RAPORT EWALUACYJNY PROJEKT LUBLIN 2014
SPIS TREŚCI INFORMACJE WSTĘPNE NA TEMAT PROJEKTU I JEGO EWALUACJI... 3 PERSPEKTYWA SZKÓŁ I UCZNIÓW... 5 PERSPEKTYWA STUDENÓW LIDERÓW... 7 EDUKACYJNA GRA TERENOWA... 13 WNIOSKI I REKOMENDACJE... 16 2
INFORMACJE WSTĘPNE NA TEMAT PROJEKTU I JEGO EWALUACJI Mała ojczyzna wspólna sprawa to projekt Fundacji BGK i Fundacji Rozwoju Wolontariatu. Głównym celem projektu było zwiększenie aktywności lokalnej młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej z miejscowości do 20 tys. mieszkańców. Studenci- Liderzy (25 osób) wzięli udział w 3- dniowym zjeździe szkoleniowym, podczas którego trenerzy przekazali im niezbędną wiedzę z zakresu aktywności obywatelskiej, aktywizujących metod pracy z młodzieżą oraz przygotowania i realizowania warsztatów edukacyjnych dla uczniów. Następnie grupy studentów prowadzone przez przeszkolonych Liderów przekazały swoją wiedzę uczniom realizując warsztaty edukacyjne i angażując ich w edukacyjne gry terenowe, które były istotnym elementem projektu. Zasady gry oraz zawarte w niej zadania zostały opisane w publikacji Mała ojczyzna wspólna sprawa. Edukacyjna gra terenowa. Gry oparte były na wypracowanej i opisanej koncepcji, która zaprojektowana została w taki sposób, aby możliwe było jak najdokładniejsze uwzględnienie specyfiki środowiska lokalnego, w którym będą one realizowane. Zastosowanie narzędzia, jakim jest gra terenowa rozgrywana w miejscu zamieszkania jej uczestników pozwala na wyzwolenie w młodzieży większego poczucia przynależności do lokalnej społeczności oraz myślenia o swojej miejscowości jako miejscu, o które warto dbać i z którego należy być dumnym. Warsztaty dla uczniów poprowadziły 2-3 osobowe zespoły wolontariuszy, natomiast do przeprowadzenia gry terenowej niezbędna była o wiele większa liczba opiekunów. Wszyscy studenci, którzy przeprowadzili zajęcia to doświadczeni w pracy z młodzieżą wolontariusze programu PROJEKTOR wolontariat studencki. Projekt realizowany był metodą wypracowaną przez lata funkcjonowania programu PROJEKTOR wolontariat studencki Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Jest to metoda budowania kapitału społecznego poprzez oparty o wiedzę wolontariat, który promuje zaangażowaną, odpowiedzialną i aktywną postawę wśród Polaków. Dzięki zastosowanej metodzie realizacji projektu, prowadzone na terenie małych miejscowości działania angażują nie tylko studentów i uczniów, ale także rodziców, społeczność szkolną, lokalne władze i media. W ramach ewaluacji projektu przeprowadzono: 2 monitoringi gry terenowej, 3 monitoringi warsztatów edukacyjnych, 10 wywiadów telefonicznych z nauczycielami ze szkół, w których realizowano projekt, 3 debriefy spotkania z uczniami biorącymi udział w projekcie, 1 debrief dla Studentów Liderów uczestników projektu, 15 ankiet internetowych dla Studentów Liderów. 3
W badaniu zastosowano zarówno narzędzia dedykowane niniejszemu projektowi (monitoring gry terenowej, debriefy z uczniami oraz ankiety internetowe dla Studentów - Liderów), a także odpowiednio zmodyfikowane narzędzia służące do ewaluacji innych projektów w ramach programu PROJEKTOR wolontariat studencki (monitoringi warsztatów edukacyjnych, wywiady telefoniczne z nauczycielami, debrief dla Studentów - Liderów). Na podstawie zebranych informacji wykonano analizę ilościowo-jakościową. 4
