Geologia Samorządowa - Ekspert odpowiada - Geologia inżynierska

Geologia Samorządowa - Ekspert odpowiada - Geologia inżynierska Odpowiedzi na pytania udzielił Zbigniew Frankowski Dr Zbigniew Fankowski jest zatrudniony na stanowisku głównego specjalisty badawczotechnicznego w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie. W dziedzinie geologii inżynierskiej prowadzi badania z zakresu metodyki badań polowych i interpretacji wyników. Jest współautorem wytycznych i instrukcji dotyczących dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla obiektów hydrotechnicznych, liniowych i energetycznych, oraz wytycznych badań podłoża gruntowego różnymi metodami polowymi. Wykonał liczne opracowania (dokumentacje), których celem było ustalenie przydatności gruntów dla posadowienia różnych obiektów. Prace te dotyczyły między innymi elektrowni: Dolna Odra, Kozienice, Jaworzno III, Bełchatów i Żarnowiec, metra warszawskiego, kopalni odkrywkowych Machów i Adamów, zbiornika Włocławek. Jest współautorem opracowania metodycznego Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich, PIG, 1999. Prowadzi badania dla potrzeb projektowania i eksploatacji składowisk żużla i popiołu, budownictwa odkrywkowego, zabezpieczania zboczy i skarp, bezpiecznego posadawiania turbozespołów elektrowni oraz określenia skuteczności różnych metod wzmacniania podłoża gruntowego (np. wibroflotacja, udary o dużej energii). Jest współautorem opracowań związanych z wykonywaniem map geologiczno-inżynierskich i zasad sporządzania map geosozologicznych przy wykorzystaniu techniki komputerowej w systemie GIS mapy i atlasy geologiczno-inżynierskie. Jest współautorem Instrukcji sporządzania map warunków geologiczno-inżynierskich w skali 1:10 000 i większych dla potrzeb planowania przestrzennego w gminach, PIG, 1999. Uprawnienia zawodowe: Uprawnienia geologiczne nr 06 0295, Certyfikat Polskiego Komitetu Geotechniki nr 0105, były rzeczoznawca/biegły Ministra Środowiska (nr 0706/92 i nr 0386) oraz Wojewody Mazowieckiego (nr 0100) w zakresie wykonywania ocen oddziaływania na środowisko. Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 1

Budownictwo Jakie są zasady oceny warunków posadowienia i bezpieczeństwa budowli oraz ich wpływu na środowisko? Zasady oceny warunków posadowienia i bezpieczeństwa budowli należą do projektanta, geotechnika i są szczegółowo określone w normach (np. Eurokod). W dokumentacji geologiczno-inżynierskiej przedstawiona jest prognoza zmian w środowisku mogących powstać na skutek realizacji lub eksploatacji obiektów budowlanych, którą opracowuje się na podstawie wyników prac geologicznych oraz opis zjawisk i procesów geodynamicznych i antropogenicznych występujących na dokumentowanym terenie i w jego sąsiedztwie. Zasady oceny wpływu projektowanej inwestycji na środowisko powinny być szczegółowo określone w Raporcie oddziaływania inwestycji na środowisko opracowywanym w trakcie postępowania w sprawie Oceny Oddziaływania na Środowisko. Zakres opracowania Oceny Oddziaływania na środowisko został określony w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2001.62.627 ze zm.) oraz w ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz.U.04.92.880 ze zm.) W dokumentacji można odwołać się do istniejącego Raportu lub postulować o sporządzenie takiego Raportu. Geolog wykonujący dokumentację może tylko w ogólny sposób zasygnalizować, na jakie elementy środowiska geologicznego będzie miała wpływ projektowana inwestycja. Pomocne materiały dotyczące oceny wpływu inwestycji na środowisko można znaleźć m.in. w: Poradniku przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko, pod redakcją W. Lenart i A. Tyszecki, Gdańsk 1998, Biuletynach Komisji do spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko. Jakie są metody określania przydatności podłoża do celów budowlanych? Metody określania przydatności podłoża do celów budowlanych określa Instrukcja ITB 303. Ustalanie przydatności gruntów na potrzeby budownictwa. ITB. Warszawa 1990. oraz rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. nr 43, poz. 430) dotycząca badań podłoża dla dróg. Jakie są nowe technologie w fundamentowaniu budowli? Obecnie istnieje wiele nowych technologii fundamentowania budowli. Metody te zależą od technologii opracowanych przez firmy, przedsiębiorstwa projektujące lub/i wykonujące fundamenty. Informacje na temat nowych technologii można znaleźć w ogólnie dostępnych czasopismach Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 2

