Zamierzenia inwestycyjne PSE Operator planowane do roku 2025 w celu zaspokojenia

Transkrypt

1 Zamierzenia inwestycyjne PSE Operator planowane do roku 2025 w celu zaspokojenia szczytowego zapotrzebowania na moc czynną D r H e n r y k M a j c h r z a k Dr Cezary Szwed Tomasz Tarwacki Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny 1. Wstęp Jednym z podstawowych obowiązków operatora systemu przesyłowego (OSP) jest - zgodnie z ustawą Prawo energetyczne - zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej przez odpowiednie zarządzanie zdolnościami przesyłowymi sieci najwyższych i wysokich napięć, stanowiącymi platformę równoważącą zapotrzebowanie na moc i energię elektryczną odbiorców ze źródłami wytwórczymi. W celu wykonania powyższego zadania OSP wykonuje wiele czynności sprowadzających się do zrównoważenia zapotrzebowania na moc i energię elektryczną w każdych warunkach pracy KSE. Unikalność towaru, jakim jest energia elektryczna od powszechności w jej użytkowaniu po charakterystyczne cechy niepozwalające na jej magazynowanie w połączeniu ze specyfiką prowadzenia inwestycji w energetyce, odznaczających się zwykle kilku, a czasem nawet kilkunastoletnim okresem trwania, decydują o specyfice procesów planowania w elektroenergetyce. Dodatkowym elementem ryzyka występującego w procesie inwestycyjnym, które trzeba uwzględnić w fazie planowania, są coraz bardziej restrykcyjne wymagania w zakresie ochrony klimatu i środowiska naturalnego. 2. Prognozowanie zapotrzebowania na moc i energię elektryczną Mając na uwadze perspektywę odbiorcy energii elektrycznej, która jest widziana zwykle krótkoterminowo, za najważniejsze należy uznać zapewnienie bezpieczeństwa dostaw mocy i energii elektrycznej, czyli zrównoważenie bilansu mocy w KSE w najbliższym horyzoncie czasowym. Przez zrównoważenie bilansu mocy należy rozumieć zapewnienie takiej ilości źródeł wytwórczych, które nie tylko zaspokoją zapotrzebowanie na moc i energię elektryczną, ale jeszcze dodatkowo zapewnią odpowiednią rezerwę mocy osiągalnej w systemie elektroenergetycznym wykorzystywaną w sytuacjach awaryjnych wyłączeń źródeł lub awarii sieci ograniczającej albo uniemożliwiającej korzystanie ze źródła mocy. Wielkość tej rezerwy zależy od różnych warunków pracy systemu elektroenergetycznego i waha się od 20 do 25% zapotrzebowania odbiorców. Tak zdefiniowana rezerwa mocy w systemie elektroenergetycznym zapewnia bezpieczeństwo pracy KSE, a tym samym ciągłość dostaw energii elektrycznej do odbiorców. 8

2 300.0 Porównanie ścieżek wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną [TWh] [TWh] Polityka energetyczna Polski do 2030 roku 50.0 Plan Rozwoju '09 scenariusz oczekiwany Lata Rys. 1. Prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną w Polsce do roku 2030 Rys. 2. Średnie miesięczne krajowe zapotrzebowanie na moc w szczytach wieczornych z dni roboczych w latach

3 Rys. 3. Krajowe zapotrzebowanie maksymalne i średnie roczne w dniach roboczych w latach ,000.0 Prognoza zapotrzebowania na moc elektryczną 40,000.0 [MW] 30, , ,000.0 Plan Rozwoju '09 scenariusz oczekiwany Lata Rys. 4. Prognoza zapotrzebowania na moc szczytową przyjęta do opracowania PRSP

4 Ocenę zdolności do zbilansowania zapotrzebowania na moc i energię elektryczną w KSE należy prowadzić w różnych przedziałach czasowych od bieżącej oceny sytuacji przez okresy roczne aż po okresy kilkunasto i kilkudziesięcioletnie. PSE Operator S.A. nie dysponuje wszystkimi danymi umożliwiającymi wykonanie prognoz popytowych oraz oceny bilansu mocy i energii elektrycznej, dlatego współpracuje w tym zakresie z operatorami systemów dystrybucyjnych (OSD) i odbiorcami przyłączonymi bezpośrednio do sieci przesyłowej. Dotychczas w Polsce nie wypracowano metodyki prognozowania zapotrzebowania na moc i energię elektryczną w dłuższej perspektywie czasowej. Ocenę taką prowadzi się najczęściej scenariuszowo, wykorzystując różnego rodzaju wskaźniki określające trendy w rozwoju gospodarczym kraju, w tym wskaźnik