Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży Picie alkoholu prof. dr hab. Marcin Wojnar mgr Marek Fudała, Krzysztof Brzózka Katedra i Klinika Psychiatryczna, Warszawski Uniwersytet Medyczny Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 1 Posiedzenie Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia 24.03.2010
Picie alkoholu w ciąży wyniki dotychczasowych badań Picie alkoholu w ciąży w Polsce 2005 16,5% respondentek 2008 12% 2% piło codziennie Świadomość szkodliwego wpływu alkoholu 2005 87% badanych 2008 95% badanych kobiet Alkoholowy Zespół Płodowy (FAS) USA: 0,5 do 2 przypadków na 1000 żywych urodzeń W świecie - 0,97 na 1000 żywych urodzeń FASD 9 na 1000 urodzeń 2
Zachowania zdrowotne kobiet 2009 picie alkoholu w ostatnim roku Całkowita abstynencja w okresie ost. 12 mies. 49,8% Picie alkoholu potwierdziło - 48% Większość - <= 1 raz w miesiącu 3% >= kilka razy w tygodniu Ilość alkoholu: <= 20g 53% 21-40g 16% > 40g 2,3% Rodzaj alkoholu: wino 54% piwo 41% wysokoprocentowe 17% Upijanie się (> 60g) w ost. roku ¼ badanych 3
Zachowania zdrowotne kobiet 2009 picie alkoholu w ciąży Picie alkoholu w ciąży 14% wszystkich badanych 29% pijących w ostatnim roku 59% piło w II i III trymestrze ciąży 70% < 1 x /miesiąc 5% częściej niż kilka razy w tygodniu w I trymestrze 8% powyżej 40g/okazja Wiek: 29-34 lat 15,5% Wyższe wykształcenie 17,2% Mieszkanie w dużym mieście 19,8% 4
Zachowania zdrowotne kobiet 2009 picie alkoholu w ciąży w Polsce 26.ostatnio ile dni ost. piła w ciąży 11% 17% 16% 9% 17% 14% 16% 16% 18% 17% 12% 8% 19% 18% 10% 8% 6% - 8% 8% - 10% 10% - 12% 12% - 14% 14% - 16% 16% - 18% 18% - 20% Najwięcej: śląskie, wielkopolskie, małopolskie (>17%) Najmniej: opolskie, lubelskie, kujawsko-pomorskie, podkarpackie (~8%) 5
Świadomość szkód zdrowotnych Świadomość szkodliwego wpływu alkoholu na zdrowie kobiety i płodu Dużych ilości 88% Małych ilości alkoholu 82% Brak świadomości szkodliwego wpływu alkoholu Dużych ilości 5,5% Małych ilości 12% Większa świadomość: Wiek: 26-28 lat 86% Wyższe wykształcenie 89% Mieszkanie w dużym mieście 86% 6
Świadomość szkód zdrowotnych 31 świadomość dużo alk NIE 11% 11% 9% 8% 3% 4% 10% 4% 6% 7% 5% 3% 3% 3% 6% 3% 0% - 2% 2% - 4% 4% - 6% 6% - 8% 8% - 10% 10% - 12% Największa nieświadomość: zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie (~10%) Największa świadomość: podlaskie, lubuskie, małopolskie (~3%) 7
Świadomość szkód zdrowotnych a liczba ciąż % 90 88 p = 0,008 86 84 82 1 2 3 >=4 80 78 Świadomość szkodliwego wpływu alkoholu 8
Picie alkoholu w ciąży (ost. 6 miesięcy) a przebieg ciąży, porodu i zdrowie noworodka % **** 25 20 * Nie piła 15 10 * *** Piła ost. 6 mies. 5 ** 0 Powikłania przebiegu ciąży Poród przedwczesny Waga poniżej normy Niski Apgar Wady wrodzone * p<0,1 ** p<0,05 *** p<0,01 **** p<0,001 9
Picie alkoholu w ciąży a masa i długość ciała noworodka 3400 3380 3360 p = 0,012 3340 Masa przy urodzeniu (g) 3320 3300 3280 3260 3240 3220 3200 3180 3160 0 1 Picie w ciąży (ost. 6 mies.) Średnia Średnia±Błąd std Średnia±1,96*Błąd std 10
Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży 2009 PODSUMOWANIE Około 14% wszystkich badanych i aż 29% kobiet pijących alkohol w ciągu ostatniego roku potwierdza picie alkoholu w ciąży 12% badanych kobiet deklarowało brak świadomości szkodliwego wpływu na płód małych ilości alkoholu Kobiety z wyższym wykształceniem, mieszkanki dużych miast, deklarujące częściej świadomość negatywnych konsekwencji spożywania alkoholu piły napoje alkoholowe częściej w okresie ciąży Występowanie powikłań w okresie ciąży, przedwczesne porody, niska masa i długość ciała noworodków, niższa punktacja w skali Apgar i wady wrodzone noworodków występują częściej kiedy matka deklarowała picie alkoholu w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed porodem 11
Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży 2009 WNIOSKI I REKOMENDACJE Największą grupę ryzyka stanowią kobiety młode, mieszkające w dużych miastach, mające wyższe wykształcenie. Grupa ta wymaga wzmożonych oddziaływań profilaktycznych, zwłaszcza w obszarze zdrowia prokreacyjnego Kobiety nadużywające alkoholu przed zajściem w ciążę (pijące alkohol ryzykownie, szkodliwie i uzależnione od alkoholu) stanowią grupę podwyższonego ryzyka picia również w okresie ciąży Pytanie o wzory spożywania alkoholu oraz edukowanie na temat ryzyka spożywania alkoholu w okresie ciąży powinny być częścią rutynowych działań pracowników służby zdrowia w stosunku do wszystkich kobiet w wieku prokreacyjnym, a zwłaszcza wobec kobiet planujących zajście w ciążę i będących w ciąży 12
Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży 2009 WNIOSKI I REKOMENDACJE Ministerstwo Zdrowia powinno opracować szczegółowe wytyczne dotyczące sposobów przeprowadzania krótkiej interwencji wobec kobiet ciężarnych oraz tych, które planują zajść w ciążę, których celem byłoby promowanie abstynencji w okresie ciąży oraz co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą Sprawdzenie wpływu wzorów spożywania alkoholu przez kobiety w okresie ciąży (ilość, częstość, stężenie alkoholu) na stan zdrowia ich dzieci wymaga przeprowadzenia cyklicznych badań dzieci pod kątem diagnostyki FASD przez kilka pierwszych lat ich życia 13
14