branżowych lub materiałach konferencyjnych i seminaryjnych, np.: Inżynieria Morska i Geotechnika, GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele, seminarium - Zmechanizowane metody budowy tuneli (Warszawa, 2005). Do uznawanych za nowe technologie można zaliczyć: wibroflotację, wibrowymianę, mieszanie wgłębne, konsolidację dynamiczną, nowe technologie palowania. Na jakich zasadach powinni współdziałać pracownicy administracji geologicznej, nadzoru budowlanego i administracji architektoniczno-budowlanej w zakresie weryfikacji proponowanych rozwiązań dotyczących rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich (geotechnicznych)? W przypadkach budzących wątpliwości dotyczących rozpoznania warunków geologicznoinżynierskich lub geotechnicznych pracownicy administracji geologicznej mogą wystąpić do nadzoru budowlanego lub rzeczoznawcy budowlanego o opinię w zakresie ustalenia kategorii geotechnicznej projektowanego, modernizowanego i remontowanego obiektu. Mogą również wystąpić o opracowanie opinii do proponowanych rozwiązań dotyczących rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich, na przykład do Komisji Dokumentacji Geologiczno-Inżynierskich przy Ministrze Środowiska. Geotechnika a geologia inżynierska Czym różni się dokumentacja geologiczno-inżynierska od dokumentacji geotechnicznej i dla jakich przedsięwzięć powinny być sporządzane poszczególne dokumentacje? Geotechniczne warunki posadowienia opracowuje się w formie dokumentacji lub ekspertyzy geotechnicznej (rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 24 września 1998 roku w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych pkt 8.1). Definicja dokumentacji geotechnicznej zgodnie z normą PN-B-02479: 1998 pkt 1.3.2 jest następująca: dokumentacja powstała na podstawie czynności badawczych, wykonywanych w celu określenia rodzaju, właściwości, cech wytrzymałościowych i odkształcalności gruntów, ich zmienności, poziomu wody gruntowej oraz stateczności wykopów i nasypów. W wymienionej normie poniżej definicji zwrócono uwagę, że badania geotechniczne obejmują roboty terenowe nie wywołujące negatywnych zmian środowiska naturalnego, jako małośrednicowe wiercenia geotechniczne, sondowania statyczne i dynamiczne, badania presjometrem i dylatometrem, geofizyczne (bez użycia materiałów wybuchowych), odkrywki fundamentów, wykopy badawcze Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 3

oraz laboratoryjne określanie cech fizycznych, mechanicznych i chemicznych gruntów i wód gruntowych itp. W ustawie Prawo geologiczne i górnicze nie przytoczono definicji dokumentacji geologicznoinżynierskiej. Podano w jakich przypadkach opracowuje się dokumentację, co powinna zawierać oraz kto ją przyjmuje. Przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze określają, że pracą geologiczną jest projektowanie i wykonywanie badań w celu między innymi określania warunków geologiczno-inżynierskich (art. 6, pkt. 2). Robotą geologiczną jest wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni ziemi (art. 6, pkt. 3). Z powyższych definicji wynika, że robotą geologiczną są czynności związane z określaniem warunków geologiczno-inżynierskich. Zgodnie z art. 32, pkt. 1 prace geologiczne obejmujące roboty geologiczne mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu prac geologicznych. Na podstawie w/w podstawowych definicji wynika, że zapisy prawa budowlanego i prawa geologicznego są niespójne, co stwarza problem we właściwej interpretacji przepisów oraz postawieniu granicy między dokumentacją geologiczno-inżynierską, a dokumentacją geotechniczną. W praktyce dokumentacja geotechniczna zawiera podobne elementy jak dokumentacja geologiczno-inżynierska opracowana dla ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia. W przypadku występowania skomplikowanych warunków gruntowych (trzecia kategoria geotechniczna i druga w złożonych warunkach gruntowych) opracowuje się oddzielnie