G ÓWNY URZ D STATYSTYCZNY URZ D STATYSTYCZNY W POZNANIU CENTRAL STATISTICAL OFFICE STATISTICAL OFFICE IN POZNA MIASTA w liczbach 2011 BASIC URBAN STATISTICS WARSZAWA 2013 WARSAW 2013
KOMITET REDAKCYJNY G ÓWNEGO URZ DU STATYSTYCZNEGO EDITORIAL BOARD OF THE CENTRAL STATISTICAL OFFICE PRZEWODNICZ CY PRESIDENT Janusz Witkowski REDAKTOR G ÓWNY EDITOR-IN-CHIEF Halina Dmochowska CZ ONKOWIE MEMBERS Ewa Adach-Stankiewicz, Wojciech Adamczewski, Renata Bielak, Maria Jeznach, Ewa Kami ska-gawryluk, Liliana Kursa, Lucyna Nowak, Hanna Po awska (sekretarz secretary), Dominika Rogali ska, Gra yna Szyd owska, Wanda Tkaczyk, Katarzyna Walkowska, Halina Wo niak, Agnieszka Zgierska, Ma gorzata yra Koncepcja i opracowanie publikacji Publication conception and preparation O rodek Statystyki Miast Urz du Statystycznego w Poznaniu przy wspó pracy Departamentu Bada Regionalnych i rodowiska G ównego Urz du Statystycznego Urban Statistics Centre of the Statistical Office in Pozna in cooperation with Regional and Environmental Surveys Department of the Central Statistical Office Projekt ok adki Cover design Druk i oprawa Printing and binding Lidia Motrenko-Makuch Zak ad Wydawnictw Statystycznych 00-925 Warszawa, al. Niepodleg o ci 208 Przy publikowaniu danych GUS prosimy o podanie ród a When publishing CSO data please indicate source ISSN 2083-6384 Publikacja dost pna w Internecie Publication available on the Internet www.stat.gov.pl www.stat.gov.pl/urzedy/poznan
Przedmowa Przedstawiamy Pa stwu publikacj Miasta w liczbach 2011, która jest kontynuacj wcze niejszych opracowa po wi conych polskim miastom. Obecna edycja, podobnie jak ubieg oroczna, sk ada si z wersji ksi kowej (zawieraj cej komentarz analityczny) oraz p yty CD z tablicami statystycznymi, która stanowi integraln cz publikacji. Komentarz analityczny, obok opisu sieci polskich miast i ludno ci miejskiej w 2011 r. na poziomie krajowym i wojewódzkim, kontynuuje podj t w poprzedniej edycji analiz skali i zasi gu oddzia ywania du ych polskich miast na ich otoczenie w dziesi cioleciu 2002-2011. Wersja CD zawiera cz tabelaryczn z danymi za 2011 rok. Prezentowane w niej informacje (podobnie jak w poprzednich edycjach) obejmuj wiele istotnych dziedzin, pocz wszy od szeroko prezentowanej tematyki demograficznej, a po wybrane elementy infrastruktury spo ecznej i technicznej. Przekazuj c do r k Pa stwa niniejsz publikacj, mamy nadziej, e zawarty w niej materia b dzie przydatny wszystkim zainteresowanym tematyk miejsk i mo e by pomocny w realizacji polityki miejskiej. Jednocze nie zwracamy si z pro b o uwagi, wnioski i sugestie, które stanowi b d cenn wskazówk w dalszych pracach nad kszta tem tej publikacji, by coraz lepiej odpowiada a zapotrzebowaniu Czytelników. D y r e k t o r Urz du Statystycznego w Poznaniu Pozna, grudzie 2013 Jacek Kowalewski
Preface We have the pleasure of presenting the publication Basic Urban Statistics 2011, which continues a methodological series of statistical reviews devoted to Polish towns. This year s edition, like the one published last year, consists of a hard copy (including the analytical commentary) and a CD ROM with statistical tables, which are an integral part of the publication. The expanded analytical commentary, in addition to describing characteristics of the urban network (at the national and provincial level), analyses the impact of large Polish cities on changes occurring in their surroundings in the decade 2002-2011. The CD version of the publication contains tabular data for 2011. As in previous editions, many important fields are covered, ranging from widely understood demographical issues to selected elements of social and the technical infrastructure. We recommend this publication in the hope that the information it contains will be useful to all those interested in urban problems and will facilitate the implementation of urban policies. We would appreciate your comments, conclusions and suggestions, which will provide valuable guidelines for future work to ensure that the format of this publication increasingly satisfies the expectations of our readers. Director of the Statistical Office in Pozna Pozna, December 2013 Jacek Kowalewski
SPIS RZECZY Str. Przedmowa... 3 Uwagi ogólne i metodologiczne... 16 Znaki umowne i wa niejsze skróty... 27 I. MIASTA POLSKIE W 2011 R. 1. Miasta na tle kraju... 28 2. Terytorialne zró nicowanie sieci miast i ludno ci miejskiej w 2011 r.... 37 II. FUNKCJONALNE OBSZARY MIEJSKIE NA TLE KRAJU W LATACH 2002-2011 1. Wprowadzenie... 43 2. Wychowanie przedszkolne... 44 3. Szko y podstawowe... 50 4. Gimnazja... 57 5. Dochody i wydatki bud etów gmin... 62 Aneks... 71
6 Spis tablic w rozdzia ach I i II Tabl. Str. Bilans ludno ci w 2011 r.... 1 28 Ludno w miastach utworzonych w latach 2002-2011... 2 31 Ludno wed ug ekonomicznych grup wieku w latach 2002, 2006 i 2011. 3 34 Wska niki obci enia demograficznego w latach 2002, 2006 i 2011... 4 35 Struktura miast wed ug liczby ludno ci w 2011 r.... 5 36 G sto sieci miast i ich struktura wed ug grup wielko ciowych w przekroju wojewódzkim w 2011 r.... 6 37 Powierzchnia i ludno miast w 2011 r.... 7 39 Ludno miast wojewódzkich na tle ludno ci miejskiej ogó em w 2011 r. 8 42 Ludno w wieku 3-6 lat... 9 44 Dynamika liczby ludno ci w wieku 3-6 lat w 2011 r. (2001=100)... 10 45 Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego... 11 46 Dynamika liczby dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego w roku szkolnym 2011/2012 (2001/2002=100)... 12 47 Dynamika liczby ludno ci w wieku 3-6 lat i liczby dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego... 13 48 Placówki wychowania przedszkolnego... 14 48 Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego na 1000 dzieci w wieku 3-6 lat... 15 49 Ludno w wieku 7-12 lat... 16 50 Dynamika liczby ludno ci w wieku 7-12 lat w 2011 r. (2001=100)... 17 51 Dynamika liczby ludno ci w wieku 7-12 lat i liczby uczniów szkó podstawowych dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych)... 18 53 Dynamika liczby uczniów w szko ach podstawowych dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych) w roku szkolnym 2011/2012 (2010/2011=100)... 19 54 Warunki nauczania w szko ach podstawowych dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych) w roku szkolnym 2002/2003 i 2011/2012... 20 55 Warunki nauczania w szko ach podstawowych dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych) na funkcjonalnych obszarach miejskich w latach 2002/2003 i 2011/2012... 21 56 Ludno w wieku 13-15 lat... 22 57 Uczniowie w gimnazjach dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych)... 23 58
