POWIATOWY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO NA LATA 2012-2015

Załącznik do Uchwały Rady Powiatu Kłodzkiego Nr II/16/2012 z dnia 7 marca 2012 roku POWIATOWY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO NA LATA 2012-2015 Kłodzko, styczeń 2012 Referat Zdrowia i Polityki Społecznej Starostwo Powiatowe w Kłodzku

Spis treści str. Wprowadzenie...4-5 Rozdział I. Podstawy organizacyjne i prawne ochrony zdrowia psychicznego 1. Ochrona zdrowia psychicznego w Polsce...7-14 2. Cele główne i szczegółowe Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego....14-15 3. Uwarunkowania prawne ochrony zdrowia psychicznego.15-17 4. Zdrowie psychiczne w dokumentach międzynarodowych 17-20 Rozdział II. Zasoby opieki psychiatrycznej w powiecie kłodzkim 1. Powiat kłodzki- uwarunkowania...22 2. Baza powiatu kłodzkiego służąca opiece i wsparciu osób z burzeniami psychicznymi. 22-27 3. Zasoby opieki psychiatrycznej w powiecie kłodzkim...27-32 Rozdział III. Założenia, priorytety i cele Powiatowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2012-2015 1. Założenia Programu.. 34-35 2. Priorytety ochrony zdrowia w powicie kłodzkim. 35-37 3. Cele główne i szczegółowe...38-39 4. Zestawienie realizacji celów Programu.40-46 5. Docelowy model opieki psychiatrycznej w powiecie kłodzkim do roku 2015 47 Podsumowanie.48-49

Zespól przygotowujący Powiatowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2012-2015 : 1. Małgorzata Felcenloben - Kierownik Referatu Zdrowia i Polityki Społecznej w Starostwie Powiatowym w Kłodzku - Przewodnicząca, 2. Jadwiga Radziejewska Dyrektor SP ZOZ w Kłodzku, 3. Jacek Kubicki Dyrektor PCPR w Kłodzku, 4. Joanna Wnuczyńska Kierownik Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Kłodzku, 5. Krzysztof Bolisęga Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Kłodzku, 6. Jagoda Patkowska Referent w Referacie Zdrowia i Polityki Społecznej w Starostwie Powiatowym w Kłodzku.

WPROWADZENIE Światowa Organizacja Zdrowia przyjmując definicję zdrowia określiła zdrowie jako stan wskazujący nie tylko na brak choroby czy kalectwa, ale także stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia). Celem Powiatowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2012-2015 jest podjęcie szeroko zakrojonych działań w zakresie ochrony zdrowia psychicznego dla mieszkańców powiatu kłodzkiego. Jest to również wyraz znaczenia, jakie organy samorządu powiatu kłodzkiego przykładają do wdrożenia nowoczesnego modelu opieki psychiatrycznej i zapewnienia odpowiedniej dostępności do niej mieszkańcom regionu. Powiatowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego umożliwi realizację wytycznych określonych w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego, które podkreślają znaczenie upowszechnienia środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, a także głównych założeń zawartych w Raporcie WHO pt. Zdrowie Psychiczne: nowe rozumienie, nowa nadzieja oraz Rezolucji Komitetu Wykonawczego Światowej Organizacji Zdrowia pt. Umocnienie zdrowia psychicznego. Program jest dokumentem, którego realizację zakłada się na lata 2012-2015, obejmującym zasięgiem obszar rozległego powiatu kłodzkiego. Zawiera omówienie podstaw prawnych, odnoszących się do problematyki zdrowia psychicznego, przedstawia stan zasobów opieki psychiatrycznej, definiuje cele programowe, okres ich realizacji, a także określa zamierzenie modelu regionalnej opieki psychiatrycznej. Program ten będzie również jednym z instrumentów realizacji Strategii Rozwoju powiatu kłodzkiego przyjętej uchwałą Rady Powiatu Kłodzkiego nr VII/92/2011 z dnia 28 kwietnia 2011 r. w sprawie przyjęcia raportu z ewaluacji Strategii Rozwoju powiatu kłodzkiego przyjętej uchwałą Rady Powiatu Kłodzkiego Nr XIX/282/2008 z dnia 28 maja 2008r. w obszarze jakość życia mieszkańców, którego celem jest zapobieganie zagrożeniom zdrowia psychicznego i unowocześnienie lecznictwa psychiatrycznego na terenie powiatu kłodzkiego. Powiatowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego jest zgodny z zapisami regionalnych dokumentów strategicznych: Strategią Rozwoju powiatu kłodzkiego, Dolnośląską Strategią Integracji Społecznej na lata 2005-2013 dla Województwa Dolnośląskiego.

Program realizowany będzie we współpracy z Narodowym Funduszem Zdrowia, jednostkami ochrony zdrowia oraz pomocy społecznej, które będą współtworzyć nowy model opieki psychiatrycznej dla mieszkańców naszego powiatu.

ROZDZIAŁ I. PODSTAWY ORGANIZACYJNE I PRAWNE OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO POWIATU KŁODZKIEGO

1. Ochrona zdrowia psychicznego w Polsce Samorządy województw, powiatów i gmin znalazły się w gronie podmiotów realizujących Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego. Nowe obowiązki z tym związane określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 24, poz. 128). Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego ustala strategię działań mających na celu ograniczenie występowania zagrożeń dla zdrowia psychicznego, poprawę jakości życia osób z zaburzeniami psychicznymi i ich bliskich oraz zapewnienie dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej. Narodowy Program przeznaczony jest do realizacji na lata 2011-2015 i będzie realizowany przez trzy grupy podmiotów: - ministrów właściwych ze względu na cele Programu, - Narodowy Fundusz Zdrowia, - samorządy województw, powiatów i gmin. Opcjonalnymi partnerami wymienionych podmiotów w realizacji zadań Programu mogą stać się m.in. organizacje społeczne, stowarzyszenia, fundacje i samorządy zawodowe. Ochrona zdrowia psychicznego polega w szczególności na: promocji zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym, zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy, niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym, kształtowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych, zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałaniu i ich dyskryminacji. Działania zapobiegawcze w zakresie ochrony zdrowia psychicznego podejmowane są przede wszystkim wobec dzieci, młodzieży, osób starszych oraz osób znajdujących się w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla ich zdrowia psychicznego i obejmują w szczególności: stosowanie zasad ochrony zdrowia psychicznego w pracy szkół, placówek oświatowych, opiekuńczo-wychowawczych, resocjalizacyjnych oraz w jednostkach wojskowych,

