RAPORT: Problemy z uprawnieniami budowlanymi w specjalnościach kolejowych

Warszawa 15 lutego 2010 r. RAPORT: Problemy z uprawnieniami budowlanymi w specjalnościach kolejowych Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej są niezbędne do projektowania lub kierowania realizacją obiektów budowlanych infrastruktury kolejowej takich jak: układy torowe na liniach, stacjach i węzłach, urządzenia sterowania ruchem kolejowym oraz elektroenergetyka kolejowa dawniej sieci trakcyjne. Są to zakresy, które ustalono roku 1964 (Zarządzenie Nr 195 Ministra Komunikacji z dnia 1 grudnia 1964 r.) Projektowanie i kierowanie oraz nadzór nad wykonaniem robót w budownictwie w kontekście uprawnień osób odpowiedzialnych za te zadania w różnych krajach UE jest różnie regulowany. Na przykład w odniesieniu do wykształcenia w Wielkiej Brytanii praktycznie nie istnieją żadne ograniczenia, w Niemczech trzeba mieć kierunkowe, specjalistyczne wyższe wykształcenie. W niektórych krajach prawo do wykonywania zawodu wiąże się z obligatoryjną przynależnością do określonych izb czy stowarzyszeń w innych krajach przynależność ta jest dobrowolna. We wszystkich krajach istnieje obowiązek posiadania odpowiednich uprawnień, które zwykle łączą się z koniecznością zdania egzaminów i posiadania praktyki na budowie. W Polsce samodzielny projektant lub osoba nadzorująca prace budowlane musi posiadać tzw. uprawnienia budowlane bez ograniczeń lub ograniczone, co oznacza spełnienie łącznie kilku wymagań: a) Posiadanie kierunkowego wykształcenia wyższego (wyjątkowo średniego w przypadku tzw. starych uprawnień ograniczonych) b) Posiadanie odpowiedniego, poświadczonego okresu praktyki, c) Zdanie z wynikiem pozytywnym egzaminu, 1

d) Członkostwo w Polskiej Izbie Inżynierów Budownictwa. Uprawnienia w zakresie budownictwa związanego z kolejnictwem zarówno w dziedzinie konstrukcji stacji, przystanków, linii kolejowych, bocznic i innych budowli jak i sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych są przyznawane analogicznie do ogólnobudowlanych. W dalszej części przedstawione są szczegółowo historia, podstawy prawne i praktyka związana z tematem uprawnień budowlanych w zakresie wykorzystywanym przy inwestycjach w kolejnictwie. Aktualna sytuacja uprawnień do projektowania i kierowania robotami w kolejnictwie jest niejasna, skomplikowana i rodzi wiele problemów. Wśród przepisów prawa regulujących te zagadnienia znajdują się : - ustawa prawo budowlane z 7 lipca 1994 r.( Dz.U. z 2006 r nr 156 poz. 1118 z późn. zmianami) - rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie ( Dz.U. 83, poz. 578 z późn. zmianami) niżej określane jako rozporządzenie MTiB Obowiązujące przepisy, a szczególnie rozporządzenie MTiB w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie są powszechnie krytykowane jako zawierające błędne rozwiązania merytoryczne i zapisy pozostawiające zbyt duże pole do różnorodnej interpretacji. W dążeniu do zmiany prawa, najogólniej rzecz biorąc, chodzi o to, aby rozszerzyć możliwość zdobywania uprawnień przez specjalistów a jednocześnie zapewnić wysoką jakość projektowania i kierowania robotami ze względu na prawidłowość konstrukcji i ich bezpieczeństwo. W szczególności istniejąca dzisiaj sytuacja rodzi problemy, jeśli chodzi o dostęp do uprawnień i nieprecyzyjne regulacje oraz prowadzonych obecnie wiele dużych inwestycji kolejowych. Dotyczy to m.in. zakresu przyznawania uprawnień, wymaganego wykształcenia, niezbędnej praktyki. W roku 2009 rozpoczęte zostały przez Ministerstwo Infrastruktury prace (jesienią przeprowadzano konsultacje społeczne) nad zmianą przepisów, a w szczególności rozporządzenia MTiB. Proponowany projekt zmian, niestety, nie likwiduje dotychczasowych problemów i dodatkowo może generować nowe ( np. systemowa zmiana dot. uprawnień w dziedzinie elektroenergetyki kolejowej oraz brak prawdziwych uprawnień w zakresie sterowania ruchem kolejowym). 2

W ostatnich latach na brak nowej kadry budownictwa kolejowego wpłynęło kilka czynników. Jednym z nich jest spadek liczby przewozów towarowych i pasażerskich oraz obniżenie działalności inwestycyjnej na kolei i w efekcie spadek znaczenia kolei w latach 1980/1990. Młodzi ludzie, którzy chcieli związać swoje życie zawodowe z branżą kolejową mieli utrudnione zadanie. Co prawda uczelnie kształciły specjalistów we wszystkich branżach kolejowych (torowa, trakcyjna, srk), lecz specjalistyczne studia były coraz trudniej dostępne a w dodatku ich absolwenci mieli ogromne problemy ze znalezieniem pracy w zawodzie. Kolejną przeszkodą utrudniającą dopływ kwalifikowanych fachowców do działalności inwestycyjnych stały się niefortunne zmiany rozporządzeń, ograniczające zdobycie odpowiednich kwalifikacji przez młodych ludzi. 1. Historia nadawania uprawnień budowlanych kolejowych Pierwszym aktem prawnym, regulującym samodzielne funkcje techniczne w budownictwie było Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli (tekst jedn. Dz. U. 1939, Nr 34, poz. 216 z późn. zm.). Przepisy tego rozporządzenia po raz pierwszy w historii Polski uregulowały kwestię nadawania uprawnień budowlanych, wprowadzając tym samym obowiązek legitymowania się odpowiednimi kwalifikacjami przez osoby pełniące samodzielne funkcje w budownictwie. Rozporządzenie Prezydenta RP przewidywało niewielką liczbę specjalności składających się na całość budownictwa ogólnego. Pierwszym aktem regulującym uprawnienia kolejowe było Zarządzenie Nr 195 Ministra Komunikacji z dnia 1 grudnia 1964 r. w sprawie uprawnień budowlanych w budownictwie specjalnym w zakresie komunikacji (tekst jedn. Dz. Bud. 1969, Nr 7, poz. 24 z późn. zm.), które określiło warunki wydawania uprawnień budowlanych w budownictwie specjalnym w zakresie komunikacji. Zgodnie z 1 ust. 2 pkt 2) w/w zarządzenia do budownictwa komunikacyjnego zaliczane było budownictwo: kolejowe, drogowe i lotnicze służące do utrzymania ruchu i transportu kolejowego lub drogowego albo lotniczego. W budownictwie komunikacyjnym wydawane były uprawnienia budowlane na podstawie przepisów art. 21 ust. 2 ustawy Prawo budowlane z 1961 r. oraz 3 ust. 1 zarządzenia nr 195 Ministra Komunikacji w sprawie uprawnień budowlanych w budownictwie specjalnym w zakresie komunikacji. Paragraf 3 ust. 1 zarządzenia Ministra Komunikacji nr 195 określał specjalności techniczno budowlane uprawnień budowlanych: linie kolejowe, węzły i stacje, mosty, 3

