ODPOWIEDZI NA PYTANIA REPORTERÓW POLAND Ad 1 Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.

Transkrypt

1 ODPOWIEDZI NA PYTANIA REPORTERÓW POLAND Ad 1 Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141, z późn. zm.) zdefiniowała i wyliczyła mniejszości narodowe i etniczne oraz język regionalny, a także wymieniła przysługujące im prawa. Zgodnie z ustawą polskie organy władzy publicznej są zobowiązane do podejmowania odpowiednich środków służących ochronie, zachowaniu i rozwojowi tożsamości kulturowej mniejszości oraz zachowaniu i rozwojowi języka regionalnego, w szczególności środkami tymi mogą być dotacje. Przepisy ustawy rozszerzyły katalog możliwości ich przekazywania na zadania służące podtrzymywaniu tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowania języka regionalnego - nowością w stosunku do wcześniej obowiązujących rozwiązań prawnych jest możliwość przekazywania - na zadania realizowane przez organizacje mniejszości lub instytucje kulturalne mające istotne znaczenie dla kultury mniejszości - także dotacji podmiotowych oraz dotacji na inwestycje. Innymi istotnymi zmianami w stosunku do sytuacji sprzed uchwalenia ustawy są: niemal dwukrotne zwiększenie środków przeznaczonych na dofinansowanie wspomnianych powyżej zadań oraz uporządkowanie kompetencji organów administracji rządowej odpowiedzialnych za problematykę mniejszości. W roku 2005 łączna kwota dotacji z samego tylko budżetu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wyniosła 5,9 mln zł, w roku ,8 mln zł, w 2007 r. 12,2 mln zł, w 2008 r. 14,2 mln zł, natomiast w roku mln zł. Należy podkreślić, że nowe elementy wprowadzone przez ustawę dotyczą przede wszystkim praw językowych - prawa do używania języka pomocniczego i dodatkowych nazw miejscowości, obiektów fizjograficznych i ulic. Według stanu na czerwiec 2009 r. do Urzędowego Rejestru Gmin, w których jest używany język pomocniczy wpisano 28 gmin (22 gminy w województwie opolskim, w których językiem pomocniczym jest język niemiecki, 2 gminy w województwie pomorskim, w których językiem pomocniczym jest język kaszubski oraz 4 gminy w województwie podlaskim - językami pomocniczymi są odpowiednio język litewski i białoruski); natomiast do Rejestru gmin, na których obszarze są używane nazwy w języku mniejszości wpisano 21 gmin, w tym 15 gmin województwa opolskiego (dodatkowe nazwy w języku niemieckim), 2 gminy województwa pomorskiego (dodatkowe nazwy w języku kaszubskim), 2 gminy województwa śląskiego (dodatkowe nazwy w języku niemieckim), 1

2 1 gmina województwa podlaskiego (dodatkowe nazwy w języku litewskim) oraz 1 gmina województwa małopolskiego (dodatkowe nazwy w języku łemkowskim). Należy również wskazać, że przepisy ustawy zwiększyły możliwości oddziaływania przedstawicieli mniejszości na sprawy, które ich dotyczą. W roku 2005 utworzona została Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, a w 2008 r. powołano jeden z jej stałych zespołów roboczych - Zespół do Spraw Romskich. Komisję Wspólną tworzą przedstawiciele wszystkich mniejszości i społeczności posługującej się językiem regionalnym oraz przedstawiciele administracji rządowej (ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych, ministra właściwego do spraw administracji publicznej, ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, ministra właściwego do spraw finansów publicznych, ministra właściwego do spraw pracy, Ministra Sprawiedliwości, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, ministra właściwego do spraw zagranicznych, Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów). Równoprawnymi współprzewodniczącymi Komisji Wspólnej są: przedstawiciel ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych oraz przedstawiciel mniejszości i społeczności posługującej się językiem regionalnym. W skład Zespołu do Spraw Romskich wchodzą, obok przedstawicieli administracji rządowej, 22 osoby reprezentujące organizacje mniejszości romskiej (2 reprezentantów tej mniejszości w Komisji Wspólnej i 20 osób przez nich wskazanych). Dotychczas odbyło się 17 posiedzeń Komisji Wspólnej oraz 7 posiedzeń Zespołu do Spraw Romskich. Komisja Wspólna pełni rolę forum, umożliwiającego wymianę informacji w sprawach dotyczących problemów mniejszości narodowych i etnicznych. Podczas posiedzeń przedstawiane są propozycje działań, mających służyć poprawie sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, Komisja opiniuje również szereg aktów prawnych. Ponadto, członkowie Komisji corocznie opiniują wysokość środków zaplanowanych w budżecie państwa na realizację zadań służących podtrzymywaniu tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowaniu i rozwojowi języka regionalnego oraz zasady podziału dotacji przyznawanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Ustawa umożliwia finansowanie działalności służącej podtrzymywaniu i rozwojowi tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowaniu i rozwojowi języka regionalnego z różnych źródeł. Dzięki temu, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zakresie swojej właściwości nadal realizuje zadania związane z kulturą 2

3 mniejszości narodowych i etnicznych zgodnie z przyjętymi wcześniej założeniami Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata Narodowa Strategia Rozwoju Kultury jako program działań Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na lata odwołuje się do środowisk mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym podkreślając, że wszystkie zaplanowane działania zaprogramowane w strategii powinny być dostępne dla mniejszości narodowych oraz instytucji prowadzonych przez te społeczności w celu pielęgnowania różnorodności kulturowej i ich tradycji jako dorobku polskiej kultury. Integralną częścią Strategii są narodowe programy kultury, będące głównym obszarem współpracy z organizacjami działającymi na rzecz upowszechniania, promowania oraz zachowania kultury mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, a także zachowania i rozwoju języka regionalnego. Organizacje mniejszości narodowych i etnicznych są podmiotami uprawnionymi do uczestnictwa w programach Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na równi z innymi wnioskodawcami wymienionymi w regulaminach programów. Wśród działań Ministerstwa Kultury i Ochrony Dziedzictwa na rzecz mniejszości można wymienić m.in. wsparcie utworzenia serwisu internetowego Świat kultury i języka Jidysz historia i współczesność ( a także przeprowadzanie konkursów wiedzy o historii i kulturze Żydów Polskich, przeznaczonych dla młodzieży szkolnej oraz organizowanie Festiwalu Kultury Żydowskiej Warszawa Singera, wspieranie działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, Instytutu Kaszubskiego w Gdańsku, Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie oraz Kaszubskiego Zespołu Folklorystycznego "KRËBANE", dofinansowanie organizacji Międzynarodowego Festiwalu Folklorystycznego Mniejszości Narodowych i Etnicznych Świat pod Kyczerą, czy dofinansowanie realizacji corocznego Przeglądu Dorobku Artystycznego Mniejszości Narodowych i Etnicznych Wspólnota w Kulturze, odbywającego się w Warszawie. W latach roku Rzecznik Praw Obywatelskich podjął łącznie 70 spraw, w których skarżący podnosili zarzut dyskryminacji na tle rasowym, narodowościowym lub etnicznym. Liczba ta utrzymuje się w ostatnich latach na zbliżonym, raczej niskim poziomie, co mogłoby wskazywać na pozytywny wpływ regulacji zawartych w ww. ustawie na stan przestrzegania praw mniejszości narodowych i etnicznych. Ad 2 Działalność Zespołu Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii koncentruje się przede wszystkim na gromadzeniu danych i informacji o zdarzeniach, których podłożem może być dyskryminacja na tle etnicznym bądź rasowym, sposobie rozpatrywania tych spraw przez 3

