Tematy i zakres treści nauczania dla klas ITE1 i ITRA Uwaga! 1. Treści i lektury z gwiazdką należy traktować jako materiał fakultatywny, uzupełniający pakiet edukacyjny. Mogą one być realizowane w ramach kształcenia na poziomie rozszerzonym lub ze względu na indywidualne zapotrzebowanie każdej z wyżej wymienionych klas. Z przyczyn obiektywnych, niezależnych od nauczyciela ( np. trudności z wypożyczeniem książki ) kolejność omawiania podanych lektur może ulec zmianie. 3. Z tych samych przyczyn podana lektura może zostać zastąpiona inną, ale utrzymaną w podobnej konwencji literackiej Tematyka zajęć L Lektury Zakres treści god O czym będziemy rozmawiać na lekcjach języka polskiego w klasie I z. 1 -omówienie wymagań na poziomie podstawowym i rozszerzonym -omówienie PSO Literatura jako sztuka słowa 1- literatura jako jedna z dziedzin sztuki -wyróżniki literatury jako sztuki słowa -utrwalenie wiadomości o rodzajach i gatunkach oraz środkach artystycznych Świat literatury i kultury antycznejwprowadzenie Grecki kanon piękna i heroizmu, czyli poezja Homera. Epos antyczny 4-5 Iliada ( fragm.), mit o wojnie trojańskiej -Homer w tradycji greckiej -mit trojański osnową Iliady i Odysei - bogowie, herosi i ludzie w Iliadzie ( tragizm bohaterów, ich heroizm, wielkość i moralność) - tragiczna koncepcja ludzkiego losu w poemacie - cechy eposu jako epopei klasycznej -rola i funkcja środków artystycznych - topos wędrówki) - pojęcia: tragizm, fatum, heros, inwokacja, patos, topos, aojd, retardacja Ideały starożytnych Greków 1* M.Ossowska Starogrecki ideał rycerski Iliada ( fragm.), mit o wojnie trojańskiej -portret starogreckich bohaterów i herosów -cechy starogreckiego rycerza-herosa jako połączenie piękna ciała i duszy- cech fizycznych moralnych - pojęcia: etyka, estetyka - ideały i wartości cenione przez starożytnych Greków, ich znaczenie dla człowieka współczesnego - początki filozofii antycznej Kultura języka 1 - znaczenie pojęcia kultura języka -rola kultury językowej w życiu codziennym
Mityczny świat bogów i bohaterów starożytnych Dialog z tradycją antyczną w utworach Z. Herberta 4 Mity greckie w opracowaniu J. Parandowskieg o i fragm.. mitów zamieszczone w podręczniku 1* Apollo i Marsjasz, Historia Minotaura - powstanie bogów, świata i człowieka wg mitologii -metaforyczny, symboliczny i wieloznaczny sens wybranych mitów -znaczenie mitów w życiu starożytnych Greków politeizm, heros, nektar, ambrozja, prometeizm, narcyzm itd. - pochodzące z mitów związki frazeologiczne utrwalone w języku -pojęcie archetypu, toposu -kulturotwórcza rola mitów i ich różnorodne funkcje w literaturze współczesnej -*reinterpretacje mitów w kulturze współczesnej, -* archetypy, mity i toposy wspólnym językiem kultury europejskiej, -* sztuka apollińska i dionizyjska Teatr narodził się w Grecji. 