wzrostu PKB. Dla przykładu, przy wzroście polskiego PKB rzędu 4% i energochłonności gospodarki powodującej konieczność zwiększania konsumpcji energii elektrycznej założonej na konserwatywnym poziomie 0,7% wzrostu PKB, roczny popyt na energię będzie rósł o około 2,8%. Na potrzeby planistyczne OSP opracowuje prognozy popytowe na podstawie danych pozyskiwanych z OSD, od innych użytkowników systemu przesyłowego oraz z innych źródeł, np. dane z Polityki energetycznej Polski lub opracowań ARE. Na rys. 1 przedstawiono scenariuszową prognozę zapotrzebowania na energię elektryczną przygotowaną na potrzeby opracowania planu rozwoju sieci przesyłowej (PRSP) oraz prognozę zapotrzebowania na energię elektryczną zamieszczoną w Polityce energetycznej Polski do roku Prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną są niewystarczające do oceny zdolności systemu elektroenergetycznego do zaspokojenia przewidywanego zapotrzebowania w każdych warunkach obciążeniowych jego pracy. Drugim bardzo istotnym parametrem prognoz popytowych jest moc szczytowa zapotrzebowania odbioru występująca w analizowanym okresie zapotrzebowania na energię elektryczną. Dane charakteryzujące zapotrzebowanie odbioru na moc i energię elektryczną określone są mianem charakterystyki zapotrzebowania. Charakterystyki zapotrzebowania na moc wszystkich odbiorów w KSE z lat przedstawiono na rys. 2. Charakterystyki zobrazowano w postaci średniorocznego i maksymalnego zapotrzebowania na moc w KSE. Historyczne dane wskazują na wzrost zapotrzebowania w poszczególnych miesiącach z tendencją do zwiększenia zapotrzebowania w okresie letnim i mniejszą dynamiką wzrostu zapotrzebowania szczytowego w okresie zimowym. Potwierdzeniem faktu wypłaszczania się krzywej zapotrzebowania na moc jest rys. 3 przedstawiający kształtowanie się krajowego zapotrzebowania na moc w dni robocze średnie roczne i maksymalne w latach Wraz ze wzrostem mocy zauważalne jest zbliżanie się obu krzywych do siebie. Na bazie scenariuszowych prognoz zapotrzebowania na energię elektryczną oraz charakterystyk kształtujących zapotrzebowanie na moc, w tym zapotrzebowania na moc szczytową, tworzone są prognozy zapotrzebowania na moc w KSE w dłuższych horyzontach czasowych. Prognozowane zapotrzebowanie na moc szczytową w KSE na lata przedstawia rys Bilanse mocy i energii elektrycznej w KSE Planowanie rozwoju energetyki jest planowaniem zintegrowanym traktującym łącznie stronę popytową i podażową, co pozwala na optymalizację kosztów i realizację założonych strategicznych celów gospodarczych i politycznych. Przykładem działań o charakterze strategicznym w tym zakresie jest Polityka energetyczna Polski do roku 2030 (PE 2030). Dobrym przykładem działań wspierających cele polityczne w obszarze strony podażowej jest wsparcie udzielane energetyce odnawialnej, natomiast przykładem oddziaływania na stronę popytową są postanowienia zawarte w ustawie o efektywności energetycznej. W ten sposób w warunkach rynkowych i po części regulowanych przez proces taryfowania dokonywana jest zintegrowana optymalizacja kosztów zarówno strony podażowej, jak i popytowej, a efektem tego powinna być akceptowalna przez odbiorcę cena dostarczanej energii elektrycznej. Dokonując oceny zdolności do zaspokojenia zmiennego w czasie zapotrzebowania na moc elektryczną, należy uwzględnić charakterystykę źródeł zainstalowanych w KSE, w szczególności ich mocy dyspozycyjnej rozumianej jako maksymalna moc dostępna w rozpatrywanym czasie do zaspokojenia prognozowanego zapotrzebowania. Wartość mocy dyspozycyjnej określa się na podstawie mocy osiągalnej, która jest maksymalną mocą źródła dostępną dla systemu w normalnych i bezawaryjnych warunkach jego pracy. Zależności między mocą osiągalną a dyspozycyjną głównych źródeł wytwórczych w KSE za lata roku przedstawia tab. 1. nr 3 (9)

