Łukasz Borowiak Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska Warszawa, dnia 22.05.2012 r. Szanowna Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu RP Szanowna Pani Marszałek! Na podstawie art. 191 i 192 Regulaminu Sejmu RP niniejszym składam na Pani ręce interpelację poselską skierowaną do Pani Krystyny Szumilas Minister Edukacji Narodowej w sprawie systemowych rozwiązań i pracy z ciężarnymi wychowankami na przykładzie Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Cerekwicy Nowej.. Z wyrazami szacunku POSEŁ NA SEJM RP ŁUKASZ BOROWIAK
Łukasz Borowiak Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska Warszawa, dnia 22.05.2012 r. Szanowna Pani Krystyna Szumilas Minister Edukacji Narodowej INTERPELACJA w sprawie systemowych rozwiązań i pracy z ciężarnymi wychowankami na przykładzie Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Cerekwicy Nowej. Szanowna Pani Minister! W systemie oświaty funkcjonują dwa rodzaje placówek adresowanych do tzw. trudnych uczniów. Są to młodzieżowe ośrodki wychowawcze (MOW) realizujące zadania wychowawczo-resocjalizacyjne oraz młodzieżowe ośrodki socjoterapii (MOS) realizujące zadania wychowawczo-terapeutyczne. Młodzieżowe ośrodki wychowawcze prowadzone są dla dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy, wychowania i resocjalizacji (placówki resocjalizacyjno-wychowawcze). Wychowankami tych placówek mogą być także dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (placówki resocjalizacyjno-rewalidacyjne). Podstawą umieszczenia wychowanka w takiej placówce jest postanowienie sądu o zastosowaniu środka wychowawczego w postaci umieszczenia w MOW.
Należy zwrócić uwagę, że w wielu Młodzieżowych Ośrodkach Wychowawczych w Polsce przeznaczonych dla nieletnich dziewcząt często pojawia się problem przedwczesnych, nieplanowanych ciąż. Wobec nieletnich sądy rodzinne orzekają środek wychowawczy w postaci umieszczenia w placówce resocjalizacyjnej, który z powodu ciąży, porodu, opieki nad dzieckiem nie jest realizowany lub musi być czasowo zawieszony lub na stałe zmieniony. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest brak na polskim gruncie placówek resocjalizacyjnych dostosowanych do potrzeb małoletnich wychowanek będących w ciąży lub posiadającymi już potomstwo. Jeśli dziewczyna przyjmowana jest do placówki w ciąży, jej pobyt w niej jest już od początku tymczasowy. Nie daje to możliwości zaplanowania długotrwałych oddziaływań resocjalizacyjno terapeutycznych lub wymusza konieczność przerwania pracy wychowawczej jeśli dziewczyna zachodzi w ciążę już jako wychowanka Ośrodka. W Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Cerekwicy Nowej rok rocznie przybywa nieletnich przyjmowanych w ciąży. Wiele spośród nich w ciąży upatrywało szansy na zmianę decyzji sądu o konieczności umieszczenia w placówce resocjalizacyjnej. Większość dziewcząt zaszło w ciążę w wyniku braku wiedzy na temat antykoncepcji i planowania rodzicielstwa. Niektóre u partnerów poszukiwały poczucia bezpieczeństwa miłości, której nie doświadczyły w rodzinnych domach. MOW w Cerekwicy Nowej od wielu lat boryka się z koniecznością poszukiwania sposobu na umożliwienie wychowankom opieki nad swoim dzieci. Jeśli sytuacja rodzinna dziewczyny jest dobra lub poprawna wnioskujemy do sądów o urlopowanie do czasu końca ciąży, porodu i opieki nad dzieckiem. Jeżeli warunki rodzinne są niesprzyjające posiłkujemy się współpracą z domami samotnej matki. W obu przypadkach nie jest realizowany zastosowany wcześniej wobec nieletniej środek wychowawczy. Często dziewczęta po powrocie do domu i urodzeniu dziecka nadal nie kontynuują nauki, nie zyskując wykształcenia gimnazjalnego, co zamyka im drogę do dalszego kształcenia i osiągnięcia niezależności społecznej i zawodowej. Nie wchodzą na rynek pracy, nie wypracowują świadczeń zabezpieczających ją i dziecko, a tym samym stają się stałymi klientkami ośrodków pomocy społecznej.