PERSPEKTYWA SZKÓŁ I UCZNIÓW Szkolni opiekunowie projektów byli zadowoleni ze sposobu prowadzenia zajęć przez studentów, nie mieli do tego najmniejszych zastrzeżeń. Zajęcia prowadzone przez studentów były ciekawe, a ćwiczenia które wykonywali uczniowie skonstruowane w taki sposób, że każdy uczeń miał możliwość w nich aktywnie uczestniczyć. Źródło informacji dla szkół Strona internetowa Fundacji Rozwoju Wolontariatu Powód udziału szkół w projekcie Ciekawa tematyka Również uczniowie byli bardzo zadowoleni z udziału w projektach, co potwierdzają zarówno nauczyciele, jak i sami uczniowie. Jest ciekawa forma prowadzenia zajęć, zwłaszcza wtedy gdy prowadzi to ktoś inny niż nauczyciele. Zajęcia prowadzone przez studentów są inaczej odbierane przez uczniów dlatego, że prowadzili je ich starsi koledzy. Już sam kontakt ze studentem był bardzo ważny. Uczniowie dopytywali się kilka dni przed planowanymi zajęciami, czy aby na pewno przyjadą jacyś studenci, kto to będzie i jak oni wyglądają. Zdaniem nauczycieli uczniowie byli zaangażowani w warsztaty edukacyjne oraz grę terenową, z chęcią uczestniczyli we wszystkich spotkaniach. Uczniowie odbierali studentów 5
jako starszych kolegów, pewnego rodzaju autorytet dzięki czemu było im łatwiej przekazać wiedzę z danego tematu. Tematyka projektu, jest przez nauczycieli projektu postrzegana jako trudna, ale potrzebna młodzieży. Według nauczycieli aktywność społeczna powinna być rozwijana u młodzieży, a projekt daje ku temu możliwości. Nauczyciele uważają również, że uczniowie postrzegają ten temat jako ważny i potrzebny. Nie do końca pokrywa się to jednak z sygnałami od samych uczniów, którzy mają podzielone zdanie na temat tego, czy tematyka projektu jest dla nich interesująca. Większość uczniów podczas debriefów odpowiedziała, że: zajęcia polegały na poszerzaniu wiedzy o społeczeństwie oraz że dowiedzieli się o rożnych ważnych sprawach potrzebnych do życia w ich społeczeństwie. Uczniowie uważają, że na warsztatach edukacyjnych dowiedzieli się wiele na temat ich gminy, np. poznali ich zadania. Zgodnie stwierdzili, że przede wszystkim poszerzyli wiedzę o społeczeństwie, gminie, powiecie, województwie. Nauczyli się również pracy w grupie. Zdobyliśmy nowe doświadczenie oraz wiedze o społeczeństwie. Nauczyłam się wiele o naszej szkole. Wiele ciekawostek, o których nawet nie miałam pojęcia. Uczniom bardzo podobały się warsztaty edukacyjne. Wspominali o zabawach oraz nauce przez zabawę. Uczniowie zdecydowanie chcieliby ponownie wziąć udział w podobnych warsztatach oraz edukacyjnej grze terenowej, jednocześnie nie chcieliby, aby cokolwiek w projekcie zostało zmienione. Najbardziej zaciekawiły mnie różne zajęcia, w których trzeba było wykazać się wiedzą na dany temat. Ogólnie wszystko było super zorganizowane. Uczniowie bardzo pozytywnie wyrażali się o studentach. Widać było, że nawiązali z nimi bardzo dobre relację. Uważają, że studenci są bardzo miłymi oraz pomocnymi i pomysłowymi osobami. Uważają, że poprowadzili zajęcia bardzo dobrze. Są mili oraz przekazują informacje w bardzo ciekawy sposób, Byli mili, można było z nimi porozmawiać, a na dodatek byli z naszej wsi i dobrze ich znaliśmy. 6