tworzenie placówek rozwijających działalność profilaktyczną, przede wszystkim poradnictwa psychologicznego, oraz placówek specjalistycznych, z uwzględnieniem wczesnego rozpoznawania potrzeb dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego, wspieranie grup samopomocy i innych inicjatyw społecznych w zakresie ochrony zdrowia psychicznego, rozwijanie działalności zapobiegawczej w zakresie ochrony zdrowia psychicznego przez zakłady opieki zdrowotnej, wprowadzanie zagadnień ochrony zdrowia psychicznego do programu przygotowania zawodowego osób zajmujących się wychowaniem, nauczaniem, resocjalizacją, leczeniem i opieką, zarządzaniem i organizacją pracy oraz organizacją wypoczynku, podejmowanie badań naukowych służących umacnianiu zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym, uwzględnianie zagadnień zdrowia psychicznego w działalności publicznych środków masowego przekazu, zwłaszcza w programach radiowych i telewizyjnych. Niektóre grupy społeczne narażone są w większym stopniu na występowanie zaburzeń psychicznych. Zwłaszcza ludzie żyjący w złych warunkach społeczno-ekonomicznych, w biedzie, mniejszości etniczne, imigranci, uchodźcy i bezdomni, grupy pozostające pod wpływem stresów społecznych w związku ze zmianami społeczno-politycznymi i ekonomicznymi, osoby niepełnosprawne, rodziny i opiekunowie osób z zaburzeniami psychicznymi, osoby z przewlekłymi chorobami somatycznymi, oraz ludzie, którzy przechodzą zmiany życiowe takie jak: utrata pracy, rozwód, śmierć kogoś bliskiego osoby te są szczególnie narażone na występowanie problemów ze zdrowiem psychicznym. Do problemów tych należy dość często maltretowanie i molestowanie dzieci, zespół stresu pourazowego, depresja, lęk, zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych, agresja, przemoc i zachowania samobójcze. Według dostępnych danych statystycznych także 33% chorych na nowotwory cierpi na depresję, a ryzyko wystąpienia problemów ze zdrowiem psychicznym w późniejszym wieku jest o 50% wyższe w przypadku dzieci, których rodzice są psychicznie chorzy. Ponadto osoby z grupy ryzyka mają trudności z integracją społeczną, trudniej im znaleźć stałą pracę i częściej korzystają z zasiłków opieki społecznej przez dłuższy czas. Obciążenie społeczne i ekonomiczne związane z grupami ryzyka jest zatem znaczne i obejmuje zwiększone koszty opieki zdrowotnej, zwiększone koszty opieki społecznej, a także

podwyższone wskaźniki przestępczości, urazów, rozwodów oraz różnych innych konsekwencji społecznych i ekonomiczno-bytowych. Potrzeby osób z zaburzeniami psychicznymi lokuje się w czterech obszarach: medycznym, rodzinnym, wspólnotowym i rehabilitacyjnym. Do obszaru medycznego należą takie działania jak: wczesne rozpoznanie, informacja o chorobie i leczeniu, opieka medyczna, hospitalizacja, wsparcie psychologiczne; obszar rehabilitacyjny to: wsparcie socjalne, edukacja, wsparcie zawodowe, opieka dzienna, opieka długoterminowa, zaspokojenie potrzeb duchowych; obszar rodzinny: wyrabianie umiejętności opieki nad osobą chorą, umacnianie spójności rodziny, wsparcie w sytuacjach kryzysowych, wsparcie finansowe, tworzenie sieciowego systemu wsparcia z udziałem rodzin; do obszaru wspólnotowego należy: pełne uczestnictwo społeczne, unikanie stygmatyzacji i dyskryminacji, przestrzeganie praw człowieka. Na poziomie lokalnym powinna nastąpić praktyczna integracja sektorów: ochrony zdrowia, pomocy społecznej i zatrudnienia. Niezbędne zatem stają się działania informacyjno-edukacyjne oraz promujące zdrowie psychiczne oparte na aktywności środowiska medycznego, administracji publicznej, organizacji pozarządowych oraz środków masowego przekazu. Opieka zdrowotna osób z zaburzeniami psychicznymi wykonywana jest w ramach podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, zwłaszcza psychiatrycznej opieki zdrowotnej w formie pomocy doraźnej, ambulatoryjnej, dziennej, szpitalnej i środowiskowej oraz w domach pomocy społecznej. Dotychczas zadaniem samorządu województwa dolnośląskiego, zgodnie z zapisami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, były tworzone i prowadzone zakłady psychiatrycznej opieki zdrowotnej- szpitale i zakłady lecznicze i pielęgnacyjnoopiekuńcze. Samorząd powiatowy miał za zadanie organizowanie i zapewnienie usługi o odpowiednim standardzie w domach pomocy społecznej dostosowanych do szczególnych potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi, tworzonych na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593). W związku ze zmianami systemu opieki psychiatrycznej dotychczasowe standardy organizacji opieki psychiatrycznej ulegają stopniowym przeobrażeniom. W celu unikania stygmatyzacji osób chorych psychicznie m.in. zalecane jest obecnie tworzenie oddziałów ogólnopsychiatrycznych w szpitalach wieloprofilowych. Zaciera się więc dotychczasowy podział zadań poszczególnych poziomów

samorządowych, a nowe reguły organizacyjne określa właśnie Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego. Opieką psychiatryczną coraz częściej obejmuje się również dzieci i młodzież upośledzone umysłowo, poprzez organizację zajęć wychowawczych w przedszkolach, szkołach, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, ośrodkach rehabilitacyjno-wychowawczych, w domach pomocy społecznej i zakładach opieki zdrowotnej, a także w domu rodzinnym. Jednostki organizacyjne i inne podmioty działające na podstawie ustawy o pomocy społecznej, w porozumieniu z zakładami psychiatrycznej opieki zdrowotnej, organizują w obszarze swego działania oparcie społeczne dla osób, które z powodu choroby psychicznej lub upośledzenia psychicznego mają poważne trudności w życiu codziennym, zwłaszcza w kształtowaniu swoich stosunków z otoczeniem w zakresie edukacji, zatrudnienia oraz w sprawach bytowych. Wparcie społeczne polega w szczególności na: podtrzymywaniu i rozwijaniu umiejętności niezbędnych do samodzielnego, aktywnego życia, organizowaniu, w środowisku społecznym, pomocy ze strony rodziny, innych osób, grup, społecznych i instytucji, organizacji i udzielaniu pomocy finansowej, rzeczowej oraz innych świadczeń na zasadach określonych w ustawie o pomocy społecznej. Ustawa o pomocy społecznej stworzyła podstawy prawne do powstania nowych form pomocy, takich jak środowiskowe domy samopomocy, oferujące na ogół opiekę dzienną oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze. Ten ogromny potencjał działa dziś najczęściej w sposób bardzo słabo skoordynowany z działaniem opieki zdrowotnej. Stan ten wymaga zmian zmierzających do zwiększenia różnorodności form oparcia i pomocy społecznej, udostępnianych osobom z zaburzeniami psychicznymi i spowodowanymi niepełnosprawnością. Obecnie przyjmuje się, że zdrowie psychiczne powinno stać się wyzwaniem dla polityki społecznej i zdrowotnej państwa oraz organów samorządowych, zwłaszcza w zakresie: promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania jego zaburzeniom t.j. tworzenia możliwości nabywania wiedzy i umiejętności przydatnych w osiąganiu dobrego samopoczucia psychicznego i w przezwyciężaniu nieuniknionych kryzysów życiowych, bez popadania w bezradność, rezygnację czy nieprzystosowanie (w miejscu nauki lub