1 podręcznik -geneza i rozwój dramatu( od obrzędu ku czci Dionizosa do tragedii i komedii) -złoty wiek Aten, V w. stuleciem teatru - przedstawiciele dramatu antycznego ( Tespis, Ajschylos, Sofokles, Eurypides-tragedie, Arystofanes- komedie) -schemat teatru antycznego -starożytne teatry -cechy dramatu antycznego -pojęcia: satyr, koryfeusz, dytyramb, orchestra, proskenion, skene, kosmos Tragiczna wizja ludzkiego losu w dramacie antycznym. Budowa tragedii antycznej 4 Sofokles Król Edyp -główne konflikty w Antygonie _ przypomnienie idei utworu - istota tragizmu w pojęciu Greków -główne wydarzenia ukazane w utworze Sofoklesa - wpływu mitologii na literaturę antyczną ( mit o Labdakidach) - motywy decyzji bohaterów - pojęcia: wina tragiczna ( hamartia), konflikt tragiczny, wybór tragiczny mimesis, katharsis _ absurd i tragizm ludzkiego losu w tragedii Sofoklesa -wieloznaczny sens interpretacji utworu ( refleksja nad światem, przeznaczeniem, prawdą, wolnością, istotą ludzkiego życia) - literackie nawiązania do utworu Sofoklesa* - cechy strukturalne tragedii antycznej W kręgu starożytnych filozofów * (3)* podręcznik -pojęcie filozofii -główne systemy filozoficzne starożytnych Greków i Rzymian -najważniejsi przedstawiciele filozofii antycznej Tales, Empedokles, Heraklit, Demokryt, Pitagoras, Sokrates, Arystoteles, Diogenes, Epikur, Seneka, Marek Aureliusz - najważniejsze pojęcia i maksymy filozoficzne( np. Wiem, że nic nie wiem Sokrates, Phanta rei - Heraklit itd.) -pojęcia: platonizm, idealizm platoński, stoicy, epikurejczycy, sofiści*, cynicy*, sceptycy* Liryka to także dzieło starożytnych Greków i Rzymian (*3) Poezja Horacego S. Grochowiak, Do Licy lub Z. Herbert, Apollo i -informacja o poecie i epoce, w której żył i tworzył -źródła poglądu na świat ( filozofia helleńska) - różnorodność tematyczna utworów Horacego a) motyw ars poetica b) motyw carpe diem c)non omis moriar d) exegi monumentum
A taki jest grunt w Europie, że gdzie się kopnie, Grecję się wykopie - materialne i duchowe dziedzictwo antyku 1 ()* Marsjasz f)motyw biesiady, uczty, wina itd. - pojęcia; horacjanizm, carmina, oda - wpływ poety na twórców epok późniejszych (różne ujęcia motywu Apollina i Marsjasza w malarstwie, np.: P. Perugino, Apollo i Marsjasz; Tycjan, Apollo i Marsjasz) - obecność kultury antycznej w sztuce -wątki mitologiczne w języku i literaturze -pojęcie klasycyzmu - uniwersalizm kultury antycznej -maksymy i cytaty odnoszące się lub zaczerpnięte z antyku Biblia księga nad księgami 1 - pojęcie i powstanie Biblii - podstawowe wiadomości na temat Pisma Św. ( pochodzenie, budowa, Stary i Nowy Testament, księgi biblijne, gatunki biblijne, Pięcioksiąg Mojżeszowy, rozdziały i wersety) - pojęcia: politeizm, monoteizm -przekłady ( od Septuaginty do Biblii Tysiąclecia * -systematyka ksiąg biblijnych -gatunki biblijne, język, przekłady -znaczenie Biblii w kulturze życiu codziennym Biblijne opowieści o początku końcu ziemskiego świata Człowiek w cieniu Boga. Niezwykła próba Księga Rodzaju fragm.. A. Świderkówna, Hymn o początku 1- Apokalipsa św.jana fragm.., A Durrer Czterej jeźdźcy Apokalipsy, Cz. Miłosz, Piosenka o końcu świata 1 Abrahama. Księga Rodzaju (fragm.), próba *Abrahama; E. Auerbach, Mimesis -opis stworzenia świata jako hymn na cześć Wszechmogącego, -Bóg człowiek świat w świetle Księgi Rodzaju, -topos raju w kulturze europejskiej, homo viator -kosmogonia biblijna i antyczna -biblijna wizja końca świata -moralne i filozoficzne treści zawarte w Apokalipsie św. Jana -symbolika, język i Apokalipsy -nawiązania w literaturze sztuce - uniwersalne treści zawarte w historii Abrahama -cechy stylu biblijnego: wizyjność, symboliczność, hiperbolizacja, paralelizmy składniowe, powtórzenia itp.) -historia Abrahama w sztuce- interpretacja obrazu Rembrandta
