Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych składowisk odpadów.

dr inż. Piotr Manczarski 1 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych składowisk odpadów. NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŒRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ U L. K ON S TR U K TOR S K A 3A, 02-673 W A R S ZAW A TEL. (+4 8 22) 849 00 80, (+48 22) 8 53 37 44 FA X (+48 2 2) 8 49 72 72 Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na zamówienie Ministra Środowiska. Warszawa, grudzień 2003 r. 1 Autor jest pracownikiem Instytutu Systemów Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej

SPIS TREŚCI 1.WSTĘP... 4 1.1.Cel i zakres pracy...4 1.2.Wykorzystane materiały...4 2.CEL PRZEGLĄDU EKOLOGICZNEGO... 5 3.PODSTAWY FORMALNE SPORZĄDZANIA PRZEGLĄDÓW EKOLOGICZNYCH SKŁADOWISK ODPADÓW... 6 4.KWALIFIKACJE SPORZĄDZAJĄCYCH PRZEGLĄDY EKOLOGICZNE SKŁADOWISK ODPADÓW... 8 5.PODSTAWY METODYCZNE SPORZĄDZANIA PRZEGLĄDÓW EKOLOGICZNYCH SKŁADOWISK ODPADÓW... 9 5.1.Zakres rzeczowy przeglądu ekologicznego... 9 5.2.Zagadnienia organizacyjne i metodyczne związane ze sporządzaniem przeglądu ekologicznego składowiska odpadów...21 5.2.1.Źródła informacji... 21 5.2.2.Metodyka sporządzania PE...22 5.3.Ocena stanu technicznego składowiska odpadów...23 5.4.Ocena wniosków wynikających z przeglądu ekologicznego składowiska odpadów... 31 5.4.1.Dostosowywanie składowisk odpadów do wymagań ochrony środowiska... 32 6.PODSUMOWANIE I WNIOSKI... 34 Załącznik nr 1. Załącznik nr 2. Załącznik nr 3. SPIS ZAŁĄCZNIKÓW Spis aktów prawnych stanowiących podstawę prawną sporządzania przeglądów ekologicznych składowisk (wg stanu na dzień 15 grudnia 2003 r.). Obowiązujące przepisy prawa krajowego (wymagania technicznotechnologiczne stawiane składowaniu odpadów). Wykaz materiałów i dokumentów niezbędnych do sporządzania przeglądu ekologicznego składowiska odpadów. 2

SPIS UŻYWANYCH W OPRACOWANIU SKRÓTÓW OOŚ - oceny oddziaływania na środowisko EBRD - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju PE - przegląd ekologiczny BAT - najlepsza dostępna technika Zespół - zespół specjalistów sporządzających PE WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska PWIS Państwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny IPPC zintegrowane zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń BREFdokument referencyjny BAT UW - Urząd Wojewódzki UM - Urząd Marszałkowski UG - Urząd Gminy 3

1. WSTĘP 1.1. Cel i zakres pracy Celem pracy jest przedstawienie wytycznych określających, jakie kryteria z grupy uwarunkowań administracyjno-prawnych, technicznych i oddziaływania na środowisko składowisk odpadów powinny być wzięte pod uwagę podczas opracowywania przeglądów ekologicznych, a także wskazanie jednolitych wytycznych, w oparciu o które można będzie ocenić przeprowadzony przegląd ekologiczny składowiska odpadów. Przedmiotem pracy jest opracowanie wytycznych stanowiących rodzaj instrukcji ułatwiającej wykonującemu przegląd ekologiczny składowiska odpadów zinterpretować obowiązujące w kraju przepisy i dokonać oceny instalacji zgodnie z intencją ustawodawcy. Zakres pracy obejmuje określenie informacji dotyczących: podstaw formalnych przeglądu ekologicznego składowiska odpadów, kwalifikacji przeprowadzających przeglądy ekologiczne składowisk odpadów, zakresu rzeczowego przeglądu, oceny stanu technicznego składowiska odpadów, określenia oddziaływania na środowisko składowiska odpadów, oceny wniosków wynikających z przeglądu ekologicznego składowiska odpadów. Tak sformułowany cel, przedmiot i zakres pracy jest próbą odniesienia do treści przepisu art. 242 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.), w którym zawarto fakultatywne upoważnienie dla Ministra Środowiska do określenia, w drodze rozporządzenia, dodatkowych wymagań, jakie powinien spełniać przegląd ekologiczny dla poszczególnych rodzajów instalacji (w przedmiotowym przypadku składowisk odpadów). Zgodnie z upoważnieniem ustawowym w rozporządzeniu, mogą zostać ustalone szczegółowe wymagania odnośnie: 1. formy sporządzania przeglądu, 2. zakresu zagadnień, które powinny zostać określone i ocenione w przeglądzie, 3. rodzaju dokumentów, z których informacje powinny zostać uwzględnione w przeglądzie. 1.2. Wykorzystane materiały Przepisy prawne dotyczące omawianej problematyki (według stanu na dzień 15 grudnia 2003 r.) Materiały i uwagi przekazane przez Zamawiającego. Ron Bisset: Ocena Oddziaływań Środowiskowych. Słownik. Seminarium z zakresu OOŚ - inwestycji transportowych. Dębe k/warszawy, czerwiec 1993 r. Environmental Procedures. European Bank for Reconstruction and Development, 1992 r. 4

