Badanie opinii Partnerów firm prawniczych na temat kondycji gospodarki oraz sytuacji w branży usług prawniczych Fala III

Badanie opinii Partnerów firm prawniczych na temat kondycji gospodarki oraz sytuacji w branży usług prawniczych Fala III

Rozdziały Strony Wprowadzenie 3 Podsumowanie najważniejszych wyników 9 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej, sytuacji kancelarii prawniczych oraz obsługiwanych przez nie firm 15 Kwestionariusz 43 SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Zakres badania Głównym celem badania jest ocena klimatu gospodarczego oraz sytuacji w branży usług prawniczych wśród przedstawicieli środowisk prawniczych w Polsce. Ocena sytuacji gospodarczej Ocena i prognoza Poziom cen Poziom bezrobocia Napływ kapitału zagranicznego Ocena kondycji firm Wyniki ekonomiczne Poziom inwestycji Zatrudnienie Bariery działalności gospodarczej Sytuacja firm prawniczych Portfolio prowadzonych spraw i klientów Zatrudnienie i dostępność na rynku pracowników, zwolnienia Ocena popytu na usługi prawnicze CELE I ZAKRES BADANIA

Metoda badania Wywiady zostały przeprowadzone metodą wywiadu telefonicznego (CATI). Poprzedzone zostały akcją wprowadzającą, polegającą na streszczeniu przedstawicielom kancelarii - telefonicznie i listownie - założeń, celu oraz zastosowań badania. Próba W badaniu wzięło udział 61 Partnerów reprezentujących największe działające w Polsce kancelarie prawnicze. Respondenci Na pytania ankiety odpowiadali Partnerzy kancelarii. Termin badania Ostatnie badanie zostało przeprowadzone w dniach od 15 maja do 11 czerwca 2007 roku. METODOLOGIA

Pochodzenie kapitału kancelarii Firma polska 87% Firma zagraniczna 13% Stawka godzinowa partnera w PLN poniżej 300 14% 300-500 35% 501-1000 30% powyżej 1000 9% brak danych 18% CHARAKTERYSTYKA KANCELARII I STRUKTURA ICH KLIENTÓW (1)

Struktura branżowa obsługiwanych firm Wielkość zatrudnienia obsługiwanych firm Przemysł Budownictwo Transport 8% 17% 23% do 100 osób od 101 do 250 osób 17% 41% Handel Usługi Oświata/ nauka/ zdrowie 2% 17% 22% od 251 do 500 osób od 501 do 1000 osób 13% 12% Inne 11% powyżej 1000 osób 17% CHARAKTERYSTYKA KANCELARII I STRUKTURA ICH KLIENTÓW (2)

Pochodzenie kapitału obsługiwanych firm Firma polska 46% Firma zagraniczna 54% CHARAKTERYSTYKA KANCELARII I STRUKTURA ICH KLIENTÓW (3)

Podsumowanie najważniejszych wyników

Wprowadzenie Pytania, które zostały skierowane do Partnerów kancelarii prawniczych, mają charakter wskaźnikowy i służą do oceny sytuacji gospodarczej i sytuacji w branży usług prawniczych. Są one rodzajem barometru koniunktury, którego istotą jest wychwytywanie zmian w nastrojach i prognozie rozwoju sytuacji. Badanie opinii partnerów realizowane jest po raz trzeci w cyklu półrocznym. W celu syntetycznego przedstawienia wyników opracowane zostały wskaźniki zbiorcze. Najważniejszy z nich, WK Index, wzrósł w ostatnim pomiarze o 8 pkt. do 148 punktów (na skali od 0 do 200 pkt.). Jest to bardzo optymistyczny wynik wskazujący na wyraźną przewagę Partnerów oceniających pozytywnie rozwój sytuacji gospodarczej i w branży usług prawniczych nad partnerami oceniającymi sytuację pesymistycznie. Szczególny optymizm Partnerów budzi obszar gospodarki oraz biznesu: ABC Index wzrósł o 16 pkt. do 160 pkt. z wyraźnym wskazaniem na obszar biznesu (opisywany wynikami firm klientów największych kancelarii). Business Index wyniósł 166 pkt., podczas, gdy Economy Index osiągnął poziom 160 pkt. Sytuacja w branży usług prawniczych opisywana przez Lex Index jest postrzegana mniej optymistycznie, tym niemniej z pomiaru na pomiar poprawia się: odnotowano wzrost tego wskaźnika o 4 pkt. do poziomu 140 pkt. Porównując oceny sytuacji dotychczasowej (Current Index) z przewidywaniami (Expectations Index), można zauważyć, że są one podobne: wartość indeksów wyniosła bowiem w obu przypadkach 148 pkt. We wcześniejszych pomiarach przewidywania były nieco lepsze od oceny sytuacji bieżącej. Należy wyraźnie zaznaczyć, że wszystkie opisywane wskaźniki przedstawiają przewagę ocen i przewidywań optymistycznych nad pesymistycznymi i systematycznie poprawiają się z pomiaru na pomiar (od maja 2006 r.). NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI

Ogólna ocena sytuacji ekonomicznej W ostatnim pomiarze istotnie wzrósł odsetek Partnerów oceniających, że sprawy naszego kraju idą w dobrym kierunku obecnie większość podziela taką opinię. Nieznacznie zwiększyła się liczba Partnerów oceniających, że sytuacja idzie w złym kierunku. W porównaniu z ostatnim pomiarem zdecydowanie wzrósł odsetek osób dostrzegających poprawę sytuacji gospodarczej w ciągu ostatnich 12 miesięcy (obecnie jest to około 90%). Podobnie wzrosła liczba osób spodziewających się dalszej poprawy sytuacji gospodarczej (61%). Szczególną uwagę zwraca optymizm Partnerów odnoszący się do sytuacji na rynku pracy. W ciągu trzech kolejnych pomiarów znacząco wzrósł odsetek badanych, którzy uważają, że bezrobocie w najbliższym czasie będzie spadać. Podobny trend obserwujemy również w badaniach realizowanych na całej populacji Polaków. W porównaniu z poprzednim pomiarem spadł odsetek Partnerów przekonanych, że wielkość kapitału obecnie napływającego do Polski rośnie. Jednak patrząc w przyszłość, uważają, że sytuacja będzie się poprawiać: odsetek optymistów wyraźnie wzrósł w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Za główne bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej uznano biurokrację i skomplikowane procedury administracyjno-prawne, pozapłacowe koszty pracy oraz inflację prawa. W porównaniu z poprzednim pomiarem wyraźnie spadło znaczenie procesów upadłościowych. Bariery oceniane przez pryzmat województwa, na terenie którego funkcjonuje kancelaria prawna, są niemal identyczne z barierami dostrzeganymi w funkcjonowaniu całej polskiej gospodarki. Partnerzy oceniają dotychczasową sytuację gospodarczą w województwie nieco mniej optymistycznie niż w kraju, przy czym zdecydowana większość spodziewa się poprawy. Są natomiast znacząco bardziej optymistyczni przewidując sytuację w przyszłości. NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI

Sytuacja klientów firm prawniczych Zarówno w odniesieniu do całej gospodarki, jak i do firm, dla których Partnerzy świadczą usługi, zdecydowanie przeważają głosy optymistyczne. Oceny te wyraźnie poprawiają się w kolejnych pomiarach. Zdecydowana większość Partnerów ocenia, że firmy, które obsługują, poprawiły i nadal będą poprawiać wyniki ekonomiczne, a także spodziewa się zwiększenia inwestycji i przyrostu zatrudnienia. Jedynie w sporadycznych przypadkach oczekuje się, że klienci będą zwalniać swoich pracowników. NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI

Ocena sytuacji firm prawniczych Jeśli przeanalizujemy sprawy, którymi zajmują się kancelarie prawnicze, to okazuje się, że podobnie jak w poprzednim pomiarze najszybciej rozwija się segment transakcji na rynku nieruchomości. Duży dynamizm wzrostu cechuje także obsługę fuzji i przejęć oraz obsługę prawną pozyskania kapitału. W trakcie trzech pomiarów zdecydowanie najsilniej zmniejszył się popyt na sprawy związane z prawem własności intelektualnej i przemysłowej. Zmniejsza się też liczba windykacji i restrukturyzacji trudnych należności oraz spraw w zakresie prawa pracy i układów zbiorowych. W ponad połowie badanych kancelarii przewiduje się utrzymanie w ciągu najbliższych 12 miesięcy dotychczasowego tempa wzrostu popytu na usługi prawnicze, a w co trzeciej nawet jego zwiększenia. Oczekuje się jednocześnie, że ceny na usługi prawnicze utrzymają się na obecnym poziomie lub że będą rosły w tym samym tempie, co obecnie. Wzrostowi popytu na usługi prawnicze towarzyszy wzrost zapotrzebowania na doświadczonych konsultantów prawnych, radców i adwokatów. Przedstawiciele większości badanych kancelarii widzą trudności w znalezieniu takich osób. Problem jest o tyle istotny, że większość kancelarii planuje dalsze zatrudnianie doświadczonych prawników. Bardzo rzadko natomiast (w co dziesiątej kancelarii) przewiduje się zwolnienia pracowników. NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI

Opinie dotyczące funkcjonowania branży Większość Partnerów popiera możliwość swobodnej zmiany profesji prawniczej, niezależnie od praktyki w dotychczasowym zawodzie. Natomiast zdania dotyczące obowiązku prowadzenia rejestru umów ze swoimi klientami są w środowisku Partnerów znacznie bardziej podzielone, z nieznaczną przewagą opinii aprobujących ten pomysł. Większość Partnerów jest przeciwna obowiązkowi składania oświadczeń majątkowych w urzędzie skarbowym. Niemal wszyscy byli przeciwni propozycji regulacji stawek adwokackich za usługi świadczone klientom korporacyjnym. NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI

Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej, sytuacji kancelarii prawniczych oraz obsługiwanych przez nie firm

200 200 200 175 175 175 150 150 150 125 125 125 100 fala I fala II fala III 100 I fala II fala III fala 100 fala I fala II fala III WK index ABC index Lex index WK Index Expectations Index Current Index ABC Index Economy Index Business Index SYNTETYCZNE ZESTAWIENIE INDEKSÓW

E1. Jak Pan(i) sądzi, czy sprawy naszego kraju zmierzają w dobrym, czy też w złym kierunku? w złym kierunku 36% 39% 42% w dobrym kierunku 42% 43% 56% brak odpowiedzi/ trudno powiedzieć 5% 16% 21% OCENA OGÓLNEJ SYTUACJI EKONOMICZNEJ (1) I fala III fala II fala

E2. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Polsce w ciągu ostatnich 12 miesięcy? E3. Jak według Pana(i) będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w ciągu najbliższych 12 miesięcy? poprawiła się nie zmieniła się pogorszyła się trudno powiedzieć 10% 4% 3% 0% 3% 26% 31% 70% 64% 90% poprawi się nie zmieni się pogorszy się trudno powiedzieć 8% 0% 2% 32% 28% 31% 20% 19% 48% 52% 61% OCENA OGÓLNEJ SYTUACJI EKONOMICZNEJ (2) I fala III fala II fala

E4. Jak Pan(i) sądzi, czy bezrobocie w Polsce będzie rosło, czy też malało w ciągu najbliższych 12 miesięcy: E5. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny: będzie rosło będzie na tym samym poziomie co teraz będzie spadać 6% 0% 2% 16% 34% 44% 50% 66% 80% trudno powiedzieć będą takie same jak teraz będą rosły wolniej będą rosły w tym samym tempie będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2% 20% 10% 2% 10% 12% 13% 24% 29% 25% 46% 48% 59% OCENA OGÓLNEJ SYTUACJI EKONOMICZNEJ (3) I fala III fala II fala

E6. Jak Pan(i) ocenia wielkość napływającego kapitału zagranicznego do Polski? Czy porównując obecną sytuację z sytuacją sprzed 12 miesięcy, obecnie: E7. Jak Pan(i) ocenia, jak będzie się kształtował napływ kapitału zagranicznego do Polski w ciągu najbliższych 12 miesięcy? napływa więcej kapitału 46% 52% 64% napłynie więcej kapitału 32% 38% 48% napływa tyle samo kapitału 21% 26% 34% napłynie tyle samo kapitału 32% 43% 41% napływa mniej kapitału 10% 11% 22% napłynie mniej kapitału 16% 10% 28% trudno powiedzieć 6% 5% 2% trudno powiedzieć 8% 3% 2% OCENA OGÓLNEJ SYTUACJI EKONOMICZNEJ (4) I fala III fala II fala

E14. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej są obecnie: Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjno-prawne Pozapłacowe koszty pracy Inflacja prawa Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych Sprawność procesów upadłościowych Wysokość zobowiązań podatkowych Opóźnienia w terminach płatności Problem korupcji gospodarczej Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej 54% 44% 38% 45% 64% 33% 44% 48% 48% 43% 59% 62% 36% 22% 44% 33% 67% 25% 54% 44% 54% 48% 44% 31% 34% 41% 33% 26% 52% 46% 26% 32% 44% 41% 25% 39% 34% 52% 44% 48% 28% 34% 34% 40% 44% 40% 21% 36% 10% 14% 7% 36% 31% 30% BARIERY W PROWADZENIU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 1 fala 2 fala 3 fala bardzo poważny problem raczej poważny problem

E8. Jak Pan(i) ocenia wyniki ekonomiczne firm, dla których świadczą Państwo usługi, gdy porównuje je Pan(i) z sytuacją sprzed 12 miesięcy? w większości przypadków poprawiły się 60% 67% 80% w większości przypadków nie zmieniły się 18% 30% 29% w większości przypadków pogorszyły się trudno powiedzieć 6% 3% 4% 0% 2% OCENA SYTUACJI OBSŁUGIWANYCH FIRM (1) I fala III fala II fala