7 Tabl. Str. Dynamika liczby uczniów w gimnazjach dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych) w roku szkolnym 2011/2012 (2001/2002=100)... 24 58 Wspó czynnik skolaryzacji brutto w gimnazjach dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych) w roku szkolnym 2011/2012... 25 59 Warunki nauczania w gimnazjach dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych) w roku szkolnym 2002/2003 i 2011/2012... 26 60 Warunki nauczania w gimnazjach dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych) w roku szkolnym 2011/2012 w centrach i ich otoczeniu... 27 61 Dochody bud etów gmin w latach 2002-2011... 28 62 Dynamika dochodów bud etów gmin w funkcjonalnych obszarach miejskich wed ug województw w 2011 r. (2002=100)... 29 63 Udzia dochodów bud etów gmin ogó em centrów w dochodach bud etów gmin ogó em funkcjonalnych obszarów miejskich... 30 63 Dynamika dochodów bud etów gmin ogó em na 1 mieszka ca w funkcjonalnych obszarach miejskich wed ug województw w 2011 r. (2002=100)... 31 64 Udzia dochodów w asnych w dochodach ogó em bud etów gmin w funkcjonalnych obszarach miejskich wed ug województw w latach 2002-2011... 32 67 Relacja wydatków do dochodów w bud etach gmin wed ug województw w latach 2002-2011... 33 68 Wydatki bud etów gmin w przeliczeniu na 1 mieszka ca w latach 2002-2011 wed ug województw (w z otych)... 34 69 Udzia wydatków na o wiat i wychowanie w wydatkach ogó em bud etów gmin w latach 2002-2011... 35 70 Spis wykresów w rozdzia ach I i II Ryc. Str. Przyrost naturalny na 1000 ludno ci w latach 2002-2011... 1 30 Saldo migracji na 1000 ludno ci w latach 2002-2011... 2 30 Sie miast w 2011 r.... 3 32 Dynamika liczby ludno ci w Polsce w latach 2002-2011... 4 33 Struktura miast wed ug grup wielko ciowych w 2011 r.... 5 38 Powierzchnia miast w % powierzchni ogó em w 2011 r.... 6 40 Dynamika liczby ludno ci w wieku 3-6 lat w latach 2002-2011... 7 46 Dynamika liczby uczniów szkó podstawowych dla dzieci i m odzie y w roku szkolnym 2011/2012 (2001/2002=100)... 8 52 Dochody ogó em na 1 mieszka ca w Szczecinie... 9 65 Dochody ogó em na 1 mieszka ca w Warszawie... 10 65
8 Spis tablic i wykresów w aneksie Tabl. Str. Wykaz gmin w funkcjonalnych obszarach miejskich (2011 r.)... A1 72 Ludno w wieku 3-6 lat... A2 80 Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego... A3 83 Ludno w wieku 7-12 lat... A4 86 Uczniowie w szko ach podstawowych dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych)... A5 89 Warunki nauczania w szko ach podstawowych dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych)... A6 92 Ludno w wieku 13-15 lat... A7 95 Uczniowie w gimnazjach dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych)... A8 98 Warunki nauczania w gimnazjach dla dzieci i m odzie y (bez specjalnych)... A9 101 Dochody bud etów gmin ogó em... A10 104 Dochody i wydatki bud etów gmin ogó em na 1 mieszka ca... A11 107 Dochody w asne bud etów gmin... A12 110 Wydatki bud etów gmin ogó em... A13 113 Wydatki bud etów gmin na o wiat i wychowanie... A14 116 Ryc. Str. Funkcjonalne obszary miejskie wed ug województw... A1 119 Udzia dochodów funkcjonalnych obszarów miejskich, centrów i otoczenia w dochodach ogó em bud etów gmin wed ug województw A2 120 w 2002 i 2011 r.... Dochody ogó em bud etów gmin w przeliczeniu na 1 mieszka ca wed ug funkcjonalnych obszarów miejskich, centrów i otoczenia A3 121 w 2002 i 2011 r.... Udzia wydatków na o wiat i wychowanie funkcjonalnych obszarów miejskich, centrów i otoczenia w wydatkach ogó em bud etów gmin wed ug województw w 2002 i 2011 r.... A4 122
9 P yta CD III. TABLICE STATYSTYCZNE Tabl. 1. Tablice przegl dowe Miasta i ludno w miastach wed ug województw w 2011 r.... 1 Wybrane dane demograficzne o miastach wed ug województw w 2011 r.... 2 Wa niejsze dane o miastach wed ug województw i grup wielko ciowych miast w 2011 r.... 3 2. Wa niejsze dane o miastach Powierzchnia i ludno w 2011 r.... 1(4) Mieszkania w 2011 r.... 2(5) Wychowanie przedszkolne, szko y podstawowe i gimnazja (bez specjalnych) dla dzieci i m odzie y w roku szkolnym 2011/12... 3(6) Uczniowie i absolwenci szkó ponadgimnazjalnych (bez szkó specjalnych) dla m odzie y w roku szkolnym 2011/12... 4(7) Pracuj cy i podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w 2011 r. 5(8) Dochody i wydatki gmin w 2011 r.... 6(9) 3. Ranking miast wed ug wybranych kryteriów Miasta o najwi kszej i najmniejszej liczbie ludno ci w 2011 r.... 1(10) Miasta o du ej i ma ej g sto ci zaludnienia w 2011 r.... 2(11) Miasta o wysokim i niskim wspó czynniku feminizacji w 2011 r.... 3(12) Miasta o du ym i ma ym przyro cie naturalnym na 1000 ludno ci w 2011 r.... 4(13) Miasta o du ym i ma ym przyro cie migracyjnym na 1000 ludno ci w 2011 r.... 5(14) Gminy miejskie o wysokim i niskim dochodzie bud etów na 1 mieszka ca w 2011 r.... 6(15) Gminy miejskie o du ych i ma ych wydatkach bud etów na 1 mieszka ca w 2011 r.... 7(16)
10 Tabl. 4. Wybrane dane dla miast wojewódzkich Ludno w 2011 r.... 1(17) Struktura ludno ci wed ug ekonomicznych grup wieku i wska nik obci enia demograficznego w 2011 r.... 2(18) Ruch naturalny ludno ci w 2011 r.... 3(19) Urodzenia i zgony wed ug p ci w 2011 r.... 4(20) Migracje wewn trzne i zagraniczne ludno ci na pobyt sta y w 2011 r.... 5(21) Pracuj cy w 2011 r.... 6(22) Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw w 2011 r.... 7(23) Bezrobocie rejestrowane w 2011 r.... 8(24) Bezrobotni zarejestrowani wed ug wieku i poziomu wykszta cenia w 2011 r.... 9(25) Bezrobotni zarejestrowani wed ug sta u pracy i czasu pozostawania bez pracy w 2011 r.... 10(26) Przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi biorstw w 2011 r.... 11(27) Mieszkania oddane do u ytkowania w 2011 r.... 12(28) Mieszkania oddane do u ytkowania wed ug rodzajów budownictwa w 2011 r.... 13(29) Tereny zieleni miejskiej ogólnodost pnej i osiedlowej w 2011 r.... 14(30) Studenci szkó wy szych w roku akademickim 2011/12... 15(31) Absolwenci szkó wy szych w roku akademickim 2010/11... 16(32) Kultura w 2011 r.... 17(33) Hotele i ich wykorzystanie w 2011 r.... 18(34) Przest pstwa stwierdzone w zako czonych post powaniach przygotowawczych w 2011 r.... 19(35)
