Łódź, 23 listopada 2012 r. Prof. dr hab. inż. Jacek Tyczkowski Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Zakład Inżynierii Molekularnej Politechnika Łódzka ul. Wólczańska 213 90-924 Łódź OCENA osiągnięcia naukowego oraz istotnej aktywności naukowej dr inż. Agaty Goduli-Jopek w związku z postępowaniem w sprawie nadania Jej stopnia doktora habilitowanego Charakterystyka działalności zawodowej Dr inż. Agata Godula-Jopek ukończyła studia magisterskie na ówczesnym Wydziale Energochemicznego Przetwórstwa Węgla Kamiennego i Fizykochemii Sorbentów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, broniąc w 1992 roku pracę dyplomową na temat "Sorpcja metanolu, benzenu i pary wodnej na węglach kamiennych o różnym stopniu metamorfizmu". Studiując równolegle, rok później ukończyła na Wydziale Górniczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie 6-ciosemestralne Studium Kształcenia Kadr Górniczych dla Potrzeb Handlu Zagranicznego w języku angielskim (z wynikiem bardzo dobrym z wyróżnieniem), pisząc pracę dyplomową na temat "Analysis of fuel and energy market in compliance with international cooperation in conversion of energy". Habilitantka ukończyła również studia magisterskie na Wydziale Zarządzania Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, broniąc w 1995 roku z wynikiem bardzo dobrym pracę dyplomową na temat "Marketing i zarządzanie działalnością naukową".
2 Mgr inż. Agata Godula-Jopek po uzyskaniu stopnia magistra inżyniera chemii na Wydziale Energochemicznego Przetwórstwa Węgla Kamiennego i Fizykochemii Sorbentów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie rozpoczęła pracę w Instytucie Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk, w Zakładzie Fizykochemii Soli Stopionych, pod kierunkiem prof. dr hab. Leszka Rostwo-Suskiego, gdzie w latach 1993 2001 uczestniczyła w realizowanych tam zadaniach badawczych oraz przygotowywała swoją pracę doktorską. Pracę tę (napisaną w języku angielskim) na temat "Wettability of some solids by binary and ternary alkali carbonate molten systems" obroniła w 1999 roku uzyskując stopień doktora nauk chemicznych. W 2001 roku Habilitantka odbyła 9-ciomiesięczny staż podoktorski w MTU (Motoren und Turbinen Union) Friedrichshafen GmbH z siedzibą w Monachium, gdzie zajmowała się problematyką elektrolitów w wysokotemperaturowych węglanowych ogniwach paliwowych (MCFC), nawiązując w ten sposób do tematyki badań związanych z Jej pracą doktorską. Po odbyciu stażu podoktorskiego, w 2002 roku zostaje zatrudniona w EADS Deutschland GmbH Europejskim Koncernie Lotniczo-Rakietowy i Obronnym w Centrum Naukowo-Badawczym (EADS Innovation Works) w Ottobrunn pod Monachium, gdzie pracuje do dzisiaj, od 2007 roku na prestiżowym stanowisku eksperta naukowo-technicznego do spraw ogniw paliwowych i magazynowania wodoru. W latach 2005 2006 dr inż. Agata Godula-Jopek, jako oficjalny przedstawiciel EADS, brała udział w pracach European Hydrogen and Fuel Cell Technology Platform w Brukseli, organizacji mającej na celu mobilizację współpracy wielu instytucji europejskich w zakresie przyspieszenia rozwoju i wdrożenia technologii związanych z wodorem i ogniwami paliwowymi. W 2006 roku została z kolei członkiem międzynarodowej organizacji FuelCellEurope z siedzibą w Brukseli, w której od 2007 roku do chwili obecnej jest członkiem zarządu.