dokumentację geologiczno-inżynierską zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz dokumentację geotechniczną (geotechniczne warunki posadowienia) opracowaną zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 24 września 1998 roku lub coraz częściej Eurokodem (patrz odpowiedź pkt. 6). Dokumentacja geologiczno-inżynierska powinna zawierać prognozę wpływu projektowanych obiektów na środowisko oraz opis procesów geodynamicznych, jeśli takie występują. Zgodnie z normą PN-EN 1997-1 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne. wyróżniono projekt geotechniczny (pkt 2.8) oraz dokumentację badań podłoża (pkt. 3.4). Zgodnie z punktem 2.8(3) projekt geotechniczny powinien być opracowany na podstawie wyników badań podłoża. W związku z tym dokumentacja badań podłoża stanowi część projektu geotechnicznego (pkt. 3.4.1 (1). Zapisy zawarte w Eurokodzie, normie PN-B-02479 Dokumentowanie geotechniczne, rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 24 września 1998 roku oraz w ustawie Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawie Prawo budowlane nie są spójne i wymagają uporządkowania. Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 4

W nawiązaniu do ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 24 września 1998 roku w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych w jaki sposób rozgraniczyć badania geotechniczne i roboty geologiczne (geologiczno-inżynierskie) - co jest geologią inżynierską, a co jest geotechniką w praktyce? Przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze określają, że pracą geologiczną jest projektowanie i wykonywanie badań w celu między innymi określania warunków geologiczno-inżynierskich (art. 6, pkt. 2). Robotą geologiczną jest wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni ziemi (art. 6, pkt. 3). Z powyższych definicji wynika, że robotą geologiczną są czynności związane z określaniem warunków geologiczno-inżynierskich. Zgodnie z art. 32, pkt. 1 prace geologiczne obejmujące roboty geologiczne mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu prac geologicznych. Jeśli do ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych nie przewiduje się wykonania robót geologicznych, to ustawy nie stosuje się zgodnie z art. 4, pkt.4. Definicja badań geotechnicznych zgodnie z normą PN-B-02479: 1998 pkt 1.3.2 jest następująca: badania geotechniczne obejmują roboty terenowe nie wywołujące negatywnych zmian środowiska naturalnego, jako małośrednicowe wiercenia geotechniczne, sondowania statyczne i dynamiczne, badania presjometrem i dylatometrem, geofizyczne (bez użycia materiałów wybuchowych), odkrywki fundamentów, wykopy badawcze oraz laboratoryjne określanie cech fizycznych, mechanicznych i chemicznych gruntów i wód gruntowych itp.. W obecnej praktyce nie ma rozgraniczenia, a zakres badań geotechnicznych i robót geologicznych często jest zbliżony. Dokumentowanie geotechniczne przede wszystkim dotyczy charakterystyki podłoża projektowanego obiektu, a w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej dodatkowo poruszane są szerzej problemy związane z ochroną środowiska. Kiedy dla opracowania projektu budowlanego wystarczy opinia (dokumentacja) geotechniczna na podstawie prawa budowlanego, a kiedy jest obowiązek opracowania dokumentacji geologiczno-inżynierskiej? W prawie budowlanym jest ogólny zapis informujący o wykonywaniu dokumentacji geologicznoinżynierskiej w miarę potrzeb (art. 34 ust. 3 pkt 4). W rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. określono w paragrafie 8 pkt 2, że dla obiektów budowlanych zaliczonych do trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych dla drugiej kategorii, poza dokumentacją geotechniczną należy wykonać dokumentację geologiczno-inżynierską zgodnie z przepisami Prawa geologicznego i górniczego. Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 5