Materiały i opracowania własne. 2. CEL PRZEGLĄDU EKOLOGICZNEGO Obowiązującym w Polsce środkiem prawnym, gwarantującym właściwe i wyważone podejmowanie decyzji o warunkach eksploatacji istniejących instalacji, uwzględniającym aspekty środowiskowe (w tym wymagania BAT 2 ) jest Przegląd Ekologiczny (PE). Dalekosiężnym celem przeglądu jest ograniczenie w możliwie największym stopniu skutków ekologicznych prowadzonej eksploatacji istniejącej instalacji. Powinno być jednakże oczywiste, że każda zarówno nowobudowana, jak i istniejąca instalacja, jej modernizacja lub rekonstrukcja zmieni pewne elementy istniejącego środowiska (dotyczy to oczywiście również składowisk odpadów). Najważniejszą funkcją PE w procesie podejmowania decyzji jest zapewnienie, aby postanowienia dotyczące proponowanych działań były wyważone, tzn. aby skutki ekologiczne (zarówno pozytywne, jak i negatywne) eksploatacji instalacji bilansowano na tle ich skutków społeczno-ekonomicznych, ale i technicznotechnologicznych. Tak więc celem przeglądu ekologicznego składowiska odpadów jest określenie oddziaływania tej instalacji na środowisko i wydanie oceny, czy poprzez to oddziaływanie nie zostanie spowodowane zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia ludzi. Celem przeglądu jest również stwierdzenie, czy dana instalacja spełnia wymagania stawiane składowiskom odpadów określone w przepisach prawa krajowego lub czy (po ewentualnej modernizacji) może spełnić te wymagania, czy też z uwagi na brak możliwości spełnienia wymagań nadaje się jedynie do zamknięcia i rekultywacji. Tak rozumiany cel przeglądu ekologicznego składowiska odpadów oznacza jednocześnie, że dla prawidłowego jego przeprowadzenia niezbędna jest wszechstronna analiza zarówno stanu 2 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.) określa, że instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego (w przypadku składowisk odpadów są to zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055): instalacje do składowania odpadów, z wyłączeniem odpadów obojętnych, o zdolności przyjmowania ponad 10 ton odpadów na dobę lub o całkowitej pojemności ponad 25.000 ton) powinny spełniać wymagania ochrony środowiska wynikające z najlepszej dostępnej techniki (tzw. standard BAT - ang. Best Available Techniąues). Definicja najlepszej dostępnej techniki, będąca w prawie polskim nowością, została określona w oparciu o założenia przyjęte w dyrektywie IPPC w art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska w następujący sposób: 10) najlepszej dostępnej technice - rozumie się przez to najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych, mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe, ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako całość, z tym że pojęcie: a) "technika" oznacza zarówno stosowaną technologię, jak i sposób, w jaki dana instalacja jest projektowana, wykonywana, eksploatowana oraz likwidowana, b) "dostępne techniki" oznacza techniki o takim stopniu rozwoju, który umożliwia ich praktyczne zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z uwzględnieniem warunków ekonomicznych i technicznych oraz rachunku kosztów inwestycyjnych i korzyści dla środowiska, a które to techniki prowadzący daną działalność może uzyskać, c) "najlepsza technika" oznacza najbardziej efektywną technikę w osiąganiu wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości,. 5

prawnego (w tym kontrola posiadania wszystkich wymaganych prawem decyzji administracyjnych), jak i stanu technicznego składowiska odpadów (jego konstrukcji, wyposażenia, sposobu eksploatacji i monitoringu) pod kątem minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko. 3. PODSTAWY FORMALNE SPORZĄDZANIA PRZEGLĄDÓW EKOLOGICZNYCH SKŁADOWISK ODPADÓW Podstawy formalno-prawne sporządzania przeglądów ekologicznych oraz ich zawartość merytoryczną określa Dział V (Przeglądy ekologiczne) ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.): Art. 237. W razie stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość negatywnego oddziaływania instalacji 3 na środowisko, organ ochrony środowiska może, w drodze decyzji, zobowiązać prowadzący instalację podmiot korzystający ze środowiska do sporządzenia i przedłożenia przeglądu ekologicznego. Art. 238. Przegląd ekologiczny instalacji, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, o którym mowa w art. 51 ust. 1 4, powinien zawierać: 1) opis obejmujący: a) rodzaj, wielkość i usytuowanie instalacji wraz z informacją o jej stanie technicznym, b) powierzchnię zajmowanego terenu lub obiektu budowlanego, c) rodzaj technologii, d) istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji obiekty mieszkalne i użyteczności publicznej, e) istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji dobra kultury poddane ochronie na podstawie ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz. U. z 1999 r. Nr 98, poz. 1150 oraz z 2000 r. Nr 120, poz. 1268); uwaga: ustawa ta została uchylona z dniem 17 listopada 2003 r. przez ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 62, Nr 1568), f) istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji, obiekty i obszary poddane ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, ustawy o lasach, ustawy - Prawo wodne oraz przepisów ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym, 2) określenie oddziaływania na środowisko instalacji, w tym również w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, 3 rozumie się przez to: a) stacjonarne urządzenie techniczne, b) zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu, c) budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których eksploatacja może spowodować emisję, 4 przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, dla których wymagane jest sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. 6

3) opis działań mających na celu zapobieganie i ograniczanie oddziaływania na środowisko, 4) porównanie wykorzystywanej technologii z technologią spełniającą wymagania, o których mowa w art. 143 5, 5) wskazanie, czy dla instalacji konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania, określenie granic takiego obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich, 6) zwięzłe streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w przeglądzie, 7) nazwisko osoby lub osób sporządzających przegląd. Art. 239. W decyzji, o której mowa w art. 237, organ właściwy do jej wydania może: 1) ograniczyć zakres przedmiotowy przeglądu ekologicznego, 2) wskazać metody badań i studiów. Art. 240. Jeżeli możliwość negatywnego oddziaływania na środowisko wynika z funkcjonowania instalacji, która nie jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, o którym mowa w art. 51 ust. 1, organ właściwy do nałożenia obowiązku sporządzenia przeglądu określa, które z wymagań wymienionych w art. 238 należy spełnić, sporządzając przegląd ekologiczny. Art. 241. 1. Jeżeli możliwość negatywnego oddziaływania na środowisko wynika z działalności podmiotu korzystającego ze środowiska innej niż eksploatacja instalacji, art. 237, 239 pkt 2 i art. 240 stosuje się odpowiednio. 2. Jeżeli przegląd ekologiczny dotyczy drogi, linii kolejowej, linii tramwajowej, lotniska lub portu, obowiązek sporządzenia przeglądu spoczywa na zarządzających tymi obiektami. Art. 242. 1. Minister właściwy do spraw środowiska może 6 określić, w drodze rozporządzenia, dodatkowe wymagania, jakie powinien spełniać przegląd ekologiczny dla poszczególnych rodzajów instalacji. 2. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, mogą zostać ustalone szczegółowe wymagania odnośnie do: 5 Art. 143 ustawy Prawo ochrony środowiska. Technologia stosowana w nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach i urządzeniach powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności: 1) stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń, 2) efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii, 3) zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw, 4) stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów, 5) rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji, 6) wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej, 7) wykorzystanie analizy cyklu życia produktów, 8) postęp naukowo-techniczny. 6 Ustawowy wymóg fakultatywny. Zdaniem autora przedstawione w opracowaniu informacje mogą być pomocne przy określeniu w drodze rozporządzenia przez Ministra Środowiska, dodatkowych wymagania, jakie powinien spełniać przegląd ekologiczny dla składowisk odpadów. 7

