STANOWISKO Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji [PIIT] w dyskusji nad Strategią Jednolitego Rynku Cyfrowego (Digital Single Market) oraz zagadnień cyfrowych, które Polska powinna akcentować na forum Unii Europejskiej. W związku z dyskusją na temat priorytetów Strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego Digital Single Market, PIIT przedstawia poniższe stanowisko. Europejski sektor teleinformatyczny potrzebuje otoczenia prawnoregulacyjnego, które umożliwi realną konkurencję firm europejskich na rynkach światowych, przy zachowaniu warunków konkurencji na rynku unijnym oraz na rynkach lokalnych. Stwierdzenie to jest szczególnie istotne przy wdrażaniu sieci szerokopasmowych nowej generacji. Obecny model konsumpcji usług teleinformatycznych różni się od tej sprzed kilku lat, dlatego też tak ważne są dziś inwestycje w nową infrastrukturę sieciową o dużej przepustowości. Szczególnie ważne stają się dzisiaj inwestycje w nową infrastrukturę sieciową o dużej przepustowości. Regulacje zobowiązujące przedsiębiorców do zapewnienia określonych przepływności muszą uwzględniać możliwości i warunki ekonomiczne, co można osiągnąć poprzez ułatwienia inwestycyjne, odpowiednie zasady zwrotu z inwestycji prywatnych, czy sprzyjające regulacje podatkowe. W przypadku Polski, która charakteryzuje się jednym z najniższych poziomów cen usług teleinformatycznych w UE, szczególne istotne jest zapewnienie właściwej relacji pomiędzy możliwymi przychodami, a kosztami realizacji inwestycji. Przedsiębiorstwom działającym w Polsce coraz trudniej uzyskać ekonomiczne uzasadnienie dla realizowanych inwestycji, w efekcie czego Polska przegrywa w konkurencji o kapitał z innymi rynkami. W celu przyśpieszenia rozwoju jednolitego rynku cyfrowego, w tym dążąc do zwiększenia inwestycji w nowoczesną infrastrukturę telekomunikacyjną nowej generacji, konieczny jest przegląd kształtu regulacji stosowanych dotychczas w sektorze telekomunikacyjnym, poprzedzony rzetelną i bezstronną analizą stanu rozwoju europejskiego rynku komunikacji elektronicznej w stosunku do innych rozwiniętych rynków, pod względem dostępności, jakości i przystępności cenowej kluczowych usług teleinformatycznych. W ocenie przedsiębiorców zrzeszonych w PIIT, jedną z dróg prowadzących do osiągnięcia tego celu, może być wyznaczenie strategii gospodarki cyfrowej w Polsce. Postępująca cyfryzacja życia społeczno-gospodarczego skłania do przygotowania spójnej, pro-rozwojowej strategii państwa. Złożoność zagadnień związanych z gospodarką cyfrową jest na tyle duża, iż bez długookresowej wizji rozwoju Polski, utrudnione będzie efektywne wprowadzanie zmian, z uwagi na znaczące nakłady inwestycyjne i konieczność planowania ich w pewnej stabilnej perspektywie czasowej. Stanowisko PIIT: Strategia JRC - Digital Single Market, 2015-03-10 1
W ocenie PIIT, taka strategia mogłaby się koncentrować na trzech głównych obszarach: optymalizacja obciążeń regulacyjno-finansowych spoczywających na przedsiębiorstwach telekomunikacyjnych oraz wprowadzenie ułatwień i systemu zachęt dla tych przedsiębiorców, którzy mogliby przeznaczyć wolne zasoby finansowe na budowę nowoczesnych sieci teleinformatycznych w Polsce; obniżenie barier współpracy pomiędzy innymi sektorami gospodarki a sektorem teleinformatycznym (budowa rynku ICT); zbudowanie silnej pozycji Polski przy wykorzystaniu istniejących zasobów wysokiej klasy specjalistów teleinformatyki. Odnosząc się do priorytetów jednolitego rynku, mających zapewnić wzrost europejskiej gospodarki