4 organy władzy publicznej (m.in. Policję, Prokuraturę, a także sądy), a także na współpracy z organizacjami pozarządowymi, międzynarodowymi i Policją oraz Prokuraturą. W ramach swoich zadań Zespół, współpracując w tym zakresie z Pełnomocnikiem Komendanta Głównego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka oraz Komendanta Głównego Straży Granicznej, monitorował wprowadzanie w tych służbach materiałów dydaktycznych, służących kształtowaniu postaw antyrasistowskich. W ostatnim czasie szczególną uwagę Zespół zwraca na opracowanie właściwego programu szkoleniowego w zakresie zwalczania przestępstw z nienawiści. Program ten powstaje w ramach Programu zwalczania przestępstw z nienawiści dla funkcjonariuszy organów ochrony porządku publicznego, przygotowanego przez ODiHR OBWE. Realizując swoje zadania, Zespół kilkakrotnie organizował bądź współorganizował seminaria poświęcone realizacji zasady równego traktowania osób bez względu na pochodzenie etniczne i rasę oraz problematyce przestępstw z nienawiści. W seminariach tych brali udział przedstawiciele Policji (w tym pełnomocnicy komendantów wojewódzkich Policji), Prokuratury Krajowej, Straży Granicznej, organizacji pozarządowych, w tym organizacji mniejszości narodowych i etnicznych, pełnomocnicy wojewodów ds. mniejszości narodowych oraz przedstawiciele Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Wspomniani powyżej pełnomocnicy ds. ochrony praw człowieka funkcjonują w Policji od 2004 r. Początkowo jako sieć stanowisk nieetatowych, a od 2008 r. etatowych (stanowiska etatowe zostały utworzone na podstawie decyzji Komendanta Głównego Policji). Do ich podstawowych zadań należy: upowszechnianie i propagowanie wśród policjantów problematyki ochrony praw człowieka, monitorowanie wszelkich zdarzeń o charakterze dyskryminacyjnym oraz inicjowanie i koordynowanie antydyskryminacyjnych przedsięwzięć Policji. Ważną częścią działalności pełnomocników jest działalność szkoleniowa realizowana w ramach lokalnego doskonalenia zawodowego policjantów. Działalność Prokuratury Krajowej obejmuje obecnie bieżące monitorowanie spraw o przestępstwa popełniane z pobudek rasowych. Biuro Postępowań Przygotowawczych Prokuratury Krajowej zleca, w ramach zwierzchniego nadzoru służbowego, badania i kontrole konkretnych postępowań przygotowawczych, w których zapadły decyzje merytoryczne o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. Te kontrole akt w szeregu przypadkach doprowadziły do wyeliminowania nieprawidłowych decyzji prowadzących postępowania prokuratorów o umorzeniu bądź odmowie wszczęcia postępowania. Spowodowały też uwrażliwienie prowadzących postępowania na tę kategorię przestępstw, co w efekcie skutkowało lepszą efektywnością ścigania. 4

5 Z inicjatywy wyznaczonego prokuratora Biura podjęto działania zmierzające do powołania w Prokuraturach Apelacyjnych konsultantów w tej kategorii przestępstw. W związku z wynikami postępowań karnych prowadzonych przez prokuratury, wdrożone zostały działania pozakarne związane z delegalizacją organizacji - stowarzyszenia zwykłego Obóz Narodowo Radykalny z siedzibą w Brzegu ze względu na uporczywe naruszanie prawa polegające na propagowaniu faszyzmu. Wyznaczony prokurator z Biura współpracuje z pracownikami wspomnianego wcześniej Zespołu Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii w MSWiA. W przypadku powzięcia informacji o przypadkach, które dotyczą przestępstw popełnianych z pobudek rasistowskich z różnych instytucji, czy też organizacji, Zespół ten przekazuje dane w tym zakresie do Biura Postępowania Przygotowawczego, które monitoruje wskazane sprawy, czy też zleca ich zbadanie w Prokuraturach Apelacyjnych. Dane o wynikach postępowań z tej kategorii przestępstw są publikowane na stronie internetowej Prokuratury Krajowej, w związku z czym wiedza o ilości tych przestępstw i wynikach pracy prokuratorów w tym zakresie jest upubliczniona. W celu zwiększenia skuteczności systemu rządowych instytucji zajmujących się ochroną przed dyskryminacją, rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 kwietnia 2008 roku powołany został Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania w randze sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Do Pełnomocnika należy realizowanie polityki rządu w zakresie równego traktowania, w tym przeciwdziałania dyskryminacji, w szczególności ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię lub wyznanie, poglądy polityczne, wiek, orientację seksualną, stan cywilny oraz rodzinny. Pełnomocnik realizuje zadania m.in. poprzez: - opiniowanie rozwiązań prawnych istniejących i projektowanych; - analizowanie i monitorowanie sytuacji w zakresie równego traktowania; - inicjowanie i koordynowanie działań zmierzających do zapewnienia równego traktowania i ochrony przed dyskryminacją; - promowanie i upowszechnianie problematyki równego traktowania. Pełnomocnik wykonuje swoje zadania we współpracy z innymi organami i instytucjami rządowymi (zobowiązanymi do udzielenia Pełnomocnikowi pomocy, informacji i przekazania dokumentów), jak też z organami samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi. Pełnomocnik koordynuje Krajowy program przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji i przewodniczy Zespołowi Monitorującemu Program (patrz odp. na pyt. 3). 5