1) formy sporządzania przeglądu, 2) zakresu zagadnień, które powinny zostać określone i ocenione w przeglądzie, 3) rodzaju dokumentów, z których informacje powinny zostać uwzględnione w przeglądzie. Dodatkowo ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z późn. zm.) wprowadziła w art. 33, obowiązek sporządzenia przeglądów ekologicznych istniejących składowisk odpadów w terminie do 30 czerwca 2002 r. Na podstawie analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490) do przedsięwzięć związanych ze składowaniem odpadów mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko należy zaliczyć: - instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, w tym składowiska odpadów niebezpiecznych, - składowiska odpadów obojętnych lub składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne przyjmujące nie mniej niż 20 ton odpadów na dobę. Spis aktów prawnych stanowiących podstawę sporządzania przeglądów ekologicznych składowisk odpadów zamieszczono w załączniku nr 1. 4. KWALIFIKACJE SPORZĄDZAJĄCYCH PRZEGLĄDY EKOLOGICZNE SKŁADOWISK ODPADÓW Właściwe przygotowanie przeglądu ekologicznego składowiska odpadów jest zadaniem trudnym, wymagającym wiedzy w zakresie oddziaływania instalacji na środowisko (w tym dostępu do wyników prowadzonych badań monitoringowych i ich oceny oraz bardzo często prowadzenia badań własnych), znajomości zagadnień technicznych, technologicznych i prawnych dot. gospodarki odpadami (w tym w szczególności składowania odpadów). Ze względu na złożoność i interdyscyplinarność zagadnień związanych z problematyką składowania odpadów wskazane jest, aby przegląd ekologiczny sporządzał zespół osób posiadających odpowiednie kwalifikacje i wiedzę, tak aby z jednej strony możliwa była prawidłowa ocena: stanu technicznego, sposobu eksploatacji oraz oddziaływania instalacji na środowisko, ale i jednoczesne przedstawienie potencjalnych możliwości (program dostosowawczy) spełnienia przez dane składowisko wymogów prawnych (w tym technicznotechnologicznych i środowiskowych) określonych we właściwych przepisach prawa krajowego. W skład zespołu sporządzającego przegląd ekologiczny powinni/mogą 7 wchodzić specjaliści z zakresu: 7 Oczywiście skład i wielkość zespołu sporządzającego przegląd ekologiczny będą uzależnione od: wielkości składowiska, potencjalnych zagrożeń wynikających z jego eksploatacji, znaczenia instalacji z punktu widzenia perspektywicznych planów dot. systemu gospodarki odpadami (np. wynikających z odpowiednich planów gospodarki odpadami) etc. 8

Inżynierii środowiska - posiadający interdyscyplinarną wiedzę z zakresu: - krajowego i wspólnotowego prawa ochrony środowiska, - nowoczesnych rozwiązań technologicznych składowisk odpadów (w tym lokalizacji, projektowania, budowy, eksploatacji, zamykania i rekultywacji oraz monitoringu składowisk), - oceny stopnia zagrożenia środowiskowego etc., Geologii i hydrogeologii - posiadający wiedzę pozwalającą na: - ocenę spełnienia wymagań stawianych lokalizacji składowisk, - określenie szczegółowych parametrów naturalnej bariery geologicznej, warunków gruntowo-wodnych, potencjału migracji zanieczyszczeń w środowisku wodno-gruntowym etc., Prawa ochrony środowiska - posiadający wiedzę pozwalającą na ocenę spełnienia wymagań prawnych stawianych składowiskom odpadów etc., Ekonomii - posiadający wiedzę pozwalającą na określenie i ocenę skutków ekonomicznych proponowanych działań naprawczych etc. 5. PODSTAWY METODYCZNE SPORZĄDZANIA PRZEGLĄDÓW EKOLOGICZNYCH SKŁADOWISK ODPADÓW 5.1. Zakres rzeczowy przeglądu ekologicznego Celem pracy jest sporządzenie przeglądu ekologicznego składowiska odpadów. Zakres pracy powinien być zgodny z art. 238 ustawy z 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.). Przedstawiona w niniejszym rozdziale, metodyka wykonania PE, wynika z doświadczeń autora uzyskanych podczas wykonywania wielu tego typu opracowań (w tym: ocen oddziaływania na środowisko, przeglądów ekologicznych/środowiskowych dla potrzeb prywatyzacyjnych zakładów przemysłowych, przeglądów ekologicznych instalacji, ekspertyz, ocen, koreferatów etc.) z uwzględnieniem specyfiki omawianej instalacji składowiska odpadów. Poniżej przedstawiono proponowany zakres przeglądu ekologicznego składowiska odpadów 8. 8 Należy podkreślić, że kluczowym zadaniem stawianym przed zespołem sporządzającym PE jest uwzględnienie specyfiki ocenianej instalacji i dostosowanie do niej (stosownie do zagrożeń poszczególnych komponentów środowiska) zakresu i metodyki sporządzania przeglądu. 9

Zadaniem zespołu sporzadzającego PE (Zespół) jest precyzyjne określenie i ocena poszczególnych zagadnień w oparciu o: zebrane dane archiwalne, badania stanu środowiska (w tym badania monitoringowe i/lub badania dodatkowe zaplanowane specjalnie dla potrzeb PE), dokumentacje techniczne, posiadane decyzje administracyjne, przepisy i wymagania prawne. PROPONOWANY SPIS TREŚCI PRZEGLĄDU EKOLOGICZNEGO SKŁADOWISKA ODPADÓW 1. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 2. WPROWADZENIE 2.1. Podstawa sporządzania przeglądu 2.2. Cel i zakres przeglądu 2.3 Materiały wykorzystane przy sporządzaniu przeglądu. 2.4 Określenie typu składowiska 3. LOKALIZACJA SKŁADOWISKA I JEJ OCENA 3.1 Lokalizacja składowiska 3.1.1. Stan prawny 3.1.2 Położenie i ukształtowanie terenu 3.1.3 Warunki geologiczne, hydrogeologiczne i hydrograficzne 3.1.4 Opis istniejących w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania składowiska obiektów mieszkalnych i użyteczności publicznej 3.2 Ochrona przyrody i krajobrazu 3.3. Warunki klimatyczno-meteorologiczne 3.4. Stan środowiska naturalnego 3.5. Ocena prawidłowości wyboru terenu lokalizacji składowiska 4. UKŁAD FUNKCJONALNY I PODSTAWOWE ROZWIĄZANIA BUDOWLANO- TECHNOLOGICZNE SKŁADOWISKA 4.1. Bilans powierzchni terenu lokalizacji 10

