Skrócony opis produktu

Transkrypt

1 1

2 Produkt 8: Kalkulator do szacowania ilości biomasy Skrócony opis produktu Kontekst produktu innowacyjnego: Kalkulator do szacowania ilości biomasy to narzędzie służące do szacowania rentowności produkcji biomasy w danej gminie, uwzględniający specyfikę produkcyjną rolną gminy. Wskaźniki służące do wyliczenia szacowanej wartości, kaloryczności biomasy (dla różnych rodzajów biomasy) oparte zostały na wynikach badań prowadzonych w pierwszej fazie projektu, w ramach których określono w 5 gminach biorących udział w teście zróżnicowanych pod względem wielkości (mała, średnia, duża) i obszaru (wiejska, miejska) dla każdego rodzaju gminy zastosowano odrębne wskaźniki dla SIANA, DREWNA Z LASU, DREWNA Z SADU, ROŚLIN WIELOLETNICH, ROŚLIN JEDNOROCZNYCH oraz SŁOMY. Taka oferta umożliwia zastosowania narzędzia w każdej gminie w woj. podlaskim. Elementy produktu innowacyjnego: Na produkt składają się zakładki kalkulatora w formie arkusza kalkulacyjnego: POTENCJAŁ BIOMASY - program komputerowy, pozwalający na oszacowanie biomasy pochodzących z różnych źródeł z terenu gminy - arkusz wynikowy, w którym pojawi się informacja o oszacowanym potencjale biomasy dla 8 rodzajów biomasy (8 ZAKŁADEK KALKULATORA): POTENCJAŁ BIOMASY DRZEWNEJ Z LASÓW wraz z 4 wskaźnikami: Powierzchnia lasów, Przyrost bieżący miąższości, Wskaźnik pozyskania drewna na cele gospodarcze, Wskaźnik pozyskania drewna na cele energetyczne oraz wynik: Zasoby drewna z lasów na cele energetyczne Mg/rok. ZASOBY DREWNA ODPADOWEGO Z PRZETWÓRSTWA DRZEWNEGO wraz z 2 wskaźnikami: Pozyskanie drewna na cele przemysłowe, Odpady drzewne (trociny, zrzyny, odłamki, wióry, itp..) oraz wynik: Zasoby drewna z przetwórstwa drzewnego na cele energetyczne Mg/rok. ZASOBY DREWNA ODPADOWEGO Z SADÓW wraz z 2 wskaźnikami: Powierzchnia sadów, Odpady drzewne z sadów z hektara rocznie oraz wynik: Zasoby drewna odpadowego z sadów na cele energetyczne Mg/rok. ZASOBY DREWNA Z ZADRZEWIEŃ wraz z 3 wskaźnikami: Długość dróg, Wskaźnik zadrzewień dróg,, Ilość drewna możliwa do pozyskania z 1 km zadrzewień przydrożnych oraz wynik: Zasoby drewna z zadrzewień Mg/rok. POTENCJAŁ SŁOMY wraz z 4 zakładkami: Produkcja słomy i zbóż podstawowych oraz rzepaku i rzepiku; Zapotrzebowanie słomy na ściółkę/paszę; Saldo substancji organicznej; Nadwyżka słomy na cele energetyczne: Produkcja słomy i zbóż podstawowych oraz rzepaku i rzepiku wraz z 21 wskaźnikami dla 7 różnych zbóż (pszenica ozima i jara, przenżyto ozime, żyto ozime, jęczmień ozimy i jary, owies ozimy i jary) oraz wskaźnikami dla każdego rodzaju zboża: powierzchnia, plon, stosunek plonu słomy do ziarna oraz wynik: Produkcja słomy zbóż podstawowych. 2