Omówić zagadnienie wykonywania wierceń w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych w nawiązaniu do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz. U. Nr 126, poz. 839) jakie są kompetencje organu administracji geologicznej w zakresie ustalania kategorii geotechnicznej i obowiązków sporządzenia dokumentacji geologiczno inżynierskiej? Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. określiło szczegółowo zasady ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych. Zgodnie z wymienionym rozporządzeniem kategorię geotechniczną obiektu lub jego poszczególnych części określa projektant obiektu w uzgodnieniu z osobą upoważnioną na podstawie odrębnych przepisów do ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektu budowlanego ( 6.1). Kategorii geotechnicznej obiektu nie określa geolog. W rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. określono w paragrafie 8 pkt 2, że dla obiektów budowlanych zaliczonych do trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych dla drugiej kategorii, poza dokumentacją geotechniczną należy wykonać dokumentację geologiczno-inżynierską zgodnie z przepisami Prawo geologiczne i górnicze. Ustawy Prawo geologiczne i górnicze nie stosuje się do ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych bez wykonywania robót geologicznych (Art. 4, pkt. 4) Zatem w świetle obowiązujących przepisów, jeżeli do ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych konieczne jest wykonanie robót geologicznych (wierceń, sondowań), roboty te należy wykonać w oparciu o zatwierdzony projekt prac geologicznych i opracować w formie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. W świetle obowiązujących przepisów Prawa geologicznego i górniczego obowiązek sporządzania dokumentacji powstaje, gdy są wykonywane roboty geologiczne. Geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych opracowane w formie dokumentacji geotechnicznej stanowią oddzielny dokument i nie powinny być utożsamiane z dokumentacją geologiczno-inżynierską. Geotechniczne warunki posadowienia opracowuje się w oparciu o wyniki zawarte w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej jeżeli zachodzi taka potrzeba. Powyższe zagadnienia dotyczące relacji między geologią inżynierską a geotechniką zostały szerzej przedstawione w artykułach: A. Drągowski Geotechniczne aspekty w geologii inżynierskiej, Inżynieria Morska i Geotechnika, nr 3/4, 2003, L. Wysokiński Dokładność dokumentowania geotechnicznego, III Ogólnopolskie Sympozjum Współczesne problemy geologii inżynierskiej w Polsce, Geologos 11, 2007, Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 6

P. Dobak - Waloryzacja geologiczno-inżynierska dla potrzeb planowania przestrzennego, Problemy ocen środowiskowych, nr 4[31], 2005. W jaki sposób powinna administracja geologiczna postępować w przypadku wykonywania przez podmiot robót geologicznych jako badań geotechnicznych (powszechna praktyka!)? Powszechne jest wykonywanie badań geotechnicznych, gdyż proces dokumentowania geologiczno-inżynierskiego jest bardzo długi, ze względu na konieczność zatwierdzania projektu prac geologicznych, a następnie dokumentacji. Krótkie terminy narzucane przez inwestora na wykonanie rozpoznania warunków gruntowo-wodnych w podłożu projektowanego obiektu powodują, że wykonywana jest ekspertyza lub dokumentacja geotechniczna. Spełnienie wymagań określonych w ustawie Prawo geologiczne i górnicze nie jest możliwe w krótkim okresie czasu (często 3-4 tygodnie). Nieprecyzyjność przepisów prowadzi do sytuacji, że nawet dla 2 otworów wiertniczych do głębokości 2 m należałoby zatwierdzać projekt prac geologicznych (bo jest to robota geologiczna). Konieczne jest podjęcie działań w celu wyjaśnienia różnic w przepisach dotyczących dokumentowania geologiczno-inżynierskiego i geotechnicznego. Dokumentowanie Jakie powinny być zasady dokumentowania wyników prac geologicznych (tzw. dobra praktyka)? Wszelkie wymogi prawne dotyczące dokumentowania wyników prac geologiczno-inżynierskich zawarte są w: Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4.02.1994 r. z póź. zm., Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19.12.2001 r. w sprawie projektów prac geologicznych (Dz. U. Nr 153, poz. 1977), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3.10.2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakimi powinny odpowiadać dokumentacje hydrogeologiczne i geologicznoinżynierskie (Dz. U. Nr 201, poz. 1673). Należy zaznaczyć, że akty prawne nie regulują zasad dokumentowania wyników prac geologicznych. Pomocne informacje dotyczące zasad dokumentowania wyników prac geologicznych można znaleźć m.in. w następujących publikacjach: Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich (PIG, Warszawa, 1999), Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 7

