Fot. Adam Wełnicki PLAN ROZWOJU. w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata WYCIĄG

Transkrypt

1 Fot. Adam Wełnicki PLAN ROZWOJU w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata WYCIĄG Konstancin Jeziorna, marzec 2010

2 Plan Rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na en. elektryczną na lata Spis Treści WSTĘP CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘBIORSTWA ENERGETYCZNEGO PSE OPERATOR S.A CELE I UWARUNKOWANIA ROZWOJU KRAJOWEGO SYSTEMU PRZESYŁOWEGO Stan krajowej sieci przesyłowej Wskaźniki makroekonomiczne i zapotrzebowanie na energię i moc elektryczną Wskaźniki makroekonomiczne Zużycie energii elektrycznej Zapotrzebowanie szczytowe na moc elektryczną Strona podażowa energii elektrycznej (stan obecny i rozwój) Źródła konwencjonalne Farmy wiatrowe Współpraca z Operatorami Systemów Dystrybucyjnych Rozwój wytwarzania konwencjonalnego Rozwój energetyki wiatrowej Moc zwarciowa nowa konfiguracja dla sieci 110 kv Współpraca z wytwórcami (wnioski, warunki przyłączenia) ROZWÓJ KRAJOWEGO SYSTEMU PRZESYŁOWEGO DO 2025 ROKU Plan Rozwoju KSP w latach Przyłączenia Wyprowadzenia mocy Bezpieczeństwo pracy sieci Połączenia transgraniczne Efekty przedsięwzięć planowanych do realizacji w latach 2010 do Potrzeby inwestycyjne w zakresie rozwoju połączeń transgranicznych Połączenia transgraniczne asynchroniczne Połączenia transgraniczne synchroniczne MOŻLIWOŚCI REALIZACJI PLANU ROZWOJU KSP Współpraca z organami administracji rządowej i samorządowej Wykaz skrótów 2

3 Plan Rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na en. elektryczną na lata ATR Autotransformator EC Elektrociepłownia zawodowa EJ Energetyka Jądrowa ESP Elektrownie Szczytowo-pompowe FW Farma wiatrowa GK Grupa Kapitałowa IT Departament Informatyki i Telekomunikacji PSE Operator SA IPS/UPS Independent Power Systems of 12 countries / Unified Power System of Russia /odpowiednik polskiego OSP/ JWCD Jednostka Wytwórcza Centralnie Dysponowana KPZK Koncepcja Planowania i Zagospodarowania Kraju KSE Krajowy System Elektroenergetyczny KSP Krajowy System Przesyłowy mpzp miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego NN najwyższe napięcia n-1 ; n-2 kryteria wystarczalności sieci w stanach awaryjnych OSD Operator Systemu Dystrybucyjnego OSP Operator Systemu Przesyłowego OZE odnawialne źródła energii PKB Produkt Krajowy Brutto PR Plan Rozwoju TR Transformator UCTE Union of the Co-ordination of transmission of electricity URE Urząd Regulacji Energetyki WN Wysokie napięcie Dane wykorzystane do analiz Planu Rozwoju są zgodne ze stanem wiedzy na czerwiec 2009 roku. 3

4 WSTĘP Niniejszy wyciąg został sporządzony zgodnie z pkt. III.D Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej obowiązującej od dnia 1 czerwca 2006 r. Dokument ten został sporządzony na podstawie Planu Rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata i obejmuje okres w zakresie prezentacji planów rozwoju Krajowego Systemu Przesyłowego. Plan Rozwoju powstał w celu wypełnienia obowiązku operatora systemu przesyłowego określonego w Art. 16 ustawy Prawo Energetyczne. Celem planu jest przedstawienie zamierzeń inwestycyjnych zapewniających pokrycie przyszłego zapotrzebowania na moc i energię elektryczną. W obecnej edycji planu uwzględniono nowe uwarunkowania w pracy systemu powstałe do chwili zamknięcia założeń do prowadzonych analiz. W roku 2008 wystąpiło szereg faktów mających wpływ na prowadzone analizy i planowany przez rozwój sieci przesyłowej. Należą do nich: 1. Ustalenia szczytu energetycznego UE z 8 grudnia 2008 roku. W wyniku których inwestorzy złożyli wnioski o przyłączenie konwencjonalnych źródeł wytwórczych o sumarycznej mocy MW; 2. Założenia zawarte w ostatnich projektach polityki energetycznej, w tym odnoszące się do rozwoju energetyki jądrowej w Polsce; 3. Polityka rządu dotycząca wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii w wyniku czego następuje bardzo dynamiczny napływ wniosków o określenie warunków przyłączenia dla tych źródeł; 4. Nakreślone cele tzw. pakietu klimatycznego; 5. Obserwowane zmiany wskaźników makroekonomicznych i gospodarczych oraz rozbieżne prognozy ich zmian w przyszłości. Dynamika w/w faktów miała istotny wpływ na prowadzone i wykorzystywane przez PSE Operator S.A. analizy i ostateczny ich wynik w postaci niniejszego dokumentu. Jednocześnie odnotowując wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną, zmianę charakteru i struktury zapotrzebowania oraz zderzając się z prawnymi barierami rozbudowy sieci przesyłowej podjął szereg działań mających na celu likwidację barier prawnych. PSE Operator S.A. oczekuje, że w wyniku tych działań możliwa będzie rozbudowa sieci przesyłowej adekwatna do potrzeb kraju. Ponadto przeprowadził uzgodnienia z inwestorami w zakresie lokalizacji i budowy nowych źródeł wytwórczych oraz ze spółkami dystrybucyjnymi w zakresie koordynacji rozwoju sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnych, a także wspólnych działań w zakresie pozyskiwania prawa drogi dla inwestycji liniowych. W wyniku powyższych działań zaplanowano kształt i rozwój sieci przesyłowej uwzględniający: 1. Pokrycie prognozowanego zapotrzebowania na moc i energię elektryczną w przyszłości; 2. Przyłączenie do sieci przesyłowej nowych źródeł konwencjonalnych; 4