PERSPEKTYWA STUDENÓW LIDERÓW Najważniejsze źródła informacji dla Studentów Liderów na temat projektu to: Facebook, strona internetowa Fundacji Rozwoju Wolontariatu oraz inni wolontariusze. Wolontariuszy do udziału w projekcie zachęciły gra terenowa, warsztaty oraz niestandardowy charakter projektu. Najważniejsze argumenty jakimi kierowali się Studenci Liderzy to: chęć zmobilizowania uczniów do nauki oraz wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci mieszkających w niewielkich miejscowościach. Liderzy chcieli również zachęcić uczniów do wspólnego działania, aktywności obywatelskiej, pomóc im docenić, to co mają, pokazać, że mają wpływ na sprawy lokalne. Jak widać na powyższym wykresie większość Liderów jest w wysokim (40%) lub bardzo wysokim stopniu (26,7%) zadowolona z udziału w projekcie Mała ojczyzna wspólna sprawa. Średni poziom zadowolenia charakteryzuje co piątego Lidera, niski lub bardzo niski zaledwie 13,4% Liderzy w skali 1-5 bardzo wysoko ocenili kontakt z Koordynatorką Projektu. Ich zdaniem, Koordynatorka była bardzo zaangażowana w projekt, profesjonalna oraz wyrozumiała. Wysoko oceniono również: rekrutację, szkolenia, sposób finansowania warsztatów edukacyjnych i gier terenowych, kwestie organizacyjne i sprawy formalne oraz kontakt i wsparcie RKP. Oceny poszczególnych aspektów w skali 1-5 przedstawiono na grafice znajdującej się na kolejnej stronie. 7
Liderzy uważają, że dzięki udziałowi w projekcie usystematyzowali wiedzę oraz nauczyli się przekazywać w prosty sposób trudną wiedzę. Liderzy uważają, że młodzież nie zawsze jest zainteresowana taką tematyką, ale niewątpliwie uzyskana wiedza będzie dla nich bardzo przydatna. Na powyższej grafice przedstawiono progres wiedzy oraz umiejętności Studentów - Liderów jaki nastąpił w wyniku udziału w szkoleniu oraz w projekcie (warsztat edukacyjny 8
i edukacyjna gra terenowa). Każdy rodzaj umiejętności (wiedzy) Studenci Liderzy oceniali w skali 1-5 im wyższa ocena, tym wyższa wiedza/ umiejętność. Koła na grafice oznaczają średnie, a słupki pionowe przedziały ufności tychże średnich. Jak widać umiejętność przekazywania fachowej wiedzy uczniom wzrosła z poziomu 3,67 do poziomu 3,93. Umiejętność pracy z grupą poprawiła się z poziomu 3,47 do poziomu 4,20, umiejętność planowania czasu poprawiła się z poziomu 3,40 do poziomu 4,20, natomiast wiedza z zakresu aktywność obywatelskiej wzrosła z poziomu 2,87 do poziomu 3,93. Największą poprawę odnotowano w przypadku umiejętności koordynowania projektu (warsztat + gra) z poziomu 3,33 do poziomu 4,27. Statystyczny test Wilcoxona wykazał, że zmiana każdej z umiejętności i wiedzy jest istotna statystycznie. Studenci - Liderzy wysoko oceniają przeprowadzone szkolenia. Niektórzy pewne zastrzeżenia mają jedynie do modułu teoretycznego, który ich zdaniem można poprowadzić w sposób ciekawszy. Większość gier i zabaw zaprezentowanych przez prowadzącego była dla mnie nowością. Wiem, że to, czego nauczyłam się podczas tej części szkolenia, wykorzystam nie tylko w swojej pracy wolontariusza. 9
Oprócz tego Studenci - Liderzy w związku ze szkoleniem proponują nieomawianie podczas szkolenia teoretycznych aspektów gry terenowej znajdujących się w podręczniku do niej, a zamiast tego, przeprowadzenie gry terenowej w praktyce. 10
11