3 Śledząc karierę zawodową dr inż. Agaty Goduli-Jopek można bez wątpienia stwierdzić, że konsekwentnie poświęciła się Ona problematyce ogniw paliwowych i paliwa wodorowego stając się obecnie wysokiej klasy specjalistą w tym zakresie. Potwierdza to zarówno Jej wysoka pozycja zawodowa w Koncernie EADS, jak też powoływanie Jej do europejskich gremiów eksperckich zajmujących się badaniami i rozwojem technologii związanych z wodorem i ogniwami paliwowymi. Ocena osiągnięcia naukowego Jako główne swoje osiągnięcie naukowe, dr inż. Agata Godula-Jopek wskazuje książkę zatytułowaną "Hydrogen Storage Technologies: New Materials, Transport and Infrastructure", wydaną w języku angielskim przez wydawnictwo Wiley-VCH (Weinheim, Germany) w 2012 roku. Książka liczy 250 stron, z czego 135 stron stanowi wkład własny Habilitantki. Pozostała część napisana została przez dwóch współautorów, J. Wellnitza i W. Jahle. Zgodnie z ich oświadczeniami, merytoryczny udział w przygotowaniu książki wynosi w ich przypadku odpowiednio 25% i 30%, co w sumie określa wkład Habilitantki na 45%. Licząc z kolei udziały ilościowe (liczbę stron), tak jak to przedstawiła Habilitantka w swoim autoreferacie, Jej wkład wynosi 54%. Wkład ten dotyczy przede wszystkim przygotowania znacznych części takich rozdziałów, jak: 1 Introduction, 2 Hydrogen - Fundamentals, 4 Storage of Pure Hydrogen in Different States, 5 Chemical Storage, 7 Novel Materials. Po zapoznaniu się z treścią książki, odbieram ją jako bardzo dobre opracowanie obejmujące obecne oraz potencjalne przyszłe technologie wytwarzania i magazynowania paliwa wodorowego. Definiuje ona podstawy tych technologii, zwracając również uwagę na aspekty ekonomiczne, ochrony środowiska i bezpieczeństwa. Jest więc źródłem wartościowych informacji skierowanych do wykorzystania zarówno na poziomie akademickim, jak też naukowo-badawczym i inżynierskim.
4 Autorzy nie ustrzegli się jednak błędów, które w niektórych miejscach utrudniają zrozumienie treści książki. Na przykład, czy reakcje na anodzie i katodzie przedstawione na str. 28 dotyczą procesu elektrolizy w czystej wodzie? Z tekstu wynika, że tak, natomiast zapis reakcji wskazuje na roztwór kwasu. Z kolei, do jakiego środowiska odnosi się zapis na rysunku elektrolizera (rysunek 2.9), nie mówiąc o tym, że zamieniony jest tu kierunek strzałek? Kierunki strzałek ruchu jonów H + i OH zamieniono też na rysunkach 2.12 i 2.13. W innym miejscu niejasny jest zapis chemicznego wzoru hydropolisilanów (rów. (7.1), str. 227). Jeśli są to polisilany liniowe (jak wynika z treści na stronie 227), to należałoby ich wzór napisać jako (SiH 2 ) X H 2. Brakuje mi również w książce choćby krótkich wzmianek o bardzo obiecujących i ostatnio szczególnie intensywnie badanych metodach, takich jak metoda wytwarzania wodoru poprzez fotokatalityczne rozszczepienie (splitting) wody. Spore zainteresowanie w świecie nauki wywołało w 2009 roku doniesienie o wydajnym splittingu wody uzyskanym na odpowiednio spreparowanych nanokrystalitach spinelu kobaltowego. Fotorozszczepienie na TiO 2 znane jest już od dawna. Kolejną niewspomnianą propozycją, a wartą odnotowania ze względu na jej wielkie potencjalne możliwości, jest metoda gromadzenia wodoru w grafenie. Ostatnie lata przyniosły sporo publikacji na ten temat. Jednak nie te drobne błędy i niedociągnięcia książki stanowią problem, jaki mam przy ocenie tej pozycji jako głównego osiągnięcia naukowego dr inż. Agaty Goduli-Jopek. Wątpliwości moje związane są z brakiem możliwości stwierdzenia, które z opisanych w książce metod i technologii są oryginalnym osiągnięciem naukowym Habilitantki, a nie są tylko przedstawieniem wyników uzyskanych przez innych badaczy i konstruktorów. Znaczący wkład w daną dyscyplinę naukowa, wymagany art. 16, ust. 1 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późn. zm.), nie może być jedynie zestawieniem, nawet dokonanym w bardzo