6 W celu skoordynowania rządowych działań w obszarze edukacji, Pełnomocnik utworzył międzyresortową grupę roboczą, której zadaniem jest przygotowanie rekomendacji odnośnie środków, które pozwoliłyby na efektywniejszą edukację dzieci odmiennych rasowo i kulturowo. Na jesień 2009 roku zaplanowana jest debata okrągłego stołu poświęcona powyższym zagadnieniom. Przygotowywana jest też podobna debata na temat dyskryminacji w sporcie. Istotną formą działalności Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania jest monitoring prasy i stron internetowych prowadzony przez zespół Biura Pełnomocnika. W przypadkach wypowiedzi o charakterze rasistowskim lub ksenofobicznym albo informacji o potencjalnej dyskryminacji, Pełnomocnik podejmuje interwencje i działania sprawdzające. Pełnomocnik podejmuje też podobne działania w odniesieniu do spraw przekazywanych przez inne instytucje, organizacje pozarządowe i osoby prywatne. Natomiast w strukturze Biura Rzecznika Praw Obywatelskich powstał odrębny zespół zajmujący się problematyką ochrony praw cudzoziemców oraz mniejszości narodowych i etnicznych. W sprawach, w których głównym stawianym zarzutem była przynależność narodowa lub etniczna, Rzecznik Praw Obywatelskich występował do: Komendanta Stołecznego Policji, Ministra Sprawiedliwości- Prokuratora Generalnego, Ministra Sportu (dwukrotnie), Komisarza Praw Człowieka Rady Europy, Prezesa Polskiego Związku Motorowego, Przewodniczącego Komisji Petycji Parlamentu Europejskiego (dwukrotnie). W sprawach, w których głównym stawianym zarzutem była kwestia rasizmu, Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do: Prezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej (trzykrotnie), Polskiego Związku Motorowego i Ministra Sportu. Ad 3 W okresie obowiązywania Krajowego programu przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji zaszły zmiany instytucjonalne, które miały bezpośredni wpływ na jego realizację. Początkowo koordynatorem Programu był Pełnomocnik Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn. Po likwidacji tego urzędu w 2005 roku przez około trzy lata zadania koordynowania programu nie przekazano innej instytucji. Sytuacja ta utrudniała skonsolidowane działania, ich bieżącą ocenę i ewentualne proponowanie zmian w odpowiedzi na zmieniające się realia. Obniżyła też widoczność Programu i jego polityczną efektywność. W lipcu 2008 roku decyzją Rady Ministrów na koordynatora Programu wyznaczono Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania. 6

7 Ponadto, dla zapewnienia właściwej realizacji i oceny Krajowego programu przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji w lutym 2009 roku powołany został Zespół Monitorujący Program, który jest organem opiniodawczodoradczym Prezesa Rady Ministrów pierwsze posiedzenie Zespołu odbyło się w marcu 2009 roku, a kolejne w maju br. Do zadań Zespołu należy między innymi analiza Programu i przedstawienie propozycji zmian oraz przygotowanie założeń działań rządu stanowiących kontynuację Programu. W skład Zespołu wchodzą przedstawiciele resortów i instytucji realizujących program oraz przedstawiciele wybranych organizacji pozarządowych (Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Stowarzyszenie Nigdy Więcej, Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita, Fundacja Polskie Forum Migracyjne, Stowarzyszenie Pro Humanum). Przewodniczącym Zespołu Monitorującego jest Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania. Obecnie trwają prace nad pełnym sprawozdaniem z realizacji Programu w latach , sporządzanym na podstawie materiałów nadesłanych przez instytucje realizujące poszczególne zadania. Aktualnie w Zespole Monitorującym Program prowadzona jest analiza jest efektywności podjętych w jego ramach działań i na tej podstawie zaplanowane będzie projektowanie działań przyszłych. Z analizy materiałów nadesłanych przez instytucje realizujące Krajowy program przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji wynika, że w ciągu pięciu lat wdrażania Programu ( ) skutecznie przeprowadzono szereg działań służących eliminacji rasizmu i ksenofobii z życia społecznego, między innymi: - w podstawie programowej kształcenia ogólnego, na bazie której prowadzone jest kształcenie w polskich szkołach, uwzględniono kształtowanie u uczniów postaw tolerancji; celem wychowania jest pogłębianie poczucia przynależności do wspólnoty obywateli państwa polskiego, szacunku dla państwa oraz rozwijanie postaw tolerancji i eliminowanie postaw ksenofobicznych; programy nauczania i podręczniki dopuszczone do użytku w szkołach są oceniane pod kątem kształtowania postawy tolerancji i poszanowania praw mniejszości narodowych i etnicznych; - Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, dla którego organem prowadzącym jest Minister Edukacji Narodowej, prowadzi szkolenia dla nauczycieli obejmujące problematykę przeciwdziałania dyskryminacji, wydał też szereg publikacji omawiających powyższą problematykę (m.in. Edukacja międzykulturowa. Poradnik dla nauczyciela 2004, Antydyskryminacja. Pakiet edukacyjny 2005, Odkrywamy Prawo Humanitarne 2005, Kompas. Edukacja o prawach człowieka w pracy z młodzieżą 2005, Kompasik. Edukacja na rzecz praw człowieka pracy z dziećmi 2009). 7

8 - problematykę praw człowieka, w tym zagadnień dyskryminacji, włączono do programów kształcenia Policji, Straży Granicznej, Służby Celnej i Służby Więziennej oraz wojska na wszystkich poziomach kształcenia; - opracowywano i upowszechniano materiały dydaktyczne kształtujące postawy antyrasistowskie oraz zwalczające ksenofobię i nietolerancję dla Policji, Straży Granicznej, Służby Celnej i Służby Więziennej oraz wojska; - przeprowadzano szkolenia dla przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej w zakresie tolerancji i społeczeństwa otwartego; - organizowano szkolenia dla sędziów i prokuratorów, w ramach których analizowano orzecznictwo w sprawach o przestępstwa na tle rasowym, narodowościowym i etnicznym; - stałym nadzorem służbowym objęto prowadzone przez prokuratury sprawy o przestępstwa na tle rasowym; dane statystyczne odnośnie do tych spraw za okres od 2007 roku dostępne są w Internecie, wcześniejsze udostępniane są na życzenie; - dwukrotnie przeprowadzono monitoring polskiej prasy pod kątem występowania treści rasistowskich, ksenofobicznych i antysemickich; - na zlecenie rządu prowadzone jest poradnictwo obywatelskie w sprawach dotyczących dyskryminacji z powodu pochodzenia etnicznego lub narodowości. Warto też odnotować, że szereg działań kluczowych dla dziedzin objętych Krajowym programem przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji prowadzonych jest w ramach odrębnych programów (co zapisane jest w założeniach Programu). Podstawowe znaczenie mają tu Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce oraz Krajowy program zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi. Nie wszystkie zaplanowane w Krajowym Programie zadania skutecznie zrealizowano. Nie opracowano systemu gromadzenia i analizowania danych społeczno-demograficznych w celu monitorowania zjawisk rasizmu, dyskryminacji rasowej i ksenofobii przyczyną były przeszkody natury prawnej i organizacyjnej ujawnione w trakcie fazy studialnej projektu. Nie zakończony jest też proces pełnej implementacji dyrektyw równościowych Unii Europejskiej, w tym Dyrektywy 2000/43/WE także w odniesieniu do powołania organu odpowiedzialnego za realizację polityki w zakresie równego traktowania i przeciwdziałania dyskryminacji. Również zadania mediów publicznych w odniesieniu do promowania praw człowieka, tolerancji oraz zwalczania uprzedzeń, m. in. poprzez udzielenie głosu przedstawicielom mniejszości narodowych i etnicznych, nie były wystarczające w odczuciu zainteresowanych środowisk oraz przedstawicieli instytucji rządowych. Brak koordynacji i monitoringu Krajowego programu przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji w pierwszych latach, opóźnienia w 8

