Uruchomienie rynku gazu na TGE Leszek Prachniak Dyrektor Działu Notowań leszek.prachniak@tge.pl
Szczególna Rola Giełdy Towarowej na rynku gazu w warunkach obowiązywania taryfy www.tge.pl Najpierw konkurencja potem zwolnienie z taryfy Art. 49. Ustawy prawo energetyczne: Prezes URE może zwolnić przedsiębiorstwo energetyczne z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że działa ono w warunkach konkurencji, albo cofnąć udzielone zwolnienie w przypadku ustania warunków uzasadniających zwolnienie. Zgodnie z art. 32 obowiązującej Ustawy Prawo Energetyczne, obrót gazem prowadzony na giełdzie nie wymaga Koncesji, a w konsekwencji również zatwierdzonej przez Prezesa URE Taryfy.
Zasadnicza Rola giełdy towarowej na rynku gazu w warunkach braku taryfy Wyznaczenie referencyjnej ceny gazu i energii na lokalnym rynku hurtowym, ustalonej w warunkach pełnej konkurencji; Cena ta stanowi punkt odniesienia dla pozostałych transakcji zawieranych na rynku gazu i energii!!!
Nowa IRIESP wybrane cztery punkty www.tge.pl Punkt wirtualny Punkt w systemie przesyłowym gazu ziemnego wysokometanowego grupy E, o niesprecyzowanej fizycznej lokalizacji, w którym następuje obrót paliwem gazowym Umowa przesyłowa/przydział zdolności (PZ) Umowa o świadczenie usług przesyłania paliwa gazowego zawarta pomiędzy OSP i Użytkownikiem Systemu, w tym MUP. PZ -część umowy przesyłowej określająca zdolność, do której uprawniony jest ZUP w określonym punkcie wejścia lub punkcie wyjścia (może być to punk wirtualny). Zleceniodawca Usługi Przesyłowej (ZUP) Osoba jednostka organizacyjna, która korzysta z usługi przesyłania lub bilansowania na podstawie zawartej z OSP umowy przesyłowej i przydziału zdolności (PZ) Nominacja Oświadczenie ZUP przekazane do OSP dotyczące ilości paliwa gazowego, która będzie dostarczona/odbierane przez ZUP w określonym czasie w punktach wejścia /wyjścia. W przypadku transakcji giełdowych nominacje w im. ZUP składa TGE
Punkt wirtualny - dowolny punkt poboru/wtłoczenia www.tge.pl Fizyczny model Punktu Wirtualnego Pojęcie Punkt Wirtualny traktuje sieć przesyłową/dystrybucyjną jako pojedynczy zbiornik gazu z dowolnie kształtowaną ilością i konfiguracją zaworów poborowych/wejściowych o takich właściwościach, że pobory gazu (wtłoczenia) z dwóch dowolnych punktów są nierozróżnialne.
Niezbędne minimum dla rynku giełdowego Warunki Formalne Wejście w życie nowej Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej Wejście w życie umowy zawartej pomiędzy TGE a Gaz System Zapewnienie podaży gazu na tworzony rynek Obligo giełdowe Program PUG PGNiG w roli dobrowolnego głównego dostawcy Niezależni importerzy Rynek wtórny- sprzedaż nadwyżek, uzupełnienie niedoborów, bilansowanie
Kto może handlować gazem na TGE Każdy ZUP który otrzymał Przydział Zdolności (PZ), spełnił dodatkowo wymagania stawiane przez IRGiT i podpisał stosowną umowę z domem maklerskim będącym członkiem TGE. Dopóki nie zostanie zmienione/znowelizowane Prawo Energetyczne lub ustawa o Giełdach Towarowych, transakcje giełdowe na rynku gazu możliwe są tylko za pośrednictwem domów maklerskich. Dotyczy to wszystkich, nawet PGNiG S.A.!!!