cyfrowej, przy wykorzystaniu potencjału europejskich przedsiębiorstw, należałoby oczekiwać zmian lub nowego podejścia w następujących obszarach: 1. Konkurencyjna gospodarka UE na arenie międzynarodowej Jednym z podstawowych priorytetów powinno być wspieranie polityki konkurencji, tak, aby uwzględniała ona zarówno możliwość powstawania i efektywnego rozwoju nowych podmiotów, które oferować będą innowacyjne i konkurencyjne usługi z korzyścią dla konsumentów, jak też konsolidację istniejących podmiotów (np. na poziomie infrastrukturalnym), które korzystając z ekonomii skali będą mogły przeznaczać znaczące środki na inwestycje infrastrukturalne, nie zaburzając przy tym konkurencyjności rynku. Opowiadamy się za zapewnieniem równych szans dla wszystkich przedsiębiorstw działających na rynku cyfrowym na terenie UE. Rynek powinien być regulowany w sposób proporcjonalny tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Takie wsparcie konkurencyjności europejskiego sektora pozwoli przedsiębiorcom z UE konkurować z podmiotami ze Stanów Zjednoczonych i Azji. Równie ważnym priorytetem powinno być rozwijanie umiejętności w zakresie teleinformatyki (ICT). Potrzebne jest nowe myślenie na temat rozwoju umiejętności cyfrowych. Zmiany powinny skupić się na zapewnieniu warunków do rozwoju wiedzy i umiejętności cyfrowych od najmłodszych lat, wraz z przeciwdziałaniem wykluczeniu cyfrowemu, promowaniu przedsiębiorczości i samozatrudnienia z możliwym uwzględnieniem dofinansowania z funduszy unijnych. Elementem tych działań powinno być wspieranie przedsiębiorczości, technologicznych inicjatyw, klastrów i innych ośrodków z uwzględnieniem możliwości szerokiego wykorzystania i dofinansowania z funduszy europejskich. 2. Modernizacja przepisów oraz likwidacja barier inwestycyjnych na rynku łączności elektronicznej a) Wspieranie inwestycji Niezbędne jest przedefiniowanie ram prawnych w sposób zapewniający ich większą przyjazność dla inwestycji. Ważne jest wypracowanie i Stanowisko PIIT: Strategia JRC - Digital Single Market, 2015-03-10 2
umożliwienie rozwoju nowych modeli biznesowych oraz sprawiedliwe i ulepszone zasady zwrotu z inwestycji prywatnych w rozwój nowych sieci. Szczególnie istotne może okazać się wprowadzenie przyjaznych rozwiązań wspierających wspólne inwestycje operatorów na zasadach niezaburzających konkurencji, sprzyjających optymalizacji kosztów i uwzględniających regulacje środowiskowe. Mając na uwadze długookresową cyfrową strategię prorozwojową wykraczającą także poza obecną perspektywę finansowania z UE, należy dążyć do stworzenia skutecznych mechanizmów wspierania inwestycji prywatnych. Nowe podejście powinno uwzględniać konkurencyjność, co wymaga zwiększania regulacji symetrycznych, zapewniając wiodącą rolę dla inwestycji prywatnych, z finansowaniem publicznym, jako finansowaniem uzupełniającym.. b) Znoszenie barier inwestycyjnych Niezbędne jest dalsze wspieranie rozwoju infrastruktury zapewniającej dostęp do szybkiego i ultra-szybkiego Internetu oraz wyrównywanie różnic między państwami UE poprzez dalsze zmniejszanie barier dla inwestycji telekomunikacyjnych. Stąd też z zadowoleniem przyjmujemy przyjęcie takiej regulacji jak Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/61/UE z dnia 15 maja 2014 roku w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej. W ramach prac nad wdrożeniem ww. dyrektywy, polski ustawodawca powinien dążyć do usunięcia zidentyfikowanych barier dla inwestycji telekomunikacyjnych (szereg z nich zostało szczegółowo zdiagnozowanych i opisanych