9 realizacji zadań zmniejszyły jego efektywność i widoczność. Niemniej, Program wywarł istotny wpływ na rozumienie i wrażliwość na szkodliwość zjawisk dyskryminacji, rasizmu i ksenofobii, szczególnie wśród urzędników państwowych oraz funkcjonariuszy służb. Podjęte w tym zakresie zadania Programu, wcześniej nie realizowane, są obecnie stałym elementem systemu. Zagadnienia ochrony praw człowieka i zwalczania dyskryminacji na stałe weszły do szkoleń pracowników i funkcjonariuszy służb. Celem Programu jest zwalczanie ksenofobii i rasizmu, w tym antysemityzmu, oraz wykształcenie w społeczeństwie polskim szeroko pojętej kultury tolerancji. Zjawiska te nadal są obecne w życiu społecznym ich natężenie nie zmniejszyło się. Walka z nimi jest jednym z priorytetów rządu polskiego. Rząd jest zdecydowany kontynuować Program przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji. Jednym z zadań powołanego w 2009 roku Zespołu Monitorującego Krajowy program przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji jest przygotowanie założeń działań rządu stanowiących kontynuację Programu. Wstępnie zakłada się, że będzie on obejmować lata Już po pierwszych dyskusjach w Zespole Monitorującym można przyjąć, że nowy program będzie znacząco różnił się od tego realizowanego w latach Znacznie większą wagę należy nadać poprzez działania edukacyjne zwalczaniu stereotypów leżących u podstaw uprzedzeń i dyskryminacji. Dalszej pracy wymaga też na przykład usprawnienie zbierania danych o tych zjawiskach, eliminacja ich z mediów i sportu. Warto też odnotować fakt, że w projekcie ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania założono, iż dla spójności polityki podejmowanej w obszarze przeciwdziałania dyskryminacji opracowany zostanie nowy Krajowy Program Przeciwdziałania Dyskryminacji. Celem Programu ma być usystematyzowanie działań dotyczących przeciwdziałania dyskryminacji i naruszaniu zasady równego traktowania podejmowanych w ramach administracji publicznej, a także monitorowanie i ewaluacja realizacji zadań w wyżej wymienionych obszarach. Przyjęcie ustawy może wpłynąć na decyzję o charakterze przyszłego rządowego programu przeciwdziałania dyskryminacji rasowej i ksenofobii. Ad 4 Rząd polski, dążąc do zapewnienia większej skuteczności zwalczania zjawiska handlu ludźmi, podjął działania na rzecz włączenia do Kodeksu karnego definicji handlu ludźmi wzorowanej na odpowiednich przepisach prawa międzynarodowego, przede wszystkim wskazanego Protokołu z Palermo oraz ratyfikowanej przez Polskę w listopadzie 2008 r. 9

10 Konwencji Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi. Projekt takiej nowelizacji Kodeksu karnego został opracowany w Ministerstwie Sprawiedliwości. W chwili obecnej projekt podlega uzgodnieniom międzyresortowym, a w najbliższym czasie zostanie przedstawiony Radzie Ministrów do akceptacji. Dla zwiększenia skuteczności działania organów wymiaru sprawiedliwości, ich funkcjonariusze uczestniczą w szkoleniach obejmujących prawne i praktyczne, krajowe i międzynarodowe, aspekty przeciwdziałania i zwalczania handlu ludźmi oraz w szkoleniach dotyczących ochrony ofiar przestępstw, w tym ofiar handlu ludźmi. Problematyka handlu ludźmi ujmowana jest zarówno w szkoleniach dotyczących praw człowieka, jak i w szkoleniach specjalistycznych. W dniach marca 2009 r. Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury (sukcesor Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury) zorganizowała szkolenie pt. "Handel ludźmi". Uczestniczyło w nim 55 prokuratorów z całego kraju. Omawiane kwestie: handel ludźmi w polskim prawie karnym handel ludźmi jako zachowanie wieloczynowe (handel ludźmi jako okoliczność popełnienia innych przestępstw), wskazówki metodyczne dla prokuratorów prowadzących lub nadzorujących postępowania karne w sprawach o handel ludźmi, właściwość Straży Granicznej do ścigania przestępstwa handlu ludźmi. Natomiast w swojej codziennej działalności, w sprawach o przestępstwa handlu ludźmi prokuratorzy podejmują bardzo różne działania, dążąc do maksymalnego skrócenia czasu trwania śledztw. Należy jednak pamiętać, że śledztwa te z natury rzeczy są wielowątkowe, co niewątpliwie wpływa na wydłużenie czasu ich prowadzenia. Podejmowane przez prokuratorów działania polegają między innymi na nawiązywaniu bezpośredniej współpracy z prokuraturami innych państw. Bezpośredni kontakt pomiędzy prokuratorami przyczynia się do szybszej wymiany materiałów dowodowych i przyspieszenia wykonania czynności w drodze międzynarodowej pomocy prawnej, co w omawianej kategorii spraw ma szczególne znaczenie, zważywszy na ich międzynarodowy charakter. W tym zakresie prokuratorzy korzystają z przepisów umów bilateralnych, które dopuszczają bezpośrednią możliwość prowadzenia współpracy między danymi państwami. Procedura ta pozwala na szybsze uzyskiwanie oczekiwanych materiałów, jak również uzgodnienie realizacji czynności w trybie telekonferencji oraz przesłuchanie świadków na terenie państwa obcego w trybie art a Kodeksu postępowania karnego, przy udziale tamtejszej prokuratury. Prokuratorzy w coraz szerszym zakresie korzystają także z pomocy przedstawicieli polskich w Eurojust. W celu skrócenia długości postępowania w ww. sprawach podejmowane są czynności, 10