Informacje ogólne Na rynku gazu zgodnie z IRiESPg występują następujące definicje związane z okresami dostawy: Doba gazowa odpowiada dniu dostawy i jest to okres od godziny 06:00 dnia bieżącego do godziny 06:00 dnia następnego. Miesiąc gazowy odpowiada miesiącowi dostawy i jest to okres od godziny 06:00 pierwszego dnia bieżącego miesiąca do godziny 06:00 pierwszego dnia miesiąca następnego. Sezon zimowy - jest to okres od 6:00 pierwszego dnia IV kwartału bieżącego roku do 6:00 pierwszego dnia II kwartału roku następnego (IV i I kwartał), Sezon letni jest to okres od 6:00 pierwszego dnia II kwartału do 6:00 pierwszego dnia IV kwartału (II i III kwartał). Rok gazowy jest to okres od godziny 6:00 dnia 1 października roku bieżącego do godziny 6:00 dnia 1 października roku następnego.
Rynek spot Proponowane rynki gazu Rynek Dnia Następnego gazu (RDNg) kontrakty z dostawą w dniu następnym przez 24 godziny w jednakowej ilości gazu Rynek Terminowy Towarowy (RTT) Kontrakty terminowe typu Base (24 h) miesięczne, kwartalne i roczne.
Rynek gazu harmonogram notowań RDNg Notowania ciągłe Zgłaszanie do OSPg 8:00 12:30 14:00 RTT Notowania ciągłe 8:00 14:00 10
Rynek Dnia Następnego gazu-rdng 1. Przedmiotem obrotu jest dostawa gazu w jednakowej ilości we wszystkich godzinach dnia dostawy. Jest to instrument typu Base, 1 kontrakt odpowiada dostawie 1 MWh gazu w każdej godzinie dnia dostawy. 2. Obrót jest prowadzony przez jeden dzień poprzedzający datę dostawy. 3. Notowania prowadzone są każdego dnia zgodnie z harmonogramem sesji określonym w Szczegółowych zasadach obrotu i rozliczeń dla gazu na Rynku Dnia Następnego gazu. 4. Obrót na RDNg prowadzony jest w systemie notowań ciągłych. 5. Informacje o zawartych transakcjach (nominacje) przekazywane są do OGP GAZ SYSTEM w postacie grafików pracy.
Harmonogram notowań na RDNg Godziny Do 18:30 na 2 dni przed Dniem Dostawy Od 8:00 na 1 dzień przed Dniem Dostawy do 12:30 na 1 dzień przed Dniem Dostawy Do 13:00 na 1 dzień przed Dniem Dostawy Do 14:00 na 1 dzień przed Dniem Dostawy Do 17:00 na 1 dzień przed Dniem Dostawy Faza notowań Aktualizacja zabezpieczeń Wprowadzenie aktualnych zabezpieczeń. Notowania ciągłe Przyjmowanie zleceń; zlecenia można usuwać i modyfikować; zlecenia są sprawdzane ze względu na stan zabezpieczeń. Aktualizacja Grafików Pracy przez Członków Giełdy Zgłaszanie transakcji handlowych (nominacji) do OSPg Opublikowanie wyników notowań na publicznej stronie internetowej
RTT - gaz 1. Przedmiotem obrotu jest dostawa gazu w jednakowej ilości we wszystkich godzinach okresu dostawy zgodnym ze standardem instrumentu. 2. Obrót jest prowadzony w dni robocze w godzinach od 8 do 14. 3. Obrót na RTT prowadzony jest w systemie notowań ciągłych. 4. Notowanie instrumentu prowadzone jest w terminie określonym w kalendarzu notowania instrumentów i wykonania umów. Okres notowania kończy się na dwa dni przed rozpoczęciem okresu wykonania (przykład notowanie instrumentu z dostawą w 2013 zakończy się w dniu 30 grudnia 2012r.
RTT - gaz - notowane instrumenty Na rynku terminowym, gdzie przedmiotem obrotu będą kontrakty terminowe na gaz, notowania będą prowadzone na następujących instrumentach Instrument miesięczny okres dostawy jest zgodny z okresem miesiąca gazowego, trwa od 6:00 pierwszego dnia bieżącego miesiąca do 6:00 pierwszego dnia następnego miesiąca, Instrument kwartalny okres od 6:00 pierwszego dnia bieżącego kwartału do 6:00 pierwszego dnia następnego kwartału, Instrument roczny okres od 6:00 pierwszego stycznia bieżącego roku do 6:00 pierwszego stycznia następnego roku. Okres dostawy nie pokrywa się z okresem roku gazowego.