5 Na podstawie analizy przedstawionych danych zauważalna jest tendencja do obniżania się mocy dyspozycyjnej jednostek wytwórczych, co potwierdza tezę o technologicznym starzeniu się bazy wytwórczej i obniżającej się ich dyspozycyjności, w tym zdolności do zaspokojenia zapotrzebowania na moc szczytową KSE. Na uwagę zasługuje również wydłużenie czasu postojów awaryjnych i odstawień do remontów planowych średnich i kapitalnych, co potwierdza tendencję do dalszego obniżania mocy dyspozycyjnej istniejących jednostek wytwórczych. Skutkuje to obniżeniem się mocy rezerwy wirującej dostępnej dla OSP w stanach awaryjnych zarówno z przyczyn niesprawności źródeł, jak i zdarzeń awaryjnych w sieci, co może stanowić zagrożenie dla bieżącego zaspokojenia zapotrzebowania na moc w KSE. Kolejnym elementem mogącym znacząco oddziaływać w najbliższej przyszłości na zdolność do bieżącego zaspokajania zapotrzebowania na moc w KSE jest coraz większy udział w bilansie mocy odnawialnych źródeł energii (OZE), zwłaszcza wiatrowych. Źródła te charakteryzują się niestabilnością generacji energii elektrycznej, co się wiąże z koniecznością zachowania rezerwy wirującej w źródłach konwencjonalnych. Przyjmowany wskaźnik dyspozycyjności mocy dla jednostek wiatrowych na poziomie 0,2 0,25 jest wielkością średnią dla całego systemu i należy się liczyć z potrzebą dalszego zwiększania rezerwy w źródłach konwencjonalnych. Mając na uwadze powyższe uwarunkowania, należy lokować rezerwę wirującą w nowych jednostkach wytwórczych o dużej niezawodności i dobrych parametrach regulacyjnych, co z kolei może skutkować obniżeniem rentowności inwestycji w tego typu przedsięwzięcia. Rozlokowanie źródeł w obszarze KSE ma też istotne znaczenie dla zachowania bezpieczeństwa w bilansie zaspokojenia zapotrzebowania. Znacząca liczba źródeł wiatrowych będzie rozmieszczona w północnej części KSE, a rezerwa wirująca będzie ulokowana w południowej i centralnej części. Dla zrównoważenia bilansu niezbędna będzie budowa zgodnie z PRSP linii przesyłowych w KSE w relacji północ południe. W zrównoważeniu bilansu mocy KSE znaczącą rolę odgrywają połączenia transgraniczne z innymi systemami elektroenergetycznymi, w tym zwłaszcza połączenia pracujące na przekroju synchronicznym (Niemcy, Czechy, Słowacja). Ich wykorzystanie do poprawy bilansowania mocy jest ograniczone obecnie zjawiskiem tzw. karuzeli mocy. Dla opanowania tego zjawiska planowane są inwestycje związane Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny z instalacją przesuwników fazowych na liniach przesyłowych z systemem niemieckim. Planowane inwestycje pozwolą na wzrost zdolności do wymiany mocy na połączeniu synchronicznym. Powyższe uwarunkowania są brane pod uwagę przy ocenie zdolności do zaspokojenia przewidywanego zapotrzebowania na moc w KSE. 4. Inwestycje w nowe moce wytwórcze w KSE Plany inwestorów w zakresie nowych mocy wytwórczych są zależne od opłacalności ekonomicznej inwestycji, co w obecnych uwarunkowaniach prawnych w dużej mierze zależy od kosztów implementacji dyrektyw unijnych w zakresie ochrony klimatu i środowiska naturalnego. Dotyczy to zwłaszcza źródeł opartych na technologii węglowej. Mając na uwadze niższą emisyjność źródeł wykorzystujących gaz oraz parametry techniczno ruchowe turbin gazowych, można przyjąć, że determinantę inwestycji w tego rodzaju źródła w KSE stanowią warunki dostaw gazu. Nowe źródła gazowe mogą być również konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa pracy systemu elektroenergetycznego i osiągnięcia wymaganego udziału OZE w krajowym zużyciu energii elektrycznej. Zmienność i niestabilność regulacji prawnych decydujących o efektywności inwestycji w sektorze wytwórczym przenosi się na plany inwestorów, co z kolei decyduje o zmienności planów rozbudowy sieci przesyłowej i dystrybucyjnej. Stwarza to zagrożenie dla zaspokojenia zapotrzebowania na energię elektryczną po cenach akceptowalnych przez odbiorców. OSP jest zobligowany ustawą Prawo energetyczne do opracowywania i aktualizacji planów rozwoju sieci przesyłowej, a także opracowania informacji dla Ministra Gospodarki do sprawozdania z wyników monitorowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Na podstawie tych informacji OSP opracowuje m.in. prognozę równoważenia dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię w kolejnych pięciu latach oraz możliwości równoważenia dostaw w okresie od pięciu do co najmniej 15 lat, w którego kształtowaniu zasadniczą rolę odgrywają plany wytwórców. Ostatnią prognozę OSP sporządził w marcu 2011 roku, wykorzystując m.in. ankietę przeprowadzoną wśród wytwórców systemowych. Wyniki ankiety dla wybranych lat w zakresie zmian mocy osiągalnej źródeł cieplnych na tle danych przyjętych do opracowania PRSP przedstawia tab