Instrukcja sporządzania mapy warunków geologiczno-inżynierskich w skali 1:10 000 i większej dla potrzeb planowania przestrzennego w gminach (PIG, Warszawa, 1999), Instrukcja badań podłoża gruntowego budowli drogowych i mostowych, (GDDP, Warszawa 1998) PN-81 B-03020 Posadowienie bezpośrednie budowli. PN-B-02479 Dokumentowanie geotechniczne. Polska Norma PN-EN 1997-1 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne. PN-EN 1997-2 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego. Czy istnieje konieczność wykonywania dokumentacji geologiczno-inżynierskich, w przypadku takich inwestycji jak np. przydomowe oczyszczalnie ścieków? Przydomowe oczyszczalnie ścieków można zaliczyć do I kategorii geotechnicznej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 roku w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych (Dz. U. z dnia 8.10.1998 r.) dla obiektów w I kategorii geotechnicznej nie jest wymagane wykonywanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. Dla jakich przedsięwzięć sporządza się dokumentację geologiczno-inżynierską, czy dla wszystkich obiektów budowlanych? Dokumentacje geologiczno-inżynierskie sporządza się dla: określenia warunków geologicznych dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego, ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych, obiektów budownictwa wodnego, inwestycji liniowych. bezzbiornikowego magazynowania substancji i składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, składowania odpadów na powierzchni. Ustawa Prawo geologiczne i górnicze przewiduje tylko jedną formę przedstawienia wyników badań podłoża budowlanego dokumentację geologiczno-inżynierską. Zgodnie z 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. dokumentację geologiczno-inżynierską sporządza się dla obiektów budowlanych zaliczonych do trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych w drugiej kategorii geotechnicznej. W przypadku opracowywania dokumentacji geologiczno-inżynierskiej dla ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia to inwestor w porozumieniu z projektantem Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 8

określają konieczność opracowania takiej dokumentacji (ustawa Prawo budowlane art. 34 ust. 3 pkt 4). Jaki jest konieczny minimalny zakres badań laboratoryjnych próbek gruntu, który powinien być zamieszczany w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej? Zakres badań laboratoryjnych zależy od celu prac geologicznych, dla którego opracowuje się dokumentację oraz rodzaju obiektu, którego dotyczyć ma dokumentacja. W ramach badań laboratoryjnych należy wykonać podstawowe badania pozwalające na określenie rodzaju gruntu, uziarnienia, stanu gruntu i zawartości części organicznych. W zależności dla jakich celów sporządza się dokumentację zakres badań laboratoryjnych będzie różny. Dokumentem, który określa minimalną liczbę próbek do badań jest Polska Norma PN-B- 03020:1981. Norma przewiduje, że liczba oznaczeń każdej cechy gruntu, w każdej warstwie geotechnicznej, powinna wynosić co najmniej 5. Zakres badań laboratoryjnych określają, również dokumenty przywołane w odpowiedzi na pytania: jakie powinny być zasady projektowania prac w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych, warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego (wiadomości praktyczne)?, jakie powinny być zasady dokumentowania wyników prac geologicznych (tzw. dobra praktyka)?, jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych dla rozpoznania warunków geologicznych pod inwestycje liniowe (postępowanie w sprawie inwestycji liniowych tzw. dobra praktyka? Projektowanie Jakie powinny być zasady projektowania prac w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych, warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego (wiadomości praktyczne)? Zasady projektowania prac w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych oraz warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego regulują następujące przepisy prawne: Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4.02.1994 r. (z póź. zm.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19.12.2001 r. w sprawie projektów prac geologicznych (Dz. U. Nr 153, poz. 1977), Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 9

