zmiany zaludnienia od końca XVI do końca XVIII w Wiarygodność danych demograficznych Podziały stanowe Czynniki zmian struktury społecznej w XVI XVIII w Stan szlachecki Ekskluzywizm szlachecki Liczebność szlachty

6 3.3. Obywatelstwo Czynniki rozpadu stanu szlacheckiego Podziały ekonomiczne szlachty Magnateria Specyfika patronatu magnackiego w Wielkim Księstwie Litewskim i na Ukrainie Grupy na pograniczu stanu szlacheckiego Duchowieństwo stan czy stany? Stan duchowny duchowieństwo katolickie Wewnętrzne podziały stanu duchownego Duchowieństwo innych wyznań chrześcijańskich Stan mieszczański? Wielkość miast i poziom urbanizacji Wewnętrzne podziały stanu mieszczańskiego Spadek udziału mieszczaństwa w życiu publicznym Metody korumpowania elit miejskich Upadek ekonomiczny miast Stan chłopski? Podziały chłopstwa Zróżnicowanie regionalne ludności wiejskiej Grupy etniczno-prawne Szkoci Ormianie Karaimi Żydzi Grupy poza prawem Romowie (Cyganie) Margines społeczny ludzie luźni Podziały etniczne i wyznaniowe Naród jako problem badawczy Struktura etniczna ludności Rzeczypospolitej Wielokulturowość Narody Królestwa Polskiego Narody Wielkiego Księstwa Litewskiego Ewolucja stosunków wyznaniowych Struktura społeczna i etniczna ewangelików polskich i litewskich Unarodowienie prawosławia Wieloetniczność i wielokulturowość w miastach Tumulty Zmiany struktury społecznej w epoce oświecenia Upadek patronatu magnackiego Miasta i mieszczaństwo Inteligencja Reformy chłopskie w XVIII w Nowe zasady użytkowania gruntów Reformy wiejskie Sejmu Czteroletniego Reformy chłopskie insurekcji kościuszkowskiej Oświeceniowy naród obywatelski Zmiana pojęcia narodu Naród i obywatele Koniec narodu państwowego

7 Rozdział VII. Więzi społeczne i warunki życia Rodzina i małżeństwo Rodzina Małżeństwo Miejsce kobiet w rodzinie i społeczeństwie Długość życia i prokreacja Kuratela Pokrewieństwa Klientelizm i patronat Rytuały życia społecznego Wychowanie i socjalizacja Środowiska społeczne Wieś Miasto Dwory szlacheckie i magnackie Wyznaniowe instytucje więzi społecznej Parafia Prawosławne bractwa cerkiewne Zbory i synody ewangelickie Opieka społeczna Etapy i tendencje zmian Katolicka opieka społeczna Ewangelicka opieka społeczna Opieka społeczna w grupach etniczno-prawnych Higiena i zdrowotność Higiena osobista Epidemie i zarazy Rozwój medycyny Środki lecznicze Standard życia Jakość a styl życia Odżywianie Styl życia Mieszkanie Siedziby szlacheckie Pałace i zamki Budownictwo chłopskie Zaścianek Budownictwo mieszczańskie Odzież i fryzury Strój szlachecki Strój mieszczański Stroje obce Odzież chłopska Fryzury Oświeceniowy przełom obyczajowy,,wąsy i peruka Rozdział VIII. Kultura i ideologia Modele kultury Kultura szlachecka a sarmatyzm