pracy, w rodzinach, we wspólnotach lokalnych, a także wobec różnych grup wyróżniających się szczególnym ryzykiem powstawania zaburzeń), unowocześnienia opieki psychiatrycznej według modelu środowiskowego tzn. żeby była dostępna, równa, sprawna i godna, aby chroniła i umacniała więzi oraz pozycję społeczną cierpiącej osoby, respektowała prawa obywatelskie chorych i zachęcała ich do odpowiedzialności, podtrzymywała nadzieję, udostępniała oparcie lokalnej wspólnoty i uczestnictwo w jej życiu oraz wspomagała rodziny chorych, prowadzenia badań i budowanie systemów informacyjnych aby następnym pokoleniom przekazać uporządkowaną wiedzę na temat zdrowia psychicznego przydatną do proponowania metod jego promocji i ochrony, zapobiegania jego zaburzeniom, skutecznego przywracania zdrowia i zapewnienia odpowiedniej jakości życia. Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej leczenie psychiatryczne pacjenta przebiega w ramach dwóch następujących po sobie, uzupełniających się wzajemnie procesów opieki medycznej oraz opieki społecznej. Dlatego też wyróżnia się instytucjonalne (medyczne) i społeczne formy systemu ochrony zdrowia psychicznego. Instytucjonalne formy systemu ochrony zdrowia psychicznego związane są przede wszystkim z działaniami w obszarze opieki zdrowotnej i pomocy społecznej, z kolei aktywność różnego rodzaju stowarzyszeń i organizacji społecznych dotyczy częściej działalności na rzecz promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym oraz pomocy w społecznym funkcjonowaniu osób z zaburzeniami psychicznymi. Najważniejszym elementem instytucjonalnego systemu ochrony zdrowia psychicznego są zakłady opieki zdrowotnej. Zapewniają one osobom z zaburzeniami psychicznymi leczenie i rehabilitację w specjalistycznych placówkach psychiatrycznych i odwykowych. Powszechnym miejscem leczenia osób z zaburzeniami psychicznymi są poradnie zdrowia psychicznego, bardzo niejednorodne z punktu widzenia podstawowych wymiarów działalności. Poradnie te są dostępne dla osób uzależnionych od alkoholu, substancji psychoaktywnych, działają również jako specjalistyczne ośrodki dla dzieci i młodzieży. Większość poradni zdrowia psychicznego sprawuje opiekę psychiatryczną w sposób słabo zintegrowany z innymi formami opieki psychiatrycznej. Trzonem psychiatrycznego lecznictwa szpitalnego nadal pozostają oddziały psychiatryczne i odwykowe, funkcjonujące w strukturze szpitali ogólnych oraz ośrodki dla uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. W wyniku przekształceń

organizacyjnych zarówno w obrębie szpitali psychiatrycznych, jak i poza nimi, część bazy łóżkowej przeznaczona jest na cele opiekuńczo-lecznicze, których obecnie jest zdecydowanie za mało w stosunku do widocznych potrzeb. Działalność psychiatrycznych placówek opieki zdrowotnej, uzupełniana jest świadczeniami podstawowej opieki zdrowotnej, udzielanymi głównie osobom z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi. Do zasobów społecznych zdrowia psychicznego należą także organizacje społeczne i stowarzyszenia pozarządowe, które swoją działalność w dużej mierze skupiają na promocji zdrowia psychicznego, zapobieganiu zaburzeniom psychicznym oraz pomocy w społecznym funkcjonowaniu osób z tego typu zaburzeniami. Wraz z transformacją ekonomiczną i społeczną nastąpił ożywiony rozwój organizacji i stowarzyszeń pozarządowych działających w obszarze zdrowia psychicznego oraz uzależnień. Rozwijają się stowarzyszenia samopomocowe osób chorych psychicznie i ich rodzin, które zrzeszają się w ugrupowania wyznaczające sobie wspólne cele, w działaniu na rzecz podmiotowości osób z zaburzeniami psychicznymi, przestrzegania praw pacjentów, poprawy jakości ich życia oraz wspierania rodzin. Szczególnie ważnym aspektem działalności wszystkich stowarzyszeń są oddziaływania edukacyjne, służące tworzeniu pozytywnego wizerunku osób chorych psychicznie w społeczeństwie oraz aktywność nastawiona na poprawę realnych warunków życia i pracy osób chorych psychicznie. Długą tradycję mają stowarzyszenia i grupy pomocowe i samopomocowe działające na rzecz osób z problemem alkoholowym i ich rodzin oraz osób uzależnionych od alkoholu. Stanowią one uzupełnienie działalności zakładów opieki zdrowotnej, organizując długookresowe społeczne i emocjonalne wsparcie osobom przewlekle chorym. Działalnością na rzecz osób uzależnionych od narkotyków zajmują się takie organizacje pozarządowe jak: Stowarzyszenie Monar, Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii, Stowarzyszenie Karan, które prowadząc wiele ośrodków rehabilitacyjnych i poradni profilaktyczno-rehabilitacyjnych, wspomagają publiczne zakłady opieki zdrowotnej. Liczne formy działań społecznych o charakterze prewencyjnym i profilaktycznym odbywają się z inicjatywy, bądź przy wsparciu agencji rządowych, t.j. Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Niezwykle ważnym elementem systemu ochrony zdrowia psychicznego, są instytucje działające w obszarze pomocy społecznej wraz z domami pomocy społecznej dla osób psychicznie przewlekle chorych oraz upośledzonych. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego stworzyła podstawy prawne dla