5 3. Przewidywane lokalizacje elektrowni jądrowych na obszarze kraju; 4. Przyłączenie do sieci OZE o mocach wynikających z celów pakietu klimatycznego; 5. Zmiany strukturalne układów zasilania poszczególnych województw; 6. Rozwój połączeń transgranicznych wynikający ze zobowiązań międzynarodowych. Przedstawiony w niniejszym dokumencie rozwój sieci przesyłowej zaplanowano w oparciu o pozyskane przez OSP dane uwzględniające m.in. przekazane przez wytwórców plany w zakresie inwestycji odtworzeniowych i rozwojowych. Zmiany tych planów będą miały wpływ na rozwój sieci przesyłowej. Wszystkie w/w okoliczności faktyczne w otoczeniu zewnętrznym w aspekcie zobowiązań ustawowych skutkują: 1. Reaktywnymi działaniami na fakty będące poza wpływem ; 2. Reaktywnymi działaniami wynikającymi z obowiązujących przepisów prawa; 3. Kreatywnymi działaniami na projektowane regulacje prawne i zachowania inwestorów. Również wszystkie w/w okoliczności faktyczne wpłyną na skalę wymaganego rozwoju sieci przesyłowej, sieci dystrybucyjnych i koszty tego rozwoju. Część zasadniczą Planu Rozwoju podzielono na trzy okresy analityczno-planistyczne, są to lata: ; ; W każdym okresie zaplanowane przedsięwzięcia inwestycyjne przypisano istotnym i mającym duży wpływ na rozwój krajowego systemu elektroenergetycznego następującym kategoriom: 1. Przyłączenia; 2. Wyprowadzenia mocy; 3. Bezpieczeństwo pracy sieci; 4. Połączenia transgraniczne. W u zaprezentowano okres analityczno planistyczny Najważniejszym i decydującym o bezpieczeństwie pracy i możliwości dalszego rozwoju sieci przesyłowej jest zrealizowanie zadań zaplanowanych na lata Zostały one tak dobrane, że stanowią bazę i punkt wyjścia dla rozwoju systemu elektroenergetycznego w latach następnych. Wykonalność tych zadań jest uzależniona od wprowadzenia w życie takich uregulowań prawnych, które będą umożliwiały i wspierały rozwój systemu elektroenergetycznego. Plan Rozwoju jest podstawowym dokumentem planistycznym w systemie planowania zhierarchizowanego w i stanowi bazę dla siedmioletniego Planu Zamierzeń Inwestycyjnych, który to z kolei jest podstawą dla rocznego Planu Inwestycji. Plan Rozwoju jak i Plan Zamierzeń Inwestycyjnych (który jest planem kroczącym) podlegają okresowej aktualizacji. Należy podkreślić, że zarówno Plan Rozwoju jak i Plan Zamierzeń Inwestycyjnych, są dokumentami planistycznymi wieloletnimi i nie należy ich bezpośrednio utożsamiać z planem realizacyjnym inwestycji. 5

6 1. CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘBIORSTWA ENERGETYCZNEGO PSE OPERATOR S.A. Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator Spółka Akcyjna (w skrócie: ) zostały utworzone aktem notarialnym z 17 lutego 2004 roku jako jednoosobowa spółka Polskich Sieci Elektroenergetyczny S.A. (PSE SA). W dniu 3 marca 2004 roku Spółka została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy, pod numerem nadano numer statystyczny REGON Do 30 grudnia 2006 roku jedynym akcjonariuszem Spółki, posiadającym 100% akcji były Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA. Z dniem 31 grudnia 2006 roku wszystkie akcje Spółki zostały przeniesione w formie dywidendy rzeczowej na Skarb Państwa. W majątek sieci przesyłowej PSE Operator S.A. został wyposażony pod koniec grudnia 2007 roku. Kapitał zakładowy spółki na dzień 31 grudnia 2008 roku wynosił zł i dzielił się na akcje imienne o wartości nominalnej 100 zł każda. na mocy decyzji Prezesa URE nr PEE/272/4988/W/2/2004/MS z dnia 15 kwietnia 2004 roku, posiada koncesję na przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej, na okres od 1 lipca 2004 roku do 1 lipca 2014 roku. Decyzją Prezesa URE nr DPE-47-58(5)/4988/2007/BT z dnia 24 grudnia 2007 roku spółka PSE Operator S.A. została wyznaczona na operatora elektroenergetycznego systemu przesyłowego na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej na czas obowiązywania koncesji. W 2008 roku na mocy postanowienia Sądu Rejonowego dla m. St. Warszawy w Warszawie XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 12 grudnia 2008 r. została dokonana zmiana firmy PSE-Operator Spółka Akcyjna na Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator Spółka Akcyjna (skrót ). Podstawowymi celami działania są: 1. świadczenie usług przesyłania energii elektrycznej oraz zapewnienie bezpiecznej i ekonomicznej pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego jako części wspólnego, europejskiego systemu elektroenergetycznego, z uwzględnieniem wymogów pracy synchronicznej i połączeń asynchronicznych; 2. zapewnienie niezbędnego rozwoju krajowej sieci przesyłowej oraz połączeń transgranicznych; 3. udostępnianie na zasadach rynkowych zdolności przesyłowych dla realizacji wymiany transgranicznej, 4. tworzenie infrastruktury technicznej i organizacyjnej dla funkcjonowania krajowego hurtowego rynku energii elektrycznej, 5. zachowanie stabilności finansowej przedsiębiorstwa, kreowanie wartości Spółki oraz przyczynianie się do wzrostu wartości Grupy Kapitałowej z poszanowaniem zasad ładu korporacyjnego i regulacji zewnętrznych. 6