drogi, urządzenia zabezpieczenia ruchu kolejowego i łączności kolejowej, elektryfikacja linii kolejowych, lotniczych urządzeń naziemnych. Uprawnienia budowlane w resorcie komunikacji nadawane były do: projektowania, kierowania robotami budowlanymi, projektowania i kierowania robotami budowlanymi. Osoby zatrudnione w dniu wejścia w życie zarządzenia nr 195 Ministra Komunikacji w sprawie uprawnień budowlanych w budownictwie specjalnym w zakresie komunikacji na stanowiskach technicznych, których wykonywanie było uzależnione od posiadania uprawnień budowlanych zostały zwolnione od posiadania tych uprawnień w okresie do dnia 13 sierpnia 1966 r. Uprawnienia były nadawane przez Ministerstwo Komunikacji oraz Okręgowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego przy Dyrekcjach Okręgowych Kolei Państwowych. Ustawa Prawo budowlane z dnia 24 października 1974 r. (Dz. U. 1974, Nr 38, poz. 229 z późn. zm.) oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. 1975, Nr 8, poz. 46 z późn. zm.) nie miały zastosowania do osób podejmujących się pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w jednostkach organizacyjnych resortu komunikacji i w zakładach pracy zatrudniających osoby podejmujące się pełnienia tych funkcji. Uprawnienia wydawały stwierdzały przygotowanie zawodowe do pełnienia samodzielnych funkcji w jednostkach organizacyjnych resortu komunikacji - Dyrekcje Okręgowe Kolei Państwowych oraz Kierownicy Zakładów Pracy. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska określało (w 13 ust. 1 pkt 3), że stwierdzenie przygotowania zawodowego do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie wydawanie uprawnień było nadawane w specjalności konstrukcyjno inżynieryjnej między innymi w zakresie: linii, węzłów i stacji kolejowych obejmującej również perony, rampy oraz typowe przepusty i mosty oraz w specjalności instalacyjno inżynieryjnej m.in. w zakresie: urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego i elektryfikacji linii kolejowych. Rozporządzenie obowiązywało do 15 lutego 1995 r. Następnie, 20 grudnia 1996 r. Minister Transportu i Gospodarki Morskiej wydał rozporządzenie w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w dziedzinie transportu kolejowego (Dz. U. 1997, Nr 4, poz. 23 z późn. zm.) w następujących specjalnościach ( 2 rozporządzenia): linii, węzłów i stacji kolejowych, urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym, kolejowych sieci elektroenergetycznych. 4

Warunkiem uzyskania uprawnień budowlanych było posiadanie odpowiedniego wykształcenia, odbycie praktyki zawodowej oraz złożenie egzaminu ze znajomości przepisów prawnych dotyczących procesu budowlanego i umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej. Kwalifikacje przeprowadzały Okręgowe Inspektoraty Kolejnictwa. Od 1 sierpnia 2002 r. kwalifikacje przeprowadzał wojewoda, właściwy według miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Specjalności pozostały bez zmian. Kolejne zmiany wprowadziło Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2005 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie gdzie uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej ( 20 ust. 1) bez ograniczeń uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: linie, węzły i stacje kolejowe oraz urządzenia zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym. Uprawnienia takie zazwyczaj zdobywano przy jednym wykształceniu drogi kolejowe lub sterowanie ruchem kolejowym. Uprawnienia w ograniczonym zakresie zostały określone w 20 ust. 2. Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej w ograniczonym zakresie I stopnia uprawniały do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym w zakresie: 1) linii, węzłów i stacji kolejowych - w odniesieniu do obiektów budowlanych, takich jak: stacja, węzeł, linia i bocznica kolejowa oraz z nimi związane inne budowle kolejowe, w rozumieniu przepisów o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe, z wyłączeniem budowli, o których mowa w 19 ust. 1 pkt 2, oprócz przepustów; 2) urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym - w odniesieniu do obiektów budowlanych, takich jak: instalacje i urządzenia zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym, w rozumieniu przepisów o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe. Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej w ograniczonym zakresie II stopnia uprawniały do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym w zakresie: 1) linii, węzłów i stacji kolejowych - w odniesieniu do obiektów budowlanych, takich jak: linia i bocznica kolejowa oraz przepust; 2) urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym - w odniesieniu do obiektów budowlanych, takich jak: typowe urządzenia zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym oraz typowe przytorowe urządzenia detekcji stanów awaryjnych. Kolejowe sieci elektroenergetyczne (dawniej elektryfikacja linii kolejowych) zostały zamienione w następujący sposób ( 24. 1.): uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych bez ograniczeń uprawniały do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: sieci, instalacje i urządzenia elektryczne i elektroenergetyczne, w tym kolejowe, trolejbusowe i tramwajowe sieci trakcyjne wraz z urządzeniami do zasilania i sterowania. 5

Ta nowelizacja spowodowała połączenie kolejowych sieci elektroenergetycznych (w tym kolejowych sieci trakcyjnych) z ogólnymi instalacjami i sieciami elektrycznymi. 2. Aktualny stan prawny nadawania uprawnień budowlanych kolejowych Obecnie nadawanie uprawnień budowlanych dla zawodów związanych z budową infrastruktury kolejowej (w specjalności kolejowej) następuje w oparciu o Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie ogłoszone w Dzienniku Ustaw nr 83 z dnia 16 maja 2006 r. poz. 578. Kluczowe sa przepisy paragrafu 20 i 24 rozporządzenia MTiB : 20 ust. 1. Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej bez ograniczeń uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: stacja, węzeł, linia i bocznica kolejowa oraz z nimi związane inne budowle kolejowe, w rozumieniu przepisów o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe, z wyłączeniem ( 19 ust. 1 pkt 2) kolejowych obiektów inżynierskich, takich jak: most, wiadukt, konstrukcja oporowa oraz nadziemne i podziemne przejście dla pieszych, w rozumieniu przepisów o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe (uprawnienia w specjalności kolejowej uprawniają do projektowania przepustów). 2. Uprawnienia budowlane w specjalności, o której mowa w ust. 1, w ograniczonym zakresie uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: linia i bocznica kolejowa oraz przepust. 24 ust. 1. Uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych bez ograniczeń uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: sieci, instalacje i urządzenia elektryczne i elektroenergetyczne, w tym kolejowe, trolejbusowe i tramwajowe sieci trakcyjne wraz z urządzeniami do zasilania i sterowania. 2. Uprawnienia budowlane w specjalności, o której mowa w ust. 1, w ograniczonym zakresie uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi przy wykonywaniu instalacji wraz z przyłączami o napięciu do 1 kv w obiektach budowlanych o kubaturze do 1 000 m 3. (Uwaga: w uprawnieniach ograniczonych nie ma kolejowych sieci trakcyjnych) 3. Jednostki zaangażowane w proces kwalifikacji uprawnień budowlanych w specjalności kolejowej Całym procesem nadawania uprawnień budowlanych wszystkich specjalności w tym kolejowych zajmują się Okręgowe Komisje Kwalifikacyjne Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa. Nadawanie 6

