Zarządzanie finansami w małych i średnich przedsiębiorstwach - 1 dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ
Przyczyny niepowodzenia małego przedsiębiorstwa Jedna z 10 podawanych przyczyn to brak zabezpieczenia gotówkowego http://www.biztok.pl/10- najwazniejszych-przyczyn-kleski-poczatkujacej-firmy-a83: Nieefektywne zarządzanie kapitałem obrotowym (http://e-rachunkowosc.pl/artykul.php?view=901)
Najbardziej newralgiczną branżą, która najczęściej popada w kłopoty finansowe, przez zatory płatnicze, jest branża budowlana. Jak wynika z badań wywiadowni gospodarczej D&B Poland, tylko w tej branży, w listopadzie 2010 roku odnotowano ponad 5 tys. przedsiębiorców, zalegających z płatnością swoim kontrahentom. Ogólna liczba zaległości wyniosła ponad 193 mln zł. Tym samym w porównaniu do listopada 2009 roku nastąpił wzrost o 1008 firm i blisko 24 mln zł. Ogółem zaległości płatnicze w branży budowlanej przekroczyły już ponad 1,8 mld zł. Średni termin przeterminowania należności sięga 31 dni. W listopadzie 2010 roku, ponad 2 tys. firm transportowych nie wywiązało się w sumie z ponad 32 mln zł, co w porównaniu do 2009 roku stanowi wzrost o 966 przedsiębiorstwa i 18 mln zł. Po budowlanej i transportowej, na zwiększoną liczbę przeterminowanych faktur narzekają przedsiębiorcy z branży spożywczej, kosmetycznej, metalurgicznej i AGD/ RTV. Średni wzrost zatorów w tych branżach kształtuje się na poziomie 10-15 proc. http://wyborcza.biz/firma/1,101962,8999411,lawina_upadlosci_malych_firm.html#ixzz2844z5pma
Podstawowe zagadnienia: Jak zarządzać płynnością finansową? Cykl operacyjny kapitału obrotowego netto. Jak oszacować zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto? Polityka kredytowa. Jak zarządzać należnościami? Jak zarządzać zapasami? Jak zarządzać gotówką? Proces inwestycji w małych i średnich przedsiębiorstwach Planowanie zapotrzebowania na finansowanie zewnętrzne Poszukiwanie źródeł finansowania: Kredyt, Leasing, Inne?
Przykład bilansu
Schemat rachunku zysków i strat + Przychody ze sprzedaży netto - Koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów = Zysk/strata na sprzedaży (brutto) - Koszty ogólne zarządu - Koszty sprzedaży = Zysk/strata na sprzedaży (netto) + Pozostałe przychody operacyjne - Pozostałe koszty operacyjne = Zysk/strata na działalności operacyjnej (EBIT) + Przychody finansowe - Koszty finansowe = Zysk/strata na działalności gospodarczej + Zyski nadzwyczajne - Straty nadzwyczajne = Zysk/strata brutto - Podatek dochodowy = Zysk/strata netto
Rachunek zysków i stratprzykład
Zestawienie przepływów pieniężnych
Podstawowe pojęcia - powtórka Płynność finansowa Rentowność Zadłużenie Aktywność Sprawozdania finansowe (bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie przepływów pieniężnych)
Co jest celem działalności przedsiębiorstwa? W długim okresie? Wzrost wartości np. przez wzrost rentowności i zysków zatrzymanych, np. przez wzrost wartości kapitału intelektualnego W krótkim okresie? Utrzymanie płynności finansowej Rentowność.
Czym jest płynność finansowa?
Czym jest kapitał stały? Aktywa trwałe Kapitały własne Zobowiązania długoterminowe Kapitał stały Aktywa obrotowe Zobowiązania krótkoterminowe K. Mazur 12
Czym jest kapitał obrotowy netto? Aktywa trwałe Aktywa obrotowe Kap. obr. Kapitały własne Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Kapitał stały K. Mazur 13
Podstawowe definicje Kapitał stały = kapitały własne + zobowiązania długoterminowe Kapitał obrotowy (pracujący) = = kapitał stały aktywa trwałe Kapitał obrotowy netto= = majątek obrotowy kapitały obce krótkoterminowe Kapitał obrotowy = kapitał pracujący Kapitał obrotowy brutto to aktywa bieżące (aktywa krótkoterminowe), czyli środki spółki służące do finansowania bieżącej działalności. Po odjęciu od kapitału obrotowego brutto krótkoterminowych zobowiązań otrzymujemy kapitał obrotowy netto
Istota kapitału obrotowego netto Pojęcie kapitał obrotowy netto wiąże się najczęściej z podejmowaniem krótkoterminowych decyzji finansowych. Kluczowe decyzje: określenie wielkości niezbędnych aktywów obrotowych określenie sposobów ich finansowania.