powstania nowych form pomocy społecznej, takich jak środowiskowe domy samopomocy oferujące na ogół opiekę dzienną oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze. Ten ogromny potencjał działa dziś najczęściej w sposób słabo skoordynowany z działaniem opieki zdrowotnej. Stan ten wymaga zmian zmierzających do zwiększenia różnorodności form oparcia i pomocy społecznej, udostępnianych osobom z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi niepełnosprawnością. Przede wszystkim wymaga jednak radykalnego podniesienia poziomu integracji tych dwóch form opieki. Najrzadszą formą opieki pozaszpitalnej są hostele. Niedostatek tych nowoczesnych form, stanowiących podstawę środowiskowego modelu opieki, jest podstawową barierą opóźniającą możliwość jego wprowadzenia. Zmiana tej tendencji wymaga ustanowienia zdecydowanych bodźców organizacyjnych do ich powstawania oraz możliwości pozyskiwania środków finansowych na działanie i rozwój, bez takich bowiem działań opieka psychiatryczna pozostanie jeszcze na długo przestarzała i niesprawna. Podstawą przyszłych rozwiązań powinno być związanie ich z inicjatywą, odpowiedzialnością i aktywnością wspólnoty społecznej obywateli zamieszkujących określone terytorium, zdolnych do rozpoznania problemów i wytworzenia odpowiednich rozwiązań, zgodnie z poziomem kompetencji. Rozpoznanie indywidualnych potrzeb powinno odbywać się na poziomie samorządu gminnego, przygotowanie i koordynacja dostosowanych do nich lokalnych rozwiązań organizacyjnych na poziomie samorządów powiatowych, planowanie regionalne i alokacja środków na poziomie samorządu wojewódzkiego, natomiast tworzenie modeli organizacyjnych oraz rozwiązań prawnych i finansowych na poziomie państwa. Zdrowie psychiczne mimo wieloletnich zaniedbań i uprzedzeń zaczyna być w Polsce traktowane jako nieodłączny składnik zdrowia, w tym również promocji zdrowia. Należy mieć nadzieję, że osoby z zaburzeniami psychicznymi będą zyskiwały coraz większe zrozumienie i wsparcie, co w konsekwencji doprowadzi do zasadniczej zmiany podejścia do problemów psychicznych. Nadal dominującym odczuciem wobec problemów zdrowia psychicznego jest przerażenie, bezradność, obojętność, nierzadko wstyd, niewielka znajomość problemu oraz stereotypowe postrzeganie osób dotkniętych chorobami psychicznymi. Stąd tak istotne staje się budowanie i promowanie zintegrowanych systemów pomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w ramach których oferowana jest pomoc medyczna, socjalna, opiekuńcza, prawna i edukacyjna.

Od wejścia w życie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego rozwijają się nowe formy oparcia społecznego dla osób przewlekle chorych psychicznie. Są to główne środowiskowe domy samopomocy i specjalistyczne usługi opiekuńcze udzielane w miejscu zamieszkania pacjenta. Inną formą pomocy są warsztaty terapii zajęciowej finansowane częściowo ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przeznaczone również dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Coraz częściej także zwraca się uwagę na status zawodowy na rynku pracy osób z problemami psychicznymi, ponieważ zagadnienie to dotyczy coraz większej liczby osób bezrobotnych. Działania na rzecz pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi prowadzą też stowarzyszenia samopomocowe zrzeszające pacjentów i ich rodziny. Przyjąć zatem można, iż możliwości prewencji, wspierania i leczenia osób z zaburzeniami psychicznymi stają się coraz większe. 2. Cele główne i szczegółowe Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego Cel główny 1: Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. Cele szczegółowe: 1.1 Upowszechnianie wiedzy na temat zdrowia psychicznego, kształtowanie zachowań i stylów życia korzystnych dla zdrowia psychicznego, rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagrażających zdrowiu psychicznemu. 1.2 Zapobieganie zaburzeniom psychicznym. 1.3 Zwiększenie integracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi. 1.4 Organizacja systemu poradnictwa i pomocy w stanach kryzysu psychicznego. Cel główny 2: Zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. Cele szczegółowe: 2.1 Upowszechnienie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

2.2 Upowszechnienie zróżnicowanych form pomocy i oparcia społecznego. 2.3 Aktywizacja zawodowa osób z zaburzeniami psychicznymi. 2.4 Koordynacja różnych form opieki i pomocy. Cel główny 3: Rozwój badań naukowych i systemu informacji z zakresu zdrowia psychicznego. Cele szczegółowe: 3.1 Przekrojowe i długoterminowe epidemiologiczne oceny wybranych zbiorowości zagrożonych występowaniem zaburzeń psychicznych. 3.2 Promocja i wspieranie badań naukowych podejmujących tematykę zdrowia psychicznego. 3.3 Unowocześnienie i poszerzenie zastosowania systemów statystyki medycznej. 3.4 Ocena skuteczności realizacji Programu. 3. Uwarunkowania prawne ochrony zdrowia psychicznego Prawo do ochrony życia jest jednym z najważniejszych praw konstytucyjnych każdego człowieka. Art. 68 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, iż każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Zapis ten obejmuje również ochronę zdrowia psychicznego. Podstawowym polskim aktem prawnym wyznaczającym najważniejsze obszary działalności w ochronie zdrowia psychicznego jest Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz.535, z późn. zm.). Stanowi ona pierwszy w Polsce akt prawny o randze ustawowej, dotyczący tak niezwykle ważnej problematyki. Zakres merytoryczny ustawy obejmuje: prawa pacjentów szpitala psychiatrycznego i domów pomocy społecznej, ochronę praw pacjentów i zdrowia psychicznego, instytucję przymusu bezpośredniego, postępowanie lecznicze w stosunku do osoby leczonej za zgodą lub bez jej zgody, postępowanie przed sądem opiekuńczym w sprawach określonych w powyższej ustawie, ochronę tajemnicy, ochronę karnoprawną. Przepisy ogólne zawarte w tej ustawie wskazują dwa główne kierunki działań:

polegające na promocji zdrowia psychicznego, zapobieganiu zaburzeniom psychicznym oraz kształtowaniu właściwych postaw społecznych wobec osób z zaburzeniami psychicznymi i przeciwdziałaniu ich dyskryminacji, zmierzające do zapewnienia osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej i innych form pomocy niezbędnych dla życia w środowisku rodzinnym i społecznym. Szczególną uwagę zwracają dwa art. ustawy art. 4, w którym zostały określone działania zapobiegawcze, jakie należy podejmować zwłaszcza wobec dzieci, młodzieży, osób starszych oraz znajdujących się w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia psychicznego, a także art. 5 zawierający opis nowoczesnego modelu opieki zdrowotnej. Przepisy szczegółowe pozostałych rozdziałów ustawy stanowią gwarancję ochrony praw obywatelskich osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym szczególnie praw pacjentów hospitalizowanych zarówno za zgodą, jak i poddawanych postępowaniu przymusowemu. Bardzo ważnym dokumentem, w którym zostały określone wszystkie prawa dziecka, w tym prawo do ochrony zdrowia, jest Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta dnia 20 listopada 1989 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Jest to dokument obowiązujący niemal we wszystkich państwach świata. Istotne znaczenie mają także akty prawne koncentrujące się na zagadnieniach dotyczących uzależnień, t.j. ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz.230, z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485, z późn. zm.). Zmiany w podejściu do problemów osób z zaburzeniami psychicznymi zostały wprowadzone również mocą ustawy z dnia 9 maja 1991r. o zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych, która uregulowała kwestie dotyczące m.in. powstawania warsztatów terapii zajęciowej, zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w tym także osób z zaburzeniami psychicznymi oraz ustalania stopni niepełnosprawności. Opieka psychiatryczna jest także od lat traktowana w kategoriach działań w obszarze programów zdrowotnych, np. realizowany przez Ministra Zdrowia program pn. Psychiatryczna opieka zdrowotna na lata 2009-2013, którego realizacja wynika z zapisów art. 48 ustawy z dnia 27 sierpnia 2005 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).