8 2.1. Mity etnogenetyczne Sarmacki ogląd świata Stosunek do obcych Sarmacka obyczajowość i mentalność Szlachecki system wartości Wolność aliberum veto Trzy nurty szlacheckiej ideologii politycznej Regalizm. Model idealnego władcy Ideologia polityczna schyłkowego sarmatyzmu Konstytucjonalizm a neostoicyzm Kultura miejska w Rzeczypospolitej XVI XVII w Mieszczańska ideologia Mieszczański system wartości i wzorce osobowe Mieszczańska ideologia polityczna Sarmatyzacja mieszczaństwa Miasta jako ośrodki kultury Kultura popularna kultura ludowa Twórcy kultury popularnej Cechy charakterystyczne kultury popularnej Zasięg społeczny kultury popularnej Folklor Folklor szlachecki Dwór szlachecki jako instytucja kultury Religijność Religijność masowa w końcu XVI w Metody duszpasterstwa Folkloryzacja katolicyzmu Oświecenie przełom ideologiczny i kulturowy Założenia i system wartości Swojskość i cudzoziemszczyzna Przemiany ideologii politycznej Rehabilitacja sarmatyzmu Rozdział IX. Komunikacja społeczna szkolnictwo alfabetyzacja System komunikacji społecznej w XVI XVIII w Kultura żywego słowa Punkty kontaktów społecznych Rola miast w systemie komunikacji Poczta Cenzura informacji Języki komunikacji Latinitas Wielojęzyczność Polonizacja Rozwój polszczyzny literackiej Oświeceniowe tendencje unifikacyjne Piśmienność i alfabetyzacja Drukarstwo i czytelnictwo Obieg rękopiśmienny Prasa

9 4. Oświata Edukacja dziewcząt Wyznaniowy charakter szkolnictwa Szkolnictwo katolickie Szkoły parafialne Szkolnictwo zakonne kolegia Szkolnictwo wyższe Szkolnictwo ewangelickie Gimnazja luterańskie w Prusach Królewskich Ewangelicko-reformowane gimnazja szlacheckie Gimnazja w Rakowie i Lesznie Szkolnictwo prawosławne Szkoły brackie Akademia w Ostrogu Akademia Kijowsko-Mohylańska Szkoły hospodarskie w Mołdawii i na Wołoszczyźnie Szkolnictwo grup etniczno-prawnych Szkoły żydowskie Szkolnictwo tatarskie Studia zagraniczne Kształcenie wojskowe. Projekty szkoły rycerskiej w Rzeczypospolitej XVI XVII w Reformy szkolnictwa w XVIII w Reformy szkolnictwa zakonnego Reforma pijarska i Collegium Nobilium Reformy szkolnictwa wojskowego Reformy Komisji Edukacji Narodowej Rozdział X. Sztuka nauka literatura Terminologia i periodyzacja Renesans reformacja przełom renesansowy Sztuka i literatura między renesansem a barokiem Manieryzm Architektura i sztuki plastyczne Literatura Muzyka Barok Sarmatyzm a barok Zasięg społeczny i geograficzny kultury baroku Wczesny barok ( ) Dojrzały barok ( ) Architektura i sztuki plastyczne Mecenat królewski i propaganda władzy Literatura piękna Nauka Teatr Muzyka Późny barok i rokoko ( ) Architektura i sztuki plastyczne Literatura i piśmiennictwo Nauka

10 5.4. Muzyka i teatr Początki oświecenia Epoka stanisławowska Zmiany cywilizacyjne Międzynarodowa propaganda polskich reform Drogi przenikania oświecenia do Polski stanisławowskiej Elity miejskie w epoce oświecenia Warszawa i prowincja Mecenat Architektura i sztuki plastyczne Klasycyzm ( ) Sztuka użytkowa Literatura Nauka Muzyka i teatr CZĘŚĆ DRUGA Wydarzenia polityczne Rozdział I. Kształtowanie się monarchii elekcyjnej Rzeczpospolita w Europie Sąsiedzi Dwa bieguny rywalizacji europejskiej Sprawa wschodnia Kwestia bałtycka Problemy: tatarski i kozacki Rzeczpospolita federacyjna. Korona a Wielkie Księstwo Litewskie po unii Dalszy ciąg sporów o unię Prawnoustrojowe konsekwencje unii Doświadczenia pierwszych bezkrólewi w stosunkach polsko-litewskich Pierwsze bezkrólewie ( ) Przygotowania do wolnej elekcji Panowie rady Zjazdy senatorów Zjazdy partykularne i konfederacje szlacheckie w Koronie Zjazd w Kaskach Zjazdy litewskie Konwokacja Naprawa Rzeczypospolitej i korektura praw Prymas interreksem Sprawa konfederacji warszawskiej Wolna elekcja viritim Kandydaci do tronu Sylwetka kandydata francuskiego Elekcja Henryka Walezego Spór o zobowiązania elekta Skutki wolnej elekcji Poselstwo polskie do Francji Panowanie Henryka Walezego ( ) Początek rządów