uprawnień budowlanych w specjalności kolejowej odbywa się w oparciu o ustawę Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. wraz z późniejszymi zmianami, Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie oraz regulamin Krajowej Komisji Kwalifikacyjnej PIIB. Od 2006 r., kiedy zaczęły się problemy z uzyskiwaniem uprawnień budowlanych w specjalności kolejowej po wprowadzeniu wymienionego rozporządzenia likwidującego zakresy uprawnień, przy Zarządzie Krajowym SITK powstał zespół, który zajmuje się między innymi sprawami dotyczącymi uprawnień budowlanych w specjalności kolejowej oraz propozycją modyfikacji Rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. W wyniku prac zespołu przygotowany został projekt odpowiednich zapisów regulujących uzyskiwanie uprawnień kolejowych we wszystkich zakresach i przekazany między innymi do Ministerstwa Transportu. Niestety nie doczekał się on rozpatrzenia. 4. Procedury nadawania uprawnień budowlanych Nadawanie uprawnień budowlanych, zakres i sposób przeprowadzania egzaminu oraz zasady odpłatności za postępowanie kwalifikacyjne i zasady wynagradzania członków komisji egzaminacyjnej określono w rozdziale 3 Rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Izba prowadzi postępowanie kwalifikacyjne składające się z 2 etapów: 1) kwalifikowania wykształcenia i praktyki zawodowej; 2) egzaminu na uprawnienia budowlane. Do wniosku o nadanie uprawnień budowlanych należy dołączyć: 1) odpis dyplomu ukończenia studiów magisterskich albo dyplomu ukończenia wyższych studiów zawodowych, o których mowa w art. 14 ust. 3 ustawy; 2) książkę praktyki zawodowej lub zaświadczenie potwierdzające odbycie praktyki za granicą, o której mowa w 5 ust. 2; 3) dowód uiszczenia opłaty, o której mowa w 13 ust. 1 pkt 1. Kwalifikowanie wykształcenia za odpowiednie lub pokrewne dla danej specjalności uprawnień budowlanych dokonuje się przez stwierdzenie zgodności ukończonego kierunku studiów i specjalności potwierdzonych w dyplomie z wymaganym dla tej specjalności uprawnień budowlanych wykształceniem określonym w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia. Wykształcenie uzyskane za granicą i uznane w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przepisów odrębnych, którego kierunek jest określany w sposób odbiegający od przyjętego w rozporządzeniu, podlega indywidualnemu rozpatrzeniu i uznaniu przez właściwą komisję kwalifikacyjną, na podstawie programu kształcenia, jako wykształcenie odpowiednie lub pokrewne dla danej specjalności. Izba może żądać od organu administracji architektoniczno-budowlanej lub nadzoru budowlanego albo od autora projektu lub inwestora przedstawienia prac projektowych wykonanych w ramach praktyki 7

zawodowej lub potwierdzenia zakresu robót budowlanych, w których uczestniczyła osoba ubiegająca się o uprawnienia budowlane. Izba wydaje decyzję o odmowie nadania uprawnień budowlanych bez przeprowadzania egzaminu: 1) po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 4; 2) jeżeli wykształcenie lub praktyka zawodowa osoby ubiegającej się o uprawnienia budowlane nie odpowiada wymaganiom, o których mowa w 3; 3) po stwierdzeniu podania nieprawdziwych lub fałszywych danych w książce praktyki zawodowej lub w zaświadczeniu potwierdzającym odbycie praktyki za granicą. Egzamin na uprawnienia budowlane składa się z części pisemnej, przeprowadzanej w formie testu, oraz części ustnej i obejmuje sprawdzenie: 1) znajomości procesu budowlanego; 2) umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej. W zależności od posiadanego wykształcenia i zakresu odbytej praktyki zawodowej egzamin jest przeprowadzany: 1) na uprawnienia budowlane do projektowania w danej specjalności; 2) na uprawnienia budowlane do kierowania robotami budowlanymi w danej specjalności; 3) na uprawnienia budowlane do projektowania i kierowania robotami budowlanymi w danej specjalności. Przy ubieganiu się o uprawnienia budowlane w innej specjalności lub w innym zakresie niż posiadane, egzamin jest przeprowadzany w zakresie ograniczonym do zagadnień nieobjętych zakresem egzaminu, obowiązującym przy ubieganiu się o posiadane uprawnienia budowlane. Egzamin na uprawnienia budowlane jest przeprowadzany co najmniej dwa razy w roku, w terminach ustalanych przez izbę. Po zakończeniu części ustnej egzaminu w sprawie nadania uprawnień budowlanych izba wydaje decyzję: 1) o nadaniu uprawnień budowlanych - w razie pozytywnego wyniku egzaminu; 2) o odmowie nadania uprawnień budowlanych - w razie negatywnego wyniku części ustnej egzaminu. W decyzji o odmowie nadania uprawnień budowlanych izba określa termin, po którego upływie osoba ubiegająca się o uprawnienia budowlane może ponownie przystąpić do części ustnej egzaminu. Termin ten nie może być krótszy niż 3 miesiące. Kopia ostatecznej decyzji, o której mowa w 11 ust. 1 pkt 1, jest przekazywana do Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego w celu dokonania wpisu do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane. Opłata za postępowanie kwalifikacyjne: 1) z tytułu kwalifikowania wykształcenia i praktyki zawodowej jest równa 50 % minimalnego wynagrodzenia za pracę, 2) z tytułu przeprowadzenia egzaminu jest równa 50 % minimalnego wynagrodzenia za pracę, 3) z tytułu ponownego przeprowadzenia części ustnej egzaminu jest równa 30 % minimalnego wynagrodzenia za pracę. 5. Problemy 5.1 Ograniczony dostęp i nieprecyzyjne regulacje 5.1.1 Zakres przyznawania uprawnień 8