11 Tabl. Wypadki i kolizje drogowe w 2011 r.... 20(36) Ruch pasa erów w portach lotniczych w 2011 r.... 21(37) Podmioty gospodarki narodowej wed ug wybranych form prawnych w 2011 r.... 22(38) Przychody z ca okszta tu dzia alno ci w badanych przedsi biorstwach niefinansowych w 2011 r.... 23(39) Wska nik poziomu kosztów w badanych przedsi biorstwach niefinansowych w 2011 r.... 24(40) Wska nik rentowno ci obrotu brutto w badanych przedsi biorstwach niefinansowych w 2011 r.... 25(41) Wska nik rentowno ci obrotu netto w badanych przedsi biorstwach niefinansowych w 2011 r.... 26(42) Dochody i wydatki miast na prawach powiatu w 2011 r.... 27(43) Wydatki miast na prawach powiatu wed ug dzia ów w 2011 r.... 28(44)
CONTENTS Page Preface... 4 General and methodological notes... 22 Symbols and major abbreviations... 27 I. POLISH TOWNS IN 2011 (SUMMARY) Towns against the background of the country... 123 Territorial variation in the urban network and the urban population in 2011... 125 II. FUNCTIONAL URBAN AREAS AGAINST THE BACKGROUND OF THE COUNTRY IN 2002-2011 (SUMMARY) Introduction... 127 Pre-school education... 128 Primary education... 128 Junior high school... 129 Revenues and expenditures of gminas... 130 Compact disc III. STATISTICAL TABLES Table 1. Review tables Towns and urban population by voivodships in 2011... 1 Selected demographic data on towns by voivodships in 2011... 2 Major data on towns by voivodships and size groups of towns in 2011... 3
13 Table 2. Major data on towns Area and population in 2011... 1(4) Dwellings in 2011... 2(5) Pre-primary education, primary schools and lower secondary schools (excluding special schools) in the 2011/12 school year... 3(6) Students and graduates in upper secondary schools (excluding special schools) for youth in the 2011/12 school year... 4(7) Employed persons and entities of the national economy in the REGON register in 2011... 5(8) Revenue and expenditure of gminas in 2011... 6(9) 3. Ranking of towns by selected criteria Towns with the largest and smallest number of population in 2011... 1(10) Towns with high and low population density in 2011... 2(11) Towns with high and low feminization ratio in 2011... 3(12) Towns with high and low natural increase per 1000 population in 2011... 4(13) Towns with high and low migration increase per 1000 population in 2011... 5(14) Urban gminas with high and low revenue of local budget per capita in 2011... 6(15) Urban gminas with high and low expenditure of local budget per capita in 2011... 7(16)
14 Table 4. Selected data on voivodship cities Population in 2011... 1(17) Population structure by the economic age groups and demographic dependency ratio in 2011... 2(18) Vital statistics in 2011... 3(19) Births and deaths by sex in 2011... 4(20) Internal and international migration of population for permanent residence in 2011... 5(21) Employed persons in 2011... 6(22) Average paid employment in the enterprise sector in 2011... 7(23) Registered unemployed persons in 2011... 8(24) Registered unemployed persons by age and educational level in 2011... 9(25) Registered unemployed persons by work seniority and duration of unemployment in 2011... 10(26) Average monthly gross wages and salaries in the enterprise sector in 2011... 11(27) Dwellings completed in 2011... 12(28) Dwellings completed by type of constructions in 2011... 13(29) Generally accessible and estate urban area green belts in 2011... 14(30) Students of higher education institutions in the 2011/12 academic year... 15(31) Graduates of higher education institutions in the 2010/11 academic year.. 16(32)
15 Table Culture in 2011... 17(33) Hotels and their occupancy in 2011... 18(34) Ascertained crimes in completed preparatory proceedings in 2011... 19(35) Road traffic accidents and collisions in 2011... 20(36) Passenger traffic in airports in 2011... 21(37) Entities of the national economy by selected forms of legality in 2011... 22(38) Revenues from total activity in surveyed non-financial enterprises in 2011... 23(39) Cost level indicator in surveyed non-financial enterprises in 2011... 24(40) Gross turnover profitability rate in surveyed non-financial enterprises in 2011... 25(41) Net turnover profitability rate in surveyed non-financial enterprises in 2011... 26(42) Revenue and expenditure of cities with powiat status in 2011... 27(43) Expenditure of cities with powiat status by division in 2011... 28(44)
Uwagi ogólne i metodologiczne 1. Dane zamieszczone w publikacji dotycz obszaru po o onego w aktualnych dla ka dego roku granicach administracyjnych. 2. Przez miasto rozumie si wyodr bniony obszar posiadaj cy status miasta nadany aktem prawnym. Pod poj ciem miasta wojewódzkie nale y rozumie miasta, które od 1.01.1999 r. s siedzib wojewody i (lub) sejmiku województwa. 3. Dane o liczbie ludno ci opracowano na podstawie bilansów stanu i struktury ludno ci faktycznie zamieszka ej z uwzgl dnieniem: do roku 2009 wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ci i Mieszka 2002; od roku 2010 wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ci i Mieszka 2011. 4. Przez ludno w wieku produkcyjnym rozumie si ludno w wieku zdolno ci do pracy; dla m czyzn przyj to wiek 18-64 lata, dla kobiet 18-59 lat. Przez ludno w wieku nieprodukcyjnym rozumie si ludno w wieku przedprodukcyjnym, tj. do lat 17, oraz ludno w wieku poprodukcyjnym, tj. m czyzn 65 lat i wi cej; kobiety 60 lat i wi cej. Przez ludno w wieku mobilnym rozumie si ludno w wieku 18-44 lata. 5. Relacje ludno ci w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym przedstawiono przy pomocy wska nika obci enia, tj. liczby osób w wieku nieprodukcyjnym przypadaj cych na 100 osób w wieku produkcyjnym. 6. Dane o ruchu naturalnym ludno ci w podziale terytorialnym opracowano nast puj co: ma e stwa wed ug miejsca zameldowania m a przed lubem; urodzenia wed ug miejsca zameldowania matki noworodka; zgony wed ug miejsca zameldowania osoby zmar ej. 7. Przyrost naturalny ludno ci stanowi ró nic mi dzy liczb urodze ywych i zgonów w danym okresie. 8. Jako niemowl ta uznaje si dzieci w wieku poni ej 1 roku. 9. Migracje ludno ci to przemieszczenia ludno ci zwi zane ze zmian miejsca zamieszkania (pobytu sta ego lub czasowego) po czon z przekroczeniem granicy pa stwa (migracje zagraniczne) lub granicy jednostki administracyjnej podzia u terytorialnego kraju (migracje wewn trzne).