11 4.2. Zaplecze polityczne Ucieczka do Francji Francja i Rzeczpospolita po ucieczce Walezego Ocena potomnych i historiografii Czarna legenda Walezego Drugie bezkrólewie ( ) Zamęt po ucieczce Henryka Walezego Zjazd konwokacyjny w Warszawie i poselstwo do Francji Zjazd w Stężycy Wielkie Księstwo Litewskie i Prusy a Korona w czasie drugiego bezkrólewia Konwokacja zwołana przez prymasa Sejm elekcyjny Sylwetka kandydata siedmiogrodzkiego Zabiegi Batorego o koronę Rzeczypospolitej Podwójna elekcja (1575) Francja i Turcja wobec elekcji Stefana Batorego Zjazd jędrzejowski Poselstwa polskie do Siedmiogrodu Koronacja Anny Jagiellonki i Stefana Batorego Panowanie Stefana Batorego ( ) Początek rządów. Wojna z Gdańskiem Trybunał Koronny Zmiany w elicie władzy Kariera Jana Zamoyskiego Przygotowania do wojny z Moskwą Reformy wojskowe Pacyfikacja Kozaczyzny Dyplomatyczne przygotowanie wojny z Moskwą Wojny z Moskwą ( ) Kampania połocka (1579) Wyprawa na Wielkie Łuki (1580) Kampania pskowska (1581) Rozejm w Jamie Zapolskim (1582) Dyplomacja i polityka zagraniczna po wojnie z Moskwą Sytuacja wewnętrzna po wojnach z Moskwą Plany ligi antytureckiej Stosunki polsko-moskiewskie ( ) Zaplecze polityczne i system i rządów Rządy triumwiratu magnackiego Egzekucja Samuela Zborowskiego Konwokacja senatorów w Lublinie (1584) Sprawa Zborowskich na sejmie (1585) Konflikt króla ze szlachtą. Wzrost znaczenia magnaterii Plany unii polsko-moskiewskiej Życie prywatne Stefana Batorego Ocena potomnych i historiografii Rozdział II. Monarchia dwóch pierwszych Wazów Trzecie bezkrólewie ( ) Podziały w elicie władzy

12 1.2. Sejmiki przedkonwokacyjne Konwokacja Podwójna elekcja (1587) Sylwetki elektów Traktat kalmarski Wojna o koronę Przybycie Zygmunta Wazy do Gdańska Panowanie Zygmunta III Wazy ( ) Koronacja i początki rządów Bitwa pod Byczyną Wielkie Księstwo Litewskie a Korona w czasie trzeciego bezkrólewia Sejm pacyfikacyjny (1589) Pozycja międzynarodowa Zygmunta Wazy Traktat bytomsko-będziński Przesłanki sojuszu z Habsburgami Sumy neapolitańskie Polityka Habsburgów wobec Rzeczypospolitej ,,Praktyki Zygmunta III Wazy z Habsburgami Polityka wewnętrzna Dwór a opozycja ( ) Sejm inkwizycyjny Problem Ukrainy Polityczna geneza i konsekwencje unii brzeskiej (1596) Polityka zagraniczna Rzeczpospolita wobec Turcji i Chanatu Krymskiego ,,Awantury mołdawskie Sprawy szwedzkie po śmierci Jana III Wazy Wojna domowa w Szwecji (1598) Przejęcie tronu szwedzkiego przez Karola IX Wojna w Inflantach ( ) Rzeczpospolita a Moskwa ( ) Wewnętrzne skutki wojen ofensywnych Rokosz sandomierski ( ) Konsekwencje ustrojowe rokoszu Polityczne znaczenie konfederacji wojskowych Rzeczpospolita wobec wojny trzydziestoletniej Cecora i Chocim ( ) Nielegalna reaktywacja hierarchii prawosławnej Zabiegi o pomoc Habsburgów i papiestwa Śląsk a Polska Niebezpieczeństwo ze strony Szwecji Dyplomacja szwedzka przeciw Rzeczypospolitej Wojna w Inflantach i Prusach ,,Spisek orleański Admiralicja Sewilska Rozejm w Altmarku (1629) Habsburgowie i Francja wobec Rzeczypospolitej Zaplecze polityczne i system rządów Zygmunta III Wazy Życie prywatne i polityka dynastyczna Zygmunta III Wazy Ostatnie lata rządów Zygmunta III Wazy