Oprócz przedstawionych na poprzedniej stronie najważniejszych propozycji zmian w projekcie ze strony Studentów - Liderów należy zwrócić uwagę na: Propozycję realizacji jako projektu wakacyjnego. Wówczas można lepiej poznać miejscowość, lato jest również lepsza porą roku, do organizacji gier terenowych. Stworzenie listy artykułów, które mogą być sfinansowane wdanej edycji projektu, aby wolontariusze wiedzieli co z pewnością będą mogli zakupić, a o co warto uprzednio zapytać. Podczas warsztatów edukacyjnych prowadzonych w ramach projektu uczniowie pracowali zarówno indywidualnie jak i w małych zespołach Studenci starali się, by atmosfera w grupie sprzyjała współpracy oraz lepszemu przyswajaniu i zapamiętywaniu przez uczniów przekazywanej wiedzy. Na początku przeprowadzane były zabawy integracyjne, mające na celu zapoznanie z grupą, a także umożliwiające jeszcze lepsze poznanie się uczestników, poprzez informacje o ich zainteresowaniach i charakterystycznych cechach. Zabawy energetyzujące pozwoliły pobudzić uczniów do działania i większego zaangażowania w kolejne zadania. Dzięki podjętym działaniom atmosfera była bardziej swobodna, a nowa dla uczniów sytuacja mniej stresująca. W ramach warsztatów edukacyjnych wykorzystano różnorodne materiały i pomoce. Bardzo wysoko zostało ocenione prowadzenie warsztatów. Zajęcia odbywały się zgodnie ze scenariuszem. Kolejność przedstawianych informacji ułożona była właściwie, a poruszane tematy stanowiły spójną całość. Na początku przedstawiano projekt i jego cele, następnie omawiano sprawy organizacyjne, po których następowała właściwa część tematu. Zajęcia kończono podsumowaniem oraz zebraniem opinii uczestników na temat przeprowadzonych warsztatów. Studenci omawiali poszczególne tematy w sposób ciekawy, podawali przykłady z życia codziennego, odnosząc się do rzeczywistości danej miejscowości, tego co jest bliskie uczniom. Dzięki przekazywaniu i powoływaniu się na praktyczne informacje zainteresowanie wśród uczniów było większe. Studenci zachęcali uczniów do aktywności poprzez zadawanie dodatkowych pytań dotyczących tematu, co pozwoliło, oprócz głębszego omówienia zagadnienia, również na wzbudzenie większego zaangażowania w pracę nad zadaniami. Do prezentacji poszczególnych ćwiczeń wybierane były także osoby mniej aktywne, nieśmiałe. Wolontariusze mieli partnerski stosunek do uczniów, odnosząc się do każdego z szacunkiem. Prowadzący umożliwiali każdemu uczestnikowi wypowiedzenie się, zaprezentowanie swojego zdania. Z racji wieku uczestników studenci zdecydowali się na pominięcie w komunikacji formy per Pan/Pani. Studenci nawiązali dobre relacje z uczniami, pozwalające poczuć się im nie tyle jak na zwykłej lekcji szkolnej, co na ciekawych warsztatach, na których uczniowie mogliby się nie tylko zintegrować, miło spędzić czas, ale również poszerzyć swoją wiedzą, dowiedzieć czegoś nowego. 12
EDUKACYJNA GRA TERENOWA Podczas edukacyjnych gier terenowych wolontariusze dbali o motywację uczestników zachęcając ich do kolejnych zadań. Gry terenowe były zaplanowane w taki sposób, aby uczestnicy w obrębie zespołów chętnie współpracowali ze sobą i aby a zadania były ciekawe i różnorodne, dzięki czemu młodzież jeszcze chętniej brała udział w grze. Podczas monitoringów bardzo wysoko oceniono wszystkie aspekty gry terenowej. Podczas gier atmosfera była bardzo pozytywna, energetyczna. Uczniowie jak najszybciej chcieli wyruszyć w teren. Byli bardzo zaangażowani w szukaniu wskazówek. Byli również podekscytowani i bardzo entuzjastycznie przyjmowali wyniki gry. Uczniowie i wolontariusze charakteryzowali się maksymalnym zaangażowaniem. Każdemu zależało na jak najlepszym wykonaniu zadań. Uczniowie z uwagą słuchali poleceń i starali się je jak najszybciej wykonywać, głównie dlatego, że zadania przygotowane przez wolontariuszy