6 Tab. 1. Średnioroczne wielkości mocy osiągalnej i dyspozycyjnej elektrowni krajowych ze szczytu wieczornego z dni roboczych w latach , MW Rok Moc osiągalna istniejących źródeł cieplnych w KSE [MW] Ankieta marzec 2011 r. PRSP Różnica Tab. 2. Porównanie mocy osiągalnych istniejących jednostek wytwórczych cieplnych w KSE w latach oraz w latach

7 Import MW OZE (zakładana moc dyspozycyjna) Nowe moce - faza realizacji Elektrownie jądrowe ESP EC przemysłowe EC zawodowe Elektrownie zawodowe 5000 Zapotrzebowanie na moc szczytową rok Rys. 5. Bilans mocy KSE bez wymaganego marginesu mocy osiągalnej na poziomie 20 25%

8 Różnice w zestawionych danych mocy osiągalnej jednostek wytwórczych wynikają z deklaracji zwiększenia zakresu modernizacji istniejących jednostek wytwórczych. Modernizacje te dotyczą głównie prac związanych z wydłużeniem czasu ich eksploatacji oraz zabudową instalacji ochrony powietrza w celu dostosowania emisji do standardów określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji oraz w dyrektywie o emisjach przemysłowych (IED). Dyrektywa IED, której regulacje zaczną obowiązywać od 2016 roku, dopuszcza kilka form derogacji, dzięki którym jednostki wytwórcze niemogące dostosować się do standardów środowiskowych nie będą zmuszane do odstawiania, natomiast mogą być dalej eksploatowane w ograniczonym zakresie. Część elektrowni wybrała taki rodzaj pracy, w związku z tym ograniczeniu uległa wielkość mocy wycofań. Należy podkreślić, że wybranie takiego rodzaju pracy skutkuje znacznym skróceniem czasu pracy danej jednostki w roku kalendarzowym, a więc znaczącym dla KSE obniżeniem bieżącej dyspozycyjności tych jednostek, co przyniesie dalszy spadek wskaźnika mocy dyspozycyjnej źródeł krajowych. Przy tworzeniu scenariuszowych ocen zdolności źródeł do zaspokojenia prognozowanego zapotrzebowania na moc i energię elektryczną niezwykle istotne były dane dotyczące zapowiadanych wycofań istniejących mocy oraz potwierdzenia zgłoszonych do OSP pod koniec 2008 roku inwestycji w nowe moce wytwórcze i ich lokalizacje. Jak wspomniano wcześniej, dane te decydują o niezbędnych kierunkach rozbudowy sieci przesyłowej, zwłaszcza w świetle inwestycji związanych z przyłączaniem dużych farm wiatrowych w północnej części KSE. Celem opracowania i oceny skutków realizacji takiego scenariusza było określenie stopnia i przyczyn zagrożeń wynikających z niezbilansowania zapotrzebowania na moc szczytową oraz wskazanie koniecznych działań, zwłaszcza w kierunku rozbudowy sieci przesyłowej, ograniczającej skutki niezbilansowania ze źródeł krajowych. Ocenie poddawane były również inne scenariusze rozwoju strony podażowej zdolnej do zaspokojenia oczekiwanego zapotrzebowania. Bazowały one na bardziej optymistycznych planach wytwórców, lecz nie miały potwierdzenia i pewności realizacji, zwłaszcza w zakresie budowy źródeł węglowych. Przy opracowywaniu scenariusza oceny zdolności źródeł do zaspokojenia prognozowanego zapotrzebowania na moc i energię elektryczną przyjęto następujące założenia: 1. Wielkość nowych mocy w źródłach konwencjonalnych przyjęto na podstawie informacji zawartych w ankietach i z dodatkowej wiedzy wynikającej z prowadzonych postępowań związanych z zawarciem umów przyłączeniowych oraz eksperckiej oceny stanu przygotowania projektów do fazy realizacyjnej. W związku z tym do oceny przyjęto inwestycje w nowe moce wytwórcze w łącznej wysokości 6938 MW, w tym nowo uruchamiany blok w elektrowni Bełchatów II o mocy 858 MW. 2. Harmonogram zmian mocy osiągalnej w elektrociepłowniach przemysłowych opracowano na podstawie informacji z PE Przyjęto utrzymanie obecnego potencjału elektrowni wodnych, w tym szczytowo pompowych. 