Z modlitwa przez wieki. Psalmy biblijne 1* (*) Podręcznik -czas powstania i sprawa autorstwa Księgi Psalmów, - rodzaje psalmów i ich cechy gatunkowe -psalm w tradycji literackiej - pojęcia: psałterz przekład, parafraza, -symboliczność języka Psalmów Księga Hiobaposzukiwanie sensu w cierpieniu Miłośćnajważniejsze przesłanie Biblii Księga Hioba (fragment y A. Świderkówna, Rozmowy o Biblii (fragm.); *A. Kamieńska, PowróHioba; 8Cz. Miłosz, Dlaczego nie przyznać? *1 Pieśń nad pieśniami (fragm.), Hymn do miłości z Pierwszego Listu św. Pawła do Koryntian -Hiob jako postać symboliczna i archetyp cierpienia - inne postacie literackie, które dotknęło cierpienie ( Prometeusz, Orfeusz, Edyp itd.) -heroizm etyczny Hioba, jego walka między zwątpieniem a wiarą - *reinterpretacja opowieści biblijnej w wierszach A. Kamieńskiej i Cz. Miłosza - miłość jako wartość nadająca sens istnieniu ludzkiemu - wiara w człowieka -różne koncepcje miłości w Biblii-hymn Ponadczasowe wartości przypowieści biblijnych - uniwersalne treści przypowieści biblijnych -przypowieść (parabola), - cechy stylu biblijnego - interpretacja dzieł sztuki nawiązujących do Biblii Znaczenie Biblii w kulturze Europy Na gruzach antycznego świata powstaje nowy 1 -przykłady funkcjonowania toposów biblijnych w kulturze (np. wieża Babel), -symboliczny charakter postaci i pojęć biblijnych - moralna, etyczna, filozoficzna i historyczna rola Biblii w życiu chrześcijan i Izraelitów 4-5 * H. Sienkiewicz, Quo vadis -obraz dwóch światów antycznego i chrześcijańskiego -kreacje bohaterów powieści -miłość jako najważniejsze prze słanie powieści -sens tytułu -język i styl wypowiedzi wybranych bohaterów - znaczenie powieści w literaturze polskiej i światowej Treść i zakres znaczeniowy wyrazu Bogurodzica - najstarsza pieśń ojców 1 - pojęcie treści i zakresu wyrazu Bogurodzica -problematyka utworu w świetle średniowiecznego poglądu na świat -artystyczne i językowe wartości utworu -kult maryjny, -motyw Deesis, -hierarchiczne myślenie średniowiecza, - idea pośrednictwa, -idee charakterystyczne dla całej epoki (teocentryzm, uniwersalizm), cechy sztuki romańskiej
Motywy dolorystyczne i pasyjne w liryce średniowiecza. Lament świętokrzyski -problematyka pieśni -kreacja podmiotu mówiącego -pieśń pasyjna plankt,*misteria i widowiska pasyjne jako formy teatru średniowiecznego - motyw Stabat Mater Dolorosa W lamencie i innych dziełach sztuki -* apokryf, Pieta, -cechy sztuki gotyckiej I ludzie średniowiecza mają swoich filozofów 1* Św. Augustyn Wyznania -główne systemy filozoficzne średniowiecza: augustynizm, tomizm, scholastyka -cechy i założenia filozofii św.augustyna Franciszkanizm, czyli afirmacja świata i radość płynąca z wiary 1- Kwiatki św. Franciszka, Tomasz a Kempis O,naśladowani u Chrystusa ( fragm.) -działalność św. Franciszka z Asyżu -istota franciszkanizmu, filozofia pokory i miłości -afirmacja świata -troska o życie wewnętrzne -wzór radosnego życia w ubóstwie i miłości bliźniego -pojęcia:, franiszkanizm hagiografia, legenda, hierarchia, alegoria