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3.10.2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakimi powinny odpowiadać dokumentacje hydrogeologiczne i geologicznoinżynierskie (Dz. U. Nr 201, poz. 1673). Informacje dotyczące zasad projektowania prac w zależności od kategorii geotechnicznej opisują: Polska Norma PN-B-02479: 1998 Geotechnika. Dokumentowanie geotechniczne. Zasady ogólne Polska Norma PN-EN 1997-1 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne. Polska Norma PN-EN 1997-2 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego. Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich, Warszawa, 1999 dostępna na stronie internetowej Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Środowiska http://www.mos.gov.pl/dgikg/publikacje/tekst_zas.sporz.dok.geol-inz.pdf. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24.09.1998 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych (Dz. U. Nr 126, poz. 839) określa szczegółowe zasady ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia, które opracowuje się w formie dokumentacji lub ekspertyzy geotechnicznej. Zasady projektowania badań dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego nie zostały uregulowane w aktach prawnych ani w normach. Pomocne informacje dotyczące zasad projektowania prac dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego zawierają: Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich, Warszawa, 1999 dostępna na stronie internetowej Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Środowiska http://www.mos.gov.pl/dgikg/publikacje/tekst_zas.sporz.dok.geol-inz.pdf Instrukcja sporządzania mapy warunków geologiczno-inżynierskich w skali 1:10000 i większej dla potrzeb planowania przestrzennego w gminach, Warszawa, 1999 (dostępna na stronie internetowej Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Środowiska http://www.mos.gov.pl/dgikg/publikacje) Brak aktów prawnych, które określałyby szczegółowo zasady projektowania prac geologicznych. Doświadczenie zawodowe dokumentatora powinno umożliwić mu opracowanie projektu. Praktyczne informacje dotyczące zasad projektowania można znaleźć w w/w publikacjach lub w literaturze branżowej. Należy zauważyć, że przywołane Polskie Normy są dokumentem wysokiego zaufania społecznego, a ich stosowanie nie jest obowiązkowe. Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 10

Jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych, przy budowie przydomowych oczyszczalni ścieków? Obecnie oferowanych jest bardzo dużo rozwiązań konstrukcyjnych przydomowych oczyszczalni ścieków. Zakres badań należy dostosować do wybranego rodzaju oczyszczalni, gdyż budowane są przydomowe oczyszczalnie ścieków między innymi z: drenażem rozsączającym, filtrem piaskowym, filtrem gruntowo-roślinnym, złożem biologicznym lub komorą osadu czynnego. Przy rozpoznaniu warunków gruntowych należy tak zlokalizować punkty badawcze, aby uwzględniały zalecane odległości oczyszczalni od budynków mieszkalnych, studni, granic działki i innych (rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz. U. Nr 75 poz. 690). Przy określaniu zasad doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych przy budowie przydomowych oczyszczalni ścieków należy zaprojektować badania tak, aby scharakteryzować warunki gruntowo-wodne w obrębie projektowanej oczyszczalni z uwzględnieniem w/w odległości, w szczególności: rodzaj gruntu, uziarnienie, poziom wód gruntowych, kierunki spływu wód, współczynnik filtracji. Jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych przy budowie cmentarzy? Badania geologiczno-inżynierskie dla lokalizacji cmentarza powinny uwzględniać zalecenia zawarte w: Ustawie z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2000 r., Nr 23, poz. 295 z późn. zm.), Rozporządzeniu Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25.08.1959 r. w sprawie