RTT gaz - liczba serii 1. Instrumenty terminowe na gaz notowane są w seriach. 2. Liczba serii jednocześnie notowanych na poszczególnych instrumentach: Instrument miesięczny 3 serie; Instrument kwartalny 3 serie; Instrument roczny 2 serie (np. w 2012 roku będą notowane kontrakty z dostawą w 2013 i 2014 roku);
Liczba serii instrumentów Y_13 Y_14 Q1_13 Q2_13 Q3_13 M1 M2 M3 Listopad Grudzień Styczeń 16
RTT gaz - podział instrumentów 1. Podziału instrumentu następuje w dniu poprzedzającym rozpoczęcie terminu wykonania. 2. Roczne, sezonowe i kwartalne instrumenty podlegają podziałowi w następujący sposób. Instrument roczny instrument ulega podziałowi na cztery kwartalne; Instrument kwartalny ulega podziałowi na trzy miesięczne;
GAS_Y_13 (10) Podział kontraktu rocznego Q1 Q2 Q3 Q4 M1 M2 M3 (10) (10) (10) (10) (10) (10) (10) Q1_13 (3) Q1 (3) Q2_13 Q2 Notowania na pozostałych kontraktach terminowych Q3_13 M1 M1 (-4) Q3 (- 4) M2 (2) M2 (2) M3 M3 Sumowanie poszczególnych kontraktów M1 (13) M2 (15) 2012 2013 M3 (13) Q2 (10) Q3 (6) Q4 (10) M1 = 10 + 3 = 13 M2 = 10 + 3 + 2 = 15 M3 = 10 + 3 = 13 Q3 = 10 + - 4 = 6
RTT -standard instrumentu - miesiąc Nazwa instrumentu terminowego GAS_BASE_M-mm-yy, gdzie : GAS_BASE_M rodzaj instrumentu terminowego, mm kolejny numer miesiąca w roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego, yy dwie ostatnie cyfry roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego. www.tge.pl Instrument bazowy Nominał instrumentu terminowego Kurs instrumentu terminowego Wartość kontraktu terminowego Termin wykonania Okres wykonania Okres notowania Jednostka dostawy Dzień wygaśnięcia Gaz, której kurs jest określony na Rynku Dnia Następnego gazu, wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. 1MW pomnożony przez określoną w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów liczbę godzin, która zależy od liczby dni w roku: 672-745 MWh. Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. Nominał instrumentu terminowego pomnożony przez kurs instrumentu terminowego. Jeden miesiąc kalendarzowy, (od 28 do 31 dni) w godzinach od 06:00 pierwszego dnia miesiąca do 06:00 pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu wykonania kontraktu. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. 1MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu. Ostatni dzień obrotu. Ostatni dzień sesyjny ustalony w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Pierwszy dzień obrotu nowej serii Pierwszy dzień sesyjny ustalony w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów Jednostka notowania Sposób rozliczenia kontraktu terminowego 1 instrument terminowy. Fizyczna dostawa gazu w równych ilościach w każdej godzinie terminu wykonania.
RTT -standard instrumentu - kwartał Nazwa instrumentu terminowego GAS_BASE_Q-q-yy lub, gdzie: GAS_BASE_Q nazwa podstawowa instrumentu terminowego, q kolejny numer kwartału roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego, yy dwie ostatnie cyfry roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego. www.tge.pl Instrument bazowy Nominał instrumentu terminowego Kurs instrumentu terminowego Wartość kontraktu terminowego Termin wykonania Okres wykonania Okres notowania Jednostka dostawy Dzień wygaśnięcia Dzień podziału Gaz, której kurs jest określony na Rynku Dnia Następnego gazu, wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. 1MW pomnożony przez określoną w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów liczbę godzin, która zależy od liczby dni w roku: 2159-2209 MWh. Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. Nominał instrumentu terminowego pomnożony przez kurs instrumentu terminowego. Jeden kwartał kalendarzowy, (od 90 do 92 dni) w godzinach od 06:00 pierwszego dnia kwartału do 06:00 pierwszego dnia kwartału następującego po kwartale wykonania kontraktu. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. 1MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu. Ostatni dzień obrotu. Ostatni dzień sesyjny ustalony w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów po zakończeniu sesji w ostatni dzień obrotu. Instrument jest dzielony trzy kontrakty miesięczne. Pierwszy dzień obrotu nowej serii Pierwszy dzień sesyjny ustalony w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów Jednostka notowania Sposób rozliczenia kontraktu terminowego 1 instrument terminowy. Fizyczna dostawa gazu w równych ilościach w każdej godzinie terminu wykonania.