13 2.13. Ocena potomnych i historiografii Czwarte bezkrólewie ( ) Projekty reformy elekcji Zagrożenie zewnętrzne Wielkie Księstwo Litewskie wobec bezkrólewia Eksorbitancje i urazy Konwokacja Sejm elekcyjny Elekcja Władysława Wazy Przysięga elekta Sylwetka elekta Panowanie Władysława IV Wazy ( ) Polityka zagraniczna w pierwszych latach rządów Wojna smoleńska z Moskwą ( ) Zagrożenie tureckie Plany odzyskania korony dziedzicznej i wojny ze Szwecją Wielkie plany ( ) Polityka bałtycka Emancypacja Prus Książęcych Polityka wewnętrzna Zabiegi o domenę królewską Kawaleria Najświętszej Marii Panny Powrót do sojuszu z Habsburgami Efekty sojuszu z Habsburgami Traktat neapolitański Zwrot ku Francji Polityczna geneza i znaczenie Colloquium Charitativum Ostatnie lata rządów Początki odrębności Ukrainy Powstania kozackie Stosunki z Chanatem Krymskim i plany wojny z Turcją Zaplecze polityczne i system rządów Władysława IV Życie prywatne Władysława IV Ocena potomnych i historiografii Bilans rządów czterech pierwszych królów elekcyjnych Rozdział III. Czasy kryzysu i odbudowy Rzeczpospolita w Europie 2. poł. XVII w Sytuacja międzynarodowa Kryzys Rzeczypospolitej straty ludnościowe i terytorialne Początek erozji ustrojowej Spadek znaczenia międzynarodowego Rzeczypospolitej Wzrost pozycji Moskwy Bilans XVII w. w sytuacji międzynarodowej Rzeczpospolita federacyjna Wielkie Księstwo Litewskie a Korona w 2. poł. XVII w Tendencje separatystyczne na Litwie Dążenia do integracji prawnej? Projekt emancypacji politycznej Ukrainy Piąte bezkrólewie (1648) Konwokacja i elekcja Jana Kazimierza

14 3.2. Sylwetka elekta Panowanie Jana Kazimierza Wazy ( ) Początki rządów. Wojny z Kozakami Kampania Ugoda zborowska Kampania 1651 zwycięstwo pod Beresteczkiem Kampanie Kozaczyzna a Moskwa Polityka zagraniczna Bohdana Chmielnickiego Reformy państwa moskiewskiego w poł. XVII w Państwo kozackie Zaplecze polityczne i system rządów Jana Kazimierza Zmiany w elicie władzy Zasady nominacji na urzędy Liberum veto Wykorzystywanie wakansów Opozycja magnacka Wojna z Moskwą ( ) Najazd moskiewski na Wielkie Księstwo Litewskie Tragedia Białorusi Potop szwedzki i druga wojna północna ( ) Geneza najazdu szwedzkiego Rokowania polsko-szwedzkie ( ) Ujście i Kiejdany Wycofanie się króla na Śląsk Opór przeciw Szwedom Śluby lwowskie Jana Kazimierza Kampania Układ z Moskwą Traktat rozbiorowy w Radnot Konsekwencje dyplomatyczne wojny północnej Habsburgowie i Francja wobec najazdu szwedzkiego na Rzeczpospolitą Emancypacja Prus Przymierze polsko-austriackie Zbliżenie z Francją Koniec wojny północnej. Rokowania pokojowe w Oliwie (1660) Sytuacja wewnętrzna po potopie szwedzkim Dworskie projekty reform ( ) Konfederacje wojskowe Rzeczpospolita wobec Moskwy i Ukrainy Ugoda hadziacka Drugi etap wojny z Moskwą ( ) Sytuacja wewnętrzna w czasie wojny z Moskwą. Rokosz Lubomirskiego Rozejm andruszowski (1667) Konsekwencje międzynarodowe rozejmu andruszowskiego Ostatnie lata rządów i abdykacja Jana Kazimierza Życie prywatne Jana Kazimierza Ocena współczesnych i historiografii Szóste bezkrólewie ( ) Konwokacja