E9. Jak Pan(i) myśli, jakie wyniki ekonomiczne osiągną firmy, dla których świadczą Państwo usługi, w ciągu następnych 12 miesięcy? będą lepsze niż obecnie 57% 66% 81% będą mniej więcej takie same będą gorsze 27% 16% 6% 2% 41% trudno powiedzieć 4% 0% 3% OCENA SYTUACJI OBSŁUGIWANYCH FIRM (2) I fala III fala II fala

E10. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczą Państwo usługi, w ostatnich 12 miesiącach: zwiększały inwestycje 50% 55% 77% inwestowały w takim samym stopniu zmniejszały inwestycje trudno powiedzieć 21% 4% 3% 2% 6% 5% 5% 40% 36% OCENA SYTUACJI OBSŁUGIWANYCH FIRM (3) I fala III fala II fala

E11. Jak Pan(i) ocenia, czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczą Państwo usługi: będą zwiększały inwestycje będą inwestowały w takim samym stopniu 44% 45% 44% 48% 41% 57% będą zmniejszały inwestycje trudno powiedzieć 8% 7% 2% 4% 0% OCENA SYTUACJI OBSŁUGIWANYCH FIRM (4) I fala III fala II fala

E12. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczą Państwo usługi, w ostatnich 12 miesiącach: powiększały zatrudnienie 20% 33% 52% pozostawiały zatrudnienie w takim samym stopniu 46% 60% 68% dokonywały zwolnień trudno powiedzieć 6% 5% 2% 6% 2% OCENA SYTUACJI OBSŁUGIWANYCH FIRM (5) I fala III fala II fala

E13. Jak ocenia Pan(i), czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczą Państwo usługi: powiększą zatrudnienie 24% 48% 61% pozostawią zatrudnienie na takim samym poziomie 33% 47% 60% będą dokonywały zwolnień trudno powiedzieć 6% 2% 5% 10% 3% 2% OCENA SYTUACJI OBSŁUGIWANYCH FIRM (6) I fala III fala II fala

E15. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Pana(i) województwie w ciągu ostatnich 12 miesięcy? poprawiła się 77% nie zmieniła się 20% pogorszyła się 2% trudno powiedzieć 2% OCENA SYTUACJI GOSPODARCZEJ W WOJEWÓDZTWIE (1) III fala

E16. Jak-według Pana(i)-będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w Pana(i) województwie w ciągu najbliższych 12 miesięcy? poprawia się 77% nie zmienia się 21% pogorszy się 2% trudno powiedzieć OCENA SYTUACJI GOSPODARCZEJ W WOJEWÓDZTWIE (2) III fala

E17. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej w Pana(i) województwie są obecnie: Pozapłacowe koszty pracy 44% 48% Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjnoprawne Inflacja prawa 61% 62% 31% 26% Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych 48% 31% Sprawność procesów upadłościowych 25% 44% Wysokość zobowiązań podatkowych 28% 36% Opóźnienia w terminach płatności 18% 36% Problem korupcji gospodarczej Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej 11% 11% 25% 36% bardzo poważny problem raczej poważny problem BARIERY W PROWADZENIU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ - WOJEWÓDZTWO

R105. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawiczych w Pana(i) województwie: będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 7% będą rosły w tym samym tempie 48% będą rosły wolniej 3% będą takie same jak teraz 38% Będą niższe 5% OPINIE DOTYCZĄCE CEN USŁUG PRAWNICZYCH - WOJEWÓDZTWO

R106. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych w Pana(i) województwie? Czy łatwo jest znaleźć: Doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 26% 70% 3% Niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 77% 23% Doświadczonych prawników/konsultantów prawnych 23% 74% 3% Niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 95% 3% 2% tak nie trudno powiedzieć OCENA SYTUACJI NA RYNKU PRACY W BRANŻY USŁUG PRAWNICZYCH - WOJEWÓDZTWO

R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się kancelarie prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć, czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej, tyle samo, czy mniej spraw niż przed rokiem? Transakcje na rynku nieruchomości Prawo własności intelektualnej i przemysłowej Gospodarcze spory sądowe Zamówienia publiczne Kompleksowe audyty prawne Obsługa fuzji i przejęć Prawo pracy i układy zbiorowe pracy Podatki i cła Obsługa prawna pozyskiwania kapitału (kredyty bankowe, VC/PE) 48% 47% 34% 48% 41% 41% 42% 41% 36% 40% 45% 44% 38% 48% Windykacja i restrukturyzacja trudnych należności 10% 20% 22% Wprowadzanie spółek na giełdę oraz doradztwo 19% związane z rynkiem kapitałowym 25% 20% Mediacje 34% 20% 58% 76% 72% 2% 5% 7% 56% 34% 28% 17% 30% 15% 34% 10% 33% 14% 39% 5% 28% 10% 47% 52% 26% 28% 26% 21% 8% 14% 11% 4% 7% 4% 6% 14% 5% 4% 9% 8% 2% 10% 7% 20% 3% 3% 22% 42% 41% 49% 48% 52% 52% 48% 34% 39% 52% 33% 38% 52% 14% 20% 33% 34% 38% 48% 44% 38% 41% 41% 44% 29% 36% 38% 59% 54% 14% 10% 8% 6% 5% 15% 0% 2% 10% 10% 20% 4% 14% 10% 8% 9% 3% 8% 7% 11% 18% 12% 15% 18% 21% 8% 8% 5% 5% 36% 29% 20% 28% 26% 34% 38% 44% 6% 46% 40% 2% 54% 25% więcej mniej tyle samo trudno powiedzieć I fala II fala III fala OCENA SYTUACJI FIRM PRAWNICZYCH (1)