Od 3 lipca 2005 r., tj. od wejścia w życie przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury 18 maja 2005 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie zaczęły się poważne problemy. To samo ministerstwo, które powinno prosto i przejrzyście wydać przepisy umożliwiające nadawanie uprawnień kolejowych niestety skomplikowało je i to w okresie szybkiego rozwoju inwestycji kolejowych. Połączono uprawnienia w zakresie linii stacji i węzłów z uprawnieniami do sterowaniu ruchem kolejowym. Przedmiotowe uprawnienia podzielono również na dwa stopnie. Do uzyskania uprawnień bez ograniczeń wymagane było posiadanie wykształcenia uzyskanego na kierunku budownictwo w specjalności drogi kolejowe lub elektrotechnika w specjalności automatyka lub automatyzacja kolei czy sterowanie ruchem kolejowym. Są to dwa odmienne różne kierunki kształcenia - budownictwo i elektrotechnika prowadzone przez różne wydziały. Jednak w oparciu o przepisy zawarte w omawianym rozporządzeniu nadawane były wielokrotnie uprawnienia nieograniczone w zakresie linii, węzłów i stacji kolejowych oraz urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym przy posiadaniu tylko jednego wykształcenia - budowlanego lub elektrycznego. Praktyka budowlana dla tych dwóch zakresów jest również całkowicie odmienna. Dla robót torowych jest to praktyka przy budowie torów na liniach, węzłach i stacjach kolejowych, a dla urządzeń sterowania i zabezpieczenia ruchem kolejowym praktyka przy budowie semaforów, urządzeń przytorowych, wyposażenia nastawni, układaniu kabli, budowie urządzeń zasilania, budowie urządzeń zabezpieczających na skrzyżowaniu linii kolejowej z drogą itp. Osoba występująca o uprawnienia w zakresie linii, węzłów i stacji kolejowych otrzymywała również uprawnienia do urządzeń sterowania i zabezpieczenia ruchu kolejowego. Natomiast specjalista od urządzeń sterowania i zabezpieczenia ruchem kolejowym otrzymywał uprawnienia do linii, węzłów i stacji kolejowych, których notabene nie powinien uzyskać, ponieważ nie posiada wykształcenia odpowiedniego i nie odbył odpowiedniej praktyki. Były takie przypadki, że osoba otrzymująca takie uprawnienia chciała mieć jedynie jedną specjalizację ale musiała przyjąć obie albo nie otrzymałaby żadnego. Sytuacja wydaje się jeszcze bardziej skomplikowana kiedy analizuje się rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie z dnia 28 kwietnia 2006 r. gdzie ustawodawca zrezygnował z wyodrębnienia uprawnień budowlanych do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym w specjalności kolejowej w zakresie urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym. Obecnie funkcjonuje tylko specjalność kolejowa w zakresie linii, stacji i węzłów kolejowych. Kolejowe sieci elektroenergetyczne zostały przesunięte do specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych (w skrócie elektrycznych), które obejmują również kolejowe, trolejbusowe i tramwajowe sieci trakcyjne wraz z urządzeniami do zasilania i sterowania. 9

Połączenie w/w specjalności w jedną elektryczną jest według niektórych rozsądnym uproszczeniem. Wykształcenie uzyskane na kierunku elektrotechnika oraz praktyka przy budowie przyłączy niskiego napięcia do domków na działkach obecnie upoważnia do zdobycia uprawnień w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych. Można wtedy projektować i budować sieci, instalacje i urządzenia elektryczne niskiego i wysokiego napięcia, urządzenia elektryczne oraz sieci trakcyjne kolejowe, tramwajowe trolejbusowe i urządzenia zasilania i sterowania ruchem kolejowym bez ograniczeń. Takie łączenie uprawnień kolejowych z uprawnieniami ogólnymi nie ułatwia, a wręcz komplikuje procedurę kwalifikacji oraz - co najważniejsze w praktyce - stwarza dużo problemów w procesie inwestycyjnym. Uprawnienia można łączyć wtedy, gdy budowa obejmuje linie kolejowe i bocznice dla pociągów kursujących z małą prędkością (np. V = 40 km/h), ale kiedy buduje się linie kolejowe dla dużych prędkości (V = 160 km/h czy V = 250 km/h) to skokowo rośnie ryzyko związane z bezpieczeństwem. Prawo budowlane przede wszystkim czyni odpowiedzialnym tego, kto sprawuje samodzielną funkcję techniczną w budownictwie, czyli projektanta i kierownika budowy. Należy stwierdzić, że nie można obecnie uzyskać uprawnień budowlanych upoważniających do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w obszarze urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym, ponieważ nie mieszczą się one ani w specjalności kolejowej, ani w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych. Włączenie zakresu uprawnień budowlanych w obszarze specjalności kolejowych, tramwajowych oraz trolejbusowych sieci trakcyjnych do specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych zostało uznane przez środowisko za niewłaściwe z uwagi na fakt, że wykształcenie oraz praktyka zawodowa dla uzyskania uprawnień budowlanych w tych specjalnościach jest całkowicie odmienna. Sieci trakcyjne to zespół urządzeń umożliwiających dostarczenie energii elektrycznej do pojazdów poruszanych silnikami elektrycznymi. Są to całkowicie inne sieci elektryczne niż instalacje i sieci elektroenergetyczne służące tylko do przesyłania energii elektrycznej. Ponadto wymagają całkowicie odmiennego systemu ochrony przeciwporażeniowej niż instalacje i sieci elektroenergetyczne ogólne. Zlikwidowanie uprawnień w zakresie budowy urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym, w konsekwencji może doprowadzić do tragicznych następstw. Rola i znaczenie urządzeń sterowania ruchem kolejowym dla bezpiecznego przewozu osób i rzeczy oraz eliminowania katastrofalnych skutków błędów pracowników wykonujących czynności związane z prowadzeniem ruchu, także technologiczna odmienność systemów sterowania ruchem kolejowym od innych instalacji związanych z obiektami budowlanymi, w pełni uzasadnia konieczność wyodrębnienia specjalności kolejowej w zakresie urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym. 10