17 10. Przez podmioty gospodarki narodowej rozumie si jednostki prawne, tj. osoby prawne, jednostki organizacyjne niemaj ce osobowo ci prawnej oraz osoby fizyczne prowadz ce dzia alno gospodarcz. 11. Dane prezentuje si w uk adzie Polskiej Klasyfikacji Dzia alno ci (PKD 2007), opracowanej na podstawie Statystycznej Klasyfikacji Dzia alno ci Gospodarczych we Wspólnocie Europejskiej Statistical Classification of Economic Activities in the European Community NACE Rev. 2. Dane prezentowane s : 1) wed ug sekcji, przy czym w stosunku do obowi zuj cej PKD dokonano dodatkowego grupowania, ujmuj c pod poj ciem Przemys sekcje: Górnictwo i wydobywanie, Przetwórstwo przemys owe, Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, par wodn, gor c wod i powietrze do uk adów klimatyzacyjnych oraz Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami oraz dzia alno zwi zana z rekultywacj ; 2) wed ug sektorów w asno ci: sektor publiczny grupuj cy w asno pa stwow (Skarbu Pa stwa i pa stwowych osób prawnych), w asno jednostek samorz du terytorialnego oraz w asno mieszan z przewag kapita u (mienia) podmiotów sektora publicznego, sektor prywatny grupuj cy w asno prywatn krajow (osób fizycznych i pozosta ych jednostek prywatnych), w asno zagraniczn (osób zagranicznych), oraz w asno mieszan z przewag kapita u (mienia) podmiotów sektora prywatnego. 12. Dane w podziale wed ug sekcji i dzia ów PKD opracowano je li nie zaznaczono inaczej tzw. metod przedsi biorstw. 13. Sektor przedsi biorstw obejmuje podmioty prowadz ce dzia alno gospodarcz w zakresie: le nictwa i pozyskiwania drewna; rybo ówstwa w wodach morskich; górnictwa i wydobywania; przetwórstwa przemys owego; wytwarzania i zaopatrywania w energi elektryczn, gaz, par wodn, gor c wod i powietrze do uk adów klimatyzacyjnych; dostawy wody; gospodarowania ciekami i odpada-
18 mi oraz dzia alno ci zwi zanej z rekultywacj ; budownictwa; handlu hurtowego i detalicznego; naprawy pojazdów samochodowych, w czaj c motocykle; transportu i gospodarki magazynowej; dzia alno ci zwi zanej z zakwaterowaniem i us ugami gastronomicznymi; informacji i komunikacji; dzia alno ci zwi zanej z obs ug rynku nieruchomo ci; dzia alno ci prawniczej, rachunkowo-ksi gowej i doradztwa podatkowego, dzia alno ci firm centralnych (head offices); doradztwa zwi zanego z zarz dzaniem; dzia alno ci w zakresie architektury i in ynierii; bada i analiz technicznych; reklamy, badania rynku i opinii publicznej; pozosta ej dzia alno ci profesjonalnej, naukowej i technicznej; dzia alno ci w zakresie us ug administrowania i dzia alno ci wspieraj cej; dzia alno ci zwi zanej z kultur, rozrywk i rekreacj ; naprawy i konserwacji komputerów i artyku ów u ytku osobistego i domowego; pozosta ej indywidualnej dzia alno ci us ugowej. 14. Informacje o pracuj cych dotycz osób wykonuj cych prac przynosz c im zarobek lub dochód, wed ug faktycznego (sta ego) miejsca pracy. Dotycz podmiotów gospodarczych, w których liczba pracuj cych jest wi ksza od 9 osób. Dane nie obejmuj rolników indywidualnych, duchownych oraz zatrudnionych w organizacjach spo ecznych, partiach politycznych i zwi zkach zawodowych. 15. D ugotrwale bezrobotni s to osoby pozostaj ce w rejestrze powiatowego urz du pracy cznie przez okres ponad 12 miesi cy w okresie ostatnich 2 lat, z wy czeniem (od listopada 2005 r.) okresów odbywania sta u i przygotowania zawodowego w miejscu pracy. 16. Stop bezrobocia rejestrowanego obliczono jako udzia zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie cywilnej ludno ci aktywnej zawodowo. 17. Przeci tne wynagrodzenia miesi czne nominalne przypadaj ce na 1 zatrudnionego obliczono, przyjmuj c: 1) wynagrodzenia osobowe bez wynagrodze osób wykonuj cych prac nak adcz oraz uczniów, a tak e osób zatrudnionych za granic ; 2) wyp aty z tytu u udzia u w zysku lub w nadwy ce bilansowej w spó dzielniach; 3) dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników jednostek sfery bud etowej;
19 4) honoraria wyp acane niektórym grupom pracowników za prace wynikaj ce z umowy o prac. 18. Dane z zakresu gospodarki finansowej przedsi biorstw obejmuj podmioty gospodarcze prowadz ce ksi gi rachunkowe, w których liczba pracuj cych przekracza 9 osób. 19. Wska nik poziomu kosztów jest to relacja kosztów uzyskania przychodów z ca okszta tu dzia alno ci do przychodów z ca okszta tu dzia alno ci. 20. Wska nik rentowno ci obrotu brutto jest to relacja wyniku finansowego brutto do przychodów z ca okszta tu dzia alno ci. 21. Wska nik rentowno ci obrotu netto jest to relacja wyniku finansowego netto do przychodów z ca okszta tu dzia alno ci. 22. Informacje o zasobach mieszkaniowych dotycz mieszka w budynkach mieszkalnych i niemieszkalnych bez lokali zbiorowego zamieszkania. Powierzchnia u ytkowa mieszkania jest to powierzchnia pokoi, kuchni, przedpokoi, azienki i wszystkich innych pomieszcze wchodz cych w sk ad mieszkania. Dane o zasobach mieszkaniowych opracowano na podstawie bilansu zasobów mieszkaniowych wed ug stanu w dniu 31 XII. 23. Informacje o mieszkaniach oddanych do u ytkowania dotycz mieszka w budynkach nowo wybudowanych i rozbudowanych (w cz ci stanowi cej rozbudow ) oraz uzyskanych w wyniku przebudowy pomieszcze niemieszkalnych. 24. Parki spacerowo-wypoczynkowe s to tereny zieleni o powierzchni co najmniej 2 ha, urz dzone i konserwowane z przeznaczeniem na cele wypoczynkowe ludno ci, wyposa one w drogi, place, aleje spacerowe, awki itp. Ziele ce s to obiekty o powierzchni poni ej 2 ha, w których funkcji dominuje wypoczynek. Tereny zieleni osiedlowej wyst puj przy zabudowie mieszkaniowej, pe ni funkcj wypoczynkow, izolacyjn. 25. Wspó czynnik skolaryzacji brutto: jest to relacja liczby osób ucz cych si (stan na pocz tku roku szkolnego) na danym poziomie kszta cenia (niezale nie od