R3. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawniczych: będą rosły jeszcze szybciej niż teraz będą rosły w tym samym tempie będą rosły wolniej będą takie same jak teraz będą niższe trudno powiedzieć 4% 3% 3% 6% 5% 3% 8% 2% 0% 12% 17% 14% 16% 31% 52% 60% 62% OCENA SYTUACJI FIRM PRAWNICZYCH (2) I fala III fala II fala

R5. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych? Czy łatwo jest znaleźć: niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 82% 88% 96% niedoświadczonych prawników/ konsultantów prawnych 90% 90% 95% doświadczonych prawników/ konsultantów prawnych doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 22% 23% 21% 30% 34% 33% OCENA SYTUACJI FIRM PRAWNICZYCH (3) I fala II fala III fala

R6. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zatrudnić nowe osoby? I fala tak nie II fala trudno powiedzieć III fala 78% 20% 2% 78% 21% 1% 85% 15% Personel pomocniczy Doświadczonych adwokatów lub radców prawnych Doświadczonych prawników/ konsultantów prawnych Niedoświadczonych prawników/ konsultantów prawnych Niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych Inne 15% 4% 49% 62% 40% 59% 60% 65% 64% 58% 71% 44% 53% 54% 33% 31% 40% OCENA SYTUACJI FIRM PRAWNICZYCH (4) I fala III fala II fala

R6. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zwolnić jakieś osoby? tak nie I fala II fala trudno powiedzieć 88% 10% 2% 95% 5% 89% Personel pomocniczy Doświadczonych adwokatów lub radców prawnych Doświadczonych prawników/ konsultantów prawnych Niedoświadczonych prawników/ konsultantów prawnych Niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 20% 14% 14% 14% 20% 40% 57% 40% 67% 43% 100% III fala 11% Inne OCENA SYTUACJI FIRM PRAWNICZYCH (5) I fala III fala II fala

R10. Jak Pan(i) sądzi, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy popyt na usługi prawnicze oferowane przez Pana(i) firmę: będzie rósł szybciej niż teraz będzie rósł w tym samym tempie będzie rósł wolniej 4% 10% 30% 29% 30% 46% 48% 57% będzie taki sam jak teraz będzie niższy 2% 0% 12% 13% 18% OCENA SYTUACJI FIRM PRAWNICZYCH (6) I fala III fala II fala

R101. Jak Pan(i) sądzi, czy sędziowie, prokuratorzy, radcowie, adwokaci lub notariusze powinni mieć możliwość swobodnej zmiany profesji prawniczej niezależnie od praktyki w dotychczasowym zawodzie? zdecydowanie tak 33% raczej tak 30% raczej nie 26% zdecydowanie nie 10% trudno powiedzieć 2% OPINIE DOT. SWOBODNEJ ZMIANY PROFESJI PRAWNICZEJ ORAZ PROWADZENIA REJESTRU UMÓW (1)

R102. Czy prawnicy powinni prowadzić rejestr umów ze swoimi klientami? zdecydowanie tak 20% raczej tak 36% raczej nie 10% zdecydowanie nie 30% trudno powiedzieć 5% OPINIE DOT. SWOBODNEJ ZMIANY PROFESJI PRAWNICZEJ ORAZ PROWADZENIA REJESTRU UMÓW (2)

R103. Proszę powiedzieć, jak Pan(i) uważa, czy prawnicy powinni składać oświadczenia majątkowe w urzędzie skarbowym? zdecydowanie tak 7% raczej tak 11% raczej nie 23% zdecydowanie nie 52% trudno powiedzieć 7% OPINIE DOT. SKŁADANIA OŚWIADCZEŃ MAJĄTKOWYCH ORAZ REGULACJI STAWEK (1)

R104. Czy stawki adwokackie powinny być regulowane także za usługi świadczone klientom korporacyjnym? zdecydowanie tak raczej tak 3% raczej nie 11% zdecydowanie nie 84% trudno powiedzieć 2% OPINIE DOT. SKŁADANIA OŚWIADCZEŃ MAJĄTKOWYCH ORAZ REGULACJI STAWEK (2)

