7. BHP PODCZAS OBSŁUGIWANIA OSPRZTU ELEKTRYCZNEGO Pierwszym warunkiem bezpiecznej pracy jest poznanie moliwych zagroe, jakie nios ze sob czynnoci diagnostyczne, szczególnie przy pracach z osprztem elektrycznym pojazdu. Nie stosowanie zasad bezpieczestwa i higieny pracy nawet przy prostych czynnociach podczas diagnozowania pojazdu stwarza dla wykonawcy niebezpieczestwo wypadku, czsto o rozległych uszkodzeniach ciała, a niekiedy prowadzcych nawet do utraty ycia. Nie da si w prosty sposób rozdzieli zasad bezpieczestwa pracy podczas obsługiwania lub badania diagnostycznego pojazdu albo jego osprztu, std problematyka ta potraktowana została tu kompleksowo (łcznie) dla czynnoci w warsztacie samochodowym. 7.1. ZASADY BEZPIECZESTWA PRACY PRZY UYTKOWANIU URZDZE ELEKTRYCZNYCH Działanie prdu elektrycznego na organizm ludzki Prd elektryczny przepływajc przez organizm ludzki, powoduje: - poraenie orodków nerwowych (zaburzenia w pracy serca, wstrzymanie oddechu); - poparzenia zewntrzne i wewntrzne; - zatrucie organizmu. Szczególnie niebezpieczny jest przypadek, gdy prd o nateniu około 0,1 A przepływa przez klatk piersiow. Zaburzenia w działaniu serca powoduj wówczas z reguły mier. Jako najwysze napicie bezpieczne przyjmuje si: - 42V w pomieszczeniach suchych; - 24V w pomieszczeniach wilgotnych. Zabezpieczenia przed poraeniami Zabezpieczenia przed poraeniami polegaj na zastosowaniu: - osłonicia czci bdcych pod napiciem, w celu uniemoliwienia ich dotknicia; - napisów i tablic ostrzegawczych (tablice ostrzegawcze); - obnionego napicia, bezpiecznego dla ycia ludzkiego w pomieszczeniach zagroonych; - izolacji ochronnej (izolacji rkojeci szczypiec, obudowa izolacyjna lamp); - uziemienia czci metalowych nie bdcych pod napiciem, ze wzgldu na moliwo przerzutu napicia w razie uszkodzenia izolacji; - specjalnych wyłczników ochronnych, działajcych w wypadku przerzutu napicia na czci, nie bdce pod napiciem podczas normalnej pracy. Bezpieczestwo czynne Podczas obsługi urzdze elektrycznych naley: - zachowywa si spokojnie i uwanie; - stosowa si do przepisów obsługiwania i wskaza personelu wykwalifikowanego; - czsto kontrolowa stan izolacji urzdze; - czsto kontrolowa stan urzdze ochronnych; - zachowa rodki ostronoci przy wysokim napiciu oraz w pomieszczeniach wilgotnych. Nie wolno w czasie uytkowania i obsługiwania urzdze elektrycznych: - dokonywa zmian i napraw w urzdzeniach elektrycznych, nie majc odpowiednich uprawnie i kwalifikacji; - uywa uszkodzonych aparatów i przyrzdów elektrycznych;
- uywa czci urzdze elektrycznych do innych celów ni ich przeznaczenie; - umieszcza w pobliu nieokapturzonych maszyn i przewodów materiałów łatwopalnych. Dorana pomoc w wypadku poraenia prdem elektrycznym W wypadku poraenia prdem elektrycznym naley stosowa nastpujce zabiegi: - wyłczy prd przepływajcy przez poraonego (wyłcznikiem, siekier z suchym trzonkiem, cikim kawałkiem drewna), usun poraonego spod działania napicia; - nieprzytomnego poraonego naley podda sztucznemu oddychaniu (bez ucisku klatki piersiowej), wezwa lekarza, nie podawa płynów; - po odzyskaniu przez poraonego przytomnoci (sam oddycha) naley go ciepło okry, napoi gorc herbat lub kaw, ułoy w łóku i pilnowa, a do minicia niebezpieczestwa; - w razie poraenia prdem wysokiego napicia moe nastpi zatrucie organizmu wskutek wewntrznego poparzenia mini, co objawia si zwykle po kilku dniach; chory winien zatem by pod cigł opiek lekarsk; - w razie oparzenia prdem elektrycznym nie naley skóry oczyszcza, przekłuwa pcherzy ani dotyka ran. Na bolce miejsce naley nałoy opatrunek wyjałowiony z odpowiedni iloci wazeliny bornej i zabandaowa bez wywierania silnego ucisku. 