4.2. Układ funkcjonalny składowiska 4.3. Opis technologiczny składowiska 4.4. Opis działań mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania składowiska na środowisko 4.4.1. Ograniczenie oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne 4.4.2. Ograniczenie oddziaływanie na powierzchnię ziemi 4.4.3. Ochrona powietrza 4.4.4. Ochrona akustyczna 4.4.5. Ograniczenie wpływu na systemy przyrodnicze i walory krajobrazowe 4.5. Porównanie technologii składowiska z technologią spełniającą wymagania określone w art. 143 ustawy - Prawo ochrony środowiska. 5 CHARAKTERYSTYKA ODPADÓW ZŁOŻONYCH NA SKŁADOWISKU I WYNIKAJĄCE Z NIEJ ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA 5.1 Rodzaj i ilości składowanych odpadów 5.2 Zagrożenia dla wód podziemnych 5.3 Zagrożenia dla wód powierzchniowych 5.4 Zagrożenia dla powietrza atmosferycznego 5.5 Zagrożenia dla powierzchni ziemi 6 EKSPLOATACJA SKŁADOWISKA I JEJ OCENA 7. OKREŚLENIE ODDZIAŁYWANIA SKŁADOWISKA NA ŚRODOWISKO W TRAKCIE JEGO EKSPLOATACJI 7.1. Wstęp 7.2. Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne i klimat 7.3. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne 7.4. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi 7.5. Ocena oddziaływania akustycznego 7.6. Promieniowanie elektromagnetyczne 7.8. Ocena wpływu na systemy przyrodnicze i walory krajobrazowe 7.9. Oddziaływanie na dobra materialne i dobra kultury 8. PRZECIWDZIAŁANIE POWSTAWANIU POWAŻNYCH AWARII 11

9. ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE MONITORINGU 10. OBSZAR OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA 11. PROPONOWANE ROZWIĄZANIA ZAMKNIĘCIA I REKULTYWACJI TERENU SKŁADOWISKA I ICH OCENA 12. ODDZIAŁYWANIE SKŁADOWISKA NA ŚRODOWISKO W CZASIE JEGO ZAMYKANIA I REKULTYWACJI 13. PODSUMOWANIE, WNIOSKI I ZALECENIA 14. WNIOSEK KOŃCOWY Przegląd ekologiczny powinien zawierać również: spis tabel i rysunków oraz spis załączników (w tym m. in.: lokalizacja składowiska - mapa lokalizacyjna np. sytuacyjnowysokościowa w skali 1:500 lub 1:1000, mapa obejmująca otoczenie lokalizacji składowiska np. w skali 1:5000 lub 1:10000; wypis z rejestru gruntów; wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; zagospodarowanie terenu składowiska; lokalizacja punktów monitoringu środowiska; zestawienie decyzji administracyjnych; kopie wybranych decyzji administracyjnych np.: decyzji ustalającej warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, pozwolenia na budowę; dokumentacja fotograficzna, etc.). Poniżej przedstawiono omówienie zalecanej zawartości poszczególnych rozdziałów przeglądu ekologicznego składowiska odpadów: 1. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM (art. 238 ust.6) * Bardzo istotne jest przygotowanie zwięzłego, zawierającego jednakże najistotniejsze informacje wynikające z PE, streszczenia w języku niespecjalistycznym. To właśnie ta część opracowania może (a nawet powinna) być przedstawiana: społeczeństwu, decydentom, organizacjom ekologicznym czy wreszcie przeciwnikom danej instalacji. Właściwe przygotowanie tego rozdziału jest zadaniem ważnym i niełatwym szczególnie, że PE wykonywany jest przez zespół specjalistów, którym napisanie konkluzji w języku niespecjalistycznym (łatwo zrozumiałym dla nieposiadającego wykształcenia kierunkowego czytelnika) może stwarzać sporo trudności. 2. WPROWADZENIE 2.1. Podstawa sporządzania przeglądu (art. 238 ust. 7) 2.2. Cel i zakres przeglądu 2.3 Materiały wykorzystane przy sporządzania przeglądu Zawartość poszczególnych podrozdziałów wydaje się oczywista i typowa dla każdego opracowania wykonywanego na zlecenie. Istotnym jest podanie nazwiska osoby lub osób sporządzających PE oraz przedstawienie wykazu wszystkich wykorzystanych przy opracowaniu przeglądu materiałów (dokumentów prawnych, w tym decyzji administracyjnych, dokumentacji technicznych, wyników badań, w tym monitoringu, * W nawiasach określono wypełnienie, w poszczególnych rozdziałach PE, obowiązków wynikających z art. 238 ustawy z 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.) 12

materiałów informacyjnych, map etc.). Już analiza wykorzystanych materiałów (patrz rozdział 5.2.1. i załącznik nr 3) może być informacją wskazującą na sposób (poprawność lub nie) wykonania PE składowiska. 2.4 Określenie typu składowiska (art. 238 ust. 1 lit. a) Niezbędne jest określenie typu składowiska 9, dla którego sporządzany jest PE wraz z przedstawieniem informacji o jego stanie technicznym. 3. LOKALIZACJA SKŁADOWISKA I JEJ OCENA 3.1 Lokalizacja składowiska 3.1.1 Stan prawny 3.1.2 Położenie i ukształtowanie terenu (art. 238 ust. 1 lit. a) 3.1.3 Warunki geologiczne, hydrogeologiczne i hydrograficzne 3.1.4 Opis istniejących w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania składowiska obiektów mieszkalnych i użyteczności publicznej (art. 238 ust. 1 lit. d) W rozdziale powinny znaleźć się kompleksowe informacje charakteryzujące lokalizację składowiska (zarówno stan prawny, jak i opis poszczególnych zagadnień tematycznych) m.in.: oznaczenie podmiotu prowadzącego instalację (imię i nazwisko oraz adres zamieszkania lub nazwę i adres siedziby zarządzającego składowiskiem odpadów oraz adres składowiska odpadów), dokument potwierdzający, że podmiot prowadzący składowisko odpadów jest uprawniony do występowania w obrocie prawnym, informacja o tytule prawnym do instalacji, wypis z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) przedsiębiorców, posiadane decyzje administracyjne (np. warunki zabudowy i zagospodarowania terenu), ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i/lub zapisy decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (w przypadku części składowisk będzie to decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego), zgodność stanu faktycznego z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i/lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, opis położenia i ukształtowania terenu lokalizacji (w tym wielkość powierzchni zajmowanego terenu), charakterystyka warunków geologicznych, hydrogeologicznych i hydrograficznych terenu lokalizacji, 9 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z późn. zm.) określa w art. 50 ust. 1.: Wyróżnia się następujące typy składowisk odpadów: składowisko odpadów niebezpiecznych, składowisko odpadów obojętnych, składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. 13