Zdaniem kolejarzy odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ruchu kolejowego, należy postulować powrót do sprawdzonych dotychczasowych przepisów i dążyć do wyodrębnienia zakresu urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym w uprawnieniach kolejowych, jako obszaru budownictwa bardzo istotnego w zakresie budownictwa kolejowego. Ministerstwo Infrastruktury również dostrzegło te problemy i przygotowało projekt mający na celu ich usunięcie poprzez rozwiązanie systemowe - zmiany w Ustawie o transporcie kolejowym wprowadzone Ustawą o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw. Według tego projektu uprawnienia do projektowania w specjalności sterowanie i zabezpieczenie ruchu kolejowego, w specjalności telekomunikacja kolejowa oraz kierowania pracami wyposażania linii kolejowej w specjalności sterowanie i zabezpieczanie ruchu kolejowego i wyposażania linii kolejowej w specjalności telekomunikacja kolejowa byłyby wydawane przez Urząd Transportu Kolejowego. UTK prowadziłby także Centralny Rejestr Uprawnień oraz cała procedurę przyznawania uprawnień włącznie z prowadzeniem przez Komisję powołaną przez prezesa UTK egzaminów koniecznych dla uzyskania uprawnień i wydawaniem wszelkich związanych z tym decyzji administracyjnych. Przyjęte w projekcie rozwiązania jak się wydaje są mało realne i sprzeczne z obecnym prawem. Po pierwsze zadania UTK nie obejmują tego rodzaju działalności. Wymagałyby to dużego zakresu zmian w przepisach prawa oraz znacznej rozbudowy tej instytucji. Jak powszechnie wiadomo UTK z przyczyn obiektywnych ( brak środków na rozwój, brak etatów, trudność w rozbudowie struktur) z dużym wysiłkiem daje sobie radę z istniejącym zakresem obowiązków. Prezes UTK wielokrotnie wskazywał na fakt iż Urząd ten w porównaniu do podobnych instytucji w innych krajach UE jest wielokrotnie mniejszy i dysponuje wyjątkowo niskim budżetem. Nowe obowiązki wiązałyby się z zapewnieniem bardzo dużych środków przeznaczonych na realizacje dodatkowych zadań. Po drugie dyskusyjne jest istnienie w jednym państwie dwóch instytucji mających kompetencje do nadawania uprawnień budowlanych. Wystąpiłyby bez wątpienia kolizje pomiędzy uprawnieniami nadawanymi pod rządami różnych przepisów przez różne instytucje. Taka sytuacja miała miejsce w latach siedemdziesiątych gdy uprawnienia budowlane mogły być nadawane przez wojewodów oraz przez zakłady pracy. Po trzecie wątpliwości budzi fakt pogodzenia w jednej instytucji funkcji nadzoru nad bezpieczeństwem ruchu kolejowego jednocześnie z nadawaniem uprawnień budowlanych w zakresie specjalności urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Wreszcie dla nadawania uprawnień potrzebne jest stworzenie wielu struktur i procedur, które dublowałyby się z podobnymi które już istnieją w ramach PIIB, co wydaje się zbędne. 11

W październiku 2009 roku Ministerstwo Infrastruktury, przygotowało projekt zmiany rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, w którym proponuje uprawnienia do linii, stacji i węzłów zmienić na uprawnienia do punktu eksploatacyjnego i posterunku technicznego oraz odbywać praktykę budowlaną przy biurku. Zmianie ulegałyby paragrafy 3, 20 24 oraz załącznik dot. wykazu odpowiedniego wykształcenia. Jest ( rozp. Z 28 kwietnia 2006) Ma być ( projekt z października 2009) Par. 3 ust. 4 Par. 20 ust. 1 Par. 24 ust. 1 4. Do praktyki zawodowej na budowie zalicza się pracę w organach administracji rządowej albo jednostek samorządu terytorialnego realizujących zadania zarządcy drogi publicznej, polegającą na wykonywaniu czynności na terenie budowy i obejmującą konieczność fachowej oceny zjawisk lub samodzielnego rozwiązywania zagadnień architektonicznych oraz technicznoorganizacyjnych w wymiarze stanowiącym nie więcej niz połowę wymaganego okresu. 20. 1. Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej bez ograniczeń uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: stacja, węzeł, linia i bocznica kolejowa oraz z nimi związane inne budowle kolejowe, w rozumieniu przepisów o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe, z wyłączeniem budowli, o których mowa w 19 ust. 1 pkt 2, oprócz przepustów. 2. Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej w ograniczonym zakresie uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: linia i bocznica kolejowa oraz przepust. 24. 1. Uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych bez ograniczeń uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: sieci, instalacje i urządzenia elektryczne i elektroenergetyczne, w tym kolejowe, trolejbusowe i tramwajowe sieci trakcyjne wraz z urządzeniami do zasilania i sterowania. 2. Uprawnienia budowlane w specjalności, o której mowa w ust. 1, w ograniczonym zakresie uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami 4. Do praktyki zawodowej na budowie zalicza sie prace w organach administracji rządowej albo jednostek samorządu terytorialnego, realizujących zadania zarządcy drogi publicznej, albo u zarządcy infrastruktury kolejowej lub podmiotu odpowiedzialnego za utrzymanie infrastruktury kolejowej we właściwym stanie technicznym działającego na zlecenie zarządcy, polegająca na wykonywaniu czynności na terenie budowy i obejmująca konieczność fachowej oceny zjawisk lub samodzielnego rozwiązywania zagadnień architektonicznych oraz techniczno organizacyjnych, w wymiarze stanowiącym nie więcej niż połowę wymaganego okresu. ; 20. 1. Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej bez ograniczeń uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: bocznica kolejowa, linia kolejowa wraz z punktami eksploatacyjnymi i posterunkami technicznymi, torowe instalacje techniczne oraz inne budowle kolejowe w rozumieniu przepisów o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe, z wyłączeniem budowli, o których mowa w 19 ust. 1 pkt 2. 2. Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej w ograniczonym zakresie uprawniają do kierowania robotami budowlanymi polegającymi na remoncie lub rozbiórce, z wyłączeniem obiektów budowlanych na terenach eksploatacji górniczej i osuwisk., 1. Uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych bez ograniczeń uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: sieci, instalacje i urządzenia elektryczne i elektroenergetyczne, w tym kolejowe, trolejbusowe i tramwajowe sieci trakcyjne wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi zasilania i sterowania kolejowej, trolejbusowej i tramwajowej sieci trakcyjnej oraz 12