20 wieku) do liczby ludno ci (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku okre lonej jako odpowiadaj ca temu poziomowi nauczania. 26. Studenci i absolwenci filii, zamiejscowych podstawowych jednostek organizacyjnych oraz zamiejscowych o rodków dydaktycznych zostali wykazani w miejscu pobierania nauki. Dane nie obejmuj studentów i absolwentów szkó wy szych resortu obrony narodowej oraz spraw wewn trznych i administracji. 27. Do ksi gozbioru bibliotek publicznych zaliczono: ksi ki, broszury, gazety i czasopisma. Za czytelnika uwa a si osob, która w ci gu roku sprawozdawczego zosta a zarejestrowana w bibliotece i dokona a co najmniej jednego wypo yczenia. 28. Dane o miejscach noclegowych dotycz miejsc ca orocznych i sezonowych. Nie uwzgl dnia si miejsc w obiektach przej ciowo nieczynnych z powodu przebudowy, remontu itp. 29. Przest pstwo stwierdzone jest to zbrodnia lub wyst pek cigany z oskar enia publicznego lub z oskar enia prywatnego obj ty oskar eniem prokuratora, a nadto ka dy wyst pek skarbowy, których charakter jako przest pstwa zosta potwierdzony w wyniku post powania przygotowawczego. 30. Wska nik wykrywalno ci sprawców przest pstw jest to stosunek liczby przest pstw wykrytych w danym okresie ( cznie z wykrytymi po podj ciu z umorzenia) do liczby przest pstw stwierdzonych w danym okresie, powi kszonej o liczb przest pstw stwierdzonych w podj tych post powaniach, a umorzonych w latach poprzednich z powodu niewykrycia sprawców. 31. Dane o wypadkach drogowych obejmuj zdarzenia maj ce zwi zek z ruchem pojazdów na drogach publicznych, w wyniku których nast pi y mier lub uszkodzenie cia a osób. Za mierteln ofiar wypadku drogowego uznano osob zmar (w wyniku doznanych obra e ) na miejscu lub w ci gu 30 dni. Za rann ofiar wypadku drogowego uznano osob, która dozna a obra e cia a i otrzyma a pomoc lekarsk. 32. Przeliczaj c na 1 mieszka ca (1000 ludno ci itp.) dane wed ug stanu w ko cu roku przyj to liczb ludno ci wed ug stanu w dniu 31 XII; przy przelicza-
21 niu danych charakteryzuj cych wielko zjawiska w ci gu roku wed ug stanu w dniu 30 VI; przy przeliczaniu danych charakteryzuj cych ca y okres 2002-2011 wed ug stanu w dniu 31 XII 2006 r. 33. W publikacji zastosowano skróty nazw w zakresie Polskiej Klasyfikacji Dzia alno ci. Zestawienie zastosowanych skrótów i pe nych nazw podano poni ej: skrót pe na nazwa POLSKA KLASYFIKACJA DZIA ALNO CI PKD 2007 Handel; naprawa pojazdów samochodowych Zakwaterowanie i gastronomia Obs uga rynku nieruchomo ci Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, w czaj c motocykle Dzia alno zwi zana z zakwaterowaniem i us ugami gastronomicznymi Dzia alno zwi zana z obs ug rynku nieruchomo ci 34. Liczby wzgl dne (wska niki, odsetki) obliczono na podstawie danych bezwzgl dnych wyra onych z wi ksz dok adno ci, ni podano w tablicach. 35. Ze wzgl du na zaokr glenia danych, w niektórych przypadkach sumy sk adników mog si ró ni od podanych wielko ci ogó em. 36. Szczegó owe wyja nienia metodologiczne mo na znale w opracowaniach tematycznych G ównego Urz du Statystycznego.
General and methodological notes 1. Data presented in the publication concern areas located within administrative boundaries valid in a given year. 2. The term urban area is understood as an area having the status of a town established in accordance with the relevant legal act. Voivodship city means city, which since 01.01.1999 is the seat of voivod (representative of state in a region) or Self-Government Council. 3. Data regarding population were compiled on the basis of the balances of the size and structure of the population actually living within administrative border of town using the results of the Population and Housing Census 2002. 4. The working age population refers to males, aged 18-64, and females, aged 18-59. The non-working age population is defined as the pre-working age population, i.e. up to the age of 17, and the post-working age population, i.e. 65 years and more for males and 60 and more for females. Mobility population defined as the population in age groups of 18-44. 5. Median age of population is a parameter determining the exact age, which half of population already exceeded and second half did not reach yet. 6. Data regarding the vital statistics of the population according to territorial division were compiled as follows: marriages according to the husband is place of permanent residence before the marriage; births according to the mother is place of permanent residence; deaths according to the place of permanent residence of the deceased. 7. Natural increase of the population means the difference between the number of live births and deaths in a given period. 8. Infant is a child under the age of 1 year. 9. Population migrations are movements of population connected with changing the place of residence involving crossing of the national border (foreign migration) or the border of administrative unit of territorial division of Poland (internal migration). 10. The term entities of the national economy is understood as a legal entities, i.e. legal persons, organizational entities with-out legal personality as well as natural persons conducting economic activity.
23 11. Data are presented according to the Polish Classification of Activities (PKD 2007) compiled on the basis of Statistical Classification of Economic Activities in the European Community NACE Rev. 2. Data are presented: 1) according to sections, but in relation to the valid PKD some additional operation was conducted: the item Industry was introduced, including the sections: Mining and quarrying, Manufacturing, Electricity, gas, steam and air conditioning supply and Water supply; sewerage, waste management and remediation activities ; 2) according to ownership sectors: public sector grouping state ownership (of the State Treasury and state legal persons), local self-government entity ownership as well as mixed ownership with a predominance of capital (property) of public sector entity, private sector grouping private domestic ownership (of natural persons and other private entities), foreign ownership (of foreign persons) as well as mixed ownership with a predominance of capital (property) of private sector entity. 12. Data by the NACE section and divisions are compiled, unless differently indicated, using the enterprise method. 13. Enterprise sector includes those entities which carry out economic activities in the following areas: forestry and logging; marine fishing; mining and quarrying; manufacturing; electricity, gas, steam and air conditioning supply; water supply; sewerage, waste management and remediation activities; construction; wholesale and retail trade; repair of motor vehicles and motorcycles; transportation and storage; accommodation and food service activities; information and communication; real estate activities; legal and accounting activities; activities of head offices; management consultancy activities; architectural and engineering activities; technical testing and analysis; advertising and market research; other professional, scientific and technical activities; administrative and support service activities; arts, entertainment and recreation; repair of computers and personal and household goods; other personal service activities. 14. Data regarding employment concerns persons performing work providing earnings or income, according to the actual (permanent) place of work. They concern economic entities, employing more than 9 persons. Data exclude individual farmers, clergymen and persons employed in social organizations, political parties and trade unions.