7.2. ZAGROENIA W PRACACH WARSZTATOWYCH Poznanie zasad bezpieczestwa pracy wraz ze stosowaniem technicznych urzdze ochronnych oraz wyposaenia ochrony osobistej stanowi o bezpiecznej pracy warsztatowej. Poniej przedstawiono główne przykłady zagroe i sposoby ich uniknicia w czasie prac obsługowych i diagnostycznych: - nie wolno pracowa pod samochodem uniesionym przenonym podnonikiem i bez podstawek; naley zabezpieczy pojazd przed przetoczeniem podczas podnoszenia jednej strony za pomoc klinów, a na podłou nie utwardzonym-stosowa sztywne podkładki pod podnonik; - nie wolno przebywa w kanale przegldowym podczas wjazdu pojazdu; ustawiony pojazd nie moe utrudnia wyj z kanału; - nie wolno uywa lamp przenonych zasilanych napiciem wyszym ni 24V, a klosz lampy powinien mie sztywn osłon drucian z haczykiem do zawieszania lampy; - regulacje pracujcego silnika prowadzi przy otwartych drzwiach lub przy zainstalowanej elastycznej rurze odprowadzajcej spaliny na zewntrz; - trujce własnoci etyliny uniemoliwiaj: wykorzystanie jej do mycia czci, zasysanie przez w podczas przelewania, a take przedmuchiwania ustami przewodów paliwowych i dysz ganika; - podczas obsługiwania instalacji elektrycznej pojazdu naley posługiwa si narzdziami o izolowanych uchwytach; czsty przepływ prdu niskiego napicia powoduje nagromadzenie si w organimie (elektroliza) szkodliwych substancji, które s przyczyn chorób nerek; - w elektronicznych układach zapłonowych (stykowych i bezstykowych) wystpuj napicia niebezpieczne dla człowieka, szczególnie w obwodzie wysokiego napicia (rys.7.1). W zwizku z tym zaleca siwyłczanie zapłonu lub odłczanie akumulatora podczas wykonywania nastpujcych prac: - wymiany wiec, cewki zapłonowej, rozdzielacza zapłonu, przewodów zapłonowych; - podłczania przyrzdów diagnostycznych (lampy stroboskopowej, obrotomierza, oscyloskopu itd);
- podczas pracy silnika nie wolno dotyka adnych elementów elektronicznego układu zapłonowego, gdy grozi to poraeniem; - nie wolno sprawdza napicia akumulatora poprzez zwieranie jego biegunów kawałkiem drutu lub metalowym przedmiotem i obserwowanie długoci iskry. Przepływajcy prd o duym nateniu moe spowodowa poparzenie dłoni; - podczas pomiaru gstoci elektrolitu, uzupełniania ogniw wod destylowan i ładowania akumulatora naley stosowa rkawice gumowe, by unikn poparze (kwas siarkowy, elektrolit). Miejsca ciała polane elektrolitem lub kwasem naley osuszy, a nastpnie przemy du iloci wody oraz roztworem sody technicznej; - podczas przygotowywania elektrolitu do akumulatora kwas siarkowy wlewa si do wody destylowanej, a nigdy odwrotnie, gdy grozi to cikim poparzeniem ciała; Rys.7.1. Miejsca niebezpiecznych dla zdrowia napi w układzie zapłonowym. - podczs ładowania akumulatora nie wolno si do niego zblia z otwartym ogniem gdy grozi to wybuchem gazów nagromadzonych wewntrz, co moe uszkodzi akumulator i moe by niebezpieczne dla człowieka. 