załącznik budowlanymi przy wykonywaniu instalacji wraz z przyłączami o napięciu do 1 kv w obiektach budowlanych o kubaturze do 1.000 m3. Specjalność kolejowa 1. Uprawnienia budowlane bez ograniczeń - ukończone studia magisterskie na kierunku budownictwo w specjalnościach drogi kolejowe lub drogi żelazne (O). 2. Uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie - ukończone studia zawodowe na kierunku budownictwo w specjalności drogi kolejowe lub drogi żelazne (O). elektrycznego ogrzewania rozjazdów.. Specjalność kolejowa 1. Uprawnienia budowlane bez ograniczeń ukończone studia magisterskie na kierunku budownictwo lub kierunku transport (O). 2. Uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie ukończone wyższe studia zawodowe na kierunku budownictwo lub kierunku transport (O). Analiza proponowanych zmian wskazuje na problem braku w projekcie zmian uprawnień do projektowania i wykonawstwa obiektu budowlanego, takiego jak: stacja i węzeł kolejowy, który jest podstawowym obiektem budowlanym na kolei. Wymieniony w projekcie punkt eksploatacyjny jest to element sieci służący do wykonywania zadań transportowych (przewozu osób i ładunku) i zadań ruchowych (czynności technicznych związanych z przewozami) a posterunek techniczny, który jest usytuowany na szlaku lub stacji w pobliżu skrzyżowania linii kolejowej z drogą kołową w jednym poziomie, wyposażony w urządzenia służące do wstrzymywania ruchu drogowego przez przejazd nazywamy posterunkiem dróżnika przejazdowego (strażnicą). Czyli jak podaje definicja są to elementy sieci lub strażnice a nie zasadnicze stacje lub węzły. Stacja jest to budowla kolejowa stanowiąca połączony za pomocą rozjazdów układ torowy wraz z urządzeniami srk i łączności, gdzie oprócz toru głównego zasadniczego znajduje się co najmniej jeden tor główny dodatkowy. Natomiast węzeł kolejowy jest to skrzyżowanie linii kolejowych. Podanie w pierwszej kolejności bocznicy kolejowej - w proponowanej zmianie do rozporządzenia - jest wielce niewłaściwe, ponieważ stawia bocznicę ponad stację. Jak wynika z tekstu brak jest uprawnień do stacji i węzłów, które są podstawą uprawnień budowlanych na kolei. Uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie zostały w projekcie całkowicie zlikwidowane jeśli chodzi o projektowanie a przy kierowaniu robotami sprowadzone wyłącznie do remontu lub rozbiórki. Proponowane zapisy spowodowałyby duże utrudnienia związane z projektowaniem i realizacją niewielkich i prostych w konstrukcji obiektów. W wypadku, gdy powstanie każdego najmniejszego nawet, nowobudowanego obiektu wymagałoby projektu i nadzoru tych osób posiadających pełne - nieograniczone uprawnienia budowlane, czas realizacji inwestycji wydłużyłby się bez wątpienia, przy niedostatecznej ilości osób posiadających takie uprawnienia. Krytyka konkretnych zapisów propozycji zmian do omawianego Rozporządzenia nie może jednak przesłaniać faktu, ze obecnie obowiązujące przepisy są niewłaściwe i koniecznie wymagają nowelizacji. Na przykład w przetargach obecnie organizowanych przez PKP PLK, autorzy układający założenia do (SIWZ) podają wymagania dla wykonawców obejmujące zatrudnienie uprawnionych kierowników i projektantów w specjalności kolejowej. Niestety niespójność przepisów rodzi pole do różnorodnej interpretacji. 13

Według interpretacji niektórych prawników uprawnienia kolejowe to uprawnienia tylko w zakresie linii, stacji i węzłów kolejowych. Inni prawnicy uważają że oprócz linii, stacji i węzłów są uprawnienia kolejowe dotyczące kolejowej sieci trakcyjnej oraz urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym. Według Rozporządzenia, o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe, na którym opierają się uprawnienia w specjalności kolejowej budowle kolejowe są to wszystkie instalacje i urządzenia służące do prowadzenia ruchu kolejowego i utrzymania linii kolejowej. Czyli w oparciu o wspomniane uprawnienia i określenie budowli kolejowej można budować i projektować wszystkie urządzenia łącznie z budynkami, dworcami, urządzeniami do zasilania i sterowania ruchu kolejowego, które zlokalizowane są na obszarze kolejowym. Przy takich różnicach w interpretacji przez różnych prawników uprawnień budowlanych w specjalności kolejowej tworzą się nieprawidłowości a te mogą prowadzić do nadużyć. 5.1.2 Wykształcenie Dla uzyskanie uprawnień budowlanych konieczne jest posiadanie odpowiedniego wykształcenia. Wykształcenie to musi być kierunkowe to znaczy obejmować taki zakres przedmiotowy objęty procesem dydaktycznym, który gwarantuje zdobycie niezbędnej wiedzy do pracy związanej z budownictwem kolejowym. Przepisy określają wykształcenie poprzez nazwanie kierunków studiów wymienionych w załączniku do Rozporządzenia. Powinno to być jak najbardziej precyzyjne określenie ale także nie może zamykać się w zbyt wąskim i kazuistycznym wyrażeniu. Obecnie obowiązujące przepisy sa zupełnie nieadekwatne do rzeczywistości. Zgodnie z nimi o uprawnienia kolejowe może ubiegać się osoba, która ukończyła studia wyższe na kierunku budownictwo w specjalności drogi żelazne lub drogi kolejowe. Wyższe szkoły w Polsce prowadzą kierunki studiów obejmujących podobny program nauczania pod różnymi nazwami. Aby sprostać wymogom rozporządzenia szkoły wyższe musiałyby decydować się na zmiany nazwy jednostek organizacyjnych albo otwieranie nowych specjalności o nazwie drogi żelazne lub drogi kolejowe co jest nonsensem. Istniejące kierunki na różnych uczelniach mają nazwy np. inżynieria komunikacyjna, infrastruktura transportu szynowego itp. Co prawda istnieje możliwość podjęcia indywidualnej decyzji przez okręgową komisję kwalifikacyjną decydującej o dopuszczeniu osoby ubiegającej się o nadanie uprawnień, lecz jest to droga uciążliwa i objęta uznaniowością. Zatem odnośne zapisy rozporządzenia trzeba zmienić. Błędem jednak byłoby wprowadzenie odpowiedniego wykształcenia jako specjalności ogólnobudowlanej albowiem istnieje specyfika prac budowlanych związanych np. z droga kolejową a polskie uczelnie uwzględniają ja w swoich programach nauczania. Zatem proponowana w projekcie 14