określania, jakie terenu pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze. (Dz. U. Nr 52, poz. 315), Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 7.03.2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków (Dz. U. Nr 48, poz. 284). Do zaprojektowania badań konieczne jest posiadanie planu sytuacyjnego terenu przewidzianego cmentarza oraz jego otoczenia do 150 m z zaznaczonymi obiektami budowlanymi, studniami i innymi ujęciami wody. Ważne jest rozpoznanie warunków hydrogeologicznych z dokładnym określeniem położenia zwierciadła wody gruntowej, kierunków spływu wód podziemnych i powierzchniowych oraz wykonanie podstawowych analiz chemicznych w celu oznaczenia tła hydrogeochemicznego. Na terenie cmentarza zwierciadło wody gruntowej powinno znajdować się na głębokości minimum 2,5 m poniżej powierzchni terenu (Dz. U. Nr 52, poz. 315). W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 7.03.2008 r. wprowadzono wymóg: w każdym Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 11

przypadku odległość między najwyższym poziomem wody gruntowej a dnem grobu nie może być mniejsza niż 0,5 m ( 11.6). Charakterystyka gruntów występujących na terenie projektowanego cmentarza powinna obejmować określenie rodzaju gruntu, struktury, wilgotności, zawartości węglanu wapnia i kwasowości (ph). Jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych dla rozpoznania warunków geologicznych pod inwestycje liniowe (postępowanie w sprawie inwestycji liniowych tzw. dobra praktyka)? Do inwestycji liniowych zaliczane są m. in. drogi, kolej, rurociągi, linie energetyczne, kanały i inne. Ściśle związane z inwestycjami są obiekty towarzyszące na trasie np. wiadukty, mosty estakady oraz obiekty obsługi np. stacje benzynowe, hotele, stacje kolejowe, budowle hydrotechniczne związane z kanałami. Zakres badań dla inwestycji liniowych będzie zależeć od etapu projektowania. Badania na potrzeby nowych dróg oraz obiektów towarzyszących wykonuje się dla: etapu rozpoznawczego, etapu podstawowego. Szczegółowe dane o zakresie i rodzajach badań dla nowych lub modernizowanych dróg oraz dla obiektów mostowych są podane w Instrukcji badań podłoża gruntowego budowli drogowych i mostowych, GDDP, Warszawa 1998. W rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie zostały podane badania specjalistyczne, które powinny być wykonane oprócz podstawowego rozpoznania podłoża drogowych budowli ziemnych. Informacje o zakresie badań dla rurociągów, kanałów i linii energetycznych zawiera publikacja Ministerstwa Środowiska pt. Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich, Warszawa, 1999 dostępna na stronie internetowej Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Środowiska http://www.mos.gov.pl/dgikg/publikacje/tekst_zas.sporz.dok.geol-inz.pdf. Czy organ administracji geologicznej ma możliwość upoważniania nadzoru geologicznego do korygowania liczby i lokalizacji projektowanych otworów wiertniczych? Na podstawie art. 36 ustawy Prawo geologiczne i górnicze organ administracji geologicznej może nakazać, w drodze decyzji podmiotom wykonującym prace geologiczne dokonanie, za wynagrodzeniem, dodatkowych prac geologicznych, w szczególności badań, pomiarów oraz pobranie dodatkowych próbek. Liczbę i lokalizację projektowanych otworów wiertniczych ustala geolog w projekcie prac geologicznych. Zakres badań musi być uzgodniony z inwestorem i/lub Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 12

projektantem. Jeżeli nie ma takiego uzgodnienia, organ administracji geologicznej może żądać uzupełnienia projektu o taki zapis. Decyzję o korygowaniu liczby i lokalizacji wierceń podejmuje geolog dozorujący wiercenia w zakresie ustalonym w projekcie prac geologicznych. Zatwierdzając projekt organ administracji geologicznej może upoważnić nadzór do korygowania liczby, lokalizacji otworów w uzasadnionych przypadkach określonych w projekcie. W jaki sposób powinna postępować administracja geologiczna w przypadkach ujawnienia badań wykonanych bez projektu i dokumentacji geologicznej (odpowiedzialność prawna, strony, sankcje karne, tok postępowania, tzw. mała szkodliwość czynu)? Zagadnienie wymaga omówienia ze względu na częste przypadki wykonywania tych badań