Niektóre z założeń opieki psychiatrycznej są także realizowane poprzez działania podejmowane na podstawie ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009r., Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.). Strategię działań i szczegółowy harmonogram prac dla poszczególnych podmiotów realizujących zadania z zakresu ochrony zdrowia psychicznego określa najnowszy akt prawny, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego (Dz. U. z 2010 r. Nr 24, poz. 128), obejmujący zakresem regulacji osoby z zaburzeniami psychicznymi, organy administracji rządowej i samorządowej, zakłady opieki zdrowotnej, organizacje pozarządowe, działające na rzecz ochrony zdrowia i poprawy zdrowia psychicznego oraz Narodowy Fundusz Zdrowia. 4. Zdrowie psychiczne w dokumentach międzynarodowych Podstawowym dokumentem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczącym zdrowia psychicznego jest Raport z 2001 r. p.t. Zdrowie psychiczne: nowe rozumienie, nowa nadzieja. Prezentuje on współczesne spojrzenie na problematykę zdrowia psychicznego i chorób psychicznych oraz zawiera szereg zaleceń do wdrożenia w praktyce, w ramach realizacji programów ochrony zdrowia psychicznego, wśród których znajdują się: potrzeby formułowania polityki poświęconej poprawie zdrowia psychicznego populacji, zapewnienia powszechnego dostępu do odpowiednich i efektywnych pod względem kosztowym usług zdrowotnych, obejmujących promocję zdrowia psychicznego oraz prewencję schorzeń psychicznych, zapewnienia odpowiedniej opieki i ochrony praw człowieka pacjentom z poważnymi zaburzeniami, przebywającym w instytucjach zamkniętych, prowadzenia monitoringu i oceny stanu zdrowia psychicznego wspólnot lokalnych, promowania zdrowego stylu życia i sposobów redukcji czynników ryzyka, wspierania stabilności życia rodzinnego, spójności społecznej i rozwoju człowieka, wspierania badań przyczyn chorób psychicznych i zaburzeń zachowania, rozwoju efektywnych metod leczenia oraz monitorowania i oceny systemu ochrony zdrowia psychicznego. Raport podkreśla powszechny charakter zaburzeń neuropsychiatrycznych, które dotykają co czwartego człowieka, a także znaczący udział tych schorzeń w tzw. Globalnym Obciążeniu Chorobami, wynoszącym w 2000 r. dla świata 12%, a dla Europy 20%. W tym ostatnim aspekcie

największe znaczenie mają: depresja, schizofrenia, zaburzenia zachowania, zaburzenia na tle alkoholowym i narkotykowym oraz samookaleczenia. Wśród czynników determinujących zaburzenia psychiczne wymienia się: ubóstwo, płeć żeńską w przypadku nerwic i depresji, wiek dziecięcy i starszy, sytuacje konfliktów i katastrof, zaburzenia środowiska rodzinnego oraz niektóre choroby somatyczne. Dostarcza także współczesnej wiedzy o sposobach rozwiązywania problemów ochrony zdrowia psychicznego i wskazuje na fakt, iż zasadniczy tryb wsparcia stanowi opieka środowiskowa, do której zalicza się: usługi będące blisko domu, włączając w to opiekę szpitalną w szpitalu ogólnym, dla przypadków wymagających przyjęcia w trybie nagłym oraz opiekę długoterminową w stacjonarnych formach opieki środowiskowej, interwencję stosowną do poziomu upośledzenia i objawów chorobowych, leczenie i opiekę specyficzną dla postawionej diagnozy i potrzeb osoby chorej, szeroki zakres usług adresowanych do potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi, usługi skoordynowane pomiędzy profesjonalistami zajmującymi się opieką psychiatryczną, a lokalnymi agencjami wsparcia socjalnego, ambulatoryjne świadczenia zdrowotne, w tym realizowane w formie hospitalizacji domowej, partnerstwo z opiekunami oraz rozwiązywanie ich problemów, aktywność legislacyjną wspierającą powyższe działania. Określa również zasady kształtowania polityki zdrowia psychicznego w ramach ogólnej polityki zdrowotnej oraz problematykę dostarczania usług zdrowotnych, podkreśla znaczenie opieki środowiskowej i konieczność jej rozwoju oraz zaleca stopniowe zamykanie dużych szpitali psychiatrycznych, przekształcanie ich w centra aktywnego leczenia i rehabilitacji, a także rozwijanie oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych. Współcześnie rekomendacje WHO w zakresie ochrony zdrowia psychicznego są następujące: zapewnienie leczenia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, zapewnienie dostępu do leków psychotropowych, dostarczanie opieki w ramach wspólnot lokalnych, edukacja opinii publicznej, angażowanie w programy wspólnot lokalnych, rodzin i osób indywidualnych, ustalanie narodowej polityki, programów i prawa,

rozwijanie zasobów ludzkich, tworzenie sieci powiązań z innymi sektorami, monitorowanie na poziomie lokalnym wskaźników zdrowia psychicznego, wspieranie badań naukowych. Jednym z ostatnich dokumentów WHO dotyczących problematyki zdrowia psychicznego jest Rezolucja Komitetu Wykonawczego WHO z 17 stycznia 2002 r. Umocnienie zdrowia psychicznego. Podstawowym dokumentem Unii Europejskiej, w którym umieszczono zapisy dotyczące zdrowia, a ściślej zdrowia publicznego jest art. 152 Traktatu Wspólnoty Europejskiej. Zgodnie z tym artykułem, wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego winien zostać zapewniony w definiowaniu i wdrażaniu każdej wspólnotowej polityki i aktywności. Działania Wspólnoty winny uzupełniać narodowe polityki zdrowotne, w pełni respektując odpowiedzialność krajów członkowskich za organizację opieki zdrowia publicznego, prewencję chorób oraz eliminowanie zagrożeń dla zdrowia. Do międzynarodowych dokumentów dotyczących zdrowia psychicznego należy również Helsińska Deklaracja Ministrów Zdrowia Krajów Europejskich z 2005 r. pt. Deklaracja o ochronie zdrowia psychicznego dla Europy, zgodnie z którą polityka ochrony zdrowia psychicznego powinna uwzględniać następujące działania: rozwijanie świadomości znaczenia dobrego samopoczucia psychicznego dla funkcjonowania społeczeństwa, przeciwdziałanie stygmatyzacji, nierówności i dyskryminacji, jakiej doświadczają osoby chorujące psychicznie i ich rodziny, opracowanie i wdrożenie systemów ochrony zdrowia psychicznego, które uwzględnią promocję, profilaktykę, leczenie i rehabilitację, zapewnienie kształcenia kadr o odpowiednich kompetencjach, wykorzystanie do realizacji tych zadań, doświadczeń i wiedzy osób doświadczających zaburzeń psychicznych i ich opiekunów. Kolejnym ważnym krokiem w usankcjonowaniu opieki psychiatrycznej było ogłoszenie przez Komisję Europejską, w październiku 2005 r. Zielonej Księgi w sprawie poprawy zdrowia psychicznego ludności proponującej strategię zdrowia psychicznego dla Unii Europejskiej (UE). Dokument ten nawiązuje do Deklaracji Helsińskiej i jest realizacją jej zapisów w krajach