opis zlokalizowanych w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania składowiska obiektów mieszkalnych i użyteczności publicznej (z wyszczególnieniem ich funkcji oraz odległości od granic lokalizacji składowiska). 3.2 Ochrona przyrody i krajobrazu (art. 238 ust. 1 lit. e, f) Rozdział powinien zawierać opis istniejących w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania składowiska obiektów i obszarów poddanych ochronie na podstawie przepisów: ustawy o ochronie przyrody, ustawy o lasach, ustawy - Prawo wodne, ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym (np. obszary specjalnie chronione, zbiorowiska roślinne, występujące gatunki zwierząt, etc.) oraz dóbr kultury poddanych ochronie na podstawie ustawy o ochronie dóbr kultury (wraz z wyszczególnieniem charakterystyki poszczególnych obiektów, obszarów czy dóbr oraz odległości ich lokalizacji od granic składowiska); uwaga: ustawa ta została uchylona z dniem 17 listopada 2003 r. przez ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 62, Nr 1568). 3.3. Warunki klimatyczno-meteorologiczne W rozdziale powinny znaleźć się podstawowe informacje charakteryzujące rejon lokalizacji składowiska z punktu widzenia warunków klimatyczno-meteorologicznych (m. in.: przeważające kierunki wiatrów, częstość występowania kierunków wiatrów i ciszy, prędkość wiatrów, średnia roczna i miesięczne temperatury, średnia roczna i miesięczne sumy opadów etc.). Informacje te umożliwią m. in. właściwą interpretację rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym (określenie lub interpretację parametrów imisyjnych). 3.4. Stan środowiska naturalnego Stan środowiska naturalnego w obrębie lokalizacji składowiska należy określić na podstawie dostępnych informacji (w tym niestety często informacji archiwalnych) w podziale na poszczególne komponenty środowiska (biorąc pod uwagę potencjalne oddziaływanie składowiska na środowisko): stan wód gruntowych i powierzchniowych, stan gleb i ziemi, stan powietrza atmosferycznego, klimat akustyczny. 3.5. Ocena prawidłowości wyboru terenu lokalizacji składowiska Po przeanalizowaniu warunków prawnych, techniczo-technologicznych, infrastrukturalnych i środowiskowych należy ocenić prawidłowość wyboru terenu lokalizacji składowiska. W przypadku składowisk odpadów, dla których nie ustalono warunków zabudowy i zagospodarowania terenu przed dniem 24 kwietnia 2003 r., w ocenie należy uwzględnić 14

zapisy dot. lokalizacji składowisk zawarte w rozporządzeniu MŚ w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549) - patrz załącznik nr 2 4. UKŁAD FUNKCJONALNY I PODSTAWOWE ROZWIĄZANIA BUDOWLANO- TECHNOLOGICZNE SKŁADOWISKA 4.1. Bilans powierzchni terenu lokalizacji (art. 238 ust. 1 lit. b) Określenie bilansu powierzchni terenu lokalizacji składowiska (z podaniem charakterystyki parametrów przestrzennych, w tym powierzchni: działki, zabudowy (obiekty kubaturowe), dróg i placów utwardzonych, zieleni i terenów nieutwardzonych etc.) wraz z jego oceną. 4.2. Układ funkcjonalny składowiska (art. 238 ust. 1 lit. c) Określenie modułów funkcjonalnych składowiska (budynki, obiekty inżynierskie, elementy infrastruktury technicznej, obiekty pomocnicze etc.) 4.3. Opis technologiczny składowiska (art. 238 ust. 1 lit. c) Opis i ocena technologii pracy składowiska 10, zlokalizowanych na jego terenie obiektów pomocniczych (np. gospodarka odciekami, system odgazowania, kompostownia odpadów, sortownia, magazyn surowców wtórnych, magazyn odpadów niebezpiecznych, obiekty zaplecza techniczno-socjalnego etc.) oraz systemu monitoringu oddziaływania składowiska na środowisko. 4.4. Opis działań mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania składowiska na środowisko (art. 238 ust. 3) Określenie i ocena działań (w tym sprzętu, wyposażenia, urządzeń etc.) mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania składowiska na środowisko i ich efektywności w podziale na: ograniczenie oddziaływania na wody powierzchniowe i podziemne (w tym np.: uszczelnienie składowiska i system zbierania odcieków, gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka wodami napływowymi etc.), ograniczenie oddziaływania na powierzchnię ziemi (w tym np.: sposób eksploatacji składowiska, pas zieleni izolacyjnej etc.), ochrona powietrza (w tym np.: system odgazowania i gospodarka biogazem, sposób eksploatacji składowiska, pas zieleni izolacyjnej etc.), ochrona akustyczna (w tym np.: sposób eksploatacji składowiska, pas zieleni izolacyjnej etc.) ograniczenie wpływu na systemy przyrodnicze i walory krajobrazowe. 10 m. in. określenie: rodzaju odpadów przyjmowanych na składowisku (zgodnie z obowiązującą klasyfikacją), dobowej, miesięcznej i rocznej ilość przyjmowanych odpadów w podziale na poszczególne rodzaje, chłonności i czasu eksploatacji składowiska (wielkości: nominalnych/projektowanych i rzeczywistych/eksploatacyjnych wraz z określeniem pozostałych do czasu zamknięcia obiektu chłonności i czasu eksploatacji), czasu pracy składowiska (ilość godzin w ciągu doby, tygodnia, miesiąca oraz w ciągu roku), sposobu zabezpieczenia środowiska przed składowanymi odpadami, wyposażenia składowiska w sprzęt technologiczny etc. 15