24 15. The long term unemployed are persons remaining in the register rolls of the powiat labour office for the overall period of over 12 months during the last two years, excluding (since November 2005) the periods of traineeship and occupational preparation in the workplace. 16. The registered unemployment rate was compiled as a ratio of registered unemployed persons to the economically active civilian population. The unemployment rate is given including persons working on private farms in agriculture (comprising a part of economically active civil population) estimated on the basis of the results of the 2002 Population and Housing Census and 2002 Agricultural Census. 17. Average monthly nominal wage and salary per employee are computed assuming the following: 1) personal wages and salaries (excluding wages and salaries of outworkers and apprentices as well as persons employed abroad); 2) payments from a share in profit or in the balance surplus of co-operatives; 3) additional annual wages and salaries for employees of budget sphere entities; 4) fees paid to selected groups of employees for performing work in accordance with labour contract. 18. Data regarding the financial management of enterprises include economic entities keeping accounting ledgers employing more than 9 persons. 19. The cost level indicator constitutes the relation of the costs of obtaining incomes from total activity to incomes from total activity. 20. The profitability rate of gross turnover constitutes the relation of gross financial result to incomes from total activity. 21. The profitability rate of net turnover constitutes the relation of net financial result to incomes from total activity. 22. Information regarding dwelling stocks concerns dwellings located in residential and non-residential buildings excluding collective accommodation facilities. The usable floor space of a dwelling is the total usable floor space of the rooms, kitchen, foyers, bathrooms and all other spaces comprising the dwelling. Data regarding dwelling stocks have been compiled on the basis of the balance of dwelling stocks, as of 31 XII.
25 23. Information regarding dwellings completed concerns dwellings in newly built and expanded buildings(the enlarged portion) as well as dwellings obtained as a result of adapting non-residential spaces. 24. Strolling and recreational parks are green areas of at least 2 ha in size, maintained for the recreational needs of the population, featuring roads, squares, walkways, benches, etc. Lawns are areas of less than 2 ha in size, in which recreational activity dominates. Estate green belts are located in residential areas and are used for the purposes of recreation and isolation. 25. Enrolment rate gross: is the relation of the number of people studying (as of the beginning of the school year) at a given educational level (regardless of age) to the population (as of 31 XII) in the age group defined as corresponding to this educational level. 26. Students and graduates of branch sections, basic organizational units in another location and out-of-town teaching centres were presented by place of education. Data does not include students and graduates of higher education institutions conducted by Ministry of the National Defence as well as by the Ministry of the Interior and Administration. 27. Books and pamphlets as well as newspapers and magazines constitute the collection of public libraries. A borrower is a person who in the course of a reporting year was registered at a library and checked out at least one item. 28. Data regarding number of beds for tourists concerns permanent and seasonal places. Places in temporarily inactive facilities, due to expansion, renovation, etc., are not included. 29. An ascertained crime is a felony or misdemeanour prosecuted upon by public accusation or private accusation by a public prosecutor, moreover every revenue related misdemeanour, the character of which was confirmed as a crime as a result of preparatory proceedings. 30. The rate of detectability of delinquents is the relation of the number of detected
26 crimes in a given period (including those detected after resumption following discontinuance) to the number of crimes acetained in a given period, plus the number of crimes recorded in commenced proceedings and discontinued in previous years due to undetected delinquents. 31. Data regarding road traffic accidents cover events connected with the movement of vehicles on public roads as a result of which death or injury occurred. A road traffic accident fatality is understood as a person who died (as a result of injuries incurred) at the scene of the accident or within the course of 30 days. A road traffic accident injury is understood as a person who incurred injuries and received medical attention. 32. When computing per capita data (per 1000 population, etc.) as of the end of a year, the number of the population as of 31 XII was adopted; data describing the magnitude of a phenomenon within a year was adopted as of 30 VI; data characterizing the entire period 2002-2011 was adopted as of 31 XII 2006. 33. The names of the Polish Classification of Activities used in the publication have been abbreviated. The list of abbreviations used and their full names gave below: abbreviation complete name POLISH CLASSIFICATION OF ACTIVITIES PKD 2007/NACE REV. 2 Trade; repair of motor vehicles Wholesale and retail trade; repair of motor vehicles and motorcycles Accommodation and catering Accommodation and food service activities 34. Relative number (indices, percentages) are calculated, as a rule, on the basis of absolute data expressed with higher precision than that presented in tables. 35. Due to rounding of data, in some cases sums of components can differ from the amount given in the item total. 36. Detailed methodological explanations can be found in the subject matter publications of the Central Statistical Office.
27 Znaki umowne Symbols Kreska (-) zjawisko nie wyst pi o. magnitude zero. Zero (0) zjawisko istnia o w wielko ci mniejszej od 0,5. magnitude not zero, but less than 0,5 of a unit. (0,0) zjawisko istnia o w wielko ci mniejszej od 0,05. magnitude not zero, but less than 0,05 of a unit. Kropka (.) zupe ny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych. data not available or not reliable. Znak X wype nienie pozycji jest niemo liwe lub niecelowe. not applicable. Znak oznacza, e nazwy zosta y skrócone w stosunku do obowi zuj cej klasyfikacji. categories of applied classification are presented in abbreviated form. W tym Of which oznacza, e nie podaje si wszystkich sk adników sumy ogólnej. indicates that not all elements of the sum are given. Wa niejsze skróty Major abbreviations z = z oty cd. = ci g dalszy zl = zloty dok. = doko czenie tys. = tysi c cont. = continued thous. = thousand Lp. = liczba porz dkowa mln = milion No. = number mln = million m.st. = miasto sto eczne capital city m 2 = metr kwadratowy p.proc. = punkt procentowy square metre percentage point m 3 = metr sze cienny cubic metre ha = hektar hectare km 2 = kilometr kwadratowy square kilometre GZM Górno l ski Zwi zek Metropolitalny
I. MIASTA POLSKIE W 2011 R. 1. Miasta na tle kraju W 908 polskich miastach w grudniu 2011 r. mieszka o 23385,8 tys. osób. W porównaniu ze stanem sprzed roku, mimo zwi kszenia liczby miast o 5, ludno miejska zmniejszy a si o 30,7 tys. (o 0,1%), przy czym nale y zaznaczy, e spadek ten by jednym z najni szych w ci gu ostatnich dziesi ciu lat. W ca ym okresie od pocz tku 2002 r. do ko ca 2011 r. ludno miejska zmniejszy a si o 241,0 tys. osób (o 1,0%). Temu ubytkowi towarzyszy widoczny przyrost ludno ci na obszarze wsi, który w analogicznym okresie wyniós 568,9 tys. osób. tj. 3,9%. W rezultacie ró nokierunkowych zmian w dziesi cioleciu 2002-2011 ludno Polski zwi kszy a si o 284,5 tys. (0,7%). Na zmiany w liczbie ludno ci sk adaj si trzy elementy: przyrost naturalny i saldo migracyjne, które cznie stanowi przyrost rzeczywisty, oraz zmiany o charakterze administracyjnym. Waga tych elementów bywa odmienna tak w ró nych przedzia ach czasowych, jak i w zbiorowo ci miast i wsi. Zmiany liczby ludno ci, jakie w 2011 r. nast pi y w Polsce w wyniku odmiennego kszta towania si wymienionych czynników rozwoju ludno ci w miastach i na wsi, przedstawiono w tablicy 1. Tabl. 1. Bilans ludno ci w 2011 r. Wyszczególnienie Stan ludno ci w dniu 1 I ogó em Przyrost rzeczywisty przyrost naturalny saldo migracji a w tys. Saldo zmian administracyjnych Stan ludno ci w dniu 31 XII Polska 38529,9 +8,6 12,9-4,3 x 38538,4 Miasta 23429,1-43,3 0,2-43,5 +12,9 23385,8 Wie 15100,8 +51,9 12,7 +39,1-12,9 15152,6 a Wewn trznych i zagranicznych.