11 zmierzające do sukcesywnego wyłączania materiałów w zakończonych wątkach i kierowania aktów oskarżenia. Podstawowym zadaniem nadzorczym nad działalnością administracyjną sądów we wszystkich kategoriach spraw, nakreślonym przez Ministra Sprawiedliwości w Kierunkach nadzoru nad działalnością administracyjną sądów powszechnych w 2009 r., podobnie jak w latach poprzednich, jest systematyczne i konsekwentne kontrolowanie sprawności postępowania przy uwzględnieniu standardów dotyczących długości postępowań sądowych wynikających z Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. W celu realizacji tego zadania w sądach są przeprowadzane lustracje postępowań toczących się ponad trzy lata w sprawach karnych oraz lustracje wykonywania przez prezesów i przewodniczących wydziałów obowiązków nadzorczych w celu realizacji zasady rozpoznawania sprawy bez zbędnej zwłoki, ze szczególnym badaniem ilości spraw wyznaczonych do rozpoznania na sesji, przyczyn i zasadności odraczania rozpraw, odraczania ogłaszania orzeczeń, zawieszenia postępowań i kontroli spraw zawieszonych. W przypadku stwierdzenia przewlekłości w konkretnej sprawie, postępowanie jest obejmowane nadzorem administracyjnym Ministra Sprawiedliwości bądź Prezesa właściwego sądu celem zapewnienia sprawności jego dalszego toku. Ofiary handlu ludźmi mogą dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych. W oparciu o art. 46 Kodeksu karnego, który stanowi, że w razie skazania m.in. za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, sąd - na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej - orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części. Zamiast obowiązku sąd może orzec na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę. Ponadto pokrzywdzony na mocy art. 62 Kodeksu postępowania karnego może wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Zgodnie z art. 445 Kodeksu cywilnego sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Ponadto, zgodnie z ustawą z lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw osobom, które na skutek przestępstwa popełnionego na ich szkodę z użyciem przemocy doznały określonego naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, lub najbliższym osób, które na skutek takiego przestępstwa poniosły 11

12 śmierć, przysługuje kompensata. Kompensatę przyznaje się, jeżeli przestępstwo zostało popełnione na terytorium RP na szkodę osoby mającej obywatelstwo polskie lub obywatelstwo innego państwa członkowskiego UE. Kompensata może być przyznana w kwocie pokrywającej m. in. koszty leczenia będące skutkiem popełnienia przestępstwa niezależnie od tego, czy sprawcy przestępstwa zostali wykryci. Przysługuje ona w sytuacji, gdy koszty te nie zostały pokryte ze środków uzyskanych z tytułu ubezpieczenia, pomocy społecznej lub innego źródła lub tytułu. W czerwcu br. weszła w życie nowelizacja wskazanej ustawy, która doprowadziła do poszerzenia kręgu osób uprawnionych do uzyskania kompensaty oraz do ułatwienia jej dochodzenia. W tym celu nowelizacja przewidziała, że - co do zasady - sądem właściwym w takich postępowaniach jest sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania ofiary. Nowelizacja poszerzyła także uprawnienia referendarzy sądowych w zakresie postępowań kompensacyjnych, co ma te postępowania przyspieszyć. Istotny z punktu widzenia ofiar handlu ludźmi, przede wszystkim cudzoziemców, jest przepis uprawniający prokuratora do złożenia wniosku o kompensatę, jeśli osoba uprawniona nie może zrobić tego samodzielnie (np. jeśli jest osobą niepełnosprawną, nie włada językiem polskim lub doznała ciężkiego rozstroju zdrowia). Kierownictwa jednostek Policji poleciły wzmożenie wysiłków na rzecz zwalczania przypadków wykorzystywania osób do pracy niewolniczej, szczególnie związanych z żebractwem oraz zmuszania do prostytucji i czerpania korzyści z cudzego nierządu. Zwracana będzie szczególnie uwaga na dzieci żebrzące na ulicach, na skrzyżowaniach i w środkach komunikacji miejskiej. Policja, w ramach działań profilaktycznych, prowadzi szkolenia i spotkania z młodzieżą, podczas których przestrzega przed łatwowiernością oraz uświadamia, jakie zagrożenia mogą się wiązać z wyjazdem do pracy za granicę. Np. w Białymstoku w ramach programu Nie ufaj bezgranicznie przeprowadzono w blisko 200 spotkań z młodzieżą, której przekazano także materiały zawierające informację o miejscach i formach pomocy ofiarom handlu ludźmi. Ad 5 Jednym z działań podjętych przez Zespół Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii MSWiA w celu identyfikacji i zwalczania przejawów mowy nienawiści, antysemityzmu i ksenofobii jest monitorowanie stron internetowych i publikacji prasowych, zawierających treści mogące mieć charakter rasistowski, ksenofobiczny bądź antysemicki. W przypadku zaistnienia takiego zdarzenia informacja przekazywana jest odpowiednim służbom w celu podjęcia stosownych działań. Podobne działania prowadzone są też przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania. 12

13 Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji w 2007 i 2008 r. zlecił przygotowanie raportu Monitorowanie treści rasistowskich, ksenofobicznych i antysemickich w polskiej prasie Raport został opracowany przez pracowników Poznańskiego Centrum Praw Człowieka Instytutu Nauk Prawnych Polskiej akademii Nauk (pod. kier. prof. R. Wieruszewskiego). Treść obu raportów znajduje się na stronie internetowej MSWiA. Działania Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wspomagane są działaniami Policji. Opinia Europejskiej Komisji przeciw Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) jest niezmiernie istotna dla władz rządowych. Stwierdzić należy, że wszystkie zgłoszone przypadki nienawiści rasowej są badane i ścigane przez Policję we współpracy z Prokuraturą. Pokazują to sprawozdania dotyczące spraw z pobudek rasistowskich lub ksenofobicznych prowadzonych przez prokuratury (tj. spraw zarejestrowanych, wszczętych w latach oraz kontynuowanych w tym okresie a wszczętych, czy też zarejestrowanych we wcześniejszym okresie). Istotną rolę odgrywają szkolenia Policjantów. Pełnomocnicy KWP/KSP ds. ochrony praw człowieka prowadzą szkolenia dla funkcjonariuszy dotyczące przeciwdziałania zjawiskom dyskryminacji rasowej i przestępstw z nienawiści. W ramach odpraw do służby policjanci otrzymują szczegółowe zadania do wykonania w zakresie stałego rozpoznawania środowisk nacjonalistycznych, anarchistowskich, itp., polegające na podejmowaniu zdecydowanych reakcji w przypadku ujawnienia działań, godzących w dobro jakiejkolwiek grupy społecznej, narodowościowej lub religijnej. W przypadkach nawoływania do nienawiści na tle rasowym lub narodowościowym występujących na portalach internetowych, policjanci podejmują czynności operacyjne zmierzające m.in. do ustalenia osób odpowiedzialnych za tego typu działalność. Niestety działania policji w tym zakresie są utrudnione ze względu na to, że część serwisów zawierających mowę nienawiści umieszczana jest na serwerach zainstalowanych na terenie krajów, z którymi współpraca w zakresie ścigania tego typu przestępstw jest ograniczona ze względu na obowiązujące tam przepisy (m.in. USA, Korea, Malezja, republiki WNP, Rosja). Często nawet w przypadku zidentyfikowania tego typu serwera administratorzy (operatorzy IP lub administratorzy odpowiedzialni za kolokacje serwerów) udzielają odpowiedzi, że nie rejestrują połączeń albo nie posiadają urządzeń i oprogramowania do tego typu rejestracji. Stwierdzono ponadto korzystanie przez samych zarządzających witrynami (zawierającymi omawiane treści) z serwisów anonimizujących połączenia internetowe (serwery pośredniczące Proxy, sieci typu TOR), co praktycznie uniemożliwia dokonanie jakichkolwiek ustaleń, gdyż połączenie administratora z serwisem jest przekierowywane przez kilka lub 13