7.3. BEZPIECZNE UYWANIE MIERNIKÓW WIELKOCI ELEKTRYCZNYCH Przy wszelkiego typu naprawach urzdze i obwodów elektrycznych konieczna jest moliwo mierzenia wielkoci elektrycznych. Najczciej stosowanymi w tym celu przyrzdami s mierniki uniwersalne. Przy ich pomocy mona, zmieniajc zakresy pomiarowe, mierzy wartoci napicia, natenia prdu i oporu elektrycznego. Rozrónia si dwa podstawowe typy mierników: - analogowe - warto mierzonej wielkoci jest odczytywana na odpowiedniej skali; - cyfrowe - pokazujce zmierzon warto na wywietlaczu. Przy pomiarach wielkoci elektrycznych powinno si przestrzega nastpujcych zasad: - dla kadego pomiaru uywa właciwego przyrzdu pomiarowego; - unika uderze i wstrzsów; - przed włczeniem miernika ustawi właciwy zakres (napicie, natenie, opór); - przy mierzeniu wielkoci nieznanej zaczyna pomiar od najwyszego zakresu pomiarowego, a nastpnie przełcza na mniejsze; - odczytu wartoci dokonywa na moliwie najniszym zakresie; - przewody podłcza najpierw do miernika, a dalej do mierzonego obiektu; - przy pomiarach prdu stałego zwraca uwag na biegunowo podłcze; - podczas pomiaru oporu sprawdzany element nie moe by pod napiciem; - przed odłoeniem miernika ustawi go na maksymalny zakres pomiarowy napicia zmiennego. 7.4 BEZPIECZESTWO PRACY W WARSZTACIE SAMOCHODOWYM Bezpieczestwo pracy w warsztacie samochodowym jest kształtowane poprzez: poznanie i przestrzeganie zasad bezpieczestwa, wykorzystywanie technicznych urzdze ochronnych oraz przestrzeganie uywania wyposaenia ochrony osobistej. Nieszczliwe wypadki mog by spowodowane: - nieznajomoci istniejcych zagroe bezpieczestwa; - brakiem dowiadczenia lub jego niewystarczajcym stopniem; - błdnym postpowaniem.
Warsztaty samochodowe nie s zaliczane do szczególnie niebezpiecznych miejsc pracy, a konsekwentne przestrzeganie w nich zasad bezpieczestwa oraz zainwestowanie w bezpieczne ich wyposaenie to ju reguła w naszym kraju. Zdecydowanie minły w naszych warsztatach czasy elektrycznych prowizorek, watowanych bezpieczników, sztukowanych kabli i przewodów. Upowszechniły si natomiast transformatory obniajce napicie do bezpiecznych 24V, powanie traktowane jest zerowanie i uziemianie urzdze elektrycznych, z trudem wchodz jednak bezpieczniki rónicowo-prdowe wymagajce instalacji picioprzewodowej. W czasie prac warsztatowych naley zwróci take uwag na niebezpieczne dla człowieka: - procesy szlifowania bez osłon oczu i dróg oddechowych; - procesy lakierowania; - zagroenia poarowe podczas spawania i cicia; - oddziaływania ołowiu (benzyna) i azbestu (okładziny hamulców, tarcze sprzgłowe); - zanieczyszczenia typu: oleje, tłuszcz, smar na podłodze; - uywanie zuytych narzdzi, kluczy; - porozrzucane odpadki, materiały łatwopalne czy otwarte kanały przegldowe. 7.5. OCHRONA INDYWIDUALNA Pracownik dbajcy o osobiste bezpieczestwo postpuje prawidłowo, gdy przed rozpoczciem pracy zadaje sobie nastpujce pytania: - jakich niebezpieczestw moe oczekiwa? - jakie rodki ochronne naley zastosowa? [człowiek ubrany] - gdzie ma znajdowa si osobiste wyposaenie ochronne? - jak zachowa si w czasie zagroe? Odzie robocza jest stosowana wszdzie tam gdzie istotna jest ochrona ciała przed kurzem i tłustym brudem oraz gdy czynniki mechaniczne mog powodowa intensywne zuycie odziey pracownika. Dobrze wykonane ubranie robocze powinno posiada przestawiane zapicia rkawów i nogawek, cile przylega do ciała oraz posiada zakryte obszywki guzików. W zakładach, w których istnieje niebezpieczestwo kontaktu z otwartym ogniem lub gorcymi elementami powinno si uywa ubra ochronnych, wykonanych zgodnie z zaleceniami Centralnego Instytutu Ochrony Pracy. Ochron rk prowadzi si przy pomocy rkawic ochronnych rónego typu, zalenie od przeznaczenia (skórzane, gumowe, spawalnicze, piekarskie, kwasoodporne). Ochrona oczu w wielu przypadkach ogranicza si do stosowania okularów ochronnych (przy spawaniu, przed iskrowe, przed kurzowe, przed odpryskowe). Ochron stóp prowadzi si