7 świadczy na rzecz użytkowników systemu przesyłowego usługi przesyłania w obrocie krajowym i transgranicznym. Usługi przesyłania świadczone w obrocie krajowym obejmują w szczególności: przesyłanie energii elektrycznej rozumiane jako transport energii elektrycznej za pomocą sieci przesyłowej; utrzymywanie ciągłości dostarczania i odbioru energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i niezawodności jej dostarczania oraz utrzymywanie parametrów jakościowych energii elektrycznej; bieżące zapewnienie bilansowania zapotrzebowania na energię elektryczną z jej podażą oraz prowadzenie rozliczeń wynikających z niezbilansowania energii elektrycznej dostarczonej i pobranej z KSE. Usługi przesyłania świadczone w obrocie transgranicznym obejmują w szczególności: wyznaczanie wielkości i udostępnianie zdolności przesyłowych wymiany transgranicznej; rezerwowanie zdolności przesyłowych wymiany transgranicznej; realizację wymiany transgranicznej. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 września 2008 r., jest spółką o istotnym znaczeniu dla porządku i bezpieczeństwa publicznego, wobec której Skarb Państwa ma szczególne uprawnienia. 7

8 2. CELE I UWARUNKOWANIA ROZWOJU KRAJOWEGO SYSTEMU PRZESYŁOWEGO Rozwój Krajowego Systemu Przesyłowego prowadzony jest w celu zapewnienia możliwości długofalowego świadczenia uczestnikom rynku energii elektrycznej usług przesyłowych zgodnie z ich potrzebami. Wśród celów szczegółowych należy wymienić: 1. Cele związane ze stroną popytową energii elektrycznej: zaspokojenie wzrastającego zapotrzebowania na energię elektryczną odbiorców końcowych; poprawa pewności i jakości zasilania dużych aglomeracji; 2. Cele związane ze stroną podażową energii elektrycznej; zabezpieczenie pewności pracy sieci przesyłowej w warunkach niepewności kierunków rozwoju dużych krajowych źródeł wytwarzania; wyprowadzenie mocy z nowych źródeł wytwarzania, w tym z farm wiatrowych; 3. Cele związane z zapewnieniem spójności rozwoju sieci przesyłowej NN i sieci dystrybucyjnej: zabezpieczenie potrzeb przedsiębiorstw dystrybucji energii elektrycznej w zakresie nowych punktów poboru energii elektrycznej z sieci przesyłowej NN; poprawa niezawodności pracy całego KSE; 4. Cele związane z zapewnieniem prawidłowej pracy infrastruktury sieciowej OSP: odtworzenie majątku trwałego OSP; zapewnienie priorytetu dla rozwoju sieci przesyłowej o napięciu 400 kv; poprawa gospodarki mocą bierną; 5. Cele związane ze wspomaganiem funkcjonowania krajowego rynku energii elektrycznej; zapewnienie lub poprawa elastyczności wyprowadzenia mocy z istniejących źródeł wytwarzania; zmniejszenie ograniczeń przesyłowych w sieci NN; 6. Cele związane z rozwojem rynku międzynarodowego: zwiększenie zdolności KSE do wymiany energii elektrycznej z sąsiednimi systemami elektroenergetycznymi przy zapewnieniu bezpiecznej pracy tych połączeń; zapewnienie aktywnego uczestnictwa KSE w wewnętrznym rynku Unii Europejskiej. Poszczególne przedsięwzięcia inwestycyjne i rozwojowe uwzględnione w Planie Rozwoju mogą przyczyniać się do realizacji jednego lub jednocześnie większej ilości celów szczegółowych. Uwarunkowania rozwoju obejmują zarówno diagnozę stanu obecnego, jak również przyjętych scenariuszy ich dalszego kształtowania. Dla potrzeb opracowania Planu Rozwoju przyjęto kaskadowy układ uwarunkowań obejmujący kolejno obszary: szerszego otoczenia PSE Operator S.A., podmiotów uczestników rynku energii elektrycznej oraz wewnętrznych uwarunkowań. W każdym z obszarów zidentyfikowano uwarunkowania cząstkowe, które w sposób kluczowy będą determinować kierunki, zakres rzeczowy długoterminowego rozwoju KSP oraz jego możliwości realizacyjne. Do najistotniejszych uwarunkowań mających wpływ na prawidłowe wykonywanie w długim okresie czasowym zadań realizowanych przez OSP zaliczone zostały: założenia makroekonomiczne i związane z nimi zmiany popytu na energię elektryczną; możliwości podaży energii elektrycznej (stan obecny i rozwój); współpraca z Operatorami Systemów Dystrybucyjnych; 8