Kwestionariusz

OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ E1. Jak Pan(i) sądzi, czy sprawy naszego kraju zmierzają w dobrym, czy też w złym kierunku? 1. w dobrym kierunku 2. w złym kierunku (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E2. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Polsce w ciągu ostatnich 12 miesięcy? 1. poprawiła się 2. nie zmieniła się 3. pogorszyła się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E3. Jak według Pana(i) będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. poprawi się 2. nie zmieni się 3. pogorszy się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E4. Jak Pan(i) sądzi, czy bezrobocie w Polsce będzie rosło czy też malało w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. będzie rosło 2. będzie na tym samym poziomie co teraz 3. będzie spadać (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E5. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny: 1. będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2. będą rosły w tym samym tempie 3. będą rosły wolniej 4. będą takie same jak teraz 5. będą niższe (nie czytać) 9. trudno powiedzieć KWESTIONARIUSZ (1)

E6. Jak Pan(i) ocenia wielkość napływającego kapitału zagranicznego do Polski? Czy porównując obecną sytuację z sytuacją sprzed 12 miesięcy, obecnie: 1. do Polski napływa więcej kapitału 2. do Polski napływa tyle samo kapitału 3. do Polski napływa mniej kapitału (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E7. A Jak Pan(i) ocenia, jak będzie się kształtował napływ kapitału zagranicznego do Polski w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. do Polski napłynie więcej kapitału 2. do Polski napłynie tyle samo kapitału 3. do Polski napłynie mniej kapitału (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E8. Jak Pan(i) ocenia wyniki ekonomiczne firm, dla których świadczą Państwo usługi, gdy porównuje je Pan(i) z sytuacją sprzed 12 miesięcy? 1. w większości przypadków poprawiły się 2. w większości przypadków nie zmieniły się 3. w większości przypadków pogorszyły się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E9. Jak Pan(i) myśli, jakie wyniki ekonomiczne osiągną firmy, dla których świadczą Państwo usługi, w ciągu następnych 12 miesięcy? 1. będą znacznie lepsze niż obecnie 2. będą nieco lepsze niż obecnie 3. będą mniej więcej takie same 4. będą nieco gorsze 5. znacznie gorsze niż obecnie (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E10. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczą Państwo usługi, w ostatnich 12 miesiącach: 1. zwiększały inwestycje 2. inwestowały w takim samym stopniu 3. zmniejszały inwestycje (nie czytać) 9. trudno powiedzieć KWESTIONARIUSZ (2)

E11. A jak Pan(i) ocenia, czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczą Państwo usługi: 1. będą zwiększały inwestycje 2. będą inwestowały w takim samym stopniu 3. będą zmniejszały inwestycje (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E12. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczą Państwo usługi, w ostatnich 12 miesiącach: 1. powiększały zatrudnienie 2. pozostawiały zatrudnienie na takim samym poziomie 3. dokonywały zwolnień (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E13. A jak ocenia Pan(i), czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczą Państwo usługi: 1. powiększą zatrudnienie 2. pozostawią zatrudnienie na takim samym poziomie 3. będą dokonywały zwolnień (nie czytać) 9. trudno powiedzieć KWESTIONARIUSZ (3)

E14. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej są obecnie: A) Pozapłacowe koszty pracy B) Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej C) Opóźnienia w terminach płatności D) Sprawność procesów upadłościowych F) Wysokość zobowiązań podatkowych G) Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych H) Inflacja prawa I) Problem korupcji gospodarczej J) Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjno-prawne K) Inne proszę wskazać jakie. 1. jest to bardzo poważny problem 2. jest to raczej poważny problem 3. nie jest to raczej poważny problem 4. w ogóle nie stanowi to problemu (nie czytać) 9. trudno powiedzieć KWESTIONARIUSZ (4)

Chcielibyśmy teraz porozmawiać o sytuacji w Pana(i) województwie, to znaczy o województwie, w którym znajduje się siedziba Państwa kancelarii. E15. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Pana(i) województwie w ciągu ostatnich 12 miesięcy? 1. poprawiła się 2. nie zmieniła się 3. pogorszyła się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E16. Jak według Pana(i) będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w Pana(i) województwie w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. poprawi się 2. nie zmieni się 3. pogorszy się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć KWESTIONARIUSZ (5)

E17. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej w Pana(i) województwie są obecnie: A) Pozapłacowe koszty pracy B) Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej C) Opóźnienia w terminach płatności D) Sprawność procesów upadłościowych F) Wysokość zobowiązań podatkowych G) Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych H) Inflacja prawa I) Problem korupcji gospodarczej J) Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjno-prawne K) Inne proszę wskazać jakie. 1. jest to bardzo poważny problem 2. jest to raczej poważny problem 3. nie jest to raczej poważny problem 4. w ogóle nie stanowi to problemu (nie czytać) 9. trudno powiedzieć KWESTIONARIUSZ (6)