14 kilkanaście państw o odmiennym i często wzajemnie wykluczającym się prawodawstwem albo wręcz brakiem regulacji. W latach umorzono tylko jedno postępowanie dotyczące przestępstw w internecie, z powodu znikomej społecznej szkodliwości czynu (miało to miejsce w 2006r.). W latach oraz w I kwartale 2009r. nie odnotowano umorzeń w oparciu o tego rodzaju podstawę prawną. Tendencję wzrostową wykazuje natomiast liczba aktów oskarżenia kierowanych w sprawach z zakresu dyskryminacji. W roku 2006 skierowano do sądów 12 aktów oskarżenia, w 2007r. - w 19 sprawach, a w roku w 28 postępowaniach. W przypadku powzięcia informacji o przestępstwie ściganym z urzędu z art. 256, czy też 257 kk, popełnionym czy to w formie wydawnictwa książkowego, czy prasowego, czy też publikacji na stronach internetowych treści o charakterze rasistowskim wdrażane są postępowania przygotowawcze. Podobnie ścigane są czyny polegające na malowaniu graffiti o treściach propagujących faszyzm czy też, które można uznać za nawołujące do nienawiści na tle rasowym, narodowościowym czy wyznaniowym bądź znieważające z tych powodów osobę lub grupę ludności, jak również ujawniających takie treści w tekstach piosenek. W 2006r. na 60 prowadzonych postępowań przygotowawczych w tej kategorii przestępstw: 18 dotyczyło przestępstw związanych z publikowaniem na stronach internetowych tego rodzaju treści, tj.: na koniec 2006r. - 5 z tych postępowań pozostawało w toku, 1 sprawa została zawieszona, w 3 sprawach odmówiono wszczęcia postępowania, 5 spraw umorzono a w 4 zostały skierowane akty oskarżenia, 5 postępowań dotyczyło publikacji książkowych i prasowych, z czego 2 sprawy umorzono, 3 postępowania dotyczyły muzyki z treściami rasistowskimi, 3 sprawy dotyczyły graffiti o takich treściach. W 2007r. na 62 postępowania przygotowawcze prowadzone w tym okresie: 15 dotyczyło przestępstw popełnianych z wykorzystaniem Internetu - w 3 sprawach zostały skierowane akty oskarżenia, 6 z nich umorzono a w 1 odmówiono wszczęcia postępowania, 5 spraw dotyczyło publikacji książkowych i prasowych - w 3 z tych spraw zostały skierowane akty oskarżenia, 4 ze spraw dotyczyły graffiti, przy czym w 1 skierowano akt oskarżenia, a 2 sprawy umorzono, 14

15 5 postępowań dotyczących muzyki z treściami rasistowskimi. W 1 z nich skierowano akt oskarżenia, a 2 umorzono. W 2008r. na 123 prowadzone postępowania przygotowawcze: 26 dotyczyło przestępstw popełnianych z wykorzystaniem Internetu, przy czym akty oskarżenia skierowano w 3 sprawach, a 8 spraw umorzono, 7 dotyczyło publikacji książkowych i prasowych, przy czym akty oskarżenia skierowano w 2 sprawach i 2 umorzono, 11 postępowań dotyczyło spraw związanych z malowaniem graffiti z treściami rasistowskimi, przy czym akty oskarżenia skierowano w 4 sprawach, a 5 umorzono, 3 postępowania dotyczyły muzyki z takimi treściami - w 1 sprawie, a 1 umorzono. W przypadku przestępstw popełnianych z wykorzystaniem Internetu często powodem umarzania takich spraw jest fakt, że sprawcy takiego czynu nie wykryto. Postępowania te dotyczą głównie sytuacji, kiedy organy ścigania nie mają możliwości uzyskania procesowych informacji od organów innych państw, gdzie znajdują się serwery albo administratorzy stron internetowych, na których umieszczane są treści o charakterze rasistowskim. Tak dzieje się w przypadku stron albo administratorów mających swoją siedzibę w USA, gdyż odmawiano oficjalnym wnioskom o udzielenie pomocy prawnej. Przykłady spraw dotyczących przestępstw popełnionych z pobudek rasistowskich z wykorzystaniem Internetu, dotyczących wydawnictw książkowych i prasowych, dotyczących tzw. graffiti o takich treściach i muzyki z treściami rasistowskimi, w których zostały skierowane akty oskarżenia (częściowo przykłady zostały już wskazane w odnośniku do punktu 107 zaktualizowanego sprawozdania dwie sprawy dot. Internetu i jedna dotycząca tzw. graffiti). 1) 1. Ds. 1659/08/D Prokuratury Rejonowej w Ś. Postępowanie dotyczy publicznego nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych poprzez wykonanie żółtą farbą na murze budynku Ośrodka Praktyk Teatralnych w G. napisu JUDE RAUS oraz wizerunku gwiazdy Dawida na szubienicy, tj. o czyn z art. 256 kk. W sprawie tej ustalono sprawcę i przedstawiono mu zarzut popełnienia dwóch czynów (art. 256 kk i art kk) polegających na tym, że w nocy z 12 na13 września 2008r. publicznie nawoływał do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych w ten sposób, ze na murze ogrodzenia otaczającego teren Ośrodka Praktyk Teatralnych namalował farbą koloru żółtego napis JUDE RAUS oraz wizerunek gwiazdy Dawida na szubienicy, oraz w dniu 26 września 2008r. w rejonie Ośrodka Praktyk Teatralnych publicznie nawoływał 15