15 5.2. Kandydaci do korony Sejm elekcyjny Sylwetka elekta Zaplecze polityczne Michała Korybuta Wiśniowieckiego Koronacja Panowanie Michała Korybuta Wiśniowieckiego ( ) System rządów Dwór a opozycja magnacka Aktywizacja polityczna szlachty Dworskie projekty reform Sytuacja międzynarodowa i zagrożenie zewnętrzne Wojna na Ukrainie Wojna z Turcją Traktat w Buczaczu Sytuacja wewnętrzna Konfederacja gołąbska Konfederacja szczebrzeszyńska Choroba i śmierć Michała Korybuta Ocena historiografii Siódme bezkrólewie ( ) Elekcja Koronacja Sylwetka elekta Panowanie Jana III Sobieskiego ( ) Początki rządów. Projekty reform Dwór a opozycja magnacka Polityka zagraniczna Zwrot ku Francji Polityka bałtycka Plany sojuszu z Moskwą Zmiana układu sił w Europie Zwrot ku Habsburgom Sytuacja wewnętrzna przed Projekty reform Reformy wojskowe Stosunek Sobieskiego do Kozaczyzny i prawosławia Rozbicie opozycji Przymierze z Cesarstwem i wojna z Turcją ( ) Traktat Grzymułtowskiego (1686) Polityka wewnętrzna i walka z opozycją po Zaplecze polityczne i system rządów Próba ponownego zwrotu ku Francji Ostatnie lata rządów Jana III Sobieskiego Choroba i śmierć króla Życie prywatne Jana III Sobieskiego Ocena historiografii Rozdział IV. Walka o utrzymanie suwerenności Rzeczpospolita w Europie za panowania Wettinów Nowy układ sił

16 1.2. Wzrost znaczenia Rosji Geneza zbliżenia Zachodu i Rosji Pozycja Rzeczypospolitej w Europie kryzys suwerenności Geneza kryzysu suwerenności Rzeczpospolita federacyjna Saksonia w unii z Rzecząpospolitą Potencjał ekonomiczny i ludnościowy Saksonii Instytucje państwa saskiego Polityka wewnętrzna elektorów Wielkie Księstwo Litewskie a Korona za Wettinów. Koekwacja praw Ukraina w czasach saskich Bunty kozackie na Ukrainie Prawobrzeżnej Hetmanat Iwana Mazepy Losy hetmanatu po Połtawie Terytoria pograniczne za Wettinów Pomorze i Śląsk pod panowaniem pruskim Ósme bezkrólewie ( ) Rywalizacja fakcji magnackich Konwokacja wykluczenie,,piastów od tronu Sejm elekcyjny kandydaci do tronu Sylwetka elekta saskiego Koronacja i pacyfikacja Panowanie Augusta II Wettina ( ) Początki rządów. Program polityczny Ostatnia kampania w wojnie z Turcją Przygotowania dyplomatyczne do kampanii bałtyckiej Kwestia pruska Drugi sejm pacyfikacyjny (1699) Sytuacja wewnętrzna w Wielkim Księstwie Litewskim Wojna domowa na Litwie Separatyzm litewski w epoce saskiej Król i Rzeczpospolita wobec wielkiej wojny północnej Bitwa pod Narwą Wojna o sukcesję hiszpańską i sojusz Augusta II z Francją Sejm (1701) Sukcesy Szwedów w Inflantach Bitwa pod Kliszowem (1702) Okupacja szwedzka w Koronie Konfederacja sandomierska Rady senatu i sejm (1703) Sejm lubelski (1703) Dwukrólewie Detronizacja Augusta II i elekcja Stanisława Leszczyńskiego Sylwetka antykróla Konfederacja generalna w Sandomierzu (1704) Sojusz narewski z Rosją (1704) Dwóch królów i dwa przymierza Koronacja Stanisława Leszczyńskiego Traktat warszawski ze Szwedami (1705) Szwedzi w Saksonii