9 stan techniczny Krajowej Sieci Przesyłowej; wspomaganie funkcjonowania rynku energii elektrycznej; możliwe kierunki rozbudowy połączeń transgranicznych; źródła finansowania rozwoju KSP. Zadaniem Planu Rozwoju KSP jest określenie dla OSP zbioru przedsięwzięć inwestycyjnych i rozwojowych umożliwiających w szczególności likwidację lub ograniczenie oddziaływań uwarunkowań mogących negatywnie wpływać na wykonywanie, w długim horyzoncie czasowym, podstawowych zadań nałożonych na Przy tworzeniu Planu Rozwoju KSP jako podstawowe kryterium techniczne przyjęto zachowanie reguły n-1. Spełnienie tej reguły oznacza, że w przypadku zaistnienia wyłączenia dowolnego, pojedynczego elementu systemu (np. jednego toru linii, transformatora, sekcji szyn zbiorczych lub bloku energetycznego) nie zostaną przekroczone dopuszczalne parametry obciążeniowe i napięciowe żadnego z elementów systemu i nie wystąpi zagrożenie stabilności jego pracy. Sieć przesyłowa NN, rozwijana przy uwzględnieniu reguły n-1, jest z jednej strony elastyczna w działaniu, a z drugiej strony jest odporna na działanie zakłóceń zewnętrznych (tzw. sieć szkieletowa). Przy podejmowaniu decyzji o rozwoju infrastruktury przesyłowej, jako kryterium ekonomiczne z wyłączeniem inwestycji zapewniających bezpieczeństwo energetyczne przyjmuje się sytuację, w której zdyskontowane koszty rozwoju i eksploatacji dodatkowych zdolności przesyłowych nie będą przewyższać związanych z tymi przedsięwzięciami korzyści. Jako korzyści w skali PSE Operator S.A. przyjmuje się, dające przeliczyć się na złotówki, składniki kosztów opłaty stałej i zwrot z zaangażowanego kapitału. Plan Rozwoju KSP w istniejących uwarunkowaniach zapewnia optymalizację nakładów inwestycyjnych, optymalizację kosztów działalności oraz takie rozłożenie nakładów w czasie, aby nakłady i koszty operacyjne nie powodowały, w poszczególnych latach, nadmiernego wzrostu cen i stawek opłat za przesył energii elektrycznej przy zapewnieniu ciągłości, niezawodności i jakości dostaw Stan krajowej sieci przesyłowej Polską sieć elektroenergetyczną najwyższych napięć tworzy infrastruktura sieciowa (Rys stan na 2009 r.), w której skład wchodzą następujące obiekty: 236 linii o łącznej długości km, w tym jedna linia o napięciu 750 kv i długości 114 km, 68 linii o napięciu 400 kv o łącznej długości 5031 km i 167 linii o napięciu 220 kv o łącznej długości 7908 km, 106 stacji najwyższych napięć; 174 transformatorów NN/110 i NN/NN kv o łącznej mocy MVA. 9

10 ZRC SLK GDA DUN GBL REC ZYD OLM ELK PLC OLS GLN MON GRU VIE KRA PKW BYD JAS TEL OST BIA NAR GOR PLE CZE PAT WLA PDE PLO MSK LSN ZGC ZUK POL LES PPD KON OSR ADA PAB ZGI JAN PIO SOC MOR WTO PIA MIL KOZ SDL HAG MIK CPC CRN KLE PAS SWI ZBK BOG DBN GRO BLA KED WIE TRE ANI HCZ WRZ ROK BEK TCN LAG KAT HAL JAM JOA KOP BIR BYC MOS CZT PRB ALB BUJ NOS KOM LIS ZAP ROG LOS KHK SIE SKA KIE LUA WAN KPK RAD KLA ROZ PEL OSC TAW ATA CHM PUL RZE BGC KRI ABR STW LSY CHS ZAM MKR DOB LAG LOS LEM JAM BLA KED HAL KAT KHK SIE WIE BYC KOP BIR MOS KOM CZT PRB BUJ ZAP LIS Rys Schemat krajowej sieci przesyłowej w 2009 roku Zasięg terytorialny elektroenergetycznego systemu przesyłowego obejmuje całą Polskę. Największa gęstość sieci występuje w południowej części kraju a najmniejsza w jej północno-wschodniej części. W dużych zbiorach linii, obiektów i urządzeń, obniżanie stanu technicznego następuje stopniowo, wraz z ich wiekiem. Również z wiekiem obiektów związane są stosowane w czasie ich budowy materiały i technologie mające wpływ na zdolność do realizacji funkcji w przewidywanym okresie 10