4.5. Porównanie technologii składowiska z technologią spełniającą wymagania określone w art. 143 ustawy - Prawo ochrony środowiska (art. 238 ust. 4) Zgodnie z przedmiotowym zapisem ustawowym technologia stosowana w nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach i urządzeniach powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności: 1) stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń - w przypadku składowisk dotyczy to jakości i ilości unieszkodliwianych odpadów oraz prowadzenia właściwej gospodarki odpadami 11, 2) efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii - w przypadku składowisk, na których składowane są odpady ulegające biodegradacji dotyczy to przede wszystkim właściwego odgazowania i odzysku (wykorzystania do celów energetycznych) biogazu, 3) zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw - w przypadku składowisk np. zastosowanie urządzeń do mycia i dezynfekcji pojazdów z zamkniętymi obiegami czynnika, utrzymywanie we właściwym stanie technicznym sprzętu eksploatacyjnego etc., 4) stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów - w przypadku składowisk np. selektywne składowanie odpadów, magazynowanie surowców wtórnych etc., 5) rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji - w przypadku składowisk właściwa ich lokalizacja, budowa (w tym stosowanie materiałów, urządzeń i obiektów ograniczających oddziaływanie na środowisko), eksploatacja (w tym m. in. ograniczanie do technologicznego minimum części czynnej składowiska, rekultywacja pośrednia etc.) oraz zamknięcie i rekultywacja, 6) wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej - w przypadku składowisk wykorzystanie nowoczesnych i sprawdzonych eksploatacyjnie materiałów (np. wykorzystywanych do 11 Odpady powinny być poddane odzyskowi, a jeżeli z przyczyn technologicznych jest on niemożliwy lub nie jest uzasadniony z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych, to należy je unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami tak, aby składowane były wyłącznie te odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemożliwe. Odpady przed umieszczeniem na składowisku odpadów powinny być poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego lub biologicznego oraz segregacji, w celu ograniczenia zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub dla środowiska lub też ograniczenia ilości lub objętości składowanych odpadów. Zakazane jest składowanie odpadów: występujących w postaci ciekłej, w tym odpadów zawierających wodę w ilości powyżej 95% masy całkowitej, z wyłączeniem szlamów, o właściwościach wybuchowych, żrących, utleniających, wysoce łatwopalnych lub łatwopalnych, zakaźnych medycznych i zakaźnych weterynaryjnych, powstających w wyniku prac naukowo-badawczych, rozwojowych lub działalności dydaktycznej, które nie są zidentyfikowane lub są nowe i których oddziaływanie na środowisko jest nieznane, opon i ich części, z wyłączeniem opon rowerowych i opon o średnicy zewnętrznej większej niż 1400 mm, w śródlądowych wodach powierzchniowych i podziemnych, w polskich obszarach morskich, w przypadkach określonych w przepisach odrębnych. Zakazane jest rozcieńczanie lub sporządzanie mieszanin odpadów ze sobą lub z innymi substancjami lub przedmiotami w celu spełnienia kryteriów dopuszczenia odpadów do składowania na składowisku odpadów. Odpady powinny być składowane w sposób selektywny. Dopuszcza się składowanie określonych rodzajów odpadów w sposób nieselektywny (mieszanie), jeżeli w wyniku takiego składowania nie nastąpi zwiększenie negatywnego oddziaływania tych odpadów na środowisko. Na składowisku odpadów niebezpiecznych nie mogą być składowane odpady inne niż niebezpieczne. Stałe odpady niebezpieczne mogą być składowane na wydzielonych częściach (spełniających wymagania dotyczące lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, określone dla składowisk odpadów niebezpiecznych) składowisk odpadów innych niż niebezpieczne. Na składowiskach odpadów obojętnych mogą być składowane tylko odpady obojętne. 16

izolacji syntetycznej, modyfikacji naturalnej lub sztucznej bariery geologicznej, systemu drenaży odcieków czy odgazowania składowiska), urządzeń i sprzętu eksploatacyjnego, 7) wykorzystanie analizy cyklu życia produktów, 8) postęp naukowo-techniczny. Porównanie z technologią spełniającą ww. wymagania musi być dostosowane do typu i specyfiki technologicznej danego składowiska odpadów (patrz rozdział 5.3. opracowania). W przypadku nie spełnienia wymagań stawianych składowisku odpadów należy przedstawić program działań dostosowujących wraz z proponowanym harmonogramem jego wdrożenia. 5 CHARAKTERYSTYKA ODPADÓW ZŁOŻONYCH NA SKŁADOWISKU I WYNIKAJĄCE Z NIEJ ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA Bardzo istotne jest określenie w miarę szczegółowej charakterystyki ilościowo-jakościowej odpadów złożonych na składowisku i wynikającej z niej potencjalnych zagrożeń dla środowiska. Charakterystyka ilościowo-jakościowa powinna określać rodzaj 12 i ilości składowanych odpadów oraz ich właściwości technologiczne 13. Na podstawie analizy charakterystyki ilościowo-jakościowej odpadów należy określić wynikające z ich składowania potencjalne zagrożenia dla poszczególnych komponentów środowiska (np. w podziale na zagrożenia dla: wód podziemnych, wód powierzchniowych, powietrza atmosferycznego, powierzchni ziemi etc.). 5 EKSPLOATACJA SKŁADOWISKA I JEJ OCENA Opis sposobu eksploatacji składowiska (w tym m. in.: prowadzenie ewidencji, wyładunku, plantowania i zagęszczania odpadów, wielkość dziennej działki roboczej, stosowanie izolacyjnej warstwy pośredniej, selektywne składowanie odpadów etc.) oraz zlokalizowanych na jego terenie obiektów pomocniczych (np. gospodarka odciekami, system odgazowania, kompostownia odpadów, sortownia, magazyn surowców wtórnych, magazyn odpadów niebezpiecznych, etc.). W rozdziale powinna być przedstawiona ocena sposobu eksploatacji (uwzględniająca zapisy właściwych decyzji administracyjnych, w tym instrukcji eksploatacji składowiska) oraz ewentualne zalecenia co do jej zmian. 7. OKREŚLENIE ODDZIAŁYWANIA SKŁADOWISKA NA ŚRODOWISKO W TRAKCIE JEGO EKSPLOATACJI (art. 238 ust. 2) Na podstawie analizy informacji zawartych w rozdziałach 3-6 PE oraz danych pochodzących z badań monitoringu składowiskowego (lub w przypadku braku danych monitoringowych w oparciu o badania własne 14 i dane archiwalne np. służb kontrolnych WIOŚ i PWIS) należy 12 Uwzględniając opis odpadów i ich klasyfikację zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) 13 Określony na podstawie dostępnych danych np. badań laboratoryjnych czy informacji przekazywanych przez wytwórców odpadów lub na podstawie analogii, skład (charakterystyka jakościowa) odpadów. 14 Badania dodatkowe zaplanowane i zrealizowane dla potrzeb PE, ich zakres należy ustalać indywidualnie, biorąc pod uwagę specyfikę danego składowiska oraz dostępność danych z lokalnego monitoringu. 17