17 5.9. Pokój w Altranstädt i detronizacja Augusta II (1706) Postępy Rosjan w Inflantach Rosyjska okupacja Rzeczypospolitej Kampania rosyjska Karola XII ( ) Połtawa (1709) Leszczyński na wygnaniu Restytucja Augusta II Walna Rada Warszawska (1710) Wojna na Bałkanach Wystąpienie Turcji przeciw Rosji ( ) Traktat prucki Kryzys 1713 groźba dominacji tureckiej Sejm walny (1712). Wzmocnienie pozycji Augusta II Koniec wojny o sukcesję hiszpańską. Zażegnanie zagrożenia tureckiego Próby emancypacji spod kurateli rosyjskiej Sytuacja wewnętrzna Kryzys społeczny i polityczny Szlacheckie projekty reform republikańskich Zaplecze polityczne i system rządów Augusta II Dworskie projekty reform Konfederacja tarnogrodzka (1715) Sejm niemy (1717) Pozycja międzynarodowa Rzeczypospolitej po sejmie niemym (1717) Nieuchronność protektoratu rosyjskiego? Koalicja antyrosyjska Polityka emancypacyjna Augusta II ( ). Zwrot ku Habsburgom Układ wiedeński (1719) Dyplomacja międzynarodowa a Rzeczpospolita Traktat w Nystadt (1721) Traktaty,,opiekuńcze Polityczne konsekwencje sprawy toruńskiej (1724) Ostatnie lata panowania Augusta II Polityka dynastyczna Familia Czartoryskich i Potoccy Życie prywatne Augusta II Ocena Augusta II w historiografii Przedostatnie bezkrólewie (1733) Stanisław Leszczyński na emigracji Konwokacja Podwójna elekcja Elekcja Stanisława Leszczyńskiego Elekcja Augusta III Wettina Koronacja Augusta III Drugie dwukrólewie i wojna o polską sukcesję ( ) Konfederacja dzikowska Abdykacja Stanisława Leszczyńskiego Leszczyński w Lotaryngii Ocena Stanisława Leszczyńskiego w historiografii Panowanie Augusta III Wettina ( ) Pacyfikacja

18 9.2. Sylwetka Fryderyka Augusta Wettina Polityka zagraniczna Augusta III Pozycja Rzeczypospolitej w Europie Sojusz prusko-rosyjski Dominacja Rosji w Europie Środkowo-Wschodniej Przymierze z Rosją (1744) Druga wojna śląska. Okupacja Saksonii przez Prusy Porozumienia z Francją i Wielką Brytanią (1746 i 1751) Wojna siedmioletnia ( ) i druga okupacja Saksonii Zaplecze polityczne i system rządów Augusta III System ministerialny w Saksonii po Polityka wewnętrzna w Rzeczypospolitej. System anarchii Zrównoważenie sił wewnętrznych i wpływów obcych Sytuacja w Rzeczypospolitej a specyfika państw składanych Złoty pokój saski Walka ugrupowań magnackich System ministerialny w Rzeczypospolitej? Orientacje zagraniczne Neutralność i demilitaryzacja Rzeczypospolitej Sprawa aukcji wojska Nowy system rządów kamaryla Mniszcha Schyłek panowania Augusta III Konsekwencje wojny siedmioletniej dla sytuacji w Rzeczypospolitej Życie prywatne i polityka dynastyczna Augusta III Sprawa sukcesji tronu Plany reformatorskie i konfederackie Familii Walka ugrupowań magnackich ( ) Ocena Augusta III w historiografii Bilans panowania Wettinów. Konsekwencje cywilizacyjne unii polsko- -saskiej Rozdział V. Upadek Rzeczypospolitej Rzeczpospolita w Europie w epoce stanisławowskiej Sytuacja międzynarodowa Układ sił w przededniu ostatniego bezkrólewia Polityka Katarzyny II wobec Rzeczypospolitej Wielkie Księstwo Litewskie i Korona w epoce stanisławowskiej Ostatnie bezkrólewie ( ) Sylwetka Stanisława Poniatowskiego Kandydatura Stanisława Poniatowskiego do tronu Sejmiki przedkonwokacyjne Konwokacja Reformy sejmu konwokacyjnego (1764) Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego Koronacja Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego ( ) Początki rządów Pod kuratelą Familii Zaplecze polityczne Stanisława Augusta w pierwszym okresie panowania Pierwsze reformy ( )