3 Zapotrzebowanie słomy na ściółkę/paszę wraz z 6 wskaźnikami ściółki: Pogłowie krów, Pogłowie pozostałego bydła, Pogłowie loch, Pogłowie pozostałej trzody chlewnej, Konie, Owce oraz 4 wskaźnikami paszy: Pogłowie krów, Pogłowie pozostałego bydła, Konie, Owce wraz 2 wynikami: Zapotrzebowanie słomy na ściółkę Mg/rok oraz Zapotrzebowanie słomy na paszę Mg/rok Saldo substancji organicznej wraz z 48 wskaźnikami dla normatywnej produkcji obornika wg. pogłowia krów, bydła, loch, trzody chlewnej, koni i owiec; Powierzchnia upraw w zależności od gleby (lekkie, średnie, ciężkie) dla 6 rodzajów upraw oraz Współczynnik reprodukcji i degradacji w glebie w zależności od gleby (lekkie, średnie, ciężkie) dla 6 rodzajów upraw oraz 2 wyniki: Saldo substancji organicznej Mg/rok oraz Zapotrzebowanie słomy na przyoranie Mg/rok Nadwyżka słomy na cele energetyczne zakładka wynikowa z 4 wynikami: Produkcja słomy zbóż podstawowych oraz rzepaku i rzepiku Mg/rok; Zapotrzebowanie słomy na ściółkę Mg/rok; Zapotrzebowanie słomy na paszę Mg/rok; Saldo substancji organicznej Mg/rok; Zapotrzebowanie słomy na przyoranie Mg/rok oraz wynik główny Nadwyżka słomy na cele energetyczne Mg/rok POTENCJAŁ SIANA wraz z 3 wskaźnikami: Powierzchnia trwałych użytków zielonych, Współczynnik wykorzystania na cele energetyczne, Plon siana oraz wynik: Potencjał siana Mg/rok. POTENCJAŁ BIOMASY ROŚLIN UPRAWIANYCH NA CELE ENERGETYCZNE wraz z 4 wskaźnikami: Powierzchnia istniejących plantacji roślin energetycznych, Powierzchnia gruntów przydatnych do uprawy roślin energetycznych; Współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę roślin energetycznych; Przeciętny plon wybranych roślin energetycznych oraz wynik: Potencjał roślin energetycznych Mg/rok ŁĄCZNY POTENCJAŁ BIOMASY arkusz głównego wyniku szacowania biomasy wraz z 2 wynikami Potencjał biomasy drzewnej Mg/rok oraz Potencjał biomasy rolniczej Mg/rok. INSTRUKCJA UŻYCIA instrukcja papierowa określająca krok po kroku użycie kalkulatora z komentarzem do wpisywanych (wybieranych) danych oraz sposobu szacowania wartości finansowej wyniku kalkulatora ze wskazaniem źródła pozyskania aktualnych danych do wskaźników w zakładkach dla danej gminy. Warunki testowania i użytkowania: W ramach testu i wdrożenia narzędzia w 5 gminach zweryfikowane zostały przede wszystkim współczynniki i założenia wyliczenia dla poszczególnych rodzajów biomasy, poprzez zastosowanie narzędzia na etapie doradztwa rolniczego, edukacji i staży w ODR we współpracy ze specjalistami, doradcami rolniczymi aktualizacja danych w stosunku do źródeł badań w pierwszej fazie projektu. Zweryfikowana została także rola kalkulatora w planie zbiórki i dystrybucji biomasy (PF5 przewodnik ABC Biomasy Plan Zbiórki) oraz w planie analizy ekonomicznej otoczenia biomasy i przydatności tej analizy do szacowania efektywności w zakresie tworzenia ZMP związanych z produkcją i dystrybucją biomasy. Dzięki narzędziu gmina może podjąć racjonalne decyzje przez rozpoczęciem kooperacyjnych działań na rzecz produkcji i dystrybucji biomasy z większego terenu z zaangażowaniem wszystkich mieszkańców gminy oraz większej grupy producentów rolnych. Wynik kalkulatora w finansowym może stanowić główny argument do podjęcia działań kreujących ZMP w obszarze biomasy, wskazując możliwości finansowania osobno PRODUCENTA jak też DYSTRYBUTORA w zależności od rodzaju biomasy związanej w akceptowalnym wynikiem finansowym z danego terenu. 3