Nazwa instrumentu terminowego RTT -standard instrumentu - rok GAS_BASE_Y- yy gdzie : GAS_BASE_Y nazwa podstawowa instrumentu terminowego, yy dwie ostatnie cyfry roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego. Instrument bazowy Nominał instrumentu terminowego Kurs instrumentu terminowego Wartość kontraktu terminowego Termin wykonania Okres wykonania Okres notowania Jednostka dostawy Dzień wygaśnięcia Dzień podziału Gaz, której kurs jest określony na Rynku Dnia Następnego gazu, wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. 1MW pomnożony przez określoną w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów liczbę godzin, która zależy od liczby dni w roku: 8760-8784 MWh. Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. Nominał instrumentu terminowego pomnożony przez kurs instrumentu terminowego. Jeden rok kalendarzowy (od 365 do 366 dni) w godzinach od 06:00 1 stycznia roku dostawy do 06:00 1 stycznia roku następnego po roku dostawy. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. 1MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu. Ostatni dzień obrotu. Ostatni dzień sesyjny ustalony w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów po zakończeniu sesji w ostatni dzień obrotu. Instrument jest dzielony na 4 kwartalne kontrakty danego roku dostawy. Dodatkowo pierwszy kwartał ulega rozpadowi na trzy kontrakty miesięczne. Pierwszy dzień obrotu nowej serii Pierwszy dzień sesyjny ustalony w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów Jednostka notowania Sposób rozliczenia kontraktu terminowego 1 instrument terminowy. Fizyczna dostawa gazu w równych ilościach w każdej godzinie terminu wykonania.
Zasady zgłaszania transakcji do OGP Gaz System (OSP) TGE zgłasza informację o zawartych transakcjach (nominacje) do OSP do godziny 14:00 Nominacje zawierają wolumen zawartych transakcji na TGE z dostawą w dniu następnym. Jest to saldo transakcji zawartych na RTT i RDNg. Nominacje zawierają wolumeny w rozbiciu na każdą godzinę dostawy z osobna. OSP przyjmuje do realizacji wszystkie transakcje zawarte na giełdzie i zgłoszone przez TGE. Wolumen transakcji zgłoszonych w nominacji przez TGE jest realizowany w całości. Nominacje nie podlegają korekcie.
Model wymiany informacji rynek gazu www.tge.pl IRGiT Informacja o zawartych transakcjach na TGE
Małgorzata Słomko Radca Prawny Malgorzata.slomko@tge.pl www.tge.pl
Obrót gazem organizowany będzie analogicznie jak obrót energią elektryczną. Dotychczasowy Regulamin przewidywał już podstawowe kwestie dotyczące rynku gazu i obrotu gazem: definicję gazu, rynki gazu (Spot i RTT), uczestników obrotu (Członkostwo na Giełdzie), zasady zawierania oraz rozliczania transakcji (przepisy wspólne dla wszystkich towarów giełdowych). 1/3