4. Dane dotyczące budowy elektrowni jądrowych przyjęto zgodnie z PE Harmonogram zmian mocy osiągalnej OZE oparty jest na informacjach zawartych w krajowym planie działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych (KPD) w odniesieniu do lat , oraz na informacjach zawartych w PE 2030 w odniesieniu do lat Prognoza zdolności importowych KSE jest zgodna z PRSP. Zestawienie danych według wyżej opisanych założeń do oceny bilansu mocy KSE zostało przedstawione na rys. 5. Ocena przedstawionego bilansu zaspokojenia prognozowanego zapotrzebowania na moc przez jednostki wytwórcze w latach prowadzi do następujących wniosków: 1. Prognozowany przyrost nowych mocy wytwórczych wskazuje na utrzymanie obecnej sytuacji, a więc niewielkiej nadwyżki mocy osiągalnej nad wielkością mocy szczytowego zapotrzebowania z uwzględnieniem 20 procentowego marginesu mocy. Oznacza to, że przez cały rozpatrywany okres mogą wystąpić trudności ze zbilansowaniem KSE. 2. Uwzględniając 20 procentowy margines mocy osiągalnej, należy przyjąć, że od roku 2023 konieczne będzie trwałe zapewnienie importu mocy dla zbilansowania KSE. Jednak od roku 2025 rozważane na poziomie 5500 MW wielkości importu mocy będą niewystarczające. Ujęta w planach PSE Operator S.A. rozbudowa połączeń transgranicznych powinna stanowić dodatkowe zabezpieczenie zbilansowania nr 3 (9)

9 zapotrzebowania na moc w KSE. Planowana budowa i rozbudowa połączeń jest zgodna z planami ENTSO E i podlega uzgodnieniom indywidualnym z sąsiednimi operatorami innych systemów elektroenergetycznych. Realizacja zamierzeń inwestycyjnych powinna do roku 2020 umożliwić wzrost zdolności importowych połączeń transgranicznych o ok MW z docelową zdolnością przesyłową do ok MW. Mając na uwadze liczne uwarunkowania determinujące zaspokojenie prognozowanego zapotrzebowania na moc i energię elektryczną, PSE Operator S.A., zgodnie z zasadą zintegrowanego planowania strony podażowej i popytowej (Integrated Resource Planning IRP), podjął wiele działań mających zapewnić zrównoważenie zapotrzebowania na moce szczytowe w KSE, w tym uruchomienie projektu instalacji źródeł mocy interwencyjnych o łącznej mocy 500 MW w newralgicznych obszarach KSE. Projekt został czasowo zawieszony z uwagi na liczne, zgłoszone pod koniec 2008 roku, inicjatywy uruchomienia nowych mocy wytwórczych przez inwestorów krajowych i zagranicznych. Bieżąca ocena sytuacji w zakresie rozwoju strony podażowej wskazuje na konieczność powtórnego aktywowania tego projektu. W zakresie właściwego kształtowania strony popytowej konieczne jest uaktywnienie funkcji DSM (Demand Side Management) w celu obniżenia lub przesunięcia w czasie szczytowego zapotrzebowania w KSE. Pomocne w osiąganiu tego celu będzie wdrażanie projektu inteligentnych sieci skutkujące w pierwszym etapie zwiększeniem niezawodności i efektywniejszym zarządzaniem istniejącą strukturą sieci tradycyjnej, współpracującej coraz bardziej efektywnie ze źródłami rozproszonymi, a w przyszłości z zasobnikami energii zdolnymi do zaspokojenia lokalnego zapotrzebowania szczytowego. PSE Operator S.A. uczestniczy aktywnie w budowie nowego modelu rynku energii elektrycznej, którego celem jest rynkowe ukształtowanie cen usług związanych z dostarczaniem energii elektrycznej, w tym optymalne zarządzanie pracą KSE. 5. Wnioski dotyczące rozwoju sieci przesyłowej Zgodnie z obecnymi uwarunkowaniami rynkowymi i organizacyjnymi energetyki bilanse mocy powinny być tworzone również w wyznaczonych zdefiniowanych obszarach KSE, w tym w węzłach sieci przesyłowej stanowiących miejsce połączenia z siecią dystrybucyjną 110 kv. Powyższe wynika z następujących uwarunkowań: Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny a) przewidywany dynamiczny rozwój