11 życia obiektu. Dlatego też podstawowym parametrem w syntetycznej ocenie stanu technicznego jest wiek linii, obiektu lub urządzenia z uwzględnieniem jego zdolności do realizacji funkcji. Większość linii przesyłowych o napięciu 400 kv zostało wybudowanych w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Część sieci w wieku powyżej 40 lat wymaga pilnej modernizacji. Przeprowadzenie modernizacji jest utrudnione ze względu na brak możliwości wyłączenia linii. Struktura wieku linii 220kV wskazuje na konieczność ich modernizacji. Przygotowane przez programy rozbudowy i modernizacji oparte są o koncepcję rozwoju sieci 400 kv po trasach istniejących linii 220 kv. Po ich realizacji zmianie ulegnie struktura długości linii wg napięć (zwiększeniu ulegnie łączna długość linii 400 kv, natomiast łączna długość linii 220 kv ulegnie zmniejszeniu). W strukturze procentowej wieku transformatorów duży udział stanowią jednostki w wieku od 30 do 40 lat. W latach ubiegłych realizowano etapowy program wymiany jednostek transformatorowych. Planowana jest kontynuacja wymiany wraz z programem dobudowy jednostek transformatorowych oraz zakupy transformatorów nowej generacji. Jest to niezbędne dla odnowienia populacji transformatorów, pokrycia zapotrzebowania i zwiększenia pewności zasilania odbiorców. Z wykonanych analiz wynika, że większość obiektów może być jeszcze eksploatowana przez kilkanaście lat. W przypadku urządzeń tj. transformatorów, wyłączników oraz obiektów liniowych o napięciu 400 kv taki okres jest bezpieczny. Natomiast w przypadku linii 220 kv przewidywany czas możliwej eksploatacji jest krótki. Biorąc pod uwagę: łączną długość linii 220 kv wynoszącą 7800 km, plany zmiany napięcia pracy tych linii na napięcie 400 kv, powszechnie znane utrudnienia prawne, niezbędne są działania mające na celu przyśpieszenie procesów przebudowy i modernizacji linii 220 kv oraz uproszczenie procedur formalno-prawnych w procesie inwestycyjnym. Zadania te ujęte są w niniejszym planie. Potrzeby w zakresie rozbudowy sieci przesyłowej wynikają z prognoz wzrostu zapotrzebowania odbiorców na moc i energię elektryczną, wymagań odbiorców w zakresie pewności zasilania oraz inwestycji niezbędnych do przyłączenia i wyprowadzenia mocy z nowych jednostek wytwórczych. Potrzeby w zakresie rozbudowy sieci przesyłowej wynikają również z dyrektyw UE dotyczącej udziału OZE w produkcji energii elektrycznej oraz wymagań związanych z rozbudową połączeń transgranicznych. Na przyszłe koszty funkcjonowania systemu przesyłowego w warunkach rynkowych, istotny wpływ będą miały dzisiaj podejmowane decyzje o wysokości nakładów na jego rozwój. Celem powinna być minimalizacja łącznych kosztów wytwarzania i przesyłu energii elektrycznej. Trudności w rozbudowie sieci przesyłowej spowodowały, że gęstość sieci na północy oraz w relacjach z północy do centrum kraju jest niewystarczająca. Wdrożony w późniejszym czasie, rynek energii elektrycznej oparty na koncepcji handlu ponad rzeczywistą siecią,. wprowadził zakłócenia konkurencji cenowej oraz braku bodźców do odbudowy i dywersyfikacji źródeł wytwarzania. Dla ograniczenia skutków powyższej sytuacji, OSP inicjuje i prowadzi prace mające na celu poprawę i rozwój mechanizmów rynkowych. W zakresie funkcjonowania rynku bilansującego wdrożono, m.in., nowe zasady rozliczeń energii bilansującej, z uwzględnieniem cen marginalnych, indywidualne ceny generacji wymuszonej oraz rozliczenia kosztów uruchomień 11

12 jednostek wytwórczych. Planuje się wdrożenie obsługi transakcji z rynku dnia bieżącego. W perspektywie długoterminowej najważniejsze kierunki rozwoju mechanizmów rynkowych w warunkach krajowych powinny obejmować wysyłanie wieloskładnikowych sygnałów ekonomicznych do inwestorów w źródła wytwórcze oraz wdrożenie zasad handlu energią elektryczną spójnych z rzeczywistą, fizyczną naturą systemu elektroenergetycznego. Podsumowanie: Stan techniczny istniejących obiektów sieci przesyłowej pozwala na pełnienie zaplanowanych dla nich funkcji a plany dają rękojmię właściwych działań firmy pełniącej rolę operatora systemu przesyłowego. Najważniejsze efekty działań przedstawiono poniżej. Najważniejsze efekty prowadzonej działalności w zakresie bezpieczeństwa krótkoterminowego 1. nie wystąpił przypadek rozdzielenia pracy KSE z systemem UCTE; 2. nie wystąpił przypadek pracy wyspowej w KSE; 3. warunki bezpiecznej pracy KSE określone w Instrukcji pracy systemów połączonych (ang. Operation Handbook) w okresie lipiec 2004 do chwili obecnej zostały dotrzymane z wyjątkiem warunków pracy systemu w północno wschodniej Polsce (kilka godzin w dniu roku); 4. utrzymano w sprawności funkcjonalnej linie, stacje oraz systemy sterowania, systemy rozliczeń i systemy telekomunikacyjne; 5. utrzymano w stanie niepogorszonym obiekty KSP; 6. majątek jest ubezpieczony czterema polisami; 7. GK posiada polisę odpowiedzialności cywilnej; 8. wskaźniki płynności bieżącej OSP są zadawalające; 9. dzięki zmianom w mechanizmie bilansującym: o uległa poprawie efektywność wykorzystania infrastruktury sieciowej oraz zasobów wytwórczych, o w zarządzaniu systemem przesyłowym w bardziej adekwatny sposób uwzględniano czynniki istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa jego pracy. Najważniejsze efekty prowadzonej działalności w zakresie bezpieczeństwa długoterminowego: 1. najważniejsze urządzenia i obiekty mają bezpieczny, kilkunastoletni zapas życia, 2. opracowano Plan Rozwoju do 2025 stanowiący podstawę do rozpoczętych działań rozbudowy KSP, 3. OSP opracował i doprowadził do stosowania zintegrowany i hierarchiczny proces planowania, którego jednym z zasadniczych elementów jest plan inwestycyjny, 4. OSP w istniejących uwarunkowaniach zabezpieczył środki finansowe na realizację planu inwestycyjnego, 5. sytuacja finansowa OSP jest stabilna, 6. wydanie warunków przyłączenia dla pięciu bloków energetycznych o łącznej mocy 4 GW, 7. wydanie warunków dla przyłączenia farm wiatrowych do sieci przesyłowej o łącznej mocy 2623 MW, 8. uzgodnienie warunków dla przyłączenia farm wiatrowych o łącznej mocy 6940 MW, 9. OSP podjął działania przygotowawcze do przyłączenia obiektów dla których wydano warunki przyłączenia oraz stworzenia warunków przyłączenia obiektów będących w fazie planowania, 12