4 Instrukcja zastosowania kalkulatora Po uruchomieniu kalkulatora pojawi się okno z ośmioma zakładkami (zakładki widoczne są w górnej części okna na szarym pasku). Siedem z nich służy do wpisywania danych a w zakładce o nazwie Łączny potencjał biomasy generowana jest całkowita ilość biomasy możliwa do pozyskania z obszaru gminy na cele energetyczne. W poszczególnych zakładkach w białych polach należy wpisać odpowiednie wartości (zgodnie z instrukcjami omówionymi poniżej). W polu zielonym po uprzednim wpisaniu wartości w białych polach wygenerowany zostanie wynik obliczeń. Postępowanie przy wypełnianiu poszczególnych zakładek przedstawiono poniżej. KROK 1: POTENCJAŁ BIOMASY DRZEWNEJ Z LASÓW Po otwarciu zakładki Potencjał biomasy drzewnej z lasów pojawi się poniższe okno: W tabeli poniżej przedstawiono sposób obliczenia potencjału biomasy leśnej z terenu gminy. Tabela 1 Metoda określenia zasobów biomasy pochodzącej z lasów na cele energetyczne Parametr Jednostka Uwagi Powierzchnia lasów w gminie [ha] dane z Urzędu Gminy/ Nadleśnictwa Przyrost bieżący miąższości [m 3 /ha/rok] dane dla kraju/ Nadleśnictwa Wskaźnik pozyskania drewna na cele gospodarcze [%] dane z Nadleśnictwa Roczne pozyskanie drewna [m 3 /rok] dane z Nadleśnictwa Roczne pozyskanie drewna sortymentów S4, M1 I M2 Wskaźnik wykorzystania drewna na cele energetyczne [m 3 /rok] dane z Nadleśnictwa [%] dane z Nadleśnictwa 4

5 Potencjał pozyskania biomasy leśnej można obliczony na podstawie danych z Nadleśnictwa i Urzędu Gminy. Należy przyjąć, że wskaźnik pozyskania drewna na cele gospodarcze, stanowi stosunek rocznego pozyskania drewna do przyrostu bieżącego miąższości. W kraju za ostatnie 20 lat wynosił on 55%. Wskaźnik pozyskania drewna na cele energetyczne ustalany jest na podstawie procentowego udziału sortymentów drewna wykorzystywanych na cele energetyczne (głównie S4, M1 i M2) w rocznym pozyskaniu ogółu sortymentów drewna. KROK 2: ZASOBY DREWNA ODPADOWEGO Z PRZETWÓRSTWA DRZEWNEGO Po otwarciu zakładki zasoby drewna odpadowego z przetwórstwa drzewna pojawi się poniższe okno: Zasoby biomasy odpadowej (pochodzenia leśnego) można oszacować na podstawie badań ankietowych/wywiadów telefonicznych z przedsiębiorstwami przetwórstwa drewna prowadzącymi swą działalność na terenie gminy. W przypadku braku pełnych danych można zastosować poniższą metodę. Zasoby odpadowej biomasy leśnej można oszacować na podstawie wielkości sprzedaży drewna z lasów w postaci grubizny oraz drewna dłużycowego, przedsiębiorstwom zlokalizowanym na terenie gminy. Przy założeniu, że odpady drzewne (zrzyny, trociny, odłamki, wióry), stanowią średnio 20% masy początkowej przeznaczonej do przerobu. Tabela 2 Metoda oszacowania zasobów biomasy odpadowej pochodzącej z przetwórstwa drzewnego na cele energetyczne Parametr Jednostka Uwagi Pozyskanie drewna na cele przemysłowe [Mg/rok] Wskaźnik odpadów z przetwórstwa drewna dane Nadleśnictwo/Przedsiębiorstwa [%], Wstępnie przyjęta wartość 20 na podstawie badań literaturowych 5