zmiany rozporządzenia forma na kierunku budownictwo lub kierunku transport nie rozwiązuje problemu. Dodatkowym postulatem jest zmiana użytego określenia specjalność kolejowa na specjalność transport szynowy w związku z tym, iż budownictwo bardzo zbliżone technologicznie do kolejowego istnieje także w branży tramwajowej i metra. Kłopoty związane z uprawnieniami dotyczącymi specjalności urządzenia zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym sa jeszcze bardziej skomplikowane i wiążą się z wcześniej zamieszczonym fragmentem zakres przyznawania uprawnień. Kolejnym dyskusyjnym zagadnieniem jest sprawa rozróżnienia poziomu wykształcenia t.j. studiów magisterskich, studiów inżynierskich oraz średniego wykształcenia zawodowego. Aktualnie dla uprawnień do projektowania rozporządzenie mówi o konieczności posiadania ukończonych studiów magisterskich na kierunku odpowiednim dla danej specjalności ( uprawnienia bez ograniczeń) oraz ukończenia studiów wyższych na kierunku odpowiednim dla danej specjalności lub magisterskich na kierunku pokrewnym ( uprawnienia ograniczone). Dla kierowania robotami budowlanymi w zakresie wykształcenia wymagania są analogiczne. PIIB oraz PZITB postulują wprowadzenie w miejsce dotychczasowego pojęcia studia magisterskie pojęcia studia inżynierskie z tytułem magistra oraz w miejsce pojęcia wyższe studia zawodowe pojęcia inżynierskie studia zawodowe. Oprócz tego oba stowarzyszenia wnoszą o umożliwienie otrzymania uprawnień do kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie przez osoby które posiadają średnie wykształcenie zawodowe ( z maturą) odpowiednie dla danej specjalności i dyplom mistrza w odpowiednim zawodzie budowlanym. 5.1.3 Praktyka Do uzyskania uprawnień budowlanych oprócz odpowiedniego wykształcenia potrzebna jest także udokumentowana praktyka w zakresie sporządzania projektów i praktyki na budowie. Problem powstaje przy rozpatrywaniu zagadnienia jakiego rodzaju praktyka może być zaliczona do wymaganych okresów. Projekt zmiany rozporządzenia zakłada rozszerzenie dotychczasowych przepisów obejmujących specjalności ogólnobudowlane również na specjalności kolejowe. Chodzi tu o zaliczenie do wymaganego okresu praktyki na budowie pracy u zarządcy infrastruktury kolejowej lub podmiotu odpowiedzialnego za utrzymanie infrastruktury kolejowej we właściwym stanie technicznym działającego na zlecenie zarządcy polegającej na wykonywaniu czynności na 15

terenie budowy i obejmująca konieczność fachowej oceny zjawisk lub samodzielnego rozwiązywania zagadnień architektonicznych oraz technologiczno organizacyjnych. Zaliczyć można w ten sposób nie więcej niż połowę wymaganego okresu. Wydaje się, iż jako praktyka zawodowa na budowie wymagana do uprawnień budowlanych w specjalnościach kolejowych nie powinna być zaliczana praca u zarządcy infrastruktury kolejowej lub podmiotu odpowiedzialnego za utrzymywanie infrastruktury kolejowej, ponieważ stanowiska występujące w infrastrukturze kolejowej są stanowiskami utrzymaniowo - diagnostycznymi. Zakres czynności wykonywanych na tych stanowiskach nie może stanowić podstawy do zaliczenia praktyki zawodowej wymaganej przy ubieganiu się o samodzielne funkcje techniczne w budownictwie. Są to czynności nie wymagające pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Nadanie uprawnień budowlanych jest gwarancją, że osoba je posiadająca może samodzielnie kierować budową, za co ponosi pełną odpowiedzialność. Praca wyłącznie w infrastrukturze kolejowej, nie gwarantuje odpowiedniego przygotowania do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, dlatego należy zobowiązać wnioskodawców do odbycia praktyki zawodowej również na budowie. Pewnym kłopotem okazują się także okresy przejściowe dotyczące odbywania i dokumentowania praktyki rozpoczętej pod rządami różnych przepisów. Na przykład obecnie młodzi inżynierowie, przyszli projektanci i kierownicy budów, którzy założyli książki praktyk w poprzednim okresie tj. przed ogłoszeniem dwóch wspomnianych rozporządzeń, odbywają praktykę budowlaną przy projektowaniu i budowie urządzeń sterowania i zabezpieczenia ruchem kolejowym oraz sieci trakcyjnej. Są to całkowicie odmienne praktyki budowlane niż praktyka przy tradycyjnych urządzeniach elektrycznych w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych. Praktyka przy budowie ogólnych urządzeń elektrycznych nie jest odpowiednią praktyką do projektowania i budowy bardzo skomplikowanych urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym oraz sieci trakcyjnych szczególnie dla dużych prędkości. WNIOSKI 16

Przepisy regulujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie i związane z tym posiadanie uprawnień budowlanych musza być precyzyjne i dobrze skorelowane z ogólnym porządkiem prawnym polskim i Unii Europejskiej. Nieprzewidziane sytuacje w tak skomplikowanej materii mogą rodzić wiele kłopotów interpretacyjnych i sprzecznych rozstrzygnięć oraz wpływać negatywnie na prowadzenie dużych inwestycji kolejowych w kraju. W związku z realizacją programu strategii rozwoju kolejnictwa, Master Planem dla kolei w Polsce i wspólnotowymi programami rozwoju szybko rośnie liczba zadań inwestycyjnych w zakresie modernizacji sieci i coraz bardziej realne stają się projekty budowy linii KDP. Bez wątpienia istnieje pilna konieczność zmiany aktualnie obowiązującego prawa dotyczącego uprawnień budowlanych dla inżynierów kolejnictwa. Zmiany te powinny być podyktowane troską o jakość i optymalizację procesu projektowania, sprawdzania, kierowania realizacja inwestycji oraz nadzoru. 1. Tak zwana luka pokoleniowa oraz błędy regulacyjne spowodowały, ze inżynierów posiadających uprawnienia jest wciąż zbyt mało. Porównania liczby uprawnionych do liczby prowadzonych budów wskazują na to iż na jednego inżyniera z uprawnieniami przypada po kilka osobnych projektów(budów). Jest tajemnicą poliszynela, iż niektóre projekty podpisują a zatem biorą na siebie odpowiedzialność osoby, które de facto projektu nie sporządzały a jedynie nadzorowały. Niektóre budowy w rzeczywistości kierowane sa przez majstrów bez uprawnień a uprawnieni kierownicy robót jedynie sporadycznie kontrolują postęp prac. Ta sytuacja wymaga szybkiego zniesienia barier ograniczających możliwość przyznawania uprawnień budowlanych w dziedzinie kolejnictwa osobom, które spełniają rozsądne i precyzyjnie określone wymagania. 2. Na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w zakresie specjalności kolejowej pozostały wyłącznie uprawnienia do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: stacja, węzeł, linia i bocznica kolejowa. Na podstawie ostatniego projektu rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie z października 2009 r. uprawnienia ogranicza się do punktu eksploatacyjnego i posterunku technicznego. Należy uporządkować zapisy w sprawie pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w specjalności kolejowej w następujących zakresach: a)linii, stacji i węzłów; b)urządzeń sterowania ruchu kolejowego oraz c) kolejowej sieci trakcyjnej. Należy również 17