SYTUACJA NA RYNKU oraz SYTUACJA FIRM PRAWNICZYCH R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć, czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej, czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem: 1. więcej 2. mniej 3. tyle samo (nie czytać) 9. trudno powiedzieć A) Obsługa fuzji i przejęć B) Transakcje na rynku nieruchomości C) Obsługa prawna pozyskiwania kapitału (kredyty bankowe, VC/PE) D) Windykacja i restrukturyzacja trudnych należności E) Kompleksowe audyty prawne F) Wprowadzanie spółek na giełdę oraz doradztwo związane z rynkiem kapitałowym G) Zamówienia publiczne H) Podatki i cła I) Gospodarcze spory sądowe oraz mediacje (dodatkowe pytanie o same mediacje) K) Prawo pracy i układy zbiorowe pracy L) Prawo własności intelektualnej i przemysłowej KWESTIONARIUSZ (7)

R2. Proszę zaznaczyć czy Pana(i) kancelaria jest firmą polską, czy oddziałem międzynarodowej firmy prawniczej. 1. POLSKA 2. MIĘDZYNARODOWA (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R3. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawniczych: 1. będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2. będą rosły w tym samym tempie 3. będą rosły wolniej 4. będą takie same jak teraz 5. będą niższe (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R4. Czy może Pan wskazać stawkę godzinową w złotych polskich partnera w Pana(i) kancelarii? zł - suma 99. Wolę nie odpowiadać na pytanie R5. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych? Czy łatwo jest znaleźć: A) doświadczonych adwokatów lub radców prawnych B) niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych C) doświadczonych prawników/konsultantów prawnych D) niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 1. tak 2. nie (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R6. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zatrudnić nowe osoby? 1. NIE, nie planuję do pyt R8. 2. TAK, planuję zatrudnić: (nie czytać) 9. trudno powiedzieć KWESTIONARIUSZ (8)

R7. A jakie osoby planuje Pan(i) zatrudnić? Proszę wskazać wszystkie pasujące odpowiedzi: 1. doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 2. niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 3. doświadczonych prawników/konsultantów prawnych 4. niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 5. personel pomocniczy 6. inne (jakie?...) (nie czytać) 7. odmowa R8. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zwolnić jakieś osoby? 1. NIE, nie planuję do pyt R10. 2. TAK, planuję zwolnić. (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R9. Jakie osoby planuje Pan(i) zwolnić? Proszę wskazać wszystkie pasujące odpowiedzi: 1. doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 2. niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 3. doświadczonych prawników/konsultantów prawnych 4. niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 5. personel pomocniczy 6. inne (jakie?...) (nie czytać) 7. odmowa R10. Jak Pan(i) sądzi, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy popyt na usługi prawnicze oferowane przez Pana(i) firmę: 1. będzie rósł szybciej niż teraz 2. będzie rósł w tym samym tempie 3. będzie rósł wolniej 4. będzie taki sam jak teraz 5. będzie niższy (nie czytać) 9. trudno powiedzieć KWESTIONARIUSZ (9)

R101. Jak Pan(i) sądzi, czy sędziowie, prokuratorzy, radcowie, adwokaci lub notariusze powinni mieć możliwość swobodnej zmiany profesji prawniczej niezależnie od praktyki w dotychczasowym zawodzie? 1. zdecydowanie tak 2. raczej tak 3. raczej nie 4. zdecydowanie nie 5. trudno powiedzieć na pasku R102. Czy prawnicy powinni prowadzić rejestr umów ze swoimi klientami? 1. zdecydowanie tak 2. raczej tak 3. raczej nie 4. zdecydowanie nie 5. trudno powiedzieć na pasku R103. Proszę powiedzieć, jak Pan(i) uważa czy prawnicy powinni składać oświadczenia majątkowe w urzędzie skarbowym? 1. zdecydowanie tak 2. raczej tak 3. raczej nie 4. zdecydowanie nie 5. trudno powiedzieć na pasku R104. Czy stawki adwokackie powinny być regulowane także za usługi świadczone klientom korporacyjnym? 1. zdecydowanie tak 2. raczej tak 3. raczej nie 4. zdecydowanie nie 5. trudno powiedzieć na pasku KWESTIONARIUSZ (10)

Region Proszę pomyśleć teraz o sytuacji w Pana(i) województwie, to znaczy o województwie, w którym znajduje się siedziba Państwa kancelarii. R105. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawniczych w Pana(i) województwie: 1. będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2. będą rosły w tym samym tempie 3. będą rosły wolniej 4. będą takie same jak teraz 5. będą niższe (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R106. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych w Pana(i) województwie? Czy łatwo jest znaleźć: A) doświadczonych adwokatów lub radców prawnych B) niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych C) doświadczonych prawników/konsultantów prawnych D) niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 1. tak 2. nie (nie czytać) 9. trudno powiedzieć... KWESTIONARIUSZ (11)