wraz z propozycją pożądanych zmian, choćby w ramach prac Memorandum Szerokopasmowego). Mając na uwadze inne toczące się prace legislacyjne, które wpływać będą na ustrój urbanistyczno-budowlany w Polsce (np.kodeks Budowlany, Ustawa o strategicznych inwestycjach celu publicznego), dążyć należy do wypracowania spójnej regulacji normującej proces inwestycyjno-budowalny wprowadzając ułatwienia dla inwestycji telekomunikacyjnych i uwzględniając już istniejące korzystne rozwiązania wprowadzone np. Ustawą o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (tzw. Megaustawą). Właściwa oraz terminowa transpozycja powyższej dyrektywy do prawa polskiego, a następnie skuteczny nadzór nad jej efektywną implementacją może przyczynić się do rozwoju rynku telekomunikacyjnego poprzez bardziej efektywne procesy budowy sieci przewodowych i bezprzewodowych. 3. Modernizacja ram regulacyjnych dla usług komunikacji elektronicznej a) Równe warunki regulacyjne dla wszystkich Ramy prawne powinny mieć zastosowanie do wszystkich usług cyfrowych, niezależnie od ich dostawców (w myśl zasady te same usługi, te same zasady ) w celu zapewnienia większej spójności w zakresie ochrony konsumentów i bezpieczeństwa, jak również danych osobowych i ochrony prywatności. W tym kontekście należy odpowiednio zmodyfikować m.in.definicję usługi łączności elektronicznej. Stanowisko PIIT: Strategia JRC - Digital Single Market, 2015-03-10 3
Jednocześnie zmiany prawno-regulacyjne powinny być dokonane odpowiednio w zakresie łańcucha wartości w Internecie. Należy zgodzić się z wnioskiem Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji wyrażonym w Narodowym Planie Szerokopasmowym 1 w Załączniku nr 2 pn. Łańcuch wartości w Internecie ( ( ) iż głównymi beneficjentami prowadzonych przez operatorów inwestycji, nie są oni sami, ale nieuczestniczący w tych inwestycjach dostawcy treści i usług, których często zarobkowa działalność powoduje wyżej opisany znaczący wzrost ruchu.. Realizacja powyższego postulatu może być kluczowa dla rozwoju nowych sieci szerokopasmowych oraz innowacyjnych usług. Ważny dla realizacji potencjalnych zmian regulacyjnych jest pogląd Ministerstwa podsumowujący rozważania, iż W perspektywie kolejnych 8 lat, uwzględniając aktualne średnioroczne wydatki inwestycyjne podmiotów prywatnych, a także ewentualne wsparcie w ramach funduszy europejskich, należy wyraźnie podkreślić, iż spełnienie ambitnych celów agendy cyfrowej będzie wymagało dodatkowego wysiłku inwestycyjnego operatorów telekomunikacyjnych. Wysiłku, który mógłby zostać zrekompensowany m.in. dzięki wdrożeniu nowego mechanizmu funkcjonowania tego rynku, w którym także dotychczas nieaktywni inwestycyjnie dostawcy usług i treści braliby odpowiedzialności za koszty budowy sieci, dzięki którym mogą świadczyć swoje usługi i czerpać z nich dochody.. Dlatego też członkowie PIIT wskazują na potrzebę przeprowadzenia dokładnej analizy roli, jaką dostawcy treści i tzw. OTT players odgrywają we wspomnianym wcześniej łańcuchu wartości w Internecie. b) Ograniczenie regulacji Ze względu na rozbudowane regulacje sektorowe, należy dążyć do minimalizacji dodatkowych obowiązków nakładanych na przedsiębiorców telekomunikacyjnych, przy czym redukowanie regulacji powinno się odbywać stopniowo z analizą skutków takich decyzji. c) Pewność prawa Niezależnie od postulowanego ograniczenia zakresu regulacji nakładanych na przedsiębiorców telekomunikacyjnych, ważne jest, aby przedsiębiorcy ci mogli prowadzić działalność w oparciu o założenie przewidywalności i