Średniowieczne ideały osobowe: święty, asceta 1- Legenda o św. Aleksym -obraz średniowiecznego bohatera pozytywnego -nurt hagiograficzny w literaturze średniowiecznej - *analiza języka; wyjaśnianie staropolskich wyrazów i form (archaizmy leksykalne, fonetyczne, słowotwórcze, fleksyjne, znaczeniowe, składniowe;) Różne spojrzenia na postacie świętych w poezji współczesnej Średniowieczne wzorce osobowe: rycerz chrześcijański 1*( *) 1 (*1) K.Iłłakowiczów na, Opowieść małżonki świętego Aleksego; S. Grochowiak, Święty Szymon Słupnik Chrétien de Troyes, Parsiwal z Walii (fragm Pieśń o Rolandzie -analiza i interpretacja utworów współczesnych (wskazówka interpretacyjna), -dialog tekstów literackich - obecność tradycji biblijnej (symboli i toposów); pojecie tradycji kulturowej -średniowieczne wartości i ideały rycerskie -tuwerzy, trubadurzy, -epika rycerska, romanse rycerskie, pieśń o dziejach, -topos błędnego rycerza, -alegoria, -symboliczność Średniowieczne wzorce osobowe: władca chrześcijański 1- Gall Anonim, Kronika polska (fragment o Bolesławie Chrobrym - ideał władcy średniowiecznego -związek Kroniki polskiej z europejską epiką rycerska opiewającą chwalebne czyny władców pojęcia:historiografia, roczniki, kroniki Miłość rycerska Ideał kochanków średniowiecznych * ( 1) Dzieje Tristana i Izoldy (fragm., * *H. - średniowieczna epika miłosna -dzieje Tristana i Izoldy jako alegoria miłości nie znającej granic - Tristan i Izolda wzorem kochanków wszech czasów - popularność motywu Tristana i Izoldy w literaturze literaturze sztuce
Obraz śmierci w kulturze średniowiecza Motyw ars moriendi w średniowieczu Poświatowska, *** [tutaj leży Izold jasnowłosa]; Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią motyw tańca śmierci w sztuce (np. drzeworyty H. Holbeina); 1 Pieśń o Rolandzie (fragm. śmierć Rolanda ). - obraz śmieci w utworze -*elementy groteski - dydaktyzm wiersza -motyw tańca śmierci w kulturze epoki -literatura moralistyczna, -eschatologia, *groteska - patetyczny i symboliczny rytuał umierania średniowiecznego rycerza męczennika -idealizacja bohatera -symboliczny- - charakter sztuki średniowiecza Synteza wiadomości o średniowieczu Koncepcja godności człowieka w poezji i sztuce renesansu Geniusze renesansowej kultury Renesansowa biografia poety i współczesne CV Odrodzeniowa koncepcja artysty 1 Średniowiecze,teocentryzm, uniwersalizm, hierarchia średniowieczna (drabina bytów), symboliczność, alegoria hagiografia, historiografia, 1- Giovanni Pico della Mirando la, Mowa o godności człowieka (fragm.); Jan Pieśń XIX, ks. II Michał Anioł, Stworzenie Adama; Dawid -godność i wolność człowieka jako temat literatury renesansowej, -wolność jako fundament ludzkiej godności, -humanizm, pieśń, *neoplatonizm renesansowy -przedstawienia człowieka w sztuce renesansu poglądy na ziemskie sprawy człowieka i na jego relacje z Bogiem - humanizm jako prąd umysłowy epoki 1 - najwybitniejsi przedstawiciele kultury epoki i ich dziela - interpretacja dzieł renesansowych mistrzów - pojęcia związane ze sztuką odrodzenia ( ład, harmonia, linearyzm,, symetria itd.) - echa antyku w sztuce epoki renesansu 1 J. Do gór i lasów Pieśń XXIV, ks. II, fraszka Do fraszek Horacy, Do