źródeł rozproszonych (zauważalny wzrost udziału w bilansie mocy KSE jednostek njwcd), b) budowa źródeł odnawialnych energii elektrycznej opartych na różnych technologiach z różną charakterystyką ich pracy, c) wycofywanie starych jednostek wytwórczych opartych na węglu, przyłączonych najczęściej do sieci OSD, d) instalowanie w KSE jednostek wytwórczych o dużej mocy klasy powyżej 500 MW, e) wprowadzenie energetyki jądrowej do KSE, f) wprowadzenie elementów sieci inteligentnej, g) wprowadzanie nowych elementów z obszaru efektywności elektroenergetycznej, h) inne uwarunkowania wynikające z realizacji celów polityki energetycznej kraju. Powyższe czynniki wskazują na pilną potrzebę przejęcia częściowej (lokalnej) odpowiedzialności przez OSD za właściwe planowanie rozwoju sieci dystrybucyjnej, zapewniającej zaspokojenie prognozowanego lokalnego zapotrzebowania ze źródeł lokalnych, oraz udziału sieci przesyłowej w zaspokojeniu zapotrzebowania ze źródeł systemowych. Bilanse obszarowe powinny służyć do oceny wystarczalności zaspokojenia zapotrzebowania analizowanego obszaru oraz roli sieci przesyłowej w zaspokojeniu tego zapotrzebowania ze źródeł systemowych. Wykonując ocenę zbilansowania mocy czynnej w KSE, należy równolegle prowadzić ocenę zbilansowania mocy biernej w systemie elektroenergetycznym z racjonalną gospodarką tą mocą, mającą bezpośredni wpływ na jakość parametrów energii elektrycznej, w tym zwłaszcza odpowiedni poziom napięcia w sieci. W zakresie poprawy bezpieczeństwa pracy systemu ostatnio zainstalowano w KSE statyczne źródła mocy biernej o charakterze pojemnościowym o mocy łącznej 685 MVAr. Wykonane dalsze analizy bilansu mocy biernej wskazują na potrzebę instalacji nowych źródeł tej mocy o charakterze pojemnościowym, ale również indukcyjnym, dla zrównoważenia mocy pojemnościowej długich i nieobciążonych w okresach dolin obciążenia ciągów liniowych, ograniczając tym samym konieczność ich wyłączeń w celu obniżenia poziomów napięć w KSE. W planie na najbliższe lata przewiduje się również instalację źródeł mocy biernej z płynną regulacją tej mocy, układów tzw. FACTS (Flexible AC Transmission Systems). Plany budowy nowych mocy wytwórczych wraz z kierunkami zaspokojenia zapotrzebowania na moc szczytową determinują kierunki 16

10 ZRC ALY SLK DRG GDA REC DUN ZYD GDP GBL ELB ELK PLC PLP OLM OLS GLN POM MON GRU VIE KRA PKW BYD JAS TEL OST LMS NAR ROS LSN GOR PLE CZE PPD KRM WLA PAT KON ADA PDE ZGI PLO SOC WYS MSK OLT MIL WTO STN MOR WSI PIA SDU LES JAN HAG ZUK POL CRN WPO PAS OSR TRE PAB BEK ROG PIO ROZ KOZ PUL ABR LSY CHS Legenda: MIK SWI CPC ZBK BOG Legenda : 750 kv kv 400 kv kv 220 kv kv kabel sta_opr_dowy stałoprądowy kv kv Kategorie inwestycji: Kategorie inwestycji : związane zwi_zane z z OZE bezpieczeństwo bezpiecze_stwo pracy pracy systemu systemu przyłączenia _czenia transgraniczne DBN GRO BLA KED WIE ALB NOS ANI HCZ WRZ MOS LIS ROK KAT HAL KOP PBO KOM LAG BIR ZAP BYC TCN PRB CZT BUJ JAM JOA LOS KHK SIE KIE LUA SKA WAN KPK RAD KLA PEL OSC TAW ATA CHM LEM STW RZE BGC KRI ZAM MKR DOB CHA Rys. 6. Schemat sieci przesyłowej ze wskazanymi obszarami inwestycyjnymi do roku 2020

11 ZRC ALY SLK DRG GDA REC DUN ZYD GDP GBL ELB ELK PLC PLP OLM OLS GLN POM MON GRU VIE KRA PKW BYD JAS TEL OST LMS NAR ROS EIS BCN GUB LSN GOR ZLG PLB PLE CZE PPD KRM WLA PAT KON ADA PDE ZGI PLO SOC WYS MSK OLT MIL WTO STN MOR WSI PIA SDU LES KAL JAN HAG MIK Legenda: ZUK CPC SWI BOG POL CRN WPO ZBK PAS OSR Legenda : 750 kv 400 kv 220 kv kabel sta_opr_dowy stałoprądowy kv kv potencjalny obszar obszar rozbudowy rozbudowy sieci przesy_owej sieci przesyłowej wynikaj_cy wynikający z z lokalizacji elektrowni elektrowni j_drowej jądrowej Kategorie inwestycji: : związane zwi_zane z OZE bezpieczeństwo bezpiecze_stwo pracy pracy systemu systemu przyłączenia _czenia transgraniczne DBN GRO BLA KED WIE TRE ALB NOS ANI HCZ WRZ MOS LIS ROK KAT HAL KOP KOM LAG PBO PAB BEK BIR ZAP BYC TCN PRB CZT BUJ JAM JOA ROG LOS KHK SIE PIO KIE LUA SKA WAN KPK RAD KLA ROZ PEL OSC TAW ATA CHM KOZ LEM PUL RZE BGC KRI ABR STW LSY ZAM CHS MKR DOB CHA Rys. 7. Schemat sieci przesyłowej ze wskazanymi obszarami inwestycyjnymi po roku 2020

