ISBN:

Transkrypt

1

2 Recenzja: dr hab. Józefa Bałachowicz, prof. APS Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie dr hab. Urszula Szuścik, prof. UŚ Uniwersytet Śląski w Katowicach Redakcja językowa: Joanna Hrabec Logo konferencji: Robert Małoszowski Okładka: Krzysztof Ciemcioch Skład i łamanie: Krzysztof Ciemcioch Korekta: Joanna Hrabec Publikacja wydana na licencji Creative Commons 3.0, BY-SA ISBN: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Łodzi Łódź 2014 Druk (na żądanie): Drukarnia cyfrowa on-line druk-24h.com.pl bok@druk-24h.com.pl

3 ódÿ 2014 Łódź 2014

4

5 Spis treści Wstęp... 9 Rozdział 1 Twórczy nauczyciel między retoryką a praktyką Irena Adamek Jakość edukacji dziecka/ucznia nauczyciele jako przewodnicy w uczeniu się...15 Marzenna Magda-Adamowicz Twórczy pedagogicznie nauczyciele...27 Dorota Ekiert-Oldroyd Wiedza o twórczości i stosunek do nauczania twórczego jako istotne elementy kompetencji współczesnego nauczyciela. Raport z badań studentów pedagogiki...43 Elżbieta Jaszczyszyn Partycypacja w edukacji formalnej perspektywa nauczyciela w roli rodzica...57 Janina Uszyńska-Jarmoc Kreatywność nauczycieli i ich przekonania i intencje dotyczące interakcji wychowawczych z dziećmi...67 Tatiana Kłosińska Przyszli nauczyciele wobec wyznaczników współczesnej edukacji w kontekście postaw twórczych...81

6 6 Spis treści Kinga Łapot-Dzierwa Kompetencje merytoryczne i warsztatowe nauczyciela wczesnej edukacji jako podstawa artystycznego rozwoju dziecka...95 Krzysztof Kamiński Rzecz w tym, by nie zdradzić dziecka. Dygresja w temacie talentu pedagogicznego wyakcentowanego w myśli Zygmunta Mysłakowskiego Rozdział 2 Czas zmiany w oczach nauczycieli Anna Jakubowicz-Bryx Opinie nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej o stosowanych metodach nauczania Radmila Burkovičová Autorefleksja jako zadanie w samokształceniu nauczycieli przedszkolnych Iwona Jankowska, Jarosław Kotliński Dlaczego paradoks awansu zawodowego i doskonalenia nauczycieli? Maria Pielichowska Rytuały w pracy nauczyciela jako jednostki i przedstawiciela instytucji rzutujące na rozwój i edukację jego uczniów Małgorzata Czerwiec Znaczenie zaufania społecznego w przestrzeni edukacyjnej Mariana Cabanová Profesijné činnosti učiteľa v inkluzívnom prostredí alebo ako vnímajú učitelia vybrané profesijné činnosti učiteľa potrebné v inkluzívnom vzdelávaní Simoneta Babiaková Autoevalvácia učiteľa podmienka permanentného profesijného rozvoja...195

7 Spis treści 7 Zlatica Huľová Komparácia v skúmaní autoevalvácie profesijných činností učiteľa Rozdział 3 Przygotowanie nauczyciela do pracy w okresie zmiany Elżbieta Marek Od dyskursu behawioralnego do emancypacyjnego edukacja wczesnoszkolna w opinii studentów Zuzanna Zbróg Studentki o nowatorstwie pedagogicznym we wczesnej edukacji analiza opinii z perspektywy teorii atrybucji Renata Reclik Oczekiwania studentów wczesnej edukacji wobec kursu edukacji matematycznej Justyna Modrzejewska Edukacja zdrowotna w kształceniu nauczycieli w kontekście potrzeb zmieniającego się świata Rozdział 4 Nauczyciel w rzeczywistości szkolnej egzemplifikacje Ewa Szatan W poszukiwaniu radosnych (?) spotkań dzieci z muzyką w kształceniu zintegrowanym (o krytyczno-refleksyjnym modelu pracy nauczyciela) Krystyna Żuchelkowska Skuteczne porozumiewanie się nauczyciela z rodzicami dzieci w wieku przedszkolnym...305