19 Dyplomacja Stanisława Poniatowskiego Polityka wewnętrzna Sprawa dysydencka Rozwiązanie konfederacji generalnej Interwencja rosyjska w Rzeczypospolitej Konfederacje: słucka i radomska Sejm repninowski i rosyjska gwarancja ( ) Konfederacja barska (1768) Koliszczyzna Wojna i polityka konfederacka ( ) Wojna rosyjsko-turecka (tzw. wojna polska) ( ) Francuska pomoc dla konfederatów Mocarstwa wobec wojny rosyjsko-tureckiej I rozbiór Rzeczypospolitej ( ) Plany rozbiorowe Traktaty rozbiorowe Koniec konfederacji barskiej Sejm rozbiorowy ( ) Reformy sejmu rozbiorowego Koniec wojny rosyjsko-tureckiej (1774) Położenie Rzeczypospolitej i ziem zabranych po I rozbiorze Traktaty handlowe Polityka wewnętrzna po I rozbiorze Rządy Rady Nieustającej Ukrócenie opozycji magnackiej na sejmie (1776) Rządy królewsko-ambasadorskie Rzeczpospolita wobec planów wojny rosyjsko-tureckiej Odrzucenie Kodeksu Zamoyskiego Zaplecze polityczne i system rządów ( ) Polityka międzynarodowa Antagonizm wśród mocarstw rozbiorowych Rokowania o sojusz wojskowy z Rosją (1787) Spotkanie w Kaniowie Wojna wschodnia i polityka Prus ( ) Walka o suwerenność Obalenie Rady Nieustającej Sejm rządzący ( ) Rosja i Prusy wobec sytuacji w Rzeczypospolitej Przymierze z Prusami Ugrupowania sejmowe Prace nad formą rządu i prawo dla miast ( ) Projekty formy rządu ( ) Nowa kadencja sejmu ( ) Królewski projekt ustawy rządowej Prawo o sejmikach i o miastach Uchwalenie Konstytucji 3 maja Ustawodawstwo szczegółowe Koniec polskiej rewolucji parlamentarnej Zmiany w sytuacji międzynarodowej ( ) Konfederacja targowicka

20 Wojna z Rosją Akces króla do targowicy Polityka Stanisława Augusta po targowicy Polityka na emigracji Wojna rewolucyjnej Francji z Prusami i Austrią II rozbiór Rzeczypospolitej Zawiedzione nadzieje targowiczan Zaplecze polityczne i system rządów po konfederacji targowickiej Sejm grodzieński Polska emigracja i rewolucyjna Francja Insurekcja kościuszkowska Projekt sojuszu z Francją Sytuacja w kraju i organizacje spiskowe ( ) Marsz brygady Madalińskiego Ogłoszenie insurekcji Racławice i Warszawa Powstanie na Litwie Król wobec insurekcji Radykalizacja insurekcji Egzekucje majowe z 1794 r. w Wilnie i Warszawie Polityka władz insurekcji Samosądy warszawskie Działania militarne w 1794 r Kapitulacja III rozbiór i upadek Rzeczypospolitej Rozbiory Rzeczypospolitej w oczach Europy Schyłek życia ostatniego króla Rzeczypospolitej Śmierć Stanisława Augusta Życie prywatne Stanisława Augusta Poniatowskiego Ocena współczesnych i historiografii Zakończenie Daty najważniejszych wydarzeń Bibliografia Indeks osób Indeks nazw geograficznych Spis tabel i schematów Spis map