13 10. OSP podjął wstępne działania dla uruchomienia projektu instalacji jednostek interwencyjnych mocy zapewniających bezpieczną pracę KSE w okresie planowanej znaczącej rozbudowy KSP, 11. OSP wprowadził nowe rozwiązania zmierzające do skoordynowanego i zintegrowanego rozwoju KSP we współpracy z OSD i wytwórcami, 12. OSP podjął działania budowy źródeł mocy biernej stabilizującej problemy napięciowe w KSE do czasu zasadniczej przebudowy sieci przesyłowej, 13. prowadzone są prace w celu wdrożenia rynku dnia bieżącego krajowego Wskaźniki makroekonomiczne i zapotrzebowanie na energię i moc elektryczną Wskaźniki makroekonomiczne Zużycie energii elektrycznej w kraju uzależnione jest od ogólnie rozumianego rozwoju gospodarczego kraju, którego wskaźnikiem jest m.in. dynamika produktu krajowego brutto (PKB). Na rysunku zaprezentowano powyższą zależność. W obserwowanym przedziale lat widoczne są dwa okresy spadku PKB jeden na początku lat osiemdziesiątych i drugi na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Odnotowane okresy spadku zużycia energii występujące w okresach spadku PKB wykazują silną korelację pomiędzy tymi wielkościami. W pozostałych okresach wzrostu PKB następował wzrost krajowego zużycia energii elektrycznej, co potwierdza tą zależność Zużycie energii elektrycznej PKB TWh mld zł ' Rok (dane wstępne) 0 Źródło: ARE S.A Rys Zużycie energii elektrycznej ogółem i produkt krajowy brutto w latach Zależność pomiędzy wzrostem PKB a zużyciem energii elektrycznej w kraju jest wykorzystywana do określenia prognoz zapotrzebowania na energię elektryczną. Dla będącego w fazie uzgodnień projektu Polityki energetycznej Polski do 2030 roku wykonano prognozę zapotrzebowania na energię elektryczną. Prognoza ta stanowi załącznik 2 do projektu Polityki energetycznej Polski do 2030 roku. Prognozowany w Polityce wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną zobrazowano na poniższym wykresie (Rys ). Średnioroczny wskaźnik wzrostu 13

14 zapotrzebowania na energię elektryczną do 2025 roku, który wynika z prognozowanej ścieżki wzrostu jest zbliżony do 1,28% TWh Źródło: Załącznik 2 do projekt Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku MG, marzec 2009 Rys Prognozowane zapotrzebowanie na energię elektryczną Lata W okresie prognozowanym, po chwilowym spadku zapotrzebowania na energię elektryczną spowodowanym trwającym spowolnieniem gospodarczym, zapotrzebowanie na energię elektryczną powraca na ścieżkę wzrostu. W efekcie końcowym prognozowane zapotrzebowanie na energię elektryczną w 2025 roku w stosunku do roku 2007 rośnie o nieco ponad 26% i osiąga wartość zbliżoną do 195 TWh. Istotnym pomocniczym wskaźnikiem branym pod uwagę przez w procesie prognozowania jest zużycie energii na jednego mieszkańca Polski w porównaniu do zużycia energii przez jednego mieszkańca rozwiniętych krajów Unii Europejskiej. Szacuje się, że wskaźnik ten wynosi 0,5. Na prognozę wzrostu zapotrzebowania wynikającą ze wzrostu gospodarki powinien być nałożony dodatkowy wzrost zużycia energii wynikający ze zbliżenia wskaźnika na mieszkańca Polski do wskaźnika na mieszkańca UE. Podsumowanie: 1. Tempo wzrostu PKB będzie podlegać cyklom koniunkturalnym, jednak obserwowany w dłuższych horyzontach czasowych trend zmian jak do tej pory zawsze pozostawał dodatni. 2. Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w Polsce jest parametrem o tendencji rosnącej, co w efekcie wpływa na ogólny wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną ogółem.* 1 Na podstawie projektu Polityki energetycznej Polski do 2030 roku marzec 2009 r. 14