bez jakichkolwiek dokumentacji np. pod pojedyncze budynki i małe obiekty, ekspertyza trafia bezpośrednio do zleceniodawcy. Pytanie wymaga opinii departamentu prawnego Ministerstwa Środowiska. Czy sondowania są robotami geologicznymi? Zgodnie z obowiązującą ustawą Prawo geologiczne i górnicze (wg stanu prawnego na dzień 1 stycznia 2006 r.) robotą geologiczną jest wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni ziemi, w tym wykonywanych przy użyciu materiałów wybuchowych, oraz likwidacja wyrobisk po tych czynnościach. Na podstawie tej definicji sondowania wykonywane na potrzeby prac geologicznych można zaliczyć do robót geologicznych. Co oznacza termin małośrednicowy próbnik przelotowy i czy na takie prace wymagany jest projekt prac geologicznych i dokumentacja geologiczno-inżynierska, czy prace takie są wyłączone spod działania przepisów Pgig? W opublikowanych aktach prawnych i literaturze nie zdefiniowano pojęcia małośrednicowy próbnik przelotowy. Przez pojęcie to można rozumieć cylinder zakończony ostrzem tnącym wprowadzany w grunt za pomocą urządzenia wciskającego (próbnik wciskany) lub udarowego (próbnik udarowy wbijany). Wyróżnia się próbniki rurowe lub szczelinowo-rurowe, standardowo o średnicy 30-80 mm, długości 50-200 cm. Na podstawie definicji robót geologicznych (Prawo geologiczne i górnicze, art. 6, pkt. 3) prace takie podlegają przepisom ustawy jeśli wykonywane są w ramach prac geologicznych. Czy robotami geologicznymi są wiercenia badawcze i tzw. sondowania penetracyjne dla potrzeb posadowienia obiektów budowlanych (drogi, kolektory wodociągowe i kanalizacyjne, budynki jednorodzinne, hale produkcyjne, parkingi)? Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 13

W oparciu o definicję robót geologicznych z ustawy Prawo geologiczne i górnicze art. 6 pkt 3 wiercenia badawcze i sondowania penetracyjne dla potrzeb posadawiania obiektów budowlanych w celu wykonywania prac geologicznych są robotami geologicznymi. Czy na płytkie wiercenia badawcze i tzw. sondowania penetracyjne należy opracować projekt prac geologicznych i uzyskać jego zatwierdzenie przez organ administracji geologicznej? Zgodnie z obowiązującą ustawą Prawo geologiczne i górnicze płytkie wiercenia badawcze i sondowania penetracyjne są robotą geologiczną z wyłączeniem przypadków z art. 4 ww ustawy. W oparciu o to należy opracować projekt prac geologicznych i uzyskać jego zatwierdzenie. (Jednak praktyka dokumentowania nie jest zgodna z przepisami prawnymi). Jaka jest odpowiedzialność organów administracji geologicznej za konsekwencje niewłaściwego rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich, tj. czy można (a może należy?) ingerować w proponowany sposób rozwiązanie zadania geologicznego (lub negować jego wyniki), jeżeli w trakcie postępowania ujawniono błędy merytoryczne (np. błędnie ustalono kategorię geotechniczną lub zakres prac jest niewystarczający do rozwiązania zadania)? Organ administracji geologicznej nie ponosi konsekwencji niewłaściwego rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich. Organ administracji geologicznej nie może ingerować w proponowany sposób rozwiązania zadania geologicznego lub negować jego wyników jeśli zakres prac został uzgodniony z Inwestorem i/lub projektantem. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. określiło szczegółowo zasady ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych. Zgodnie z wymienionym rozporządzeniem kategorię geotechniczną obiektu lub jego poszczególnych części określa projektant obiektu w uzgodnieniu z osobą upoważnioną na podstawie odrębnych przepisów do ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektu budowlanego ( 6.1). Kategorii geotechnicznej obiektu samodzielnie nie określa geolog. Kategoria geotechniczna obiektu w trakcie procesu budowlanego może ulec zmianie ( 6.2 w/w rozporządzenia). Organ administracji geologicznej może wymagać zapisu w projekcie prac geologicznych, że zakres prac został uzgodniony z inwestorem i/lub projektantem i jest on wystarczający do opracowania przez projektanta, geotechnika geotechnicznych warunków posadowienia lub projektu geotechnicznego (Eurokod). Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl 14