Nowy Regulamin - zatwierdzony decyzją KNF z dnia 04.09.2012, wszedł w życie z dniem 27.09.2012, uzupełniony został tylko o brakujące zapisy dotyczące wykonywania transakcji gazu zawartych na giełdzie: wskazania OGP GAZ SYSTEM S.A. jako operatora systemu przesyłowego gazowego (analogicznie jak PSE Operator S.A. przy energii elektrycznej) wskazania i odesłania do Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej gazowej IRiESPg w zakresie fizycznej realizacji zawartych transakcji giełdowych (analogicznie jak IRiESPe przy energii elektrycznej) tzw. ZUP-a Zleceniodawcy Usługi Przesyłania, który będzie korzystał z usługi przesyłania gazu na podstawie zawartej z OGP GAZ SYSTEM S.A. umowy przesyłowej i przydziału zdolności (PZ) obejmującym co najmniej punkty WPWEgg (170001) i WPWYgg (100001), która umożliwia wykonanie transakcji zawartych na giełdzie nominacji oraz Kodu ZUP, niezbędnych do zgłaszania przez TGE do OGP GAZ - SYSTEM S.A. do wykonania zawartych transakcji giełdowych (analogicznie jak grafikowanie przy energii elektrycznej) zasad zgłaszania do OGP GAZ - SYSTEM S.A. do fizycznej realizacji zawartych transakcji giełdowych, których przedmiotem będzie gaz (analogicznie jak przy energii elektrycznej) opłat transakcyjnych na gaz (analogicznych jak przy energii elektrycznej) oraz zmiany jednostki gazu z metrów sześciennych (m³) na megawatogodziny (MWh). 26
Towarowa Giełda Energii SA UKSGG umowy kupna i sprzedaży gazu zwarte na Giełdzie Gazu (TRANSAKCJE HANDLOWE na TGE) www.tge.pl Podstawa prawna: Regulamin obrotu Rynku Towarów Giełdowych TGE oraz Ustawa o giełdach towarowych Podmioty: Członkowie Giełdy działający w imieniu własnym jako ZUP lub na rzecz ZUP (dom maklerski jako Członek Giełdy działa w imieniu własnym i na własną rzecz jako ZUP, albo dom maklerski jako Członek Giełdy działa we własnym imieniu ale na rzecz ZUP) 1. Handlujemy w punkcie wirtualnym nie posiadającym konkretnej lokalizacji, w którym następuje obrót gazem; Produktem oferowanym w punkcie wirtualnym będzie paliwo gazowe gaz wysokometanowy grupy E (GZ50); Umowa sprzedaży zawarta na Giełdzie Gazu jest ważna, skuteczna pomiędzy stronami, które ją zawarły i podlega realizacji przez OGP Gaz System 2. TGE wymaga od Członka Giełdy: posiadania przez ZUP umowy przesyłowej z OGP Gaz System + PZ, co najmniej na punkt wirtualny Giełdy Gazu: WPWE GG (170001) i WPWY GG (100001) 3. TGE NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA FIZYCZNĄ DOSTAWĄ GAZU (ani energii elektrycznej); Dostawa gazu i odpowiedzialność za tę dostawę gazu, następuje na podstawie umowy przesyłowej OGP Gaz System ZUP 2/4
Nominacja OGP GAZ SYSTEM SA Przesył gazu z UKSGG przez OSP, OSD, OSM (dostawa gazu z transakcji handlowych na TGE) Podstawa prawna: Umowa przesyłowa + PZ co najmniej na WPWE GG (170001) i WPWY GG (100001 ) oraz IRIESPg Podmioty: ZUP 1. OGP Gaz System przydzielił TGE jako Giełdzie Gazu dwa sprzężone ze sobą kody: Kod Wejścia z Giełdy Gazu (WPWE GG ) 170001 i Kod Wyjścia do Giełdy Gazu (WPWY GG ) 100001 oraz ustalił, co musi mieć ZUP aby zawierać transakcje na Giełdzie Gazu: Umowa przesyłowa + PZ na WPWE GG (170001) i WPWY GG (100001) 2. Nominacja złożona przez TGE nie podlega zatwierdzeniu przez OGP Gaz System w rozumieniu IRIESPg; Nominację otrzymaną z TGE uważa się za zatwierdzoną przez OGP Gaz System w rozumieniu IRIESPg 3. Dostawa gazu i odpowiedzialność za tę dostawę gazu, następuje na podstawie umowy przesyłowej OGP Gaz System - ZUP 3/4 28
Jesteśmy gotowi Regulamin obrotu TGE Umowa TGE Gaz System Umowa TGE PGNIG (handel gazem) (dostawa gazu) (sprzedaż gazu) 4/4
Dziękujemy za uwagę