5 użytecznej formie, prac innych autorów. Jestem jednak przekonany, że w omawianej książce znajduje się szereg odniesień do twórczej naukowej działalności Habilitantki, a cały kłopot z oceną osiągnięcia naukowego wynika z sytuacji, która ze względu na specyficzne zatrudnienie w Koncernie EADS uniemożliwia ogólnodostępne opublikowanie własnych wyników. Sytuację taką dopuszcza wyżej wspomniana Ustawa w art. 16 ust. 3. Niestety, ustawodawca nie określił formy postępowania w takim przypadku. Uważam, że należy wiec skorzystać z zapisu art. 18a ust. 10 powyższej Ustawy i proponuję zaprosić Habilitantkę na rozmowę z Komisją Habilitacyjną, co umożliwi jednoznaczne określenie wagi osiągnięć naukowych dr inż. Agaty Goduli-Jopek. Ocena istotnej aktywności naukowej Zasadniczo, cała działalność naukowa dr inż. Agaty Goduli-Jopek, od chwili podjęcia przez Nią pracy w Instytucie Chemii Fizycznej PAN w 1993 roku do chwili obecnej, związana jest z szeroko rozumianą problematyką ogniw paliwowych oraz paliwa wodorowego. Początkowo, w latach 1993 2001 prowadziła Ona badania nad zjawiskami zwilżalności elektrod w wysokotemperaturowych ogniwach paliwowych przez stopione węglany, stosowane w tym przypadku jako elektrolity. Badania te zaowocowały przygotowaniem i obroną w 1999 roku pracy doktorskiej oraz kilkoma publikacjami, z których jedna (w Journal of the Electrochemical Society) opublikowana została już po obronie doktoratu. W okresie lipiec 2001 marzec 2002 Habilitantka przebywała na stażu podoktorskim w MTU Friedrichshafen GmbH (Monachium), gdzie kontynuowała badania nad węglanowymi ogniwami paliwowymi. Celem pracy było poszukiwanie możliwości poprawy właściwości ciekłych elektrolitów węglanowych. Badała w tym zakresie możliwość zastąpienia powszechnie stosowanego węglanu litowopotasowego węglanem litowo-sodowym. Testowała też nowe kompozycje elektrolitów
6 zawierające węglan cezu. Uzyskane oryginalne wyniki stały się podstawą przygotowania rozdziału 67 w IV tomie monografii "Handbook of Fuel Cells: Fundamentals, Technology and Applications" wydanej nakładem wydawnictwa J. Wiley & Sons Ltd (Chichester, United Kingdom) w 2003 roku. Autorami tego rozdziału, poza Habilitantką, są J. Hoffmann i C.-Y. Yuh. Wkład własny dr inż. Agaty Goduli-Jopek oceniono na 33%. Na szczególne podkreślenie zasługuje jednak fakt zaproszenia Habilitantki do udziału w przygotowaniu tak poważnego wydania, co jednoznacznie potwierdza wysoką rangę wykonanych przez Nią badań. Po zakończeniu stażu podoktorskiego dr inż. Agata Godula-Jopek została zatrudniona w Europejskim Koncernie Lotniczo-Rakietowym i Obronnym (EADS) w Ottobrunn pod Monachium jako pracownik naukowy, gdzie pracuje do chwili obecnej. Jej działalność naukowo-badawcza związana jest z prowadzonymi w EADS projektami badawczymi dotyczącymi ogniw paliwowych, reformingu paliw oraz magazynowania wodoru. Zgodnie z deklaracją Habilitantki zawartą w Jej autoreferacie, opracowała Ona szereg raportów i analiz naukowo-technicznych, których jednak tytułów, treści i innych wynikających z nich informacji, jak też zakresu udziału własnego przytoczyć nie może ze względu na klauzulę tajności. Z tego samego względu uzyskane wyniki badań nie mogą być publikowane ani rozpowszechniane. Jest to zapewne powodem bardzo małej liczby ogólnie dostępnych publikacji, których autorem lub współautorem jest Habilitantka. Zgodnie z bazą "Web of Knowledge" tylko dwie (z czterech wymienionych tam publikacji o zasięgu międzynarodowym) ukazały się po obronie doktoratu; sumaryczna liczba cytowań wynosi 24, a indeks Hirscha równy jest 3. Uwzględniając specyficzne uwarunkowania pracy obwarowane klauzulą tajności trzeba jednak podkreślić bogaty wkład Habilitantki w przygotowanie publikacji książkowych o charakterze naukowych monografii. Zaliczyć tu należy wspomniany wyżej rozdział w "Handbook of Fuel Cells: Fundamentals, Technology