15 * (udział procentowy gospodarstw domowych w zużyciu energii ogółem wg prognozy EnergSys w wariancie efektywnym w latach kształtuje się w przedziale od 31 do 28 %; Źródło: Polska 2030 wyzwania rozwojowe, s.173) Zużycie energii elektrycznej Dynamika zużycia energii elektrycznej w ubiegłych latach była dodatnia. Ścieżkę wzrostu zużycia energii elektrycznej w latach 2001 do 2007 prezentuje rysunek W latach 2001 do 2007 całkowity wzrost zużycia wyniósł nieco poniżej 12%. Najwyższy roczny wzrost zużycia wystąpił w roku 2006 w stosunku do roku 2005 wyniósł 4,2%. Średnioroczny wzrost zużycia w latach 2001 do 2007 wyniósł 1,7% i był znacznie wyższy od wzrostu w wysokości 1,28% przyjętego w projekcie Polityki energetycznej Polski do 2030 roku Zużycie enrergii elektrycznej [GWh] Wzrost 12% Lata Źródło: ARE S.A. Rys Ścieżka wzrostu zużycia energii elektrycznej w latach 2001 do 2007 Strukturę zużycia energii elektrycznej w układzie województw oraz jego różnorodną dynamikę w ubiegłych latach, przedstawiono na rysunku

16 GWh dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Źródło: ARE S.A. Rys Ścieżki wzrostu zużycia energii elektrycznej w poszczególnych województwach w latach 2001 do 2007 Największe zużycie energii elektrycznej (ponad 20 TWh/rok) występuje w województwach śląskim i mazowieckim. Charakterystyczną cechą zużycia w województwie śląskim jest jego względna stabilność w latach. Zbliżony poziom zużycia energii elektrycznej do zużycia w województwie śląskim występuje w województwie mazowieckim. Jednak dynamika wzrostu zużycia jest tutaj bardzo wysoka, a pokrycie przyszłego zapotrzebowania na energię będzie wymagać rozbudowy sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnych. W drugiej grupie czterech województw (o zużyciu ponad 10 TWh/rok), we wszystkich województwach widoczna jest wysoka dynamika wzrostu zużycia energii elektrycznej. Pokrycie w przyszłości zapotrzebowania na energię elektryczną wymaga podjęcia pilnych i skutecznych działań na rzecz rozbudowy sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnych. W trzeciej grupie województw (o zużyciu poniżej 10 TWh/rok), w województwach kujawsko pomorskim, lubelskim, podkarpackim i świętokrzyskim również widoczna jest wysoka dynamika wzrostu zużycia energii elektrycznej. W pozostałych województwach tej grupy obserwowana jest stabilność zapotrzebowania (województwa: lubuskie, opolskie i zachodniopomorskie). Według wstępnych danych ARE S.A. w 2008 roku zużycie energii elektrycznej ogółem w kraju wyniosło 153,4 TWh. Było ono niższe od zużycia w 2007 roku o około 0,4 %. Na spadek zużycia energii elektrycznej w 2008 roku miał wpływ rozpoczynający się okres spowolnienia gospodarczego. Podsumowanie: 1. Zaproponowany w projekcie Polityki energetycznej Polski do 2030 roku średnioroczny wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną do 2025 roku w wysokości 1,28% jest znacznie niższy niż wskaźnik 1,7% w okresie 2001 do

17 2. Dynamika wzrostu krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną jest średnią z dynamiki zapotrzebowania województw (rys ). Zróżnicowana dynamika zapotrzebowania województw na energię elektryczną będzie wymagała zróżnicowania planów w kategorii bezpieczeństwo pracy sieci wzrost zapotrzebowania, w tym uwzględnienie wysokich wymagań klientów obszarów zurbanizowanych w projektowanych układach zasilania). 3. Założony przez dla potrzeb planu rozwoju sieci przesyłowej wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną jest wyższy niż określony w projekcie Polityki energetycznej Polski do 2030 roku. Podstawy do przyjęcia wyższej prognozy zapotrzebowania są następujące: 3.1. Zaprojektowane w planie rozwoju sieci przesyłowej, obiekty sieci przesyłowej będą pracowały w dłuższym okresie niż horyzont czasowy obecnej edycji planu rozwoju, 3.2. Niski wskaźnik zużycia energii elektrycznej na jednego mieszkańca Polski w stosunku do analogicznych wskaźników krajów UE do poziomu których Polska aspiruje, 3.3. Minimalizacja ryzyka zaniżenia prognozy poprzez przyjęcie dodatniego marginesu wrażliwości wynikającego z niskiego wskaźnika opisanego w punkcie 1 powyżej. Biorąc pod uwagę w/w podstawy, dla potrzeb budowy planu rozwoju sieci przesyłowej przyjęto następującą prognozę zapotrzebowania na energię elektryczną (Tabela ). Tabela Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną dla potrzeb budowy planu rozwoju sieci przesyłowej Lata Scenariusz Oczekiwany TWh 145,8 154,0 159,9 173,5 191,0 220,3 Porównanie prognoz zapotrzebowania na energię elektryczną zobrazowano na rysunku

18 250,0 200,0 150,0 TWh 100,0 Plan Rozwoju '09 sc. oczekiwany 50,0 Polityka Energetyczna_III_2009 0, Lata Źródło: Plan Rozwoju 2009, Załącznik 2 do projekt Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku MG, marzec 2009 Rys Porównanie ścieżek wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną Zapotrzebowanie szczytowe na moc elektryczną Jedną z podstawowych wielkości fizycznych i parametrem, służącym do projektowania obiektów sieci przesyłowej jest moc szczytowa zapotrzebowania. Dynamika zmian mocy szczytowej w ubiegłych latach była dodatnia. W 2007 roku maksymalne zapotrzebowanie na moc elektryczną wystąpiło w dniu 18 grudnia o godz i wyniosło MW. W kolejnym 2008 roku zapotrzebowanie maksymalne wystąpiło 4 stycznia i wyniosło MW. Wartość ta była wyższa od wartości z 2007 roku o 2,1 % i stanowiła historycznie najwyższą wartość szczytu rocznego odnotowaną do końca 2008 roku. Ścieżkę wzrostu mocy szczytowej w latach 2005 do 2008 prezentuje rysunek