pewności stanowionego prawa w perspektywie wieloletniej, bez konieczności ciągłego dostosowywania planowanych inwestycji i strategii biznesowych do zmiennych regulacji. Unijni przedsiębiorcy telekomunikacyjni podlegają znacznie silniejszej presji regulacyjnej niż ich odpowiednicy na innych kontynentach (np. Ameryka, Azja), a dodatkowy czynnik niepewności prawa tym bardziej utrudnia im konkurowanie z podmiotami spoza Unii. Ponadto, Europa nie może sobie pozwolić na kolejne chybione regulacje, które spowodują poniesienie przez przedsiębiorców wysokich kosztów implementacyjnych, a nie przyniosą założonych skutków rynkowych. Przykładem jest obowiązek umożliwienia odrębnej sprzedaży detalicznych usług roamingu regulowanego poprzez współpracę z tzw. ARP, która to koncepcja okazała się całkowicie nietrafiona, a pochłonęła środki, które 1 przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 8 stycznia 2014 r. Stanowisko PIIT: Strategia JRC - Digital Single Market, 2015-03-10 4
mogły być przez przedsiębiorców przeznaczone na inwestycje infrastrukturalne lub innowacyjne usługi. Dlatego tak istotne jest, aby wyciągać wnioski na przyszłość i tworzyć mądre i stabilne przepisy, które będą przystosowane do zmieniających się warunków rynkowych i szybkiego postępu technologicznego, w szczególności z uwzględnieniem wymogów świata all IP. d) Otwarty Internet i zmiana prawa autorskiego Biorąc pod uwagę rosnącą tendencję w kierunku szczegółowego regulowania tematu Neutralności Sieci w ustawodawstwach krajowych poszczególnych państw członkowskich UE, jako PIIT widzimy potrzebę określenia na szczeblu europejskim systemowego podejścia w tej kwestii, aby uniknąć fragmentarycznego podejścia krajowego oraz uzyskać większą pewność prawną, co do wprowadzanych przepisów. Należy dążyć do rezygnacji ze szczegółowych uregulowań, w tym szczegółowych definicji, na rzecz wprowadzenia jedynie tzw. high-level principles: zakaz dyskryminacji, blokowania etc. Kształt przepisów powinien mieć, zatem charakter ogólnych zasad i wymagań, przedstawionych w prosty i zrozumiały sposób oraz technicznie wykonalnych. Przepisy restrykcyjne o dużym poziomie szczegółowości i nieprecyzyjne, spowodują poważne ograniczenia dla operatorów i zablokują rozwój rynku i innowacyjnych usług do kolejnej zmiany. W opinii PIIT, szczegółowe regulacje kwestii neutralności sieci są błędnie określonym założeniem i nie mają racji bytu od strony technicznej i biznesowo-ekonomicznej, czy wręcz prawnej np.w zakresie obowiązków na rzecz obronności czy bezpieczeństwa Państwa (obecnie istnieją regulacje, które na podstawie ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, dają szczególne uprawnienia podmiotom uprawnionym w zakresie łączności W przypadku operatorów obsługujących ruch głosowy w sieci IP powyższe uprawnienie oznacza priorytetowe traktowanie pakietów ruchu głosowego IP dla podmiotów uprawnionych.) Ponadto, istnieje uzasadniona obawa, iż zbyt szczegółowe i restrykcyjne regulacje dotyczące neutralności sieci stanowić będą obstrukcję w powstawaniu innowacyjnych aplikacji i usług oraz szybko się zdezaktualizują. Przeregulowanie tego obszaru może de facto zniszczyć siłę otwartego Internetu, jako czynnika niezbędnego do szybkiego rozwoju i postępu w UE. W strategii, jaką UE przyjmie dla otwartego Internetu nie można także pominąć kwestii geoblokowania dostępu do treści i usług cyfrowych. Z punktu widzenia wspólnego rynku, na którym zapewniony jest swobodny przepływ towarów i usług, anachroniczna jest rozbieżność między zasadami