Mecenasa -renesansowe bogactwo życia na przykładzie fraszki DO gór i lasów -pojęcie curriculum vitae, -biografia J. Kochanowskiego, Proteusz autobiografia, - różnice urzędowym (pisma użytkowego) a stylem artystycznym (utworu poetyckiego) - odrodzeniowy wizerunek artysty - porównanie pieśni Kochanowskiego utworem Horacego Wybudowałem pomnik -pojęcia: pieśń, fraszka, wiersz sylabiczny, przerzutnia, renesansowy poeta doctus, (Deus artifex); i horacjanizm Godność człowieka 1* Z. Herbert, -interpretacja wierszy poetów współczesnych
w poezji współczesnej Pan Cogito a perła; A. Herman, Człowiek E. Stachura Człowiek człowiekowi -parafrazy aforyzmów: Człowiek to brzmi dumnie, Homo homini deus, Homo homini lupus, Per aspera ad astra Renesansowy poeta wobec Stwórcy i jego dzieła W zwierciadle życia codziennego.. Fraszki Kochanowskiego 1 J. Hymn (Czego chcesz od nas, Panie) J. Parandowski, Klasyk swojego wieku 1-* O doktorze Hiszpanie; Na dom w Czarnolesie i innych poznanych w gimnazjum oraz zaproponowane przez uczniów i nauczyciela - obraz świata, Boga i człowieka w hymnie J. Kochanowskiego Czego chcesz od nas Panie.. - pojęcie;klasycyzm renesansowy, Deus artifex (Bóg artysta), hymn, - nowa wizja świata w literaturze renesansowej - tematyka fraszek Kochanowskiego., O doktorze Hiszpanie; Na dom w Czarnolesie i innych poznanych w gimnazjum: sprawy ludzkie, wielkie i małe, dom, przyroda, ojczyzna, radości życia itd. - fraszka jako gatunek, fraszka żartobliwa, filozoficzno-refleksyjna, apostrofa Patriotyczna i obywatelska postawa w literaturze renesansu Niepokoje człowieka odrodzenia 4 (*3) P.Skarga, Kazanie o miłości ku ojczyźnie J. Pieśń o spustoszeniu Podola; *, Pieśń o cnocie * Odprawa posłów greckich ( fragm.) Kochanowski: Pieśń IX, ks. II (Nie porzucaj nadzieje... ), O żywocie ludzkim; * Pieśń III, ks. II (Nie wierz Fortunie...), *Człowiek Boże igrzysko XVI-wieczna ilustracja: Koło Fortuny; - renesansowi twórcy wobec państwa, władzy i powinności obywatelskich -wzorzec osobowy obywatela patrioty, -znaczenie cnoty, ideały stoickie w renesansie, -*dramat renesansowy wobec wzorców tragedii greckiej, rola chóru -kazanie, oracja, retoryka, -środki retoryczne (apostrofa, pytanie retoryczne, wykrzyknienie, antyteza, anafora, powtórzenie), -wzorce antyczne retoryki, pieśń -refleksyjno- filozoficzna problematyka w poezji J. Kochanowskiego -toposy: świat-teatr, człowiek-boże igrzysko, Fortuna, -cnota, klasycyzm, stoicyzm i epikureizm w poezji renesansowej
Renesansowy optymizm pod znakiem zapytania? Synteza wiadomości o kulturze renesansu Tragiczna wizja bytu człowieka - światopogląd ludzi baroku 3-4 * E. Stachura, Życie to nie teatr J. Treny: IX, X, XI, XIXB. *Leśmian, Do siostry -tren antyczna konwencja gatunku, epitafium, -Treny J. Kochanowskiego jako cykliczny poemat filozoficzny, -nowa koncepcja Boga, człowieka i świata polemiczna wobec Pieśni, -kryzys światopoglądu renesansowego, -znaczenie tradycji Trenów w poezji XX wieku - najważniejsze hasła epoki, -związki ideałów renesansowych z historią i filozofią, -wynalazek druku i jego wpływ na rozwój nowych prądów, -literatury w językach narodowych, -ideały estetyczne epoki. M. Sęp- Szarzyński: Sonet II i