19 30 25 Wzrost 6,9 % Moc [GW] Lata Źródło: ARE S.A. Rys Wzrost wielkości mocy szczytowej w latach 2005 do 2008 W latach 2005 do 2008 skumulowany wzrost zużycia wyniósł 6,9%. Najwyższy roczny wzrost zużycia wystąpił w roku 2007 w stosunku do roku 2006 wyniósł 4,7%. Średnioroczny wzrost zużycia w latach 2001 do 2007 wyniósł nieco poniżej 1,7% był znacznie wyższy od średniorocznego wskaźnika 1,5% przyjętego w projekcie Polityki energetycznej Polski do 2030 roku. Podsumowanie: 1. Przyjęty w projekcie Polityki energetycznej Polski do 2030 roku średnioroczny wzrost zapotrzebowania na moc szczytową do 2030 roku w wysokości 1,5% jest znacznie niższy niż wskaźnik 1,7% w okresie 2005 do Założony przez dla potrzeb planu rozwoju sieci przesyłowej wzrost mocy szczytowej jest wyższy niż określony w projekcie Polityki energetycznej Polski do 2030 roku. Podstawy do przyjęcia wyższej prognozy zapotrzebowania są następujące: 2.1. Zaprojektowane w planie rozwoju sieci przesyłowej obiekty będą pracowały w dłuższym okresie niż horyzont czasowy obecnej edycji planu rozwoju. Z tego punktu oraz z punktu 1 wynika konieczność przyjęcia dla potrzeb założeń do planu rozwoju dodatniego marginesu wrażliwości eliminującego możliwe niedoszacowanie prognozy przyjętej w projekcie Polityki energetycznej Polski do 2030 roku Sieci są budowane wg skwantyfikowanych standardów wymagań w zakresie paramentów techniczno konstrukcyjnych Niski wskaźnik zużycia energii elektrycznej na jednego mieszkańca Polski w stosunku do analogicznych wskaźników krajów UE, do poziomu, których Polska aspiruje, przełoży się również na wzrost zapotrzebowania mocy, w tym mocy szczytowej, 2.4. Minimalizacja ryzyka zaniżenia prognozy w projekcie Polityki poprzez przyjęcie dodatniego marginesu wrażliwości wynikającego z niskiego wskaźnika opisanego w punkcie 1 powyżej, 2.5. Obserwowany w ubiegłych latach wzrost zapotrzebowania na moc i energię elektryczną był pokrywany przez istniejące sieci. Rozbudowa sieci w tym okresie była praktycznie niemożliwa ze względu na bariery prawne. Zaległości z uległych lat muszą być nadrobione w najbliższej przyszłości. 19

20 Biorąc pod uwagę w/w podstawy, dla potrzeb budowy planu rozwoju sieci przesyłowej przyjęto następująca prognozę zapotrzebowania na moc szczytową tabela Tabela Prognoza wzrostu mocy szczytowej dla potrzeb budowy planu rozwoju sieci przesyłowej Lata Scenariusz Oczekiwany MW Należy podkreślić, że prognozy zapotrzebowania będą miały mniejszy niż w ubiegłych latach wpływ na kształt sieci wynikający z niniejszego planu rozwoju. W obecnej edycji planu rozwoju sieci przesyłowej podstawowe przesłanki do kształtowania sieci będą wynikały z: 1. Przyłączenia do sieci przesyłowej nowych źródeł konwencjonalnych, w tym w nowych lokalizacjach; 2. Wzrostu mocy jednostkowej bloków przyłączanych do sieci przesyłowej konieczność przyłączania do sieci 400 kv; 3. Przewidywanych lokalizacji elektrowni jądrowych na obszarze kraju; 4. Miejsc przyłączenia i wielkości przyłączanej mocy OZE do sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnej (o mocach wynikających z celów pakietu klimatycznego); 5. Zmian strukturalnych układów zasilania poszczególnych województw mających na celu zwiększenie pewności zasilania, w tym szczególnych wymagań obszarów zurbanizowanych; 6. Zmienności charakterystyki pracy OZE i konieczności przystosowania sieci przesyłowej do szybkozmiennych kierunków przepływu mocy; 7. Konieczności rozbudowy elementów sieci pełniącej rolę tzw. źródeł mocy interwencyjnej 8. Realizacji połączeń transgranicznych wynikających z podpisanych umów Strona podażowa energii elektrycznej (stan obecny i rozwój) Źródła konwencjonalne Wielkość mocy osiągalnych źródeł wytwórczych na koniec 2008 roku (dane wstępne) była następująca: 1. Elektrownie zawodowe MW 2. Elektrociepłownie MW 3. Odnawialne źródła energii MW a. Elektrownie wodne 852 MW b. Farmy wiatrowe 306 MW c. Inne 74 MW 4. Elektrownie szczytowo pompowe MW 5. Energetyka przemysłowe i źródła rozproszone MW Suma mocy osiągalnej na koniec roku 2008 zgodnie z danymi powyżej wyniosła MW. W horyzoncie lat objętych planem rozwoju sieci przesyłowej zaszły i prognozowane są następujące zmiany w wielkości i strukturze źródeł wytwarzania energii elektrycznej: 20