Istota kapitału obrotowego netto W początkowych fazach rozwoju przedsiębiorstwa zwykle brakuje kapitału finansującego aktywa obrotowe Dlatego aktywa obrotowe finansowane są początkowo kapitałem obrotowym w formie zobowiązań: zobowiązań wobec pracowników (gdy wynagrodzenia są płacone z dołu lub gdy są opóźniane), zobowiązań wobec dostawców, zobowiązań wynikających z operacyjnego (manipulacyjnego) odroczenia płatności np. odroczonej płatności faktury Dlatego jest tworzona rezerwa na kapitał obrotowy
Zakup Rozliczenie Cykl operacyjny kapitału obrotowego netto Rozliczenie Sprzedaż Zakup Okres utrzymania zapasów Okres spływu należności Cykl operacyjny kapitału obrotowego netto Okres regulowania zobowiązań Okres konwersji gotówki
COKON podstawowe wzory Okres utrzymania zapasów Przecietna wartość zapasów OUZ = Koszty materiałów i surowców O Okres spływu należności: Przecietna wartość nalezności OSN = O Sprzedaż kredytowa Okres regulacji zobowiązań Przecietna wartość zobowiązań ORZ = Koszty materiałów i surowców O Gdzie: O- liczba dni w badanym okresie zobowiązania tylko wobec dostawców
Strategie kapitału obrotowego netto: Strategia agresywna Strategia konserwatywna Strategia umiarkowana
KONSERWATYWNA STRATEGIA KAPITAŁU OBROTOWEGO NETTO Stosunkowo wysoki stan aktywów obrotowych : wysoki stan środków pieniężnych i zapasów, liberalna polityka kredytowania odbiorców, Niewielkie wykorzystanie zobowiązań krótkoterminowych Wysoki w stosunku do branży poziom kapitału obrotowego netto Ogranicza ryzyko utraty płynności (wskaźnik płynności wysokiej szybkiej jest wyższy niż średnia branżowa).
AGRESYWNA STRATEGIA KAPITAŁU OBROTOWEGO NETTO Stosunkowo niski stan aktywów obrotowych: niski stan środków pieniężnych i zapasów, restrykcyjna polityka kredytowania odbiorców. Wysoki stopień wykorzystania zobowiązań krótkoterminowych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa, Niski w stosunku do branży poziom kapitału obrotowego netto Zwiększone ryzyko możliwości utraty sprzedaży (niskie stany zapasów, restrykcyjna polityka kredytu kupieckiego) Zwiększone ryzyko utraty płynności (wskaźnik płynności wysokiej szybkiej jest niższy niż średnia branżowa)
UMIARKOWANA STRATEGIA KAPITAŁU OBROTOWEGO NETTO Strategia pośrednia: zapasy i należności na przeciętnym poziomie często w sytuacji wysokich stanów środków pieniężnych nabywane są papiery krótkoterminowe łatwo zamieniane na gotówkę
Wybrane wskaźniki wykorzystywane w zarządzaniu kapitałem obrotowym: Odpowiada na pytanie, w którym momencie w roku kapitał obrotowy się skończy sprzedaży Odpowiada na pytanie, na ile miesięcy wystarczy kapitał obrotowy
Zasada hedgingowa Zasada hedgingowa - zasada samolikwidacji (The Hedging Principle) Łączenie właściwości danego rodzaju aktywu do generowania przepływów gotówkowych w określonym przedziale czasu z takimi źródłami finansowania, których okres istnienia (wymagalność odpowiednich funduszy) pokrywa się z tą właściwością aktywu. Główne kryterium: niedopuszczenie do nadmiaru lub niedoboru płynności. Przykład: sezonowy wzrost zapasów jest finansowany kredytem krótkoterminowym
Strategie zarządzania kapitałem obrotowym W ramach zarządzania aktywami bieżącymi: strategia konserwatywna - operowanie strukturą aktywów bieżących przy ustabilizowanej strukturze pasywów bieżących (LR1 jest wysoki w stosunku do średniej branżowej), strategia agresywna - ograniczanie płynnych aktywów (minimalizacja LR1). W ramach zarządzania pasywami bieżącymi: strategia konserwatywna - minimalizacja kredytu krótkoterminowego, strategia agresywna - zwiększanie udziału kredytu krótkoterminowego.