8 8 Spis treści Krzysztof Ciemcioch Nowe media wsparciem współczesnego nauczyciela Katarzyna Nadrowska Kinezjologia edukacyjna i Metoda Dobrego Startu w kontekście indywidualizacji pracy z dzieckiem przedszkolnym Małgorzata Drost-Rudnicka Wypalenie zawodowe nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej Miroslava Gašparová Regionálny aspekt v primárnom vzdelávaní Noty o Autorach...385

9 Wstęp Model edukacji człowieka oświeconego odchodzi w przeszłość. Nadeszła era kształcenia innowacyjnego. Uchwycenie tego w edukacyjnej teraźniejszości to umiejscowienie nauczyciela na nieznanym nikomu polu, między dostosowaniem a zmianą, między tradycją a ponowoczesnością, to odejście od wychowania w posłuszeństwie i dążenie do wychowania do odpowiedzialności. Szukanie rozwiązań jest potrzebą chwili, gdyż m.in. neurobiolodzy przekonują, że szkoła w obecnej formule nie wspiera naturalnych procesów uczenia się i nie jest miejscem umożliwiającym indywidualny rozwój każdego ucznia. Stąd uzasadnienie zmiany paradygmatu szkolnej edukacji i związane z tym pytania stawiane przez twórców procesu edukacyjnego: Jak uczyć, aby uczniowie umieli się uczyć?, W jakim zakresie uczenie uczenia się jest wspieraniem edukacyjnym ucznia?, Jak wybierać strategie nauczania?, Jak kreować sytuacje edukacyjne, aby wspierać ucznia?. Nauczyciele nieustannie stykają się z tymi problemami, a przecież od nich zależy, czy przygotują do życia kreatywnych i myślących innowacyjnie twórców, czy też biernych odtwórców trzymających się podanych schematów. Nauczyciel musi swoją pracą odpowiedzieć na tę zaistniałą zmianę: podjąć refleksję nad sobą samym i znaleźć odpowiedź na pytanie, co zmienić, a co zostawić. Stąd obserwuje się zintensyfikowanie ogólnopolskiej i europejskiej dyskusji dotyczącej kompetencji nauczycielskich. Rodzi się więc pytanie: Jacy nauczyciele radzić sobie będą najlepiej w świecie otwartym, ale nieprzejrzystym i zmiennym? W tych nowych warunkach społecznych nauczyciel musi skupiać uwagę na pracy dydaktyczno-wychowawczej, przejawiając postawę refleksyjną, innowacyjną i twórczą.