12 rozbudowy sieci przesyłowej. Główne zamierzenia inwestycyjne dotyczące rozbudowy sieci przesyłowej są ujęte w opracowanym przez OSP PRSP. Główne obszary inwestycji sieciowych do roku 2020 obrazuje rys. 6. Na powyższym rysunku przedstawiono główne inwestycje sieciowe OSP do roku 2020, zaznaczając zasadnicze obszary inwestycyjne w następujących kategoriach nakładów: Inwestycje związane z przyłączeniem i wyprowadzeniem mocy z nowych lokalizacji elektrowni konwencjonalnych. Inwestycje związane z przyłączeniem OZE (farm wiatrowych). Inwestycje związane z poprawą bezpieczeństwa pracy KSE. Inwestycje w połączenia transgraniczne, w tym: zabudowę przesuwników fazowych na liniach wymiany z systemem niemieckim, rozbudowę sieci zgodnie z projektem budowy połączenia Polska Litwa, rozpoczęcie prac związanych z odbudową połączeń z systemami: ukraińskim (połączenie 750 kv Rzeszów Chmielnicka) białoruskim (połączenie Narew Roś) po przeprowadzeniu wymaganych analiz. Ogółem realizacja wyżej wskazanych celów inwestycyjnych wymaga zaangażowania znaczących środków finansowych po stronie OSP szacowanych na mld zł. Mając na uwadze znaczenie powyższych inwestycji w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju, jak również realizację celów zawartych w polityce energetycznej kraju, OSP powinien mieć zdolność do finansowania inwestycji zarówno ze środków własnych (taryfowych), jak i ze źródeł zewnętrznych w perspektywie wieloletniej. Dalsze kierunki inwestycji sieciowych PSE Operator S.A. po roku 2020 będą stanowiły kontynuację działań w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa zaspokojenia zapotrzebowania na moc i energię elektryczną w KSE oraz realizację celów założonych w PE 2030 i będą się skupiały na następujących kategoriach przedsięwzięć: inwestycje związane z przyłączeniem i wyprowadzeniem mocy z pierwszego bloku elektrowni jądrowej, inwestycje związane z przyłączeniem i wyprowadzeniem mocy z nowych lokalizacji elektrowni konwencjonalnych, inwestycje związane z dalszym rozwojem OZE, w tym farm morskich, dalsza rozbudowa połączeń transgranicznych z innymi systemami, poprawa bezpieczeństwa pracy KSE, Kontynuację rozbudowy sieci przesyłowych po roku 2020 przedstawia rys. 7. Na powyższym rysunku przedstawione zostały zasadnicze obszary potencjalnych inwestycji sieciowych wynikających z planowanych inwestycji po stronie wytwarzania. Zmiana inwestycji po stronie wytwórców będzie skutkowała aktualizacją inwestycji sieciowych. Wysokość nakładów na realizację zaprezentowanych zamierzeń inwestycyjnych można szacować na ok mld zł. Mając na uwadze wiele zmiennych i niewiadomych decydujących dzisiaj o efektywności bądź ryzyku podejmowanych przedsięwzięć, zwłaszcza w obszarze różnych technologii wytwórczych, przedstawione plany należy traktować jako działania niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, lecz niekoniecznie ostateczne i wystarczające do osiągnięcia założonych celów. Newralgiczny będzie okres najbliższych kilku lat ( ), w którym bez podjęcia inwestycji w nowe moce wytwórcze należy się liczyć z koniecznością działań nadzwyczajnych, takich np., jak wszczęcie prac mających na celu ogłoszenie i przeprowadzenie przez prezesa URE przetargu na nowe moce wytwórcze, a także uruchomienie inwestycji dotyczących budowy źródeł mocy interwencyjnych. W tym względzie istotne jest podejmowanie, zgodnie z planami rozwoju, inwestycji w rozbudowę połączeń transgranicznych z innymi systemami elektroenergetycznymi, w tym odbudowę połączenia z systemami ukraińskim i białoruskim, oraz budowę kolejnych połączeń na przekroju synchronicznym (kolejne połączenie z systemem niemieckim). Istotne dla zrównoważenia bilansu mocy będą rezultaty wprowadzenia ustawy o efektywności energetycznej, dzięki której w dalszej perspektywie czasowej można się liczyć z ograniczeniem dynamiki wzrostu zapotrzebowania na moc i energię elektryczną w KSE. Poza budową i rozbudową nowych obiektów sieciowych planowane są inwestycje odtworzeniowo modernizacyjne mające na celu wydłużenie czasu pracy obiektów sieciowych i przystosowanie ich do nowych warunków pracy i wymagań. Rozpatrując kierunki wymaganej rozbudowy sieci, należy brać pod uwagę cechy charakteryzujące te inwestycje. Są to bowiem inwestynr 3 (9)