UE. Zgodnie z zapisami Zielonej Księgi najważniejszymi zadaniami dla reformowania polityki ochrony zdrowia psychicznego w krajach UE jest: wspieranie zdrowia psychicznego wszystkich ludzi, czyli promocja zdrowia psychicznego, zapobieganie złemu stanowi zdrowia psychicznego, czyli działania profilaktyczne podejmowane wobec grup narażonych na zagrożenia dla zdrowia psychicznego, poprawa jakości życia ludzi chorych i niepełnosprawnych psychicznie, poprzez integrację społeczną oraz ochronę ich praw i godności, opracowanie zasad budowania systemu informacji, współpracy w zakresie badań naukowych i upowszechnienia wiedzy na temat zdrowia psychicznego miedzy krajami UE. Konsekwencją przyjęcia Zielonej Księgi było zorganizowanie przez Komisję Europejską w czerwcu 2008 r. w Brukseli, konferencji w sprawie zdrowia psychicznego oraz ustanowienie Europejskiego Paktu na rzecz Zdrowia i Dobrostanu Psychicznego. Pakt ten stanowi wezwanie do działania w duchu partnerstwa, zwraca uwagę na korzyści zdrowotne, społeczne i gospodarcze wynikające z dobrego stanu zdrowia psychicznego wszystkich osób oraz na potrzebę przezwyciężenia tabu i uprzedzeń związanych z chorobami psychicznymi. Sygnatariusze tego dokumentu zobowiązali się do wspólnego działania na rzecz poprawy stanu zdrowia psychicznego w Europie i wypracowanie wspólnych zaleceń dotyczących działania w 5 priorytetowych obszarach zdrowia psychicznego: zapobieganie samobójstwom i depresji, zdrowie psychiczne wśród młodzieży i w kontekście edukacji, zdrowie psychiczne w środowisku zawodowym, zdrowie psychiczne ludzi starszych, zwalczanie uprzedzeń i wykluczenia społecznego. Umożliwia również instytucjom UE, rządom krajowym, regionom i organizacjom społeczeństwa obywatelskiego podejmowanie wspólnych działań na rzecz poprawy poziomu zdrowia psychicznego. Realizowany jest przede wszystkim poprzez konferencje tematyczne poświęcone określonym w nim priorytetom. Konferencje te są okazją do budowania partnerstwa na rzecz zdrowia psychicznego, rozpowszechniania najlepszych praktyk w całej Europie oraz przedstawiania dotychczasowych osiągnięć w tej dziedzinie.

II. ZASOBY OPIEKI PSYCHIATRYCZNEJ W POWIECIE KŁODZKIM

1. Powiat kłodzki Powiat kłodzki powiat w Polsce, w województwie dolnośląskim, utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Kłodzko. Pod względem liczby ludności (ok. 166 tys. osób) zajmuje drugie miejsce wśród powiatów Dolnego Śląska. Gęstość zaludnienia wynosi 100 mieszkańców na 1 km². W skład powiatu wchodzi czternaście gmin: gminy miejskie: Duszniki-Zdrój, Kłodzko, Kudowa-Zdrój, Nowa Ruda, Polanica-Zdrój, gminy miejsko-wiejskie: Bystrzyca Kłodzka, Lądek-Zdrój, Międzylesie, Radków, Stronie Śląskie, Szczytna, gminy wiejskie: Kłodzko, Lewin Kłodzki, Nowa Ruda. W obrębie powiatu znajduje się 11 miast: Duszniki-Zdrój, Kłodzko, Kudowa-Zdrój, Nowa Ruda, Polanica-Zdrój, Bystrzyca Kłodzka, Lądek-Zdrój, Międzylesie, Radków, Stronie Śląskie, Szczytna. Według danych z 30 czerwca 2009 roku powiat kłodzki zamieszkiwało 165 059 osób. 2. Baza powiatu kłodzkiego służąca opiece i wsparciu osób z zaburzeniami psychicznymi Stan zdrowia psychicznego ludności w Polsce ocenia się na podstawie wskaźników rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych oraz wskaźników zapadalności. W 2007 r. liczba leczonych w kraju z powodu zaburzeń psychicznych wynosiła ponad 1,5 mln osób, z czego w opiece stacjonarnej leczonych było ponad 14% osób, natomiast opieką ambulatoryjną objętych zostało aż 86% osób chorych. Od 1990 do 2007 r. prawie 2-krotnie wzrosła liczba osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych. Zarówno zachorowania jak i korzystanie z opieki psychiatrycznej w powiecie kłodzkim ulega zmianom, które są przede wszystkim odzwierciedleniem zmieniających się możliwości kontraktowania świadczeń zdrowotnych przez NFZ.

Jak podaje Biuletyn Statystyczny Ochrony Zdrowia Województwa Dolnośląskiego (2009r.), na terenie województwa dolnośląskiego np. w latach 2008 i 2009 najczęstszą przyczyną leczenia psychiatrycznego były zaburzenia nerwicowe oraz zaburzenia efektywne. W latach 2006-2009 Zdecydowanie wzrosła liczba zaburzeń psychicznych spowodowanych nadużywaniem alkoholu (z 2718 do 3072), natomiast spadła liczba zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (1807 do 981). 2005 2006 2007 2008 2009 Województwo 98395 107348 92002 89176 93876 dolnośląskie Powiat kłodzki 3027 6105 1890 2104 2816 Tabela Nr 1. Działalność poradni zdrowia psychicznego w latach 2005-2009 Źródło: Biuletyn Statystyczny Ochrony Zdrowia Województwa Dolnośląskiego 2009 2009 Poradnie zdrowia psychicznego Poradnie leczenia uzależnień Leczeni ogółem Liczba porad ogółem Porady lekarza Porady psychologa Porady terapeuty Leczeni ogółem Liczba porad ogółem Porady lekarza Porady psychologa Porady terapeuty Województwo dolnośląskie 93876 339155 282407 51407 5341 138431 138431 21548 23072 109055 Powiat kłodzki 2816 14372 12697 1623 52 877 8504 468 126 7910 Tabela Nr 2. Leczeni w poradniach zdrowia psychicznego i leczenia uzależnień w roku 2009 Źródło: Biuletyn Statystyczny Ochrony Zdrowia Województwa Dolnośląskiego 2009 2009 Leczeni w poradniach zdrowia psychicznego Leczeni W tym W tym w wieku ogółem mężczyźni Do 18 19-29 30-64 65 i więcej Województwo 93876 38413 3197 16942 57404 16783 dolnośląskie Powiat 2816 1056 73 511 1896 336 kłodzki Tabela Nr 3. Działalność poradni zdrowia psychicznego w roku 2009 Źródło: Biuletyn Statystyczny Ochrony Zdrowia Województwa Dolnośląskiego 2009