określić oddziaływanie składowiska na środowisko 15 (z uwzględnieniem przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej) i wynikające z niego zagrożenia. Proponuje się określenie oddziaływania składowiska na środowisko w podziale na poszczególne jego komponenty. 7.1. Wstęp (opis metod określania oddziaływania na środowisko, wykorzystanych danych i informacji etc.) 7.2. Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne i klimat (wymagania formalnoprawne w zakresie ochrony powietrza, charakterystyka źródeł emisji, ocena uciążliwości dla powietrza atmosferycznego, etc.) 7.3. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne (zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie ścieków, gospodarka odciekami, etc.) 7.4. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi 7.5. Ocena oddziaływania akustycznego 7.6. Promieniowanie elektromagnetyczne (niejonizujące zwykle nie dotyczy składowisk odpadów) 7.7. Ocena wpływu na systemy przyrodnicze i walory krajobrazowe 7.8. Oddziaływanie na dobra materialne i dobra kultury 8. PRZECIWDZIAŁANIE POWSTAWANIU POWAŻNYCH AWARII (art. 238 ust. 2) W rozdziale należy opisać (jeśli zaistniało już takie zdarzenie) lub przewidzieć skutki środowiskowe, które mogą wystąpić w przypadku poważnej awarii 16. Stany awaryjne mogą wystąpić podczas eksploatacji każdej instalacji technologicznej. W przypadku składowiska odpadów należy przeanalizować informacje uzyskane od służb eksploatacyjnych, w szczególności zwracając uwagę na: udokumentowane stany awaryjne i ich oddziaływanie na środowisko, potencjalne możliwości wystąpienia awarii (np. związane z konstrukcją i/lub eksploatacją składowiska), powstające zagrożenia z tytułu awarii, 15 W szczególności na ludzi, zwierzęta, rośliny, powierzchnię ziemi, wodę, powietrze, klimat, dobra materialne, dobra kultury, krajobraz oraz wzajemne oddziaływanie między tymi elementami. 16 Ustawa - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.) definiuje (Tytuł I, Dział II, art. 3) następujące związane z omawianym zagadnieniem pojęcia:.ilekroć w ustawie jest mowa o: 23) poważnej awarii - rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem, 24) poważnej awarii przemysłowej - rozumie się przez to poważną awarię w zakładzie, 48) zakładzie - rozumie się przez to jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami, 18

strategię (plan) postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii, przyjęte metody minimalizacji zagrożeń podczas stanów awaryjnych, planowane sposoby niedopuszczenia lub minimalizacji ryzyka powstawania stanów awaryjnych. 9. ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE MONITORINGU W rozdziale należy przeanalizować istniejący system monitorigu składowiska oraz przedstawić ocenę spełnienia wymagań stawianych rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitorowania składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858). Określone w rozporządzeniu wymagania dotyczące monitoringu stosuje się do wszystkich składowisk odpadów zarówno już istniejących, jak i budowanych czy projektowanych (patrz załącznik nr 2). Monitoring składowiska odpadów powinien obejmować: 1) fazę przedeksploatacyjną (do uzyskania pozwolenia na użytkowanie składowiska odpadów określenie tła ), 2) fazę eksploatacji (od uzyskania pozwolenia na użytkowanie składowiska odpadów do uzyskania zgody na zamknięcie składowiska odpadów), 3) fazę poeksploatacyjną (przez 30 lat od uzyskania decyzji o zamknięciu składowiska odpadów). W przypadku niespełnienia wymagań stawianych systemowi monitoringu należy przedstawić program działań dostosowujących wraz z proponowanym harmonogramem jego wdrożenia. 10. OBSZAR OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA (art. 238 ust. 5) W rozdziale należy wskazać, czy dla składowiska 17 konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania 18 (m. in. określić: granice takiego obszaru, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne i sposoby korzystania z obiektów budowlanych zlokalizowanych na terenie obszaru). W przypadku gdy dla składowiska już wyznaczono obszar ograniczonego użytkowania należy przeanalizować (na podstawie badań monitoringowych i/lub badań własnych) jego zasadność (m. in.: rzeczywisty zasięg, wymagane ograniczenia etc.) oraz przedstawić wynikające z analizy wnioski. 11. PROPONOWANE ROZWIĄZANIA ZAMKNIĘCIA I REKULTYWACJI TERENU SKŁADOWISKA I ICH OCENA W rozdziale należy przeanalizować (na podstawie dokumentacji projektowej składowiska, decyzji administracyjnych i/lub projektu zamknięcia i rekultywacji obiektu) i ocenić (uwzględniając wymagania stawiane rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów - patrz załącznik nr 2) planowane rozwiązania w zakresie zamknięcia i rekultywacji terenu składowiska. 17 zgodnie z art. 135 ustawy - Prawo ochrony środowiska obszar ograniczonego użytkowania może być wyznaczony jedynie dla składowiska odpadów komunalnych. 18 W przypadku gdy pomimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza terenem składowiska. 19

W przypadku niespełnienia wymagań stawianych zamknięciu i rekultywacji składowiska należy przedstawić propozycje zmian wraz z ewentualną aktualizacją harmonogramu ich wdrożenia. 12. ODDZIAŁYWANIE SKŁADOWISKA NA ŚRODOWISKO W CZASIE JEGO ZAMYKANIA I REKULTYWACJI (art. 238 ust. 2) W rozdziale należy określić oddziaływanie procesu zamykania i rekultywacji składowiska na środowisko 19. Proponuje się określenie oddziaływania składowiska na środowisko w podziale na poszczególne jego komponenty. W przypadku zaistnienia pilnej potrzeby zamknięcia i rekultywacji składowiska 20, w zależności od przyjętego kierunku rekultywacji, zlokalizowane na jego terenie obiekty budowlane mogą zostać wykorzystane do innych celów lub konieczna będzie ich rozbiórka. W przypadku niedawno oddanych do eksploatacji składowisk, należy określić w jakim terminie będą one zamykane. Zamknięcie składowiska 21 najczęściej następuje po wyczerpaniu jego chłonności, co związane jest z precyzyjnym określeniem (prognoza) strumienia odpadów poddawanych unieszkodliwianiu. Zagadnienia oddziaływania na środowisko procesu zamykania i rekultywacji takich składowisk (np. zamykanych za 10 20 lat) powinny być analizowane zgodnie z wiedzą i zasadami wtedy obowiązującymi. 13. PODSUMOWANIE, WNIOSKI I ZALECENIA Rozdział powinien obejmować ocenę: typu składowiska, prawidłowości wyboru terenu lokalizacji składowiska, układu funkcjonalnego i podstawowych rozwiązań budowlano-technologiczne składowiska (w tym: bilansu powierzchni terenu lokalizacji, układu funkcjonalnego składowiska, technologii pracy składowiska, działań mających na celu zapobieganie i ograniczenie oddziaływania składowiska na środowisko i ich efektywności), technologii składowiska w porównaniu z technologią spełniającą wymagania prawne, charakterystyki ilościowo-jakościowej odpadów oraz wynikającej z niej potencjalnego zagrożenia dla poszczególnych komponentów środowiska, sposobu eksploatacji, oddziaływania składowiska na środowisko (w czasie jego eksploatacji i likwidacji), nadzwyczajnych zagrożeń i sytuacji awaryjnych, istniejącego system monitorigu, konieczności ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, poprawności rozwiązań zamknięcia i rekultywacji terenu składowiska. Na podstawie wynikających z oceny wniosków należy określić: 19 w szczególności na ludzi, zwierzęta, rośliny, powierzchnię ziemi, wodę, powietrze, klimat, dobra materialne, dobra kultury, krajobraz oraz wzajemne oddziaływanie między tymi elementami 20 np. wyczerpanie chłonności składowiska lub brak możliwości jego dostosowania do wymogów prawnych 21 spełniającego wymagania prawne (w tym techniczno-technologiczne). 20