R11. Proszę powiedzieć, jaki odsetek Państwa klientów stanowią firmy zatrudniające: 1. do 100 osób...%. 2. od 101 do 250 osób...%. 3. od 251 do 500 osób...%. 4. od 501 do 1000 osób...%. 5. powyżej 1000 osób...%. /powinno się sumować do 100%/ (nie czytać) 9. odmowa R12. Proszę powiedzieć, jaki odsetek Państwa klientów stanowią firmy: 1. polskiẹ...% 2. z udziałem kapitału zagranicznego...% (nie czytać) 9. odmowa R13. Proszę powiedzieć, jaki odsetek Państwa klientów stanowią firmy z następujących branż: 1. przemysł...% 2. budownictwo...% 3. transport...% 4. handel...% 5. usługi...% 6. oświata, nauka, kultura, służba zdrowia...% 7. inna działalność...% /powinno się sumować do 100%/ (nie czytać) 9. odmowa... KWESTIONARIUSZ (12)

R131. Jakiego tytułu Pan(i) używa? 1. adwokat 2. radca prawny 3. inny (jaki?) 4. odmowa R14. Na zakończenie, czy ma Pan(i) jeszcze jakiś dodatkowy komentarz do SYTUACJI NA RYNKU USŁUG PRAWNICZYCH? R15. Ankieta jest anonimowa. Jednak istnieje możliwość skomentowania jej wyników dla mediów. Czy chciał(a)by Pan(i) skomentować dla prasy wyniki raportu, który zostanie Panu(i) przedstawiony po zakończeniu badania? 1. tak 2. nie 3. dodatkowy komentarz... KWESTIONARIUSZ (13)

Wszystkie wskaźniki zostały obliczone metodą balance statistics. Mogą przyjmować wartości od 0 do 200 pkt. Wartość 100 pkt. oznacza równy udział optymistów i pesymistów. Wartości powyżej 100 pkt. oznaczają przewagę optymistów nad pesymistami w ocenach lub oczekiwaniach. Wartości poniżej 100 pkt. oznaczają przewagę pesymistów. Poniżej przedstawiamy sposób obliczenia wskaźników przyjęte wagi do ich konstrukcji. Jeśli przy jakimś numerze pytania z kwestionariusza nie widnieje waga, to znaczy, że jest ona równa 1. WK Index (indeks ogólny) - średnia ważona z E2, E3, E4, E6, E7, E8, E9, E10, E11, E12, E13, R1 (waga: każdy item 0,5), R7 (waga: każda odpowiedź 1), R9(waga: każda odpowiedź 1), R10 (waga: 5). ABC Index (indeks opisujący obszar gospodarki i wyników biznesowych klientów kancelarii) - średnia z E2, E3, E4, E6, E7, E8, E9, E10, E11, E12, E13. Economy Index (indeks opisujący obszar gospodarki) średnia z E2, E3, E4, E6, E7. Business Index (indeks opisujący obszar wyników biznesowych klientów kancelarii) średnia z E8, E9, E10, E11, E12, E13. Lex Index (indeks opisujący wyników samych kancelarii) - średnia ważona z R1(waga: każdy item 0,5), R7 (waga: każda odpowiedź 1), R9 (waga: każda odpowiedź 1), R10 (waga: 5). Expectations Index (indeks opisujący oczekiwania partnerów) - średnia ważona z E3, E4, E7, E9, E11, E13, R7 (waga: każda odpowiedź 1), R9 (waga: każda odpowiedź 1), R10 (waga: 5). Current Index (indeks opisujący oceny bieżącej sytuacji przez partnerów) - średnia ważona z E2, E6, E8, E10, E12, R1 (waga: każdy item 0,5). INDEKSY - OBJAŚNIENIA

Ipsos Polska Puławska 39, 02-508 Warszawa telefon: + 48 22 848 35 57 faks: + 48 22 881 01 04 www.ipsos.pl Krzysztof Chmielewski, Dyrektor Badań email: Krzysztof.Chmielewski@Ipsos.pl Grzegorz Sygnowski: Kierownik Projektu e-mail: Grzegorz.Sygnowski@ipsos.pl Łukasz Toruń, Analityk e-mail: Lukasz.Torun@ipsos.pl KONTAKT

Maria Jasińska Public Relations and Communication Officer Wolters Kluwer Polska Ltd. www.wolterskluwer.pl mjasinska@wolterskluwer.pl telefon: +48 22 535 80 13 tel. kom.: +48 604 290 769 KONTAKT