Rozpoznanie Leczeni ogółem W liczbach bezwzględnych Na 100 tys. ludności 2006 2007 2008 2009 2006 2007 2008 2009 Ogółem 107348 92002 89176 93876 3724,4 196,3 3099,6 3263,4 Zaburzenia 23474 20219 18432 19521 814,4 702,4 640,7 678,6 niepsychotyczne i psychotyczne (F00-F09) Zaburzenia 2718 3560 3777 3072 94,3 123,7 131,3 106,8 spowodowane używaniem alkoholu(f10) Zaburzenia 1807 683 722 981 62,7 23,7 25,1 34,1 spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych (F11-F19) Schizofrenia (F20) 11493 9706 9074 9925 398,7 337,2 315,4 345,0 Inne zaburzenia 8431 6300 5770 6772 292,5 218,9 200,6 235,4 psychotyczne (F21-F29) Zaburzenia 21195 17471 17779 18696 735,3 607,0 618,0 649,9 afektywne(f30- F39) Zaburzenia 28532 25185 25134 25651 989,9 875,0 873,6 891,7 nerwicowe (F40- F59) Zaburzenia 2119 2371 2018 2192 73,5 82,4 70,1 67,2 osobowości i zachowania dorosłych (F60- F69) Upośledzenie 5459 4562 4086 4246 189,4 158,5 142,0 147,6 umysłowe (F70- F79) Nieokreślone 551 456 562 556 19,1 15,8 19,5 19,3 zaburzenia psychiczne(f99) Pozostałe 1569 1489 1822 2264 54,4 51,7 63,3 78,7 rozpoznania Tabela Nr 4. Liczba leczonych w poradniach zdrowia psychicznego w latach 2006-2009 według rozpoznań Źródło: Biuletyn Statystyczny Ochrony Zdrowia Województwa Dolnośląskiego 2009

Leczeni ogółem po raz pierwszy Rozpoznanie W liczbach bezwzględnych Na 100 tys. ludności 2006 2007 2008 2009 2006 2007 2008 2009 Ogółem 26991 19865 22293 24073 936,4 690,1 774,9 836,8 Zaburzenia 4505 3838 3866 4334 156,3 133,4 134,4 150,7 niepsychotyczne i psychotyczne (F00-F09) Zaburzenia 1082 1072 1143 1004 37,5 37,2 39,7 34,9 spowodowane używaniem alkoholu(f10) Zaburzenia 866 285 281 293 30,0 9,9 9,8 10,2 spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych (F11-F19) Schizofrenia 1837 1143 1099 1448 63,7 39,7 38,2 50,3 (F20) Inne zaburzenia 1613 978 1019 1141 56,0 34,0 35,4 39,7 psychotyczne (F21-F29) Zaburzenia 5981 3728 4473 5286 207,5 129,5 155,5 183,5 afektywne(f30- F39) Zaburzenia 8636 6646 8104 8372 299,6 230,9 281,7 291,0 nerwicowe (F40- F59) Zaburzenia 534 642 690 674 18,5 22,3 24,0 23,4 osobowości i zachowania dorosłych (F60- F69) Upośledzenie 1204 836 643 699 41,8 29,0 22,3 24,3 umysłowe (F70- F79) Nieokreślone 219 275 222 283 7,6 9,6 7,7 9,8 zaburzenia psychiczne(f99) Pozostałe 514 422 753 539 17,8 14,7 26,2 18,7 rozpoznania Tabela Nr 5. Liczba leczonych po raz pierwszy w poradniach zdrowia psychicznego w latach 2006-2009 według rozpoznań Źródło: Biuletyn Statystyczny Ochrony Zdrowia Województwa Dolnośląskiego 2009

Wykres nr 1. Liczba leczonych w poradniach zdrowia psychicznego w powiecie kłodzkim w latach 2005-2009 Wykres nr 2. Liczba udzielonych porad w poradniach zdrowia psychicznego w powiecie kłodzkim w latach 2005-2009

Poziom zachorowalności i zapadalności na zaburzenia psychiczne określa także zasób Zespołów Orzekania o Niepełnosprawności. Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Kłodzku od 2008 roku do pierwszej połowy 2011 roku wydał 870 orzeczeń o stopniu niepełnosprawności. Z czego 760 dla osób z chorobą psychiczną oraz 164 dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Zbiorowość osób niepełnosprawnych z tego rodzaju dysfunkcjami można podzielić na dwie grupy: osoby niepełnosprawne prawnie, czyli mające odpowiednie, aktualne orzeczenie o niepełnosprawności, wydane przez uprawniony do tego organ, osoby niepełnosprawne biologicznie, czyli nie mające orzeczenia o niepełnosprawności, ale deklarujące całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania podstawowych czynności. Liczba orzeczeń wydanych w latach 2008-2011 dla pacjentów z chorobą psychiczną, t.j. z oznaczeniem symbolu przyczyny niepełnosprawności 02-P przedstawia poniższa tabela. Rok Do 16 r. ż Powyżej 16 r. ż 2008 35 116 2009 26 167 2010 22 165 2011 44 178 Tabela Nr 6. Liczba orzeczeń PZON w Kłodzku w latach 2008-2011 Źródło: Opracowanie własne 3. Zasoby opieki psychiatrycznej w powiecie kłodzkim Baza opieki psychiatrycznej w powiecie kłodzkim to wszystkie placówki, instytucje, organizacje itp., działające na rzecz osób niepełnosprawnych w tym niepełnosprawnych psychicznie. SP ZOZ Zespół Opieki Zdrowotnej w Kłodzku, ul. Szpitalna 1a Jest zakładem opieki zdrowotnej, w którym funkcjonują komórki organizacyjne udzielające świadczenia zdrowotne w zakresie: szpitalnictwa, ratownictwa medycznego,

podstawowej opieki medycznej, ambulatoryjnego lecznictwa specjalistycznego, opieki długoterminowej, stomatologii, rehabilitacji i promocji zdrowia, udzielające świadczenia zdrowotne świadczenia dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Świadczenia z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej psychiatrycznej udzielają zarówno podmioty publiczne jak i niepubliczne. Lp. Nazwa Adres: 1. "BONO" Grażyna Bróż Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 57-300 Kłodzko ul. Armii Krajowej 2/11 2. "SALUS" Centrum Medyczne 57-300 Kłodzko NZOZ Sp. z o.o. ul. Łąkowa 5 3. SP ZOZ Zespół Opieki 57-300 Kłodzko Zdrowotnej ul. Szpitalna 1 Tabela Nr 7. Poradnie Zdrowia Psychicznego w Powiecie Kłodzkim świadczenia zdrowia psychicznego dla dorosłych Źródło: Opracowanie własne Lp. Nazwa Adres: 1. SP ZOZ Zespół Opieki Zdrowotnej 57-300 Kłodzko ul. Zawiszy Czarnego 2 2. SP ZOZ Zespół Opieki Zdrowotnej 57-400 Nowa Ruda ul. Szpitalna 2 3. SP ZOZ Zakład Lecznictwa Odwykowego dla Osób Uzależnionych od Alkoholu 57-340 Duszniki Zdrój ul. Wojska Polskiego 23 Tabela Nr 8. Poradnie zdrowia psychicznego- świadczenia terapii i współuzależnienia od alkoholu Źródło: Opracowanie własne Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kłodzku ul. Kościuszki 2 Jest to jednostka organizacyjna powiatu kłodzkiego, która realizuje zadania z zakresu pomocy społecznej i rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych, mające na celu poprawę funkcjonowania osób i rodzin, które wspiera osoby chore psychicznie w ramach realizowanych zadań, programów i projektów oraz dysponuje środkami Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na realizację zadań z zakresu rehabilitacji społecznej. Powiatowy Urząd Pracy w Kłodzku ul. Okrzei Powiatowa jednostka organizacyjna dysponująca również środkami Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na realizację zadań z rehabilitacji