były bardzo różnorodne i ciekawe. Uczniowie biorący udział w grze z zaangażowaniem podejmowali się nowych zadań. Dzięki udziałowi w grze zapoznali się z miejscami znajdującymi się w ich Małej Ojczyźnie, poznali jej historię. Zdaniem uczniów gra edukacyjna polegała na wykonaniu jak największej ilości zadań w wyznaczonym czasie. Celem było wykorzystanie wiedzy zdobytej podczas zajęć, która była zastosowana w praktyce. Uczniowie rozwiązywali zadania, które były rozmieszczone po całej ich miejscowości. Zadania zadawali im wolontariusze. Uczniowie byli bardzo zadowoleni z uczestnictwa w grze terenowej oraz warsztatach. Uczniowie byli zaangażowani w projekt zwłaszcza w drugą jego część, którą była gra terenowa. Ta część dostarczyła im wielu emocji. Gimnazjaliści biegali i motywowali się nawzajem, aby jak najlepiej wypełnić każde zadanie. Wskazówki, punkty oraz naklejki były dobrze rozmieszczone. Mapy były bardzo klarowne i jasne. Z tras wyłączone były niebezpieczne elementy. Ważnym aspektem było zaangażowanie społeczności lokalnej, natomiast w niewielkim stopniu zaangażowano lokalne media. Każdy z zaangażowanych mieszkańców przejął się rolą np. w Ochotniczej Straży Pożarnej można było zwiedzić wóz strażacki, Strażacy przeprowadzili i wymyślili własne zadanie (resuscytacje na fantomie), także Pani Bibliotekarka była bardzo pomocna. Studenci uważają, że gry terenowe to ciekawy element, który mógłby być częścią innych projektów realizowanych przez Fundację Rozwoju Wolontariatu. Dzięki ich wprowadzeniu uczestnicy mogliby w ciekawy, nieco inny sposób poznawać i przyswajać wiedzę, a dodatkowo odkrywać tajemnice swoich miejscowości oraz poznawać siebie nawzajem, uczyć się mądrej rywalizacji poprzez zabawę i wykształcić w sobie umiejętność 13
pracy w grupie. Trudnościami na jakie zwracają uwagę Studenci Liderzy podczas realizacji gier terenowych jest głównie problem znalezienia odpowiedniej liczby studentówwolontariuszy do realizacji zadań oraz opiekunów dla grup, by zapewnić odpowiednie bezpieczeństwo uczniom. Warto również podczas szkoleń przedstawić grę terenową w inny sposób - przede wszystkim przeprowadzić grę terenową. STUDENCI LIDERZY PROPONUJĄ ROZEGRANIE PODCZAS SZKOLENIA GRY TERENOWEJ, W KTÓREJ WCIELĄ SIĘ W ROLĘ GRACZY Wielu nauczycieli początkowo podchodziło sceptycznie do takiej formy prowadzenia zajęć, głównie ze względów bezpieczeństwa uczniów, ale z czasem gdy Studenci - Liderzy wszystko wyjaśnili w jasny sposób ich obawy zniknęły. Studenci ze wszystkim sobie świetnie poradzili. Nauczyciele uważają również, że jest to atrakcyjna forma prowadzenia zajęć, w znacznym stopniu różniąca się od normalnych zajęć, w którą uczniowie chętniej się angażują i mogą się więcej nauczyć. 14
Z drugiej strony, zdaniem Studentów Liderów występują trudności przy realizacji gry terenowej (patrz: trudności na stronie 11). Niezwykle istotne jest bezpieczeństwo uczestników, co przy tak dużym przedsięwzięciu może stwarzać problemy. Koniecznie trzeba wcześniej pojechać do miejscowości i wszystko obejrzeć, aby zaplanować grę. Istotny jest również problem wynikający z tego, że gra terenowa jako taka powstała jako gra miejska. W mniejszych miejscowościach problematyczne może być znalezienie wystarczającej liczby charakterystycznych miejsc, która są niezbędne w rozgrywce. 15