Strategia pasywów Strategie zarządzania kapitałem obrotowym netto Akresywna Agresywna 100% Duży zysk i duże ryzyko Umiarkowany zysk i umiarkowane ryzyko 50% Konserwatywna Umiarkowany zysk i umiarkowane ryzyko Mały zysk i małe ryzyko Agresywna 50% Konserwatywna 100% Strategia aktywów
Jak obliczyć zapotrzebowanie na kapitał obrotowy? Aby określić zapotrzebowanie na zwiększenie kapitału obrotowego należy: 1) Określić dysponowany poziom kapitału obrotowego 2) Określić zapotrzebowanie na kapitał
Obliczyć Obliczyć Jak obliczyć wartość planowanego dysponowanego kapitału obrotowego Kapitał obrotowy = kapitał stały majątek trwały
Jak obliczyć wartość planowanego dysponowanego kapitału obrotowego? Kapitał stały= = kapitał właściciela+zysk zatrzymany+zobowiązania długoterminowe Majątek trwały= Majątek trwały (wielkość aktualna) - Amortyzacja (w całym okresie prognozowanym) + Inwestycje (wartość przewidywana w okresie prognozowanym)
Jak obliczyć wartość zapotrzebowania na kapitał obrotowy? Wartość zapotrzebowania na kapitał obrotowy= Aktywa bieżące (wartość przewidywana) - Pasywa bieżące (wartość przewidywana)
Jak obliczyć wartość zapotrzebowania na kapitał obrotowy? Metoda uproszczona Opiera się na założeniu, ze zarówno aktywa bieżące, jak i pasywa bieżące zmieniają stan proporcjonalnie do zmiany sprzedaży Metoda analityczna Polega na szczegółowym określeniu składników aktywów bieżących i pasywów bieżących
Przykład spółki B Kapitał akcyjny= 1 000 000 zł (nie przewidujemy podwyższenia) Zadłużenie długoterminowe wyniesie 500 000 zł W bieżącym roku spółka osiągnęła zysk 150 000 zł (40% przeznaczy na dywidendę, 60% zysk zatrzymany) Dotychczasowa wielkość zysku zatrzymanego wynosi 100 000 zł Obecna wartość majątku trwałego wynosi 1 200 000 zł Amortyzacja wynosi 15% rocznie Planowana inwestycja: 250 000 zł Sprzedaż w minionym roku wynosiła 5 000 000 zł Sprzedaż planowana na rok następny wynosi 5 500 000 zł Obecne aktywa bieżące (majątek obrotowy) wynoszą: 1 200 000 zł Obecne zobowiązania bieżące wynoszą: 650 000 zł
Jaką wartość kapitału obrotowego planujemy? Zysk zatrzymany wyniesie w przyszłym roku: 100 000+150 000-(0,4*150 000)=190 000 zł Kapitał stały w przyszłym roku: 1 000 000+500 000+190 000 =1 690 000 zł Majątek trwały w przyszłym roku: 1 200 000-(0,15*1 200 000)+250 000=1 270 000 zł Kapitał obrotowy w przyszłym okresie: 1 690 000-1 270 000= 420 000 zł
A jakie jest zapotrzebowanie? (metoda uproszczona) Odnosimy się do wzrostu sprzedaży: Sprzedaż1/Sprzedaż0 =5 500 000/5 000 000=1,1 Planowane aktywa bieżące= =1 200 000*1,1=1 320 000 zł Planowane pasywa bieżące= =650 000*1,1=715 000 zł Zapotrzebowanie = 1 320 000-715 000=605 000 zł
Zapotrzebowanie na dodatkowy kapitał obrotowy Potrzebujemy: 605 000 zł ko Mamy mieć: 420 000 zł ko Ile brakuje? 420 00 605 000 = 185 000 zł I to musimy znaleźć
Jak znaleźć? Zaciągnąć kredyt w banku (długoterminowy) Zaciągnąć kredyt krótkoterminowy Wydłużyć okres spłaty zobowiązań (kredyt u dostawcy) Skrócić okres kredytowania odbiorców Podwyższyć kapitał własny
Literatura: Sierpińska M., Wędzki D. (1998), Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa Kowalczyk J., Kusak A. (1995), Finanse w decyzjach firmy, ZCO, Zielona Góra
Pytania na kolokwium 1. Z jakich części składa się bilans? 2. Z jakich elementów składa się rachunek zysków i strat? 3. Z jakich części składa się zestawienie przepływów pieniężnych? 4. Co to jest płynność finansowa? 5. Co to są aktywa bieżące? 6. Co to są pasywa bieżące? 7. Co to jest kapitał stały? 8. Co to jest kapitał obrotowy brutto? 9. Co to jest kapitał obrotowy netto? 10. Na czym polega konserwatywna strategia kapitału obrotowego netto? 11. Na czym polega agresywna strategia kapitału obrotowego netto? 12. Na czym polega umiarkowana strategia kapitału obrotowego netto? 13. Na czym polega konserwatywna strategia w ramach zarządzania aktywami bieżącymi? 14. Na czym polega agresywna strategia w ramach zarządzania aktywami bieżącymi? 15. Na czym polega konserwatywna strategia w ramach zarządzania pasywami bieżącymi? 16. Na czym polega agresywna strategia w ramach zarządzania pasywami bieżącymi? 17. Na czym polega zasada hedgingowa? 18. Proszę omówić wskaźnik LR1. 19. Proszę omówić wskaźnik LR2. 20. Proszę omówić wskaźnik poziom kapitału obrotowego w relacji do obrotu. 21. Proszę omówić wskaźnik poziom kapitału obrotowego w relacji do miesięcznej sprzedaży.