poprzez stosowanie obuwia roboczego i ochronnego. Obuwie robocze stosowane jest przy pracach powodujcych niszczenie lub brudzenie obuwia pracownika. Obuwie ochronne powinni stosowa pracownicy naraeni na urazy mechaniczne nóg, kontakt z iskrami oraz gorcymi rozpryskami metali. W warsztatach samochodowych zalecane jest noszenie obuwia ze stalowymi noskami, chronicymi palce nóg przed okaleczeniami. Ochron układu oddechowego podczas prac przygotowawczych i lakierniczych prowadzi si przy pomocy indywidualnych rodków ochrony, z wykorzystaniem okresowej zdatnoci filtrów ochronnych. Przy pracach z wykorzystaniem szlifierek, elektrycznych noyc do blachy, rcznych narzdzi i w otoczeniu hałaliwych maszyn naley chroni narzdy słuchu przy pomocy
wkładek do uszu i nauszników. Według przepisów podczas prac, przy których natenie hałasu przekracza 85 db (A) naley uywa rodków ochrony słuchu. Maksymalny poziom dwiku na stanowisku pracy nie moe przekroczy 115 db (A). Problem kosztów obuwia i odziey roboczej oraz wyposaenia ochronnego reguluje uchwała nr 121 Rady Ministrów z dnia 23 sierpnia 1991r (Monitor Polski nr 28 z dnia 4 wrzenia 1991r). W myl tych przepisów odzie i obuwie robocze oraz rodki ochrony indywidualnej s przydzielane pracownikom bezpłatnie i stanowi własno zakładu pracy. 7.6. OCHRONA RODOWISKA W WARSZTACIE SAMOCHODOWYM W ramach ochrony rodowiska w warsztacie samochodowym naley zaj si przede wszystkim: ciekami, zuytymi olejami, odpadkami, a take powietrzem i hałasem. Obecno trudnych do usunicia zanieczyszcze, znajdujcych si w ciekach opuszczajcych teren zakładu, mona znaczco ograniczy poprzez dokładny nadzór. Jeszcze lepsze byłoby całkowite wyeliminowanie szkodliwych substancji ze cieków, np. przez zastpienie agresywnych rodków do czyszczenia silnika na zimno rodkami przyjaznymi dla rodowiska. Czyszczenie elementów, zespołów i maszyn naley prowadzi w rozpowszechnionych ju obecnie myjniach z zamknitym obiegiem cieczy, gdzie w odstojniku po kilkakrotnym obiegu zostaj oddzielone oleje mineralne i nirozpuszczalne czstki stałe. Zuyte oleje dzieli si na: oleje nadajce si do ponownego uycia oraz oleje nie nadajce si do regeneracji. Istotne jest aby zuyty olej nie został zmieszany z innymi rodkami, takimi jak: płyn hamulcowy, benzyna, płyn chłodzcy, rozpuszczalnik itd, poniewa nie mona go wtedy zregenerowa. Odpadki powinny by składane do oddzielnych pojemników w zalenoci od moliwoci przerobienia, ponownego uycia, jak te stopnia szkodliwoci. Właciwe opisanie beczek i poemników oraz podzielenie ich według rodzaju i właciwoci gromadzonego materiału, ułatwia prawidłowe postpowanie z nimi. Wdychane przez nas codziennie powietrze zawiera - obok tlenu, azotu, dwutlenku wgla i gazów szlachetnych - równie zanieczyszczenia (drobne pyły lakiernicze, od spawania, lutowania, obróbki mechanicznej, szlifowania, spaliny). S one czsto przyczyn wielu chorób nowotworowych (azbest - hamulce, sprzgła), zaburze układu oddychania (spaliny) itd. W kadym zakładzie powinny by instalowane zatem specjalne urzdzenia wentylacyjne. Tab. Co-gdzie składowa? Do zagroe rodowiska naley take hałas, prowadzcy do zaburze słuchu oraz drgania stanowice przyczyn choroby wibracyjnej. ródłem tego s maszyny, szlifierki, wiertarki, wkrtaki i klucze udarowe, młotki pneumatyczne i inne. Nie da si tych zagroe wyeliminowa całkowicie, naley wic z nimi walczy poprzez indywidualne ochronniki lub kompleksowe wyciszanie hal, stanowisk pracy, a take przez czynn ingerencj w ródła tych zagroe.