działania biznesu w światach off-line i on-line. Anachronizm ten jest niezrozumiały dla konsumentów, którzy oczekują swobodnego dostępu do treści i usług cyfrowych bez względu na to, w którym kraju UE mieszkają lub podróżują i z jakiego urządzenia końcowego korzystają do odbioru tychże treści. Jest on też szkodliwy dla przedsiębiorców oferujących treści i usługi cyfrowe, gdyż nie mogą oni skierować swej oferty do wszystkich konsumentów na terenie UE. Aby możliwe było odejście od praktyki Stanowisko PIIT: Strategia JRC - Digital Single Market, 2015-03-10 5
geoblokowania, konieczne i pilne jest przystosowanie prawa autorskiego i prawa własności intelektualnej do rzeczywistości cyfrowej i zharmonizowanie ich na poziomie unijnym, tak, aby uwzględnione były interesy twórców, dystrybutorów i konsumentów. 4. Zapewnienie zaufania i bezpieczeństwa usług cyfrowych Wymogi zapewniające wysoki poziom bezpieczeństwa sieci i usług powinny być stosowane na wszystkich szczeblach łańcucha wartości Internetu i opierać się na sprawiedliwej równowadze między wymaganiami bezpieczeństwa, wymaganiami organów publicznych, a efektywnością i wykonalnością środków. Zmiany powinny skupić się w największym stopniu na zapewnieniu bezpieczeństwa konsumentom (w tym bezpieczeństwa transakcji płatniczych), większej koordynacji polityki i wspólnych działań w tym zakresie na poziomie europejskim, ścisłej i efektywnej współpracy administracji państwowej z przedsiębiorcami w zakresie cyberbezpieczeństwa. Im większe będzie zaufanie konsumentów i użytkowników do bezpieczeństwa usług cyfrowych, tym większa szansa na powszechne wykorzystywanie tych usług przez obywateli i na pokonanie przez Polskę dużego dystansu, jaki dzieli ją w tym obszarze od wielu państw unijnych. Dlatego niezwykle istotna jest rola Państwa polskiego w szybkim wdrażaniu cyfrowych rozwiązań w zakresie e-administracji oraz aktywna współpraca z biznesem, w celu wprowadzania środków identyfikacji elektronicznej, mechanizmów certyfikacji i nowych usług zaufania, które będą mogły być świadczone na terenie całej Unii Europejskiej. Przyjęte rozwiązania muszą być łatwo dostępne, zrozumiałe i przyjazne dla użytkowników, przyczyniając się tym samym do zmniejszenia zjawiska tzw. wykluczenia cyfrowego. Budowanie zaufania do bezpieczeństwa usług cyfrowych wymaga działań informacyjnych i edukacyjnych skierowanych do społeczeństwa. Także w tej dziedzinie konieczna jest współpraca Państwa z biznesem, organizacjami pozarządowymi, zarówno na poziomie instytucji i organów państwowych, jak też na poziomie lokalnym. Z pewnością szerokie otwarcie przez Państwo cyfrowego dostępu do informacji publicznych przyczyniłoby się do popularyzacji usług cyfrowych i tworzenia w społeczeństwie nawyku wybierania rozwiązań i usług on-line, jako szybszych, tańszych, tworzących nowe możliwości i ułatwiających życie. 5. Przyjęcie wspólnej regulacji unijnej zapewniającej konsumentom prywatność i ochronę danych osobowych Zasady ochrony danych osobowych i odpowiedzialności dostawców powinny być jasne i stabilne w UE w celu osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony użytkowników końcowych w całym łańcuchu wartości. Zasady te powinny obowiązywać wszystkie podmioty, które świadczą usługi obywatelom UE i przetwarzają ich dane osobowe, bez względu na kraj pochodzenia danego podmiotu. Zasady te powinny pozostać proporcjonalne i wyważone, aby sprostać wykonalności technicznej wymagań i pozwolić na innowacje. Stanowisko PIIT: Strategia JRC - Digital Single Market, 2015-03-10 6