29 Zmniejszenie liczby ludno ci miejskiej w 2011 r. by o wynikiem ubytku mieszka ców z tytu u ujemnego salda migracji, z agodzonego dodatnim przyrostem naturalnym i dodatnim saldem zmian administracyjnych. Zwi kszenie ludno ci wiejskiej stanowi o natomiast ró nic mi dzy przyrostem rzeczywistym i ubytkiem z tytu u ujemnego salda zmian administracyjnych. Na wzrost liczby ludno ci miast wynikaj cy z decyzji administracyjnych sk ada y si : przyrost z tytu u nada praw miejskich i zwi kszenie powierzchni istniej cych miast o obszar dotychczas wiejski. W jednym i drugim wypadku ludno miast wzrasta a kosztem ubytku ludno ci wiejskiej. W latach 2002-2011 zmiany relacji liczby ludno ci miast i wsi by y niewielkie i kierunkowo ustabilizowane. Kszta towa y si one na korzy ludno ci wiejskiej, czego odzwierciedleniem jest udzia ludno ci miejskiej w populacji ca ego kraju, okre lany jako wska nik urbanizacji. Od 1945 roku wska nik ten rós a do 1991 r., kiedy mieszka cy miast stanowili 62,0% ogó u ludno ci Polski, po czym ta prawie pó wiekowa tendencja odwróci a si. W okresie dziesi ciu ostatnich lat (2002-2011) udzia ten z roku na rok mala o 0,1 lub 0,2 p.proc. i w 2011 r. wyniós 60,7%. W latach 2002-2007 w miastach utrzymywa si zapocz tkowany w 1998 r. ujemny przyrost naturalny, spowodowany g ównie g bokim spadkiem liczby urodze. W okresie tym liczba ludno ci miejskiej zmniejszy a si z tego powodu o 57,9 tys. Dodatni przyrost naturalny z lat 2008-2011 ( cznie 41,9 tys. osób) zredukowa ten ubytek do poziomu 15,9 tys. w ca ym rozpatrywanym dziesi cioleciu. Na wsi w latach 2002-2011 odnotowano dodatni przyrost naturalny. W okresie 2002-2005 by on jednak stosunkowo niewielki i nie rekompensowa ubytku w miastach, st d w tych czterech latach zarejestrowano ujemny przyrost naturalny w ca ym kraju. Korzystniejsze zjawisko wyst pi o pocz wszy od 2006 r., kiedy to przyrost naturalny na obszarach wiejskich wyra nie wzrós i w latach 2006-2007 niwelowa ujemny przyrost naturalny w miastach, a tym samym ujemny przyrost dla ca ego kraju. W latach 2008-2010 wyst pi najwy szy przyrost naturalny zarówno dla obszarów miejskich (odpowiednio: 12,6 tys., 14,7 tys., 14,5 tys.), jak i wiejskich (odpowiednio: 22,5 tys., 18,0 tys., 20,4 tys.).
30 Rok 2011 charakteryzowa si spadkiem przyrostu naturalnego zarówno w miastach (o 14,3 tys.), jak i na obszarach wiejskich (o 7,6 tys.). Ryc. 1. Przyrost naturalny na 1000 ludno ci w latach 2002-2011 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Polska Miasta Wie Ryc. 2. Saldo migracji na 1000 ludno ci w latach 2002-2011 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Polska Miasta Wie Saldo migracji ogó em przez ca y okres obejmuj cy lata 2002-2011 by o ujemne w miastach, a dodatnie na wsi. Ubytek ludno ci miejskiej z tego tytu u by du y i wyniós 471,5 tys. osób. Mo na jednak zauwa y, e w ostatnich trzech latach nast pi o zmniejszenie ubytku: o ile w latach 2006 i 2007 przekracza on 60 tys., to pocz wszy od 2008 r. kszta tuje si poni ej 50 tys., a w roku 2009 spad do 42,6 tys., co by o najni szym poziomem od 2002 r. W 2011 r. wielko ubytku wynios a 43,5 tys. osób.
31 W ko cu 2011 r. w ród wszystkich 908 polskich miast znalaz o si 25 miast nowo utworzonych w latach 2002-2011 (zob. tablica 2). W nowych miastach w 2011 r. zamieszkiwa o 72,6 tys. osób, co stanowi o 0,3% ogó u ludno ci miejskiej Polski. Najwi kszym z nich jest Pruchnik w województwie podkarpackim z 3,7 tys. mieszka ców, a najmniejszym Nowe Brzesko w województwie ma opolskim licz ce 1,7 tys. mieszka ców. Najbardziej wzbogacona zosta a sie miast w województwach ma opolskim i podkarpackim, gdzie prawa miejskie nadano, odpowiednio, sze- ciu i pi ciu jednostkom osadniczym, a ich mieszka cy (odpowiednio) o 16,7 tys. i o 15,3 tys. osób zwi kszyli ludno miejsk. Tabl. 2. Ludno w miastach utworzonych w latach 2002-2011 Nazwa miasta Województwo Rok utworzenia Ludno stan w dniu 31 XII w roku utworzenia w 2011 r. Olszyna dolno l skie 2005 4749 4493 aszczów lubelskie 2010 2192 2205 Rzgów 2006 3380 3416 ódzkie Wolbórz 2011 2366 2366 Zakliczyn 2006 1558 1640 Wojnicz 2007 3549 3410 Bobowa 2009 3058 3011 ma opolskie Szczucin 2009 4206 4193 Rad ów 2010 2721 2734 Nowe Brzesko 2011 1669 1669 Tarczyn mazowieckie 2003 3845 4091 Prószków opolskie 2004 2660 2600 Boguchwa a 2008 5823 5800 Brzostek 2009 2619 2655 podkarpackie Ko aczyce 2010 1453 1462 Przec aw 2010 1621 1652 Pruchnik 2011 3689 3689 Krynki 2009 2595 2554 Micha owo podlaskie 2009 3390 3206 Szepietowo 2010 2305 2320 Czy ew 2011 2625 2625 Daleszyce wi tokrzyskie 2007 2962 2957 Dziwnów 2004 3031 2846 Tychowo zachodniopomorskie 2010 2480 2491 Go cino 2011 2475 2475
32 Ryc. 3. Sie miast w 2011 r. Stan w dniu 31 XII
33 Ryc. 4. Dynamika liczby ludno ci w Polsce w latach 2002-2011 (rok poprzedni = 100) 101,7 101,5 101,3 101,1 100,9 100,7 100,5 100,3 100,1 99,9 99,7 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Polska Miasta Wie Przez wszystkie lata okresu 2002-2011 na zbli onym poziomie pozostawa y wska nik feminizacji oraz jego ró nica pomi dzy miastem i wsi. Liczba kobiet na 100 m czyzn w miastach wzros a ze 110 w 2002 r. do 111 w 2011 r., a na wsi nie ulega a zmianom i wynosi a 101. Dla ca ego kraju wska nik feminizacji wzrós, odpowiednio, ze 106 do 107. Znaczne zmiany odnotowano natomiast w strukturze ludno ci wed ug wieku. Spadek liczby urodze, trwaj cy od pocz tku lat dziewi dziesi tych minionego stulecia, spowodowa zmniejszenie odsetka ludno ci w wieku przedprodukcyjnym. Udzia tej grupy wiekowej w miastach zmniejszy si z 22,7% w 2002 r. do 18,5% w 2011 r., tj. o 4,2 p.proc. Wcze niejszy o dekad wy demograficzny zaowocowa natomiast wzrostem odsetka ludno ci w wieku produkcyjnym; w miastach wzrós on, odpowiednio, z 62,2 do 64,2.