SonetIII; W. Szekspir Makbeta (Życie to teatr), *W. Szekspir, (Monolog Hamleta, fragment -kryzys wiary w człowieka, -barokowa wizja Boga, człowieka i świata, -znikomość i wielkość człowieka, -koncepcja bytu ludzkiego jako wiecznej wojny, -idea nieskończoności, -świat jako teatr, człowiek jako igraszka, -*poezja metafizyczna, -styl barokowy w poezji (niepokój, nieład, skomplikowanie,niejasność dysharmonia), inwersja składniowa, przerzutnia oksymoron, peryfraza Dramat ludzkich namiętności; człowiek w teatrze świata Człowiek wobec śmierci i przemijania czyli o nietrwałości wszystkiego, co doczesne 6 W. Szekspir, Makbet;. Sęp- Szarzyński, Sonet I; D. Naborowski, Krótkość żywota; *Róża; portret trumienny; taniec śmierci w ikonografii baroku; motyw vanitas w malarstwie XVII wieku -dramat Szekspirowski, jego budowa, -bohaterowie, nowa koncepcja tragizmu, -tragedia, komedia, kronika historyczna, -złamanie zasady decorum, -tragizm i komizm, podniosłość i trywialność, -władza jako namiętność, -koncepcja świata-teatru, -kreacje bohaterów Szekspirowskich, Makbet, Lady Makbet, Hamlet jako postacie symboliczne w kulturze europejskiej, -teatr elżbietański -motywy przemijania, i zmienności ludzkiego żywota w poezji barokowej -topos marności (vanitas), -symbolika zwierciadła, -*topos róży, -styl barokowy: oksymoron, antyteza, inwersja, paradoks, przerzutnia, wyliczenie i nagromadzenie, puenta, -epitafium, -panegiryk, *-kalambur, -instrumentacja głoskowa
Wszystko jest iluzją... Komedia ludzkich charakterów 1- A. Morsztyn, Niestatek; *Niechaj śpi pijany; *Kartezjusz; Medytacje o pierwszej filozofii (fragm 4 Molier Skąpiec lub Świętoszek -iluzja, złudzenie jako zasady estetyki barokowej, -topos świata-snu, -motyw marności świata, -relatywność ocen estetycznych: -motywy rozkładu i brzydoty, -styl barokowy.: (inwersja, przerzutnia, *ekwiwokacja, kalambur, antyteza, oksymoron, paradoks), -koncept barokowy, -racjonalizm w związku z fragmentem rozprawy Kartezjusza -dramat i teatr francuski w okresie baroku -życie i twórczości Moliera - Skąpiec jako komedia charakterów -mistrzowska kreacja postaci - Harpagon - usposobienie patologii skąpstwa Swiat i Bóg dla ludzi baroku ;.Dwa wizerunki sarmatyzmu barokowego Synteza wiadomości o epoce baroku - ( *3) *- 3* M. Sęp- Szarzyński, Sonet V; D. Naborowski, Na oczy królewny angielskiej J. A. Morsztyn, O swej pannie; Do tejże; Do trupa J. Ch. Pasek, Pamiętniki (fragm.); -dramatyczny obraz egzystencji człowieka, -bolesne rozdarcie między pragnieniem ziemskich rozkoszy a poczuciem ich nietrwałości -dysonanse i napięcia w sztuce baroku: miłość, cierpienie, śmierć, - konceptyzm, *manieryzm, koncept barokowy, porównanie, przeciwstawienie, paradoks, oksymoron, antyteza, gradacja, wyliczenie, nagromadzenie, kompozycja łańcuchowa, *kalambur, figura sumacji -skrajności sarmatyzmu: od umiłowania wolności do samowoli ; od waleczności i tradycji rycerskiej do awanturnictwa i warcholstwa ; od gościnności do życia ponad stan ;od przywiązania do tradycji do ksenofobii;od religijności do zabobonu, -gatunki literackie związane z nurtem sarmackim: pamiętnik, diariusz, epistolografia, epos barokowy 1 prezentacje uczniowskie na podstawie zgromadzonych materiałów