7 and Applications", książkę "Hydrogen Storage Technologies: New Materials, Transport and Infrastructure" wskazaną przez Habilitantkę jako główne Jej osiągnięcie naukowe, jak też książkę pt. "Water Electrolysis for Hydrogen Production", której jest współautorką. Książka ta ma być złożona w wydawnictwie (Wiley-VCH) w grudniu tego roku. Brała Ona też czynny udział w kilkunastu konferencjach po obronie doktoratu, przedstawiając tam wyniki badań dopuszczone do rozpowszechnienia. Szkoda, że materiał ten nie stał się podstawą publikacji w renomowanych czasopismach naukowych. Na szczególne podkreślenie zasługuje udział Habilitantki w przyznanych patentach oraz przygotowanych nowych wnioskach patentowych. W sumie dr inż. Agata Godula-Jopek jest współautorem czterech patentów niemieckich, których zakres ochrony został następnie rozszerzony na cały świat. Jest Ona również współautorem kolejnych siedmiu wniosków patentowych. Wszystkie patenty i wnioski patentowe zgłoszone były przez Koncern EADS, który utajnił udział procentowy poszczególnych autorów. Nie sposób więc ocenić twórczy wkład Habilitantki w przygotowanie tych wniosków. Jako jednak dowód na istotną rolę dr inż. Agaty Goduli-Jopek w prowadzonych pracach badawczych oraz na wysoki poziom ich realizacji, można uznać przyznanie Jej w 2007 roku prestiżowego stanowiska eksperta do spraw naukowo-badawczych i technicznych Koncernu EADS. Aktywność naukowa dr inż. Agaty Goduli-Jopek w sposób bardzo widoczny przejawia się w Jej zaangażowaniu we współpracę międzynarodową. Jak już wspomniałem wcześniej, brała Ona udział w pracach European Hydrogen and Fuel Cell Technology Platform w Brukseli jako oficjalny przedstawiciel Koncernu EADS. Obecnie jest członkiem zarządu międzynarodowej organizacji FuelCellEurope z siedzibą w Brukseli. Jest również przedstawicielem EADS w Europejskiej Platformie Europa+ jako członek naukowy komitetu technicznego, jest też członkiem naukowego doradczego komitetu technicznego Międzynarodowej Konferencji ds.
8 Ogniw Paliwowych w Lucernie. Na podkreślenie zasługuje tu również fakt koordynowania badawczych projektów międzynarodowych, takich jak na przykład projekt w ramach programu LuFo 4, którego podstawowym celem była weryfikacja możliwości wytwarzania wodoru na drodze częściowego odwodornienia paliwa lotniczego i wykorzystania go na pokładzie samolotu w ogniwie PEMFC, czy obecnie prowadzony Europejski Projekt HYPER, którego celem jest opracowanie praktycznego systemu złożonego z ogniwa PEMFC oraz modułowego systemu magazynowania wodoru. Mimo że Centrum Naukowo-Badawcze Koncernu EADS, w którym zatrudniona jest Habilitantka, nie jest jednostką dydaktyczną, może Ona pochwalić się działalnością i w tym zakresie. Była Ona opiekunem jednej pracy magisterskiej (2003 r.) i jednej doktorskiej (w latach 2004 2006). Obecnie sprawuje opiekę nad kolejnym magistrantem oraz trzema pracami doktorskimi realizowanymi we współpracy z Uniwersytetem w Glasgow (dwie prace) i Uniwersytetem w Bath (jedna praca). Dr inż. Agata Golu-Jopek jest bardzo aktywnym, w pełni ukształtowanym pracownikiem naukowym, o dobrze sprecyzowanych zainteresowaniach. Istnieją wszelkie podstawy, aby sądzić, że będzie Ona nadal kontynuowała dynamiczny rozwój naukowy. Wniosek końcowy Po przeanalizowaniu dostarczonych mi dokumentów i materiałów nie mam żadnych wątpliwości, że dr inż. Agata Godula-Jopek jest wysoko cenionym w skali międzynarodowej ekspertem w zakresie ogniw paliwowych i paliwa wodorowego. Ma Ona także oryginalny wkład naukowy w rozwój tej problematyki, a więc również w rozwój dyscypliny, jaką jest inżynieria chemiczna. Jedyny problem, jaki się pojawia, to ocena zakresu tego wkładu, czego dokonać nie można ze względu na
9 utajnienie wielu wyników badań i ich niepublikowanie, jak też brak możliwości ujawnienia udziału procentowego poszczególnych autorów w patentach i wnioskach patentowych. Jestem jednak przekonany, że zaproponowana rozmowa z Habilitantką, do której Komisja Habilitacyjna ma prawo zgodnie z art. 18a ust. 10 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późn. zm.), pozwoli na wyjaśnienie wszelkich wątpliwości związanych z Jej osiągnięciami i planami naukowymi i zgodnie z powyżej wspomnianą Ustawą będę mógł już bez żadnej obiekcji wnioskować o nadanie dr inż. Agacie Goduli-Jopek stopnia naukowego doktora habilitowanego w zakresie nauk technicznych w dyscyplinie inżynieria chemiczna. Jacek Tyczkowski