Wspólna regulacja powinna w sposób właściwy wyważyć kwestie przekazywania danych poza UE, tak, aby zapewnić standardy i bezpieczeństwo danych równe z warunkami obowiązującymi w UE. Niezależnie od kwestii zapewnienia ochrony konsumentów, harmonizacja prawa w tej dziedzinie, wprowadzenie przejrzystych i spójnych dla całego rynku wewnętrznego reguł ułatwi przedsiębiorcom planowanie i prowadzenie transgranicznej działalności opartej o usługi on-line, m.in. poprzez zmniejszenie ryzyka prawnego tych przedsiębiorców i wzrost zaufania konsumentów. 6. Modernizacja regulacji podatkowych Konieczna jest zmiana istniejących regulacji, tak, aby lepiej odpowiadały one obecnym warunkom, co w odniesieniu do gospodarki cyfrowej powinno oznaczać promowanie w systemie podatkowym innowacyjności i podejmowania ryzyka wdrażania nowych rozwiązań technologicznobiznesowych. Gospodarka cyfrowa to obecnie przejaw gospodarki globalnej, gdzie próby oddzielenia gospodarki tradycyjnej od cyfrowej stają się niemożliwe, z uwagi na ich powiązania, synergię i zależności. Dlatego też nieuzasadnione jest ich sztuczne wyodrębnianie na potrzeby fiskalne. Pewnym elementem polityki podatkowej powinno być usuwanie luk prawnych umożliwiających unikanie przez firmy spoza UE płacenia podatków pomimo ich działania w obszarze UE. 7. Zwalczanie i eliminacja nadużyć telekomunikacyjnych, co wpłynie pozytywnie na zmniejszenie strat i kosztów dla przedsiębiorców i użytkowników Na polskim rynku występuje istotny problem nadużyć telekomunikacyjnych (fraudów), zjawisko to utrzymuje się z uwagi na brak odpowiednich przepisów i sankcji, przy jednoczesnej mnogości atrakcyjnych ofert usług telekomunikacyjnych (np. oferty unlimited), czy asymetrii stawek międzyoperatorskich. Skutkiem działań fraud-owych jest wyrządzenie szkody przedsiębiorcom prawidłowo wykonującym swoje obowiązki oraz skarbowi państwa z tytułu nieodprowadzonych należności podatkowych. Obecne przepisy nie pozwalają przedsiębiorcom telekomunikacyjnym na poprawę efektywności metod walki z nadużyciami. Brak odpowiednich regulacji na poziomie europejskim i krajowym ogranicza też możliwości kontrolne krajowym organom regulacyjnym. Istotnym problemem jest przykładowo brak przypisania stosownej kwalifikacji nadużycia telekomunikacyjnego w obecnym prawie. Zmiany w zakresie przeciwdziałania nadużyciom powinny objąć nowe systemowe rozwiązania prawno-regulacyjne celem ich wyeliminowania oraz powinny doprowadzić do stałej poprawy efektywności stosowanych metod działania walki z nadużyciami w telekomunikacji. Stanowisko PIIT: Strategia JRC - Digital Single Market, 2015-03-10 7
Wyrażamy nadzieję, że przedstawione powyżej kierunkowe propozycje pożądanych zmian będą przydatne i staną się przyczynkiem do dalszej pogłębionej dyskusji o możliwościach rynku cyfrowego oraz priorytetów Polski, które powinny być akcentowane w takiej debacie na forum Unii Europejskiej. Jednocześnie deklarujemy chęć udziału w dalszej dyskusji, umożliwiającej doprecyzowanie i konkretyzację przedstawionych postulatów. Dlatego też PIIT proponuje powołanie wspólnej grupy roboczej przedstawicieli MG, MAC oraz PIIT, gdzie w systematycznych spotkaniach roboczych byłyby omawiane poszczególne elementy związane z funkcjonowaniem gospodarki cyfrowej. W ocenie PIIT, powołana grupa robocza byłaby doskonałą platformą wymiany poglądów między administracją i rynkiem na temat kluczowych priorytetów i kierunków rozwoju gospodarki cyfrowej. Stanowisko PIIT: Strategia JRC - Digital Single Market, 2015-03-10 8