zalecenia co do niezbędnych zmian i modyfikacji (z uwzględnieniem programu działań dostosowujących - dla składowisk, które mogą po podjęciu określonych działań spełnić wymagania) lub wniosek o konieczności zamknięcia składowiska (z uwzględnieniem programu zamknięcia i rekultywacji - dla składowisk niespełniających wymagań), proponowany harmonogram wdrożenia działań, szacunkową analizą kosztów. 14. WNIOSEK KOŃCOWY W rozdziale należy określić: 1. oddziaływanie składowiska na środowisko (czy składowisko oddziaływuje negatywnie na środowisko), 2. spełnienie przez składowisko wymagań prawnych, 3. możliwość (lub jej brak) dostosowania składowiska do wymagań prawnych oraz proponowany sposób dalszej eksploatacji i/lub zamknięcia i rekultywacji obiektu. 5.2. Zagadnienia organizacyjne i metodyczne związane ze sporządzaniem przeglądu ekologicznego składowiska odpadów 5.2.1. Źródła informacji Przy sporządzaniu PE powinny być wykorzystane następujące źródła informacji: Dokumenty dotyczące: lokalizacji, budowy, eksploatacji i ewentualnie zamknięcia i rekultywacji składowiska; stanu środowiska; istniejących urządzeń ochrony środowiska itp. Informacje uzupełniające dotyczące wyżej wymienionych zagadnień, uzyskane od zarządzającego składowiskiem. Dokumenty dotyczące badań kontrolnych, prowadzonych przez służby eksploatacyjne (monitoring składowiska) oraz kontrole zewnętrzne (protokoły pokontrolne itp.). Rozpoznanie przeprowadzone na terenie składowiska (w trakcie wizji lokalnej przedstawicieli Zespołu), w tym analizy terenowe i/lub badania uzupełniające pozwalające na określenie oddziaływania składowiska na środowisko. Informacje uzyskane od jednostek administracji odpowiedzialnych za ochronę środowiska (Wydział Ochrony Środowiska: UW, UM i UG; WIOŚ, PWIS, ewentualnie inne jednostki). Przepisy prawne dotyczące tematu. Uwaga: Szczegółowy wykaz niezbędnych informacji (patrz załącznik nr 3) powinien zostać określony i przesłany do zarządzającego składowiskiem z wyprzedzeniem umożliwiającym terminowe przygotowanie materiałów. 21

5.2.2. Metodyka sporządzania PE Proponuje się zastosowanie następującej, sprawdzonej w praktyce, metodyki sporządzania PE składowiska: Etap I Planowanie, organizacja i przygotowanie do PE. 1. Określenie zakresu PE. 2. Zaplanowanie harmonogramu działań niezbędnych do sporządzenia PE. 3. Ustalenie składu Zespołu sporządzającego PE. 4. Opracowanie wykazu materiałów (obejmującego podstawowe, wymagające wcześniejszego przygotowania przez zarządzającego składowiskiem, materiały, dokumenty i informacje - patrz załącznik nr 3) niezbędnych do sporządzenia PE. 5. Przekazanie wykazu materiałów do zarządzającego składowiskiem (z wyprzedzeniem czasowym umożliwiającym ich przygotowanie). 6. Wyznaczenie przedstawiciela 22 zarządzającego składowiskiem współpracującego z Zespołem (wraz z określeniem sposobu kontaktowania się z Zespołem: telefon, fax, e- mail etc.). Etap II Wizja lokalna, analizy terenowe, prace kameralne i sporządzanie PE. 7. Wizja lokalna składowiska 23 8. Analiza i ocena stanu istniejącego (przegląd techniczny i eksploatacyjny składowiska). 9. Analiza przygotowanych materiałów i informacji (w przypadku stwierdzenia niekompletności materiałów, ustalenie terminu i sposobu ich uzupełnienia). 10. Zebranie materiałów i informacji uzupełniających (m. in. wywiady z obsługą składowiska, spotkania z przedstawicielami organów administracyjnych etc.). 11. Przeprowadzenie badań własnych 24 określających: oddziaływanie składowiska na środowisko, warunki gruntowo-wodne etc. 12. Ocena spełnienia przez składowisko wymagań: formalno-prawnych, technicznotechnologicznych oraz dot. ochrony środowiska. 13. Określenie wynikającego z powyższej oceny programu działań dostosowujących, uwzględniającego aspekty: formalno-prawne, techniczno-technologiczne oraz dot. ochrony środowiska i ekonomiczne. 14. Przygotowanie roboczej wersji PE. 15. Przesłanie roboczej wersji PE do przedstawiciela zarządzającego składowiskiem celem zweryfikowania i/lub uzupełnienia. 22 Wyznaczony przedstawiciel zarządzającego składowiskiem powinien być zobowiązany do udzielania (kompetentnych i wyczerpujących) informacji, a także zapewnić przedstawicielom Zespołu pomoc w trakcie sporządzania PE (w szczególności podczas wizji lokalnej czy uzyskiwania dodatkowych informacji, w tym przy kontaktach z jednostkami administracji odpowiedzialnymi za ochronę środowiska). 23 Wizja lokalna składowiska łącznie z kontaktami z jednostkami administracji odpowiedzialnymi za ochronę środowiska może trwać ok. 5-6 dni. W szczególnych przypadkach może wystąpić potrzeba dodatkowych wyjazdów w celu uzyskania informacji uzupełniających lub ich weryfikacji w terenie. 24 Badań dodatkowych wynikających z braku danych lub niepełnych danych monitoringu składowiska. 22