16 do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych w ten sposób, że wykrzykiwał hasła: precz Żydzi i won Żydzi. W sprawie tej został skierowany akt oskarżenia do sądu postępowanie w toku. 2) 6 Ds. 1018/08 Prokuratury Rejonowej K. Postępowanie dotyczy namalowania w dniu 11 września 2008 r. w przejściu podziemnym symboli faszystowskich. W przedmiotowej sprawie zarzut popełnienia przestępstwa z art. 256 kk przedstawiono dwóm osobom. Co do obu podejrzanych sformułowano identyczny zarzut, że działając wspólnie i w porozumieniu, poprzez namalowanie farbą czerwona na ścianie w przejściu podziemnym Trikseliona neofaszystowskiego i wypisanie słów Blood & Honour propagowali treści faszystowskie. Podstawą przedstawienia zarzutów były zeznania jednego ze strażników miejskich i protokół oględzin miejsca zdarzenia. Przeciwko oskarżonym został skierowany do sądu akt oskarżenia (art. 256 kk). Sąd Rejonowy ukarał sprawców karami grzywny. 3) 3 Ds. 800/07 Prokuratury Rejonowej w G. W dniu 31 maja 2007r. Delegatura Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w miejscowości R. wszczęła dochodzenie w sprawie publicznego propagowania przez określoną osobę faszystowskiego ustroju państwa i nawoływania do nienawiści rasowej (art. 256 kk). Delegatura ABW przedstawiła uzasadnione podejrzenie, że utwory muzyczne i pozostałe wydawnictwa, rozpowszechniane przez tę osobę za pomocą poczty i Internetu, zawierają treści propagujące faszyzm i nawołujące do nienawiści rasowej. W toku postępowania ustalono, że określona osoba od 2000r. prowadziła działalność gospodarczą, której przedmiotem było wydawanie i rozpowszechnianie płyt z muzyką oraz książek i broszur. Sprawcy przedstawiono zarzut, że w B. propagował publicznie ustrój faszystowski przez posługiwanie się symboliką faszystowską, w postaci znaku swastyki, odznaki i elementów umundurowania Waffen SS, określeń niemieckojęzycznych Sieg Heil połączonych z pozdrowieniem w postaci podniesionej ręki oraz przez rozpowszechnianie w ramach własnej firmy za pośrednictwem poczty i Internetu pism, broszur, płyt kompaktowych, kast magnetofonowych i koszulek, gloryfikujących ww. reżim totalitarny, przy czym równocześnie działając w ten sposób nawoływał do nienawiści rasowej. Wobec podejrzanego Prokurator Rejonowy zastosował środki zapobiegawcze w postaci nakazu powstrzymywania się od prowadzenia działalności gospodarczej wytwórni fonograficzno-dystrybucyjnej z siedzibą w B. a także poręczenie majątkowe. W sprawie tej w dniu 25 marca 2008r. został skierowany do sądu akt oskarżenia (art. 256 kk). postępowanie 16

17 w toku. 4) 2 Ds. 162/06 Prokuratury Rejonowej w W. W toku tego postępowania sprawcy przedstawiono zarzut polegający na tym, że w okresie od 4 maja 2005r. do 20 października 2006r. publicznie propagował faszystowski ustrój państwa, nawoływał do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych oraz publicznie znieważał grupę ludności z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej tych osób m. in. w ten sposób, że przyjął 6 przesyłek nadanych w USA zawierających 29 płyt CD oraz 30 płyt winylowych z różnymi utworami muzycznymi oraz okładkami, które propagowały ustrój faszystowski oraz nawoływały do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych i wyznaniowych, i sprzedał innym osobom, a także współredagował periodyk, którego treści pochwalają faszystowski ustrój państwa i nawołują do nienawiści (art. 256 kk i art. 257 kk). Przesyłki te były nadawane przez AB zamieszkałą w USA, która z powodu swojej neofaszystowskiej działalności wyemigrowała z Polski. Płyty dostarczane w przesyłkach z amerykańskiej neonazistowskiej wytwórni muzycznej Final Stand Records kolportował wśród innych osób w kraju i za granicą sprzedając je, wymieniając na inne płyty i odzież. Pośredniczył także w obrocie pomiędzy Final Stand Records a innymi osobami. Podjął również działalność producenta wydawcy płyt z muzyką NS i WP. W grudniu 2005r. zlecił zwielokrotnienie płyt o tytułach Blond & Honour. Voices of Solidarity w ilości 1200 oraz Gestapo. Heil dem Fuhrer! w ilości 1000sztuk, które w swoich treściach propagowały ustrój faszystowski oraz nawoływały do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych i wyznaniowych oraz znieważały osoby z powodu ich przynależności narodowej, etnicznej, rasowej i wyznaniowej. Zlecił też produkcję kolejnych w ilości po 1000 sztuk o tytułach: Legion 88 i The day of the sword oraz w ilości 2000 sztuk o tytule Jungsturm. Wytłoczone płyty odebrał i sprzedał za granicę innym osobom. Ponadto podejrzany w latach pisał artykuły, dokonywał tłumaczeń artykułów anglojęzycznych pochwalających faszyzm, prowadził i tłumaczył wywiady z liderami ruchów neofaszystowskich oraz członkami zespołów sceny NS, pozyskiwał reklamodawców i gromadził grafiki znieważające osoby ze względu na ich przynależność rasową, narodowościową i inną celem zamieszczenia ich w redagowanym magazynie o tytule roboczym Bigot. Ponadto w okresie kwiecień maj 2006r. rozkolportował nie mniej niż 20 egzemplarzy neonazistowskiego pisma Stormer. W dniu 28 czerwca 2007r. został w tej sprawie skierowany do sądu akt oskarżenia (art. 256kk i art. 257kk), a w stosunku do sprawcy stosowano środki zapobiegawcze w postaci poręczenia majątkowego, dozoru policji i zakazu opuszczania kraju połączonego z 17

18 zatrzymaniem paszportu - postępowanie w toku. 5) V Ds. 28/06 Prokuratury Okręgowej w B. Śledztwo w tej sprawie dotyczyło nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych oraz znieważania grupy ludności z powodu jej przynależności narodowej. Podstawą wszczęcia postępowania było pojawienie się plakatów o treści antysemickiej, faszystowskiej z hasłami nawołującymi do nietolerancji między narodami i zawierające obraźliwe rysunki dla Żydów. Plakaty te zawierały również reklamę pisma Nacjonalista i dane o stronie internetowej organizacji Narodowy Front Walki Młodych o adresie Była to strona Obozu Narodowo Radykalnego Podlasie. Na stronie tej zamieszczano publikacje znieważające i nawołujące do nienawiści do narodu żydowskiego oraz informacje o adresach innych stron internetowych oraz adres Do postępowania dołączono materiały dotyczące czasopisma Front Prawdy, Zjednoczony Front, płyty CD min. z koncertem RPOi, ulotki, zawierające treści znieważające i nawołujące do nienawiści wobec narodu żydowskiego. Z ustaleń postępowania wynika, iż w 2005r. na terenie B. w kioskach sieci Ruch i Kolporter prowadzono sprzedaż czasopisma Nacjonalista pod oficyną ABC Humoru lub Tajemnice Świata. Jako wydawca czasopisma wskazana została Goldpol sp. z o.o. z siedzibą w miejscowości W., zaś zespół redakcyjny stanowili Prezes Polskiej Partii Narodowej i szereg innych osób. Czasopismo to zawierało publikacje, które mogły stanowić realizację znamion czynów z art. 256 kk i z art. 257 kk. W toku postępowania ustalono, iż członek Polskiej Partii Narodowej, lider zespołu muzycznego RPOi, koordynator Narodowego Frontu Walki Młodych (młodzieżówki PPN-u) może być twórcą Obozu Narodowo Radykalnego Podlasie Brygada Podlaska. Z materiałów wynika, że czasopismo Front Prawdy zawierające treści z art. 256 kk i 257 kk rozpowszechniane było za pośrednictwem Internetu, po przekazaniu należności na rachunek bankowy. W sprawie tej sześciu osobom przedstawiono zarzuty popełnienia przestępstw z art. 256 kk. w zb. z art. 257 kk., szósty sprawca stanął pod zarzutem popełnienia czynu z art kk. w zw. z art. 256 kk. w zb. z art. 257 kk. i w zw. z art. 12 kk. W dniu 2 kwietnia 2007r. został skierowany do sądu akt oskarżenia postępowanie w toku. 6) Ds. 3275/07 Prokuratury Rejonowej w B. Postępowanie dotyczyło działania osób w zorganizowanej grupie o nazwie Czwarta Edycja mającej na celu publiczne propagowanie faszystowskiego ustroju państwa oraz nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych tj. czynów z 18