uporządkować zapisy w sprawie uprawnień eksploatacyjnych, które są obecnie również bardzo ważne. 3. Rozszerzenie możliwości zdobywania uprawnień nie może odbywać się kosztem zaniżenia jakości rozumianej jako reprezentowanie przez posiadających uprawnienia do projektowania i kierowania robotami wysokich umiejętności, wiedzy i doświadczenia. Za tę jakość odpowiada instytucja z mocy prawa upoważniona do prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego i nadawania uprawnień. Osobnym zagadnieniem jest prawidłowe przygotowanie kadr pod kątem solidnego wykształcenia przez szkoły i uczelnie. Należy dążyć do uzyskania zgodności kształcenia przez placówki naukowe specjalistów w obszarze budownictwa transportowego z zakresami uprawnień budowlanych w budownictwie kolejowym, 4. Specyfika budowli i urządzeń stosowanych przy zapewnieniu bezpieczeństwa i sterowaniu ruchem kolejowym wymaga wyodrębnienia tej specjalności spośród ogólnego zakresu specjalności instalacji i urządzeń elektrycznych i energetycznych. Nie należy łączyć uprawnień kolejowych z ogólnymi tak jak to zrobiono z sieciami trakcyjnymi w roku 2006 łącząc je z uprawnieniami ogólnymi elektrycznymi oraz gdy połączono linie, węzły i stacje z urządzeniami sterowania ruchu kolejowego przy jednym wykształceniu w roku 2005 r. Autorzy rozporządzenia MTiB w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie kolejowym likwidujące zakresy kolejowe sieci trakcyjne oraz urządzenia sterowania ruchu kolejowego najprawdopodobniej zasugerowali się dużą ilością specjalizacji w uprawnieniach kolejowych co wiązałoby się ze skomplikowanym procesem kwalifikacyjnym prowadzonym przez Polską Izbę Inżynierów Budownictwa. Jednak jak wskazuje praktyka nie jest to żaden problem, ponieważ KKK oraz OKK PIIB nigdy nie miała z tym trudności. W PIIB są specjaliści w tych branżach jako zwykli członkowie oraz z dużym doświadczeniem egzaminatorzy. Najważniejsze są odpowiednie i jasne zapisy stanowiące podstawę do prostej i merytorycznej kwalifikacji. 5. Praktyka wymagana dla uzyskania uprawnień w specjalności musi być faktycznie odbywana na budowie. Rozwiązania zastępcze polegające na zaliczaniu do praktyki czynności administracyjnych prowadzonych u zleceniodawcy (inwestora) lub polegających wyłącznie na nadzorowaniu prac utrzymaniowych nie wydają się mieć dostatecznego uzasadnienia. Należy zastanowić się w jaki sposób naprawić powstałe i uniknąć nowych błędów związanych z okresem przejściowym wynikającym ze zmiany przepisów w roku 2006 oraz ewentualnymi zmianami obowiązującego porządku prawnego. Na przykład jest wiele osób, które odbyły bądź są w trakcie odbywania odpowiedniej praktyki budowlanej. Część z nich nie mogą uzyskać uprawnień, ponieważ zostały zlikwidowane bądź przeniesione do innych specjalności wymagających dodatkowych uzupełnień. Fakt ten ustawodawca w uzasadnieniu do projektu zmiany rozporządzenia MTiB nazywa barierami formalnymi w obowiązujących przepisach. 18

Sieć trakcyjna kolejowa funkcjonuje w ramach uprawnień elektrycznych. Podobna sytuacja miałaby miejsce, gdyby do uprawnień ogólnobudowlanych (BO) włączyć specjalność mostową (BM). Ta ostatnia to także budownictwo, ale zawężona i bardziej skomplikowana. Wykształcenie w przypadku BO i BM jest zbliżone, natomiast odbywana praktyka zawodowa różni się zdecydowanie. Propozycja dalszych działań Zainteresowane instytucje reprezentujące bądź pracodawców bądź inżynierów kolejnictwa powinny zintegrować swoje wysiłki w celu stworzenia stanowiska obejmującego propozycje wprowadzenia zmian do przepisów obowiązujących w tych miejscach, w których przepisy wymagają nowelizacji. W tym celu Forum Kolejowe- Railway Business Forum zwróci się niezwłocznie z propozycją do: Stowarzyszenia Inzynierów i Techników Komunikacji Polskiej Izby Inzynierów Budownictwa Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego zorganizowania w trybie pilnym spotkania w formule okrągłego stołu z udziałem przedstawicieli Ministerstwa Infrastruktury. poddania wypracowanych na spotkaniu i w drodze dalszych rozmów konsultacjom podczas specjalnie zorganizowanej konferencji z udziałem przedstawicieli środowiska, firm i inżynierów zajmujących się budownictwem kolejowym. przygotowania konkretnych rozwiązań prawnych we współpracy z Ministerstwem Infrastruktury Jesteśmy przekonani, że praktycy projektanci i inżynierowie kierujący inwestycjami są najbardziej predestynowani do tego, żeby wskazać na najbardziej optymalne rozwiązania w zakresie uprawnień budowlanych w kolejnictwie. Załączniki Projekt zmian rozporządzenia MTiB z października 2009 Projekt zmian Ustawy o transporcie kolejowym nazwa projektu Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie samodzielnych 19

stan prac data komórka merytoryczna osoba odpowiedzialna funkcji technicznych w budownictwie. Projekt został w dniu 5 lutego br. skierowany do uzgodnień międzyresortowych z terminem zgłaszania uwag do dnia 15.02.2010 Departament Rynku Budowlanego i Techniki Monika Majewska 1 Projekt z dnia 4 lutego 2010 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie Na podstawie art. 16 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.2)) zarządza się, co następuje: 1. W rozporządzeniu Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. Nr 83, poz. 578 oraz z 2007 r. Nr 210, poz. 1528) wprowadza się następujące zmiany: 1) w 3 ust. 4 otrzymuje brzmienie: 4. Do praktyki zawodowej na budowie zalicza się pracę w organach administracji rządowej albo jednostek samorządu terytorialnego, realizujących zadania zarządcy drogi publicznej, albo u zarządcy infrastruktury kolejowej lub podmiotu odpowiedzialnego za utrzymanie infrastruktury kolejowej we właściwym stanie technicznym działającego na zlecenie zarządcy, polegającą na wykonywaniu czynności na terenie budowy i obejmującą konieczność fachowej oceny zjawisk lub samodzielnego rozwiązywania zagadnień architektonicznych oraz technicznoorganizacyjnych, w wymiarze stanowiącym nie więcej niż połowę wymaganego okresu. ; 2) 20 otrzymuje brzmienie: 20. 1. Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej bez ograniczeń uprawniają do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak: bocznica kolejowa, linia kolejowa wraz z punktami eksploatacyjnymi i posterunkami technicznymi, torowe instalacje techniczne oraz inne budowle kolejowe w rozumieniu przepisów o warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe, z wyłączeniem budowli, o których mowa w 19 ust. 1 pkt 2. 2. Uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej w ograniczonym zakresie uprawniają do kierowania robotami budowlanymi polegającymi na remoncie lub rozbiórce, z wyłączeniem obiektów budowlanych na terenach eksploatacji górniczej i osuwisk. ; 2) w 24 ust. 1 otrzymuje brzmienie: 1. Uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych bez ograniczeń uprawniają do 20