WNIOSKI I REKOMENDACJE Najważniejsze wnioski płynące z ewaluacji: Szkolni opiekunowie projektów są zadowoleni ze sposobu prowadzenia zajęć (warsztatu i gier terenowych) przez studentów. Również uczniowie są bardzo zadowoleni z udziału w projekcie. Uczniowie zdecydowanie chcieliby ponownie wziąć udział w podobnych warsztatach oraz grze edukacyjnej. Tematyka projektu, jest przez nauczycieli projektu postrzegana jako trudna, ale potrzebna młodzieży. Podstawowe źródło informacji o projekcie dla szkół, to strona internetowa Fundacji Rozwoju Wolontariatu. Szkoły wzięły udział w projekcie ze względu na jego tematykę. Najważniejsze źródła informacji dla Studentów - Liderów na temat projektu, to: Facebook, strona internetowa Fundacji Rozwoju Wolontariatu oraz inni wolontariusze Studentów-Liderów do udziału w projekcie zachęciły gra terenowa, warsztaty oraz niestandardowy charakter projektu. Większość Studentów - Liderów jest w wysokim (40%) lub bardzo wysokim stopniu (26,7%) zadowolona z udziału w projekcie. Liderzy bardzo wysoko ocenili kontakt z Koordynatorką Projektu. Wysoko oceniono również: rekrutację, szkolenia, sposób finansowania warsztatów edukacyjnych i gier, kwestie organizacyjne i sprawy formalne oraz kontakt i wsparcie RKP. Dzięki udziałowi w projekcie Studenci - Liderzy poprawili: umiejętność przekazywania fachowej wiedzy uczniom, umiejętność pracy z grupą, umiejętność planowania, wiedzę z zakresu aktywność obywatelskiej, umiejętność koordynowania projektu. Liderzy wysoko oceniają przeprowadzone szkolenia. W grę terenową w wysokim stopniu zaangażowały się lokalne społeczności. Niewielkie było natomiast zaangażowanie mediów lokalnych. Studenci Liderzy uważają, że gry terenowe to ciekawy element, który mógłby być częścią innych projektów realizowanych przez Fundację Rozwoju Wolontariatu. Trudnościami na jakie zwracają uwagę studenci podczas realizacji gier terenowych jest głównie problem znalezienia odpowiedniej liczby studentów- wolontariuszy do realizacji zadań oraz opiekunów dla grup, by zapewnić odpowiednie bezpieczeństwo uczniom. Wielu nauczycieli początkowo podchodziło sceptycznie do takiej formy prowadzenia zajęć, głównie ze względów bezpieczeństwa uczniów, ale z czasem gdy Studenci - Liderzy wszystko wyjaśnili w jasny sposób ich obawy zniknęły. 16
Nauczyciele uważają że gra terenowa jest atrakcyjną formą prowadzenia zajęć, w znacznym stopniu różniąca się od normalnych zajęć, w którą uczniowie chętniej się angażują i mogą się więcej nauczyć. Najważniejsze rekomendacje, dotyczące kolejnych edycji projektu: Ograniczenie podczas szkolenia teoretycznych aspektów gry terenowej omówionych w podręczniku do niej, a zamiast tego, przeprowadzenie gry terenowej w praktyce, w której Studenci - Liderzy będą uczestnikami najczęstsza sugestia ze strony wolontariuszy. Finansowanie z góry gry terenowej, ponieważ wydatki z nią związane stanowią duże obciążenia dla wolontariuszy. Stworzenie listy artykułów, które mogą być sfinansowane w danej edycji projektu, aby wolontariusze wiedzieli co z pewnością będą mogli zakupić, a o co warto uprzednio zapytać. Ograniczenie formalności związanych z projektem. Zmiana pory roku na cieplejszą, co jest istotne w przypadku gry terenowej, być może zmiana formy na projekt wakacyjny, co pozwoli również na lepsze poznanie miejscowości i zaplanowanie gry terenowej. Większa liczba wolontariuszy biorących udział w szkoleniu /po 2 Studentów - Liderów realizujących dany warsztat edukacyjny i grę terenową. 17