6 Potencjał biomasy pochodzenia rolniczego W przypadku każdego źródła biomasy rolniczej w pierwszej kolejności należy założyć wykorzystanie na cele inne niż energetyczne (żywieniowe, paszowe, przemysłowe). Tylko nadwyżka biomasy może być traktowana jako potencjalny surowiec na cele energetyczne. Potencjał biomasy rolniczej z terenu gminy Obliczenie potencjału słomy wymaga wypełniania danych w trzech zakładkach: produkcja słomy i zbóż podstawowych, zapotrzebowanie słomy na ściółkę i paszę, saldo substancji organicznych. KROK 3: ZASOBY DREWNA ODPADOWEGO Z SADÓW Po otwarciu zakładki Zasoby drewna odpadowego z sadów pojawi się poniższe okno: Zasoby biomasy odpadowej można obliczyć na podstawie badań ankietowych/wywiadów telefonicznych z gospodarstwami sadowniczymi/rolniczymi o powierzchni sadów 2 ha i więcej. Do oszacowania ilości biomasy odpadowej z sadów przyjęto, że średniorocznie można pozyskać 0,3 m 3 biomasy z jednego hektara upraw sadowniczych. W przypadku braku pełnych danych należy pozyskać dane z ODR i/lub Powiatowych Biur ARMIR. KROK 4: ZASOBY DREWNA Z ZADRZEWIEŃ Po otwarciu zakładki Zasoby drewna z zadrzewień pojawi się poniższe okno: 6

7 Zasoby biomasy pozyskanej z pielęgnacji zadrzewień przydrożnych można obliczone na podstawie danych Urzędu Gminy i przedsiębiorstw prowadzących na jej terenie prace pielęgnacyjne. KROK 5: POTENCJAŁ SŁOMY W zakładce nadwyżka słomy na cele energetyczne po uprzednim wprowadzeniu odpowiednich danych w powyżej wymienionych zakładkach wygenerowane zostaną wyniki potencjału słomy. Po otwarciu zakładki Produkcja słomy i zbóż podstawowych oraz rzepaku i rzepiku pojawi się poniższe okno: 7

8 Dane potrzebne do wypełnienia poszczególnych pól można pozyskać z badań ankietowych przeprowadzonych z właścicielami gospodarstw rolnych, przedstawicielami Ośrodka Doradztwa Rolniczego. W zakładce zamieszczono współczynniki stosunku plonu słomy do plonu ziarna dla poszczególnych zbóż podstawowych. Współczynniki te mogą być modyfikowane (można wprowadzić własne współczynniki). Wartości przyjęte w niniejszym kalkulatorze można przywrócić wciskając przycisk Przywróć wartości współczynników. Po otwarciu zakładki Zapotrzebowanie słomy na ściółkę/ paszę pojawi się poniższe okno: Zapotrzebowanie na słomę zużywaną w produkcji zwierzęcej (pasza i ściółka) zostanie obliczona na podstawie podanej liczebności pogłowia zwierząt gospodarskich (wyrażonych w DJP - duża jednostka przeliczeniowa inwentarza) i rocznych normatywów dla poszczególnych gatunków i grup użytkowych według wzorów. Roczne normatywy można zmieniać i wpisywać własne współczynniki. Po wciśnięciu przycisku przywróć wartość nastąpi przywrócenie założonych w kalkulatorze współczynników. W tabeli poniżej przedstawiono współczynnik przeliczania sztuk rzeczywistych na DJP: Tabela 3 Współczynniki przeliczania sztuk rzeczywistych na DJP na podstawie załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z 9 listopada 2010 Rodzaj zwierząt Współczynnik przeliczania sztuk rzeczywistych na DJP Ogiery 1,2 Klacze, wałachy 1,2 Źrebaki powyżej 2 lat 1 Źrebaki powyżej 1 roku 0,8 Źrebaki od 1/2 do 1 roku 0,5 Źrebięta do 1/2 roku 0,3 Buhaje 1,4 Krowy 1 8