zawodowej osób niepełnosprawnych oraz realizujący programy aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych z powiatu kłodzkiego. Ośrodek Interwencji Kryzysowej przy PCPR w Kłodzku ul. Kościuszki 2 Obecnie funkcjonuje w strukturze organizacyjnej PCPR w kłodzku. Celem działalności Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Kłodzku jest udzielanie natychmiastowej, kompleksowej pomocy osobom znajdującym się w kryzysowych sytuacjach życiowych. Domy Pomocy Społecznej Domy pomocy społecznej to jednostki, których zadaniem jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb bytowych, opiekuńczych, edukacyjnych, społecznych i religijnych, przy uwzględnieniu wolności, intymności, godności i poczucia bezpieczeństwa mieszkańców. Jednostkami powiatowymi są DPS-y w Ścinawce Dolnej 17, Szczytnej, Podzamku, Nowej Rudzie, Bystrzycy Kłodzkiej oraz Jugowie. Lp. Nazwa Adres DPS 1. DPS dla osób przewlekle psychicznie chorych Ścinawka Dolna 17 57-410 Ścinawka Średnia 2. DPS dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie ul. Zamkowa 8 57-330 Szczytna 3. DPS dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie 4. DPS dla osób przewlekle somatycznie chorych 5. DPS dla osób przewlekle somatycznie chorych 6. DPS dla osób przewlekłe somatycznie chorych 7. DPS dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie 8. DPS dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie Podzamek 28 57-300 Kłodzko ul. Parkowa 20 57-402 Nowa Ruda ul. Górna 23 57-500 Bystrzyca Kłodzka ul. Główna 118 57-430 Jugów ul. Wiejska 9, 57-450 Ludwikowice Kłodzkie Ścinawka Dolna 21b 57-410 Ścinawka Średnia Tabela nr 9. Domy Opieki Społecznej w Powiecie Kłodzkim Źródło: Opracowanie własne

Ośrodki Pomocy Społecznej Jednostki w systemie pomocy społecznej są miejscem pierwszego kontaktu osób poszukujących pomocy społecznej. Zgodnie z prawem działają w każdej gminie. Kierują osoby potrzebujące do domów pomocy społecznej lub kwalifikują do wypłaty zasiłku. A przede wszystkim prowadzą szeroko zakrojoną pracę socjalną z ludźmi dotkniętymi patologią, marginalizacją, wykluczeniem lub niedostosowaniem społecznym. W powiecie kłodzkim każda gmina posiada w swojej strukturze ośrodek pomocy społecznej. Lp. Nazwa Adres 1. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 57-300 Kłodzko, ul. Wyspiańskiego 2d 2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 57-300 Kłodzko, ul. Jaszkowa Górna 71 3. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-330 Szczytna, ul. Szpitalna 1 4. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-530 Międzylesie, ul.sobieskiego 4 5. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-410 Ścinawka Średnia, ul. Mickiewicza 16 6. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-340 Duszniki-Zdrój, ul.krótka 2 7. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-540 Lądek-Zdrój, ul.lipowa 1b 8. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-350 Kudowa-Zdrój, ul.zdrojowa 27 9. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-320 Polanica Zdrój, ul.dąbrowskiego 3 10. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-550 Stronie Śląskie, ul. Zielona 5 11. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-343 Lewin Kłodzki, ul. Chopina 2 12. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-500 Bystrzyca Kłodzka, ul. 1-go Maja 13. Ośrodek Pomocy Społecznej 57-400 Nowa Ruda, ul. Kolejowa 18 14. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 57-400 Nowa Ruda, ul. Niepodległości 2 Tabela Nr 10. Wykaz Ośrodków Pomocy Społecznej w powiecie kłodzkim Źródło: Opracowanie własne Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Kłodzku ul. Kościuszki 2. Zespół w Kłodzku realizuje zadania z zakresu orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności wynikające z odpowiednich przepisów. Warsztaty Terapii Zajęciowej w Starym Wielisławiu Warsztaty terapii zajęciowej uruchomione zostały na mocy ustawy z dnia 9 maja 1991r. o zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. W rozumieniu tej ustawy

warsztaty terapii zajęciowej, to zorganizowane stanowiska pracy umożliwiające prowadzenie rehabilitacji poprzez terapię zajęciową dla osób z upośledzeniem wykluczającym podjęcie pracy zarobkowej, stanowiące wyodrębnioną organizacyjnie jednostkę. Warsztaty są znaczącym ogniwem łączącym szkolnictwo specjalne z zakładami pracy chronionej. Stanowią bowiem konkretną formę przysposobienia do pracy uczniów szkół specjalnych, którzy nie rokują nadziei na postępy w zasadniczej szkole specjalnej. Warsztaty wypełniają też wielką lukę w dotychczasowym procesie rehabilitacji osób, które z różnych powodów nie ukończyły szkoły specjalnej, bądź nie były objęte żadnym oddziaływaniem rewalidacyjnym. Są one więc jedyną formą rehabilitacji licznej grupy młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim, która do tej pory nie miała żadnych możliwości na przygotowanie do podjęcia pracy zawodowej. Celem warsztatów terapii zajęciowej jest: ogólne usprawnienie, rozwijanie umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej, przygotowanie do życia w środowisku społecznym, między innymi przez rozwój umiejętności planowania i komunikowania się, dokonywania wyborów, decydowania o swoich sprawach oraz innych umiejętności niezbędnych w niezależnym życiu, a także poprawę kondycji psychicznej, rozwijanie umiejętności przy zastosowaniu różnych technik terapii zajęciowej, rozwijanie psychofizycznych sprawności niezbędnych w pracy. Do uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej mogą być zakwalifikowane osoby powyżej szesnastego roku życia z upośledzeniem umysłowym, mające I lub II grupę inwalidzką i orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy zarobkowej. W określeniu osób, które pod względem umysłowym odbiegają od normy w sensie ujemnym, nie ma jeszcze dostatecznej jednoznaczności. Za osobę upośledzoną umysłowo wielu teoretyków uważa człowieka z niesprawnością od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa. Przyczynami upośledzenia są powstałe na różnym tle uszkodzenia lub nieprawidłowa budowa ośrodkowego układu nerwowego. Upośledzenie umysłowe polega, najogólniej biorąc, na zwolnieniu procesów dojrzewania, trudnościach w uczeniu się i przystosowaniu społecznym.