Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Departament Kontroli, Skarg i Wniosków Jednym z zadań realizowanym przez funkcjonujący w strukturze Departamentu Kontroli, Skarg i Wniosków MSW Zespół ds. Ochrony Praw Człowieka jest monitoring przypadków, w których istnieje podjedzenie, że miało miejsce przestępstwo z nienawiści. Wśród monitorowanych spraw znajdują się także incydenty związane z mową nienawiści w Internecie. Od 1 stycznia do 6 grudnia 2013 r. Zespół monitorował 15 tego rodzaju zdarzeń na 143 wszystkich monitorowanych przestępstw z nienawiści w tym okresie (co stanowi 10,48%). 14 spraw zawiązanych było ze znieważeniem osoby lub grupy lub nawoływaniem do nienawiści z powodu przynależności narodowej lub etnicznej, rasy, wyznania, czy światopoglądu. Jeden przypadek dotyczył propagowania ustroju totalitarnego. Przestępstwa skierowane było przeciwko: Romom (6 przypadków) Żydom (3 przypadki) osobom należącym do innej rasy (2 przypadki) osobom o odmiennym światopoglądzie (1 przypadek) muzułmanom (1 przypadek) Przestępstwa popełniono w województwie: mazowieckim, dolnośląskim i lubelskim (po 2 przypadki) kujawsko-pomorskim, podlaskim, świętokrzyskim, opolskim, małopolskim, podkarpackim (po 1 przypadku) Wielkość miejscowości, w których miały miejsce zdarzenia: powyżej 500 tys. mieszkańców (3 przypadki) 200-500 tys. mieszkańców (5 przypadków) 100 200 tys. mieszkańców (1 przypadek) 20-100 tys. mieszkańców (2 przypadki) poniżej 20 tys. mieszkańców (1 przypadek) W trzech przypadkach brak danych o miejscu zdarzenia, co wynika ze specyfiki czynów popełnianych w Internecie.
5 incydentów związanych jest z umieszczaniem treści na portalu Facebook, a 1 na serwisie Youtube. Jest to o tyle istotne, gdyż portale te znajdują się na terytorium Stanów Zjednoczonych, co utrudnia polskim organom ściągania uzyskiwania informacji o sprawcach. W 11 sprawach wszczęto postępowanie (obecnie pozostające w toku), w tym w 1 przypadku sporządzono akt oskarżenia. Odnoście do 3 zdarzeń brak jest informacji, czy wszczęto postępowanie, a w 1 przypadku postępowanie umorzono z powodu braku znamion czynu zabronionego. Należy także zauważyć, że Ministerstwo Spraw Wewnętrznych koordynuje wdrażany w Policji od 2006 r. we współpracy z Biurem Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (ODIHR OSCE) Program zwalczania przestępstw na tle nienawiści dla funkcjonariuszy organów ochrony porządku publicznego (LEOP). Program LEOP jest nakierowany na zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim osobom, które mogą być potencjalnymi ofiarami przestępstw motywowanych nienawiścią, w tym przestępstw na tle rasistowskim i ksenofobicznym. Jego celem jest podniesienie kompetencji funkcjonariuszy Policji w zakresie prowadzenia czynności w przypadku zaistnienia zdarzeń, które mogą mieć charakter przestępstwa z nienawiści, a także przekazanie im umiejętności postępowania z ofiarami tego rodzaju przestępstw oraz uwrażliwienie funkcjonariuszy na kwestię dyskryminacji również tej, której sprawcami mogą być sami policjanci. W ramach Programu od 2009 r. na terenie całego kraju realizowane są szkolenia dla funkcjonariuszy Policji, które obejmują problematykę rozpoznawania przestępstw z nienawiści, prawidłowego prowadzenia czynności wykrywczych w tego rodzaju przypadkach, adekwatnego reagowania policjantów na takie zdarzenia oraz zapobiegania przestępstwom z nienawiści. W realizację szkoleń, obok wykładowców z Policji, zaangażowani są również przedstawiciele organizacji pozarządowych działających w sferze zwalczania rasizmu i neofaszyzmu oraz reprezentujących różne grupy mniejszościowe zagrożone przestępstwami motywowanymi uprzedzeniami, w tym reprezentanci mniejszości narodowych i etnicznych. Do połowy 2013 r. przeszkolono w ramach Programu w sumie około 65 000 funkcjonariuszy Policji. Dodatkowo należy wskazać, że dzięki wsparciu Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz współpracy MSWiA, Pełnomocnika Komendanta Głównego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka,