9 Jałówki cielne 1 Jałówki powyżej 1 roku 0,8 Jałówki od 1/2 do 1 roku 0,3 Cielęta do 1/2 roku 0,15 Knury 0,3 Maciory 0,35 Warchlaki 2 4-miesięczne 0,1 Prosięta do 2 miesięcy 0,02 Źródło: Na podstawie: Dz. U. z 2004 r. Nr 257, poz Po otwarciu zakładki Saldo substancji organicznej pojawi się poniższe okno: Powierzchnia upraw w zależności od rodzaju gleb można ustali się na podstawie danych z Ośrodków Doradztwa Rolniczego oraz Regionalnych Oddziałów i/lub Biur Powiatowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Po wprowadzeniu danych wystąpi ujemne saldo substancji organicznej to w polu Zapotrzebowanie słomy na przyoranie pojawi się ilość słomy, którą należy przeznaczyć przyoranie (by utrzymać odpowiednie saldo substancji organicznych w glebie na terenie gminy) Po otwarciu zakładki Nadwyżka słomy na cele energetyczne pojawi się poniższe okno: 9

10 KROK 6: POTENCJAŁ SIANA Po otwarciu zakładki Potencjał siana pojawi się poniższe okno: Zasoby siana można obliczyć na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych z właścicielami gospodarstw rolnych. W przypadku braku pełnych danych można zastosować metodę przedstawioną w tabeli poniżej: 10

11 Tabela 4 Metoda obliczenia potencjału technicznego siana na cele energetyczne Parametr Jednostka Uwagi Powierzchnia łąk trwałych [ha] dane pozyskane z (ODR, ARMIR) Współczynnik wykorzystania łąk na cele energetyczne % Dane krajowe na podstawie opracowania Wyniki produkcji roślinnej w Polsce GUS Warszawa Plon siana [Mg/ha/rok] Dane krajowe na podstawie opracowania Wyniki produkcji roślinnej w Polsce GUS Warszawa KROK 7: POTENCJAŁ BIOMASY ROŚLIN UPRAWIANYCH NA CELE ENERGETYCZNE Po otwarciu zakładki Potencjał biomasy roślin uprawianych na cele energetyczne pojawi się poniższe okno: Zasoby biomasy pochodzącej z plantacji wieloletnich na cele energetyczne można obliczyć na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych z właścicielami gospodarstw rolnych, przedstawicielami Ośrodka Doradztwa Rolniczego. W przypadku braku pełnych danych należy zastosować poniższą metodę: Tabela 5 Metoda obliczenia potencjału technicznego wieloletnich roślin energetycznych Parametr Jednostka Uwagi Powierzchnia istniejących plantacji wieloletnich roślin energetycznych Współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę wieloletnich roślin energetycznych Przeciętny plon wieloletnich roślin energetycznych [ha] Dane z ankiet/dane z Gminy oraz ODR [%] Dane literaturowe, uzyskane od ekspertów [Mg/ha/rok] Dane uzyskane od ODR, ekspertów oraz dane literaturowe 11

12 Powierzchnia marginalnych gruntów rolnych Powierzchnia istniejących plantacji wieloletnich roślin energetycznych [ha] [ha] Według kompleksów glebowych dane z Gminy Dane z ankiet/dane z Gminy oraz ODR KROK 8: ŁĄCZNY POTENCJAŁ BIOMASY Po otwarciu zakładki Łączny potencjał biomasy pojawi się poniższe okno: W tym oknie przedstawione zostaną wyniki obliczeń potencjału biomasy w podziale na biomasę drzewną i rolniczą. 12