13 cje wymagające współdziałania w procesie planowania przestrzennego z administracją państwową i samorządową zarówno szczebla centralnego oraz regionalnego, jak i środowisk lokalnych. Prace planistyczne i lokalizacyjne na podstawie obecnych regulacji prawnych, zwłaszcza w odniesieniu do linii przesyłowych, trwają zwykle od kilku do kilkunastu lat. Opracowanie dokumentacji i pozyskanie stosownych decyzji administracyjnych na budowę to kolejne lata. Dlatego tak istotne jest skoordynowanie inwestycji sieciowych OSP i OSD z inwestycjami w źródła wytwórcze w sektorze elektroenergetycznym i skoordynowanie ich z budową pozostałej infrastruktury technicznej w ramach planowania ładu przestrzennego kraju. LITERATURA [1] Opracowania i dokumenty własne PSE Operator S.A. [2] Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Dr inż. Henryk Majchrzak, od 15 października 2010 r. prezes zarządu PSE Operator S.A., absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W 2001 r. na Politechnice Opolskiej obronił pracę doktorską obejmująca problematykę strat rozruchowych bloków energetycznych i został adiunktem w Instytucie Elektrowni i Systemów Pomiarowych tej uczelni. W 2003 r. ukończył studia menedżerskie MBA uzyskując tytuł magistra ekonomii na Wydziale Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Dwa lata później został powołany w skład Komisji Energetyki Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Katowicach. Od 2007 r. jest członkiem Komitetu Problemów Energetyki PAN w Warszawie. Od początku kariery zawodowej w 1986 r. związany jest z energetyką zawodową. Pracował od stanowiska obchodowego po dyżurnego inżyniera ruchu w Elektrowni Bełchatów, a od 1991 r. był zatrudniony w Elektrowni Opole, najpierw jako kierownik wydziału ruchu bloków, a następnie główny inżynier eksploatacji. Od 1998 r. był zastępcą dyrektora technicznego ds. eksploatacji. W 2004 r. został powołany na stanowisko członka zarządu, dyrektora technicznego, a w 2005 r. objął funkcję prezesa zarządu, dyrektora generalnego BOT Elektrowni Opole S.A. Po wygraniu konkursu w 2008 r. został prezesem zarządu BOT Górnictwo i Energetyka S.A. Następnie był wiceprezesem ds. inwestycji i wytwarzania PGE S.A., a w latach dyrektorem Departamentu Energetyki w Ministerstwie Gospodarki. Członek zarządu PSE Operator S.A. od lipca 2010 r. Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny Rynek energetyczny Dr inż. Cezary Szwed, dyrektor Departamentu Planowania Rozwoju PSE Operator S.A., absolwent Politechniki Warszawskiej (mgr inż r., dr inż r.); studia podyplomowe w Szkole Głównej Handlowej i Francuskim Instytucie Zarządzania w Warszawie (2003 r.). Od 2000 r. pracownik Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A. w Warszawie, a od 2004 r. Polskich Sieci Elektroenergetycznych Operator S.A. Obecną funkcję pełni od 2010 r. W działalności zawodowej koncentruje się na zagadnieniach planowania rozwoju sieci elektroenergetycznej oraz przyłączania do sieci nowych obiektów, w tym odnawialnych źródeł energii. Mgr inż. Tomasz Tarwacki, zastępca dyrektora w Departamencie Planowania Rozwoju PSE Operator S.A., absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej. Od początku kariery zawodowej w 1995 r. związany jest z sieciami najwyższych napięć. Zajmował stanowiska od specjalisty do kierownika zespołu technicznych analiz systemowych w Polskich Sieciach Elektroenergetycznych S.A. Od 1999 r. był zatrudniony w EPC S.A., najpierw jako kierownik projektu, a następnie dyrektor ds. technicznych analiz systemowych. Obecną funkcję pełni od 2008 r. 20