10 10 Wstęp Trudno nie zgodzić się z twierdzeniem, że wszelkie zmiany zdeterminowane są jakością przygotowania zawodowego nauczycieli, ich profesjonalizmem, posiadanymi kompetencjami, a także ich motywacją do pracy. Trzeba więc skoncentrować uwagę na kształtowaniu kompetencji kreatywnych zarówno u kandydatów na nauczycieli, jak i w toku ich rozwoju zawodowego skupić się na kształceniu pedagogów i nauczycieli o otwartych umysłach, innowacyjnych i kreatywnych. Jakościowe zmiany muszą się w szczególności odnosić do pierwszego szkolnego okresu edukacyjnego, w którym tworzą się u dzieci identyfikatory własnego procesu uczenia się oraz ustalają się zasady rządzące tym procesem. Teksty zamieszczone w książce, którą przedstawiamy, analizują problemy związane ze zmianami w funkcjonowaniu nauczyciela tego szczebla. Książka zbudowana została wokół czterech zagadnień. Autorzy tekstów zamieszczonych w pierwszej części, zatytułowanej Twórczy nauczyciel między retoryką a praktyką, na plan pierwszy wysuwają proces, a nie końcowy produkt edukacji, podkreślając odchodzenie nauczycieli od zewnętrznego sterowania, będącego warunkiem rozwinięcia samodzielności uczniów. Tytuł części drugiej Czas zmiany w oczach nauczycieli bezpośrednio wskazuje na jej zawartość. Mieści się tu bowiem osiem rozdziałów, których problematyka wiąże się z aktualną sytuacją kształcenia nauczycieli, kiedy to wzrosła rola i znaczenie doskonalenia zawodowego pedagoga oraz zaszły zmiany w obszarze nabywanych kompetencji. Dziś znacznie wykraczają one poza dotychczasowe ramy przygotowania zawodowego nauczycieli. Część trzecia: Przygotowanie nauczyciela do pracy w okresie zmiany mieści cztery teksty skoncentrowane wokół problematyki przygotowania do działania twórczego przez nauczyciela. Współczesne strategie kształcenia nastawione są przede wszystkim na inspirowanie i kierunkowanie wysiłku intelektualnego młodzieży, wszechstronny rozwój ucznia, kształtowanie jego podmiotowości i naukę twórczego myślenia, pobudzanie do własnej autentycznej aktywności, przygotowanie do racjonalnego korzystania z wielu źródeł wiedzy o świecie oraz analizy i wartościowania informacji. To w wielu sytuacjach tylko hasła, nie mające pokrycia w rzeczywistości akademickiej. O problemach z tym związanych piszą Autorki tego rozdziału. Przykłady praktyczne stanowiące podstawę analizy procesów edukacyjnych zawiera treść sześciu rozdziałów składających się na czwartą część zatytułowaną Nauczyciel w rzeczywistości szkolnej. Podjęta przez autorów problematyka zaowocowała interesującymi tekstami, stanowiącymi rezultat zarówno rozważań teoretycznych, jak i analizy oraz interpretacji badań empirycznych.

11 Wstęp 11 Jak w kontekście teorii, przekonań i refleksji odnaleźć konsensus pomiędzy szkolną rzeczywistością a wymaganiami spowodowanymi zmianą oczekiwań współczesnych czasów? Szukanie odpowiedzi na to i inne pytania związane ze zmianą jest niepomiernie ważne, gdyż nauczyciele nie są do tego w wystarczającym stopniu przygotowani. Badania potwierdzają, iż wiedza [ ] nauczycieli o twórczości nie jest wystarczająca, a szczególnie uboga jest na temat przebiegu procesu twórczego. Gdyby nauczyciel znał i rozumiał różne aspekty twórczego uczenia się, to jest duże prawdopodobieństwo, że by je rozpoznawał, inspirował, nadawał twórczy sens zadaniom z pakietów edukacyjnych i modyfikował swoje codzienne działania w celu nadawania im cech kreatywności. Chociaż na podstawie wyników samooceny swojego potencjału twórczego nauczyciele sądzą w znacznej mierze o sobie, że są osobami twórczymi, to jednak obserwowana praktyka i wskazywane przez nauczycieli przejawy ich twórczości nie zawsze ten pogląd potwierdzają 1. Autorzy tekstów poszukują odpowiedzi na wiele pytań związanych z edukacją, w której uczeń i nauczyciel spotykają się, co owocuje wzajemnym uczeniem się. Mamy nadzieję, że analizy te posłużą czytelnikom, głównie nauczycielom edukacji elementarnej, jak i studentom kierunków pedagogicznych, a także zainteresowanym tą problematyką, do poznawczych interpretacji rozumienia zmian oraz ich wykorzystania w działaniu praktycznym. Szczególne słowa podziękowania kierujemy do Recenzentów tomu Pani prof. dr hab. Józefy Bałachowicz oraz Pani prof. dr hab. Urszuli Szuścik, których uwagi i komentarze przyczyniły się do udoskonalenia tekstów. Łódź Bielsko-Biała, grudzień 2014 r. Irena Adamek, Barbara Olszewska 1 I. Adamek, J. Bałachowicz (2013), Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji dziecka, Kraków.