prokuratury oraz przedstawicieli Stowarzyszenia Nigdy Więcej opracowane zostały ulotki poświęcone zagadnieniu przestępczości z nienawiści. Publikacja ta przeznaczona jest dla absolwentów szkoleń prowadzonych na terenie całego kraju w ramach doskonalenia zawodowego w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przestępstw z nienawiści. Zawiera najważniejsze definicje i zasady postępowania w przypadku zdarzeń motywowanych uprzedzeniami przekazywane policjantom podczas szkoleń, a także katalog najbardziej popularnych symboli nienawiści, z którymi funkcjonariusze mogą zetknąć się podczas wykonywania obowiązków służbowych W strukturze Komendy Głównej Policji funkcjonuje Wydział Wsparcia Zwalczania Cyberprzestępczości, którego jednym z zadań jest prowadzenie monitoringu Internetu w zakresie ujawniania przestępstw z nienawiści, w tym publicznego znieważania grup ludności albo poszczególnej osoby z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu bezwyznaniowości. Wydział otrzymuje także zgłoszenia zarówno od obywateli, jak i od podmiotów zajmujących się wskazaną problematyką (np. NASK). Od połowy stycznia br. funkcjonuje także specjalny adres e-mail (cyberkgp@policja.gov.pl), na który można zgłaszać przestępstwa popełniane w Internecie, w tym przestępstwa z nienawiści. Od tego czasu wpłynęło do Wydziału 28 informacji o incydentach mogących stanowić przestępstwa z nienawiści. Uzyskawszy informację lub zgłoszenie o przestępstwie z nienawiści Wydział Wsparcia Zwalczania Cyberprzestępczości występuje do administratora o przekazania adresów IP osób, które dopuściły się danego czynu. Następnie wnioskuje do operatora telekomunikacyjnego o przekazanie danych abonenta (użytkownika końcowego). Uzyskane informacje przekazywane są do właściwej miejscowo jednostki Policji, która pod nadzorem prokuratury decyduje o wszczęciu postępowania przygotowawczego. Należy jednak zauważyć, że znaczna część przypadków związanych jest treściami umieszczonymi na serwisach znajdujących się na terenie Stanów Zjednoczonych (np. Facebook), a uzyskanie danych osobowych i adresów IP możliwe jest jedynie w drodze międzynarodowej pomocy prawnej, realizowanej przez właściwą jednostkę prokuratury. Jednocześnie podejmowane są działania skierowane do grup, które mogą być potencjalnymi ofiarami przestępstw z nienawiści, w tym tych popełnianych w Internecie. Przykładem mogą być trwające prace nad przygotowaniem realizacji projektu Imigranci wobec przestępstw z nienawiści czyli jak skutecznie dochodzić swoich praw
dofinansowywanego z Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich. W ramach projektu planowane jest przeprowadzenie kampanii informacyjnej skierowanej do obywateli państw trzecich przebywających na terenie RP. Celem kampanii jest zwiększenie świadomości cudzoziemców na temat obowiązującego w Polsce prawa w zakresie problematyki przestępstw z nienawiści oraz procedury związanej z ich zgłaszaniem, co w konsekwencji doprowadzić może do wzrostu liczby zgłoszeń tego typu incydentów i efektywniejszego prowadzenia dochodzeń w tego rodzaju sprawach. Za pośrednictwem takich środków przekazu jak wielojęzyczne ulotki, billboardy czy strona internetowa, cudzoziemcy będą mogli dowiedzieć się, jakie działania mogą podjąć w związku z doświadczeniem zachowań mających znamiona przestępstw motywowanych nienawiścią. Projekt ten jest odpowiedzią na potrzeby zgłoszone Zespołowi przez samych cudzoziemców, jak również na rekomendacje kierowane do Polski przez organizacje międzynarodowe. Rozpoczęcie kampanii planowane jest na koniec I kwartału 2014 roku. Należy zasygnalizować także istnienie pozarządowych inicjatyw zajmujących się problematyką przestępstw z nienawiści. Jedną z nich jest Dyżurnet.pl. Dyżurnet.pl zajmuje się dwiema zagadnieniami - przestępstwami wobec dzieci w Internecie oraz kwestiami związanymi z rasizmem i ksenofobią. Funkcjonowanie monitoringu opiera się na przekazywanych anonimowo informacjach o stronach zawierających niewłaściwe treści. Dyżurnet analizuje te zgłoszenia, klasyfikuje je zgodnie z procedurami przyjętymi w sieci INHOPE, w której zrzeszony jest Dyżurnet.pl, a następnie podejmuje działania mające na celu usunięcie danych treści z Internetu. Dyżurnet.pl identyfikuje serwery, na jakich znajdują się takie strony. Jeżeli serwer jest w państwie, gdzie działa inny punkt kontaktowy typu hotline, wtedy przekazuje się taką informację również do tamtego punktu, który wówczas podejmuje działania, mające na celu zamknięcie strony na serwerze za granicą. Jeśli serwer jest umieszczony w Polsce, Dyżurnet zwraca się do administratora serwera z prośbą o usunięcie szkodliwych materiałów i zgłasza sprawę Policji. Jeżeli dana treść zostanie zakwalifikowana jako legalna, ale szkodliwa społecznie, wtedy sprawa przekazywana jest tylko administratorowi serwera. Z Dyżurnet.pl współpracują także pełnomocnicy KWP ds. Ochrony Praw Człowieka. Współpraca ta polega w szczególności na dostarczaniu informacji o zgłoszonych do Policji zdarzeniach na tle dyskryminacyjnym, a także sposobie postępowania Policji w takich przypadkach.
W 2012 r. wpłynęło do organizacji 464 zgłoszeń dotyczących możliwych przypadków rasizmu lub ksenofobii. Za uzasadnione uznanych zostało 116 przypadków, a interwencję podjęto wobec 99 incydentów.