34 Jeszcze wi ksze zmiany w strukturze ludno ci wed ug ekonomicznych grup wieku odnotowano na wsi, gdzie odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym zmniejszy si o 4,9 p.proc., przy jednoczesnym wzro cie analogicznego wska nika dla ludno ci w wieku produkcyjnym o 4,8 p.proc. Równocze nie zaobserwowano proces starzenia si ludno ci miejskiej. Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w miastach zwi kszy si w badanym dziesi cioleciu o 3,5 p.proc., podczas gdy na wsi utrzyma si na tym samym poziomie z minimalnymi tylko odchyleniami w poszczególnych latach. W wyniku zmian liczby osób w poszczególnych ekonomicznych grupach wieku, wska niki obci enia demograficznego uleg y znacznemu obni eniu. Zmiany w strukturze ludno ci wed ug ekonomicznych grup wieku oraz kszta towanie si wska ników obci enia demograficznego pokazuj poni sze zestawienia w tablicach 3 i 4. Tabl. 3. Ludno wed ug ekonomicznych grup wieku w latach 2002, 2006 i 2011 Ludno w tys. Wyszczególnienie przedprodukcyjnym W % ogó u ludno ci w wieku produkcyjnym poprodukcyjnym Polska 2002 38218,5 22,7 62,2 15,1 2006 38125,5 20,1 64,2 15,7 2011 38538,4 18,5 64,2 17,3 Miasta 2002 23571,2 20,6 64,7 14,8 2006 23368,9 18,1 66,0 15,9 2011 23385,8 16,9 64,8 18,3 Wie 2002 14647,3 26,0 58,4 15,6 2006 14756,6 23,2 61,4 15,4 2011 15152,6 21,1 63,2 15,6
35 Tabl. 4. Wska niki obci enia demograficznego w latach 2002, 2006 i 2011 Wyszczególnienie Na 100 osób w wieku produkcyjnym ludno w wieku nieprodukcyjnym przedprodukcyjnym poprodukcyjnym Polska 2002 60,7 36,4 24,2 2006 55,7 31,3 24,4 2011 55,8 28,9 26,9 Miasta 2002 54,7 31,8 22,9 2006 51,5 27,5 24,0 2011 54,3 26,0 28,3 Wie 2002 71,3 44,6 26,7 2006 62,9 37,8 25,1 2011 58,1 33,4 24,7 Struktura wielko ciowa i terytorialna sieci polskich miast jest w du ym stopniu uwarunkowana historycznie, a zmiany administracyjne modyfikuj j powoli, zgodnie z przebiegiem procesów rozwoju demograficznego i gospodarczego. W dalszej cz ci niniejszego opracowania omówione zostanie regionalne zró nicowanie sieci miast i ludno ci miejskiej w dziesi cioleciu 2002-2011, z uwzgl dnieniem niektórych elementów rozwoju miast wed ug liczby mieszka ców. Podobnie jak w poprzednich edycjach Miast w liczbach, zastosowano podzia miast na siedem klas wielko ciowych, które rozmieszczono w trzech grupach, tworz c w ten sposób podzia na miasta ma e, rednie i du e. Usytuowanie 908 miast w tak ustalonym podziale w ko cu 2011 r. przedstawiono w tablicy 5.
36 Tabl. 5. Struktura miast wed ug liczby ludno ci w 2011 r. Grupy i klasy wielko ci miast Podzia wed ug liczby mieszka ców w tys. Liczba miast (stan w dniu 31 XII) w odsetkach ogó em ogó em = 100 grupa = 100 OGÓ EM x 908 100,0 x Miasta ma e poni ej 20 685 75,4 100,0 klasa I poni ej 5 317 34,9 46,3 klasa II 5-10 183 20,2 26,7 klasa III 10-20 185 20,4 27,0 Miasta rednie 20-100 184 20,3 100,0 klasa IV 20-50 136 15,0 73,9 klasa V 50-100 48 5,3 26,1 Miasta du e 100 i wi cej 39 4,3 100,0 klasa VI 100-200 22 2,4 56,4 klasa VII 200 i wi cej 17 1,9 43,6 Struktura sieci miast wed ug ich wielko ci (wyznaczonej liczb mieszka ców) jest zró nicowana przestrzennie zarówno w ramach grup wielko ciowych, jak te klas wspó tworz cych te grupy.
37 2. Terytorialne zró nicowanie sieci miast i ludno ci miejskiej w 2011 r. W ko cu 2011 r. status miejski mia o 908 jednostek osadniczych zajmuj cych obszar 21578 km 2, tj. 6,9% powierzchni kraju. Przeci tnie na jedno miasto przypada o 344,4 km 2 powierzchni kraju. Najwi ksza g sto sieci miast wyst powa a na obszarze województwa l skiego, gdzie na jedno miasto przypada o 173,7 km 2 powierzchni. Wska nik g sto ci sieci poni ej 300 km 2 na 1 miasto cechowa województwa: dolno- l skie (219,2 km 2 ), ma opolskie (248,9 km 2 ), opolskie (268,9 km 2 ) i wielkopolskie (273,6 km 2 ). Mniejsz g sto sieci mia y pó nocne i wschodnie rejony kraju, a najrzadsza sie miast w 2011 r. wyst pi a w województwie lubelskim, gdzie warto wska nika wynosi a 598,2 km 2 (zob. tabl. 6). Tabl. 6. G sto sieci miast i ich struktura wed ug grup wielko ciowych w przekroju wojewódzkim w 2011 r. Województwa Powierzchnia województwa w przeliczeniu na 1 miasto a w km 2 ogó em Liczba miast o liczbie ludno ci poni ej 20 tys. (miasta ma e) 20-100 tys. w tym (miasta razem poni ej rednie) 5 tys. 100 tys. i wi cej (miasta du e) w tym razem 200 tys. i wi cej Polska 344,4 908 685 317 184 39 17 Dolno l skie 219,2 91 71 24 17 3 1 Kujawsko-pomorskie 345,6 52 44 20 5 3 2 Lubelskie 598,2 42 30 15 11 1 1 Lubuskie 333,0 42 36 18 4 2 - ódzkie 414,1 44 28 13 15 1 1 Ma opolskie 248,9 61 47 18 12 2 1 Mazowieckie 418,3 85 61 25 21 3 2 Opolskie 268,9 35 29 10 5 1 - Podkarpackie 356,9 50 40 19 9 1 - Podlaskie 504,7 40 32 21 7 1 1 Pomorskie 436,0 42 27 8 13 2 2 l skie 173,7 71 35 12 24 12 3 wi tokrzyskie 377,8 31 25 14 5 1 1 Warmi sko-mazurskie 493,3 49 38 19 9 2 - Wielkopolskie 273,6 109 89 50 18 2 1 Zachodniopomorskie 357,7 64 53 31 9 2 1 a Wspó czynnik g sto ci sieci.