19 art kk i inne. Działania członków grupy polegały na malowaniu na ogrodzeniu cmentarza, nagrobkach i Koehlu, znajdujących się na tym cmentarzu napisów Arbeit mach frei, Jude raus, symboli swastyk, SS, 88 oraz rysunków przedstawiających gwiazdę Dawida na szubienicy. Zarzuty popełnienia określonych przestępstw, w tym m.in. czynów z art. 256 kk, 257 kk i 258 kk, przedstawiono sześciu osobom skierowaniem do sądu aktu oskarżenia. Wobec wszystkich podejrzanych zastosowano środki zapobiegawcze. Trzech podejrzanych tymczasowo aresztowano, później zmieniając tymczasowe aresztowanie na środki wolnościowe. W stosunku do pozostałych trzech osób zastosowano środek zapobiegawczy w postaci dozoru policji. Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 30 stycznia 2009 r. uniewinnił sprawców od popełnienia czynu z art kk. W przypadku dwojga z oskarżonych zapadł wyrok uniewinniający od wszystkich zarzucanych im czynów, natomiast w przypadku 4 oskarżonych zapadły wyroki skazujące na kary pozbawienia wolności od 1 roku do 1,5 roku oraz kary grzywny. Prokurator powyższy wyrok zaskarżył. Ad 7 Pod nadzorem MSWiA w polskiej Policji wdrażany jest program szkoleniowy ODIHR pt. Law Enforcement Officers Programme on Combating Hate Crimes (LEOP). W ramach realizacji tego programu, we wrześniu 2008r. w Szkole Policji w Słupsku zorganizowano seminarium szkoleniowe pt. Policyjne Forum Przeciwko Dyskryminacji, w którym udział wzięli - oprócz funkcjonariuszy Policji - przedstawiciele ODIHR, MSWiA, Prokuratury Krajowej, mniejszości narodowych, religijnych i etnicznych, a także organizacji pozarządowych zajmujących się tematyką dyskryminacyjną w Polsce (m. in. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Kampania Przeciwko Homofobii, Towarzystwo Interwencji Kryzysowej). Głównym celem przedsięwzięcia było uwrażliwienie policjantów na różnorodność i przejawy dyskryminacji ze względu na narodowość, wyznanie, orientację seksualną itp., a także nawiązanie bliższej współpracy Policji i innych podmiotów zajmujących się tymi kwestiami. Uczestnicy Forum otrzymali materiały informacyjnoszkoleniowe, które są wykorzystywane w doskonaleniu lokalnym policjantów w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji. W ramach kontynuacji programu, na początku 2009 roku, Komendant Główny Policji powołał zespół programowy do opracowania programu kursu specjalistycznego dla policjantów w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przestępstw z nienawiści. Aktualnie program ten jest w fazie finalnej, a pierwsze szkolenia w tym zakresie zaplanowane są na jesień 2009r. 19

20 Zagadnienia dotyczące różnorodności kulturowej i przejawów dyskryminacji ze względu na narodowość, wyznanie, orientację seksualną itp. włączone zostały do programów kształcenia policjantów, zarówno na poziomie kształcenia podstawowego, jak i doskonalenia zawodowego. W ramach doskonalenia zawodowego policjantów w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie do 2008 r. realizowano szkolenie dla komendantów powiatowych i miejskich Policji pt. Rola praw i wolności człowieka w zarządzaniu Policją. Ogółem ze szkolenia tego typu skorzystało 36 komendantów. W kolejnych latach, po modyfikacji programu szkolenia w tym zakresie, planowane jest kontynuacja tego szkolenia. Efektem podejmowanych działań jest dostrzegalne zwiększenie świadomości policjantów w zakresie różnorodności społecznej, poszanowania praw mniejszości i ludzi o odmiennych cechach, a także potrzeby dostosowania sposobu działania Policji wobec ewolucji społeczeństwa w kierunku różnorodności i wielokulturowości. Działanie to winno być kontynuowane w ramach szkoleń kaskadowych, które będą prowadzone w oparciu o program LEOP. Szkolenia z zakresu praw człowieka, jak i szkolenia specjalistyczne dotyczące dyskryminacji rasowej, cieszyły się dużym zainteresowaniem sędziów i prokuratorów. Z ankiet ewaluacyjnych wynika, że zostały one uznane przez uczestników za przydatne w pracy zawodowej. Szkolenia te przyczyniły się do zwiększenia świadomości prokuratorów, sędziów oraz ich asystentów w zakresie problemu dyskryminacji. W konsekwencji miały wpływ na wzrost wykrywalności przestępstw popełnionych z pobudek rasistowskich i ksenofobicznych oraz skuteczności ścigania, co przejawia się w kierowaniu większej, w stosunku do lat poprzednich, liczby aktów oskarżenia przeciwko ich sprawcom. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem harmonogramu działalności szkoleniowej Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury na rok Jego ostateczny kształt będzie znany 31 października 2009 r. Założenia programowe harmonogramu przewidują, że szkolenia sędziów i prokuratorów z zakresu praw człowieka, problemu dyskryminacji oraz handlu ludźmi będą kontynuowane. W 2010 r. planowana jest kolejna edycja studiów podyplomowych dla sędziów orzekających w sprawach karnych. Studia te są organizowane we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie. Zagadnienia ochrony praw człowieka, w tym zwalczania wszelkich przejawów dyskryminacji, będą przedmiotem zajęć w ramach szkolenia wstępnego (w początkowych latach szkoleń dla aplikantów sędziowskich i prokuratorskich). 20