W przypadku umieszczenia ciężarnej dziewczyny w domu samotnej matki pomimo, iż jest ona nadal wychowanką Ośrodka, pozostaje poza kontrolą placówki. Proces resocjalizacji zostaje przerwany. Wychowanka nie doświadcza specjalistycznej pomocy i opieki wynikającej z wcześniejszych ustaleń indywidualnego programu edukacyjno terapeutycznego, a przede wszystkim nadal nie realizuje obowiązku szkolnego, co stało się główną przyczyną umieszczenia w placówce resocjalizacyjnej. Ciąża i macierzyństwo może pozytywnie wpływać na zmianę zachowania nieletniej, ale nie rozwiąże wcześniejszych deficytów, które należy korygować w procesie resocjalizacyjnym. W roku szkolnym 2011/2012 w Ośrodku w Cerekwicy Nowej, zapisanych było łącznie 13 wychowanek, które spodziewały się dziecka lub już je posiadają. Dwie spośród nich przebywają w Domu Ochrony Życia Poczętego w Odolanowie, czasowo urlopowane przez sądy rodzinne do osiągnięcia pełnoletności. Kontynuują tam naukę w trybie indywidualnego nauczania i wychowują córeczki. Cztery zostały urlopowane do rodzinnych domów, z czego dwie we wcześniejszym trybie zaliczyły materiał programowy klasy szkolnej i otrzymają promocję. Dwie wychowanki mają dzieci, które przebywają w rodzinach zastępczych. Ich kontakty z dzieckiem są sporadyczne, co nie wpływa pozytywnie na przebieg procesu wychowawczego i stan emocjonalny nieletnich. Dla trzech wychowanek rozłąka z dzieckiem była zbyt trudna do zaakceptowania, dlatego uciekły z placówki lub nie wróciły z urlopowania, uniemożliwiając sobie uzyskanie promocji. Najmłodsza stażem młoda mama urodziła syna w pod koniec kwietnia. Poród był przedwczesny, a dziecko wymaga specjalistycznej opieki medycznej z uwagi na powikłania okołoporodowe. Wychowanka po porodzie wróciła do placówki, a dziecko pozostało w szpitalu. Dziewczyna decyzją sądu ma zmieniony środek wychowawczy, który z uwagi na brak miejsc w domu matki i dziecka nie jest realizowany. W 2004 r. MOW w Cerekwicy Nowej, na ogólnopolskiej konferencji zorganizowanej dla pracowników młodzieżowych ośrodków wychowawczych w Centrum Integracji Europejskie w Rokosowie podjął inicjatywę systemowego rozwiązania problemu nieletnich wychowanek poprzez projekt utworzenia grupy wychowawczej dla nieletnich będących w ciąży lub posiadających dzieci. Projekt ten zyskał ogromne uznanie wśród dyrektorów i pracowników placówek resocjalizacyjnych z uwagi na ogromną potrzebę społeczną.
Dlatego wiąż poszukiwane są rozwiązania zastępcze, które ułatwią dziewczętom dorośnięcie do roli świadomego i odpowiedzialnego rodzica. WW Ośrodek we współpracy z Fundacją Po Drugie realizujemy projekt Gdy zostanę Mamą będę kochać nad życie Polega on na przeprowadzeniu warsztatów dotyczących świadomego, odpowiedzialnego macierzyństwa, w trakcie których uczestniczki uczą się opieki nad dzieckiem (pielęgnacja, zdrowie, żywienie itp.) Poznają również trudy związane z byciem matką. Projekt pozwoli im uświadomić sobie jak wielka odpowiedzialność spada na kobietę, która zostaje matką. Przedsięwzięcie ma również na celu przestrzeganie wychowanek przed zbyt wczesnym macierzyństwem. W projekcje uczestniczy 60 dziewcząt. Zajęcia nawiązują duchem i filozofią do poglądów wychowawczych Janusza Korczaka. Przez to akcja wpisuje się w obchody Roku Korczakowskiego. Praca wychowawcza, która obejmuje opiekę macierzyńską opiera się o wartości głoszone przez lekarza: miłości, szacunku, tolerancji. Warsztaty skupiają się na nauce porozumiewania się z dzieckiem, na dostrzeganiu w nim przede wszystkim człowieka i równowartościowego partnera. Takie spojrzenie ma za zadanie stworzyć dziecku warunki do podejmowania świadomego wysiłku samowychowawczego, aby w ten sposób dorastało do prawdziwego człowieczeństwa. W ramach projektu dziewczęta biorą udział w zajęciach teoretycznych i praktycznych. Każda uczestniczka otrzymuje pod opiekę specjalną lalkę. Przez 5 dni będzie opiekować się nią, jak prawdziwym dzieckiem. Lalki są odpowiednio programowane i dzięki specjalnej bransoletce, którą otrzymuje opiekunka, reagują tylko na jej pomoc. Tylko opiekunka może lalkę uśpić, pocieszyć itp. Praca z lalką trwa 24 godziny na dobę. Czas spędzony w taki sposób z "dzieckiem" ma uczulić wychowanki zarówno na podejmowanie decyzji o macierzyństwie, jak również wskazywać im właściwe sposoby postępowania. Zdecydowana większość podopiecznych placówek resocjalizacyjnych nie wyniosła z rodzinnych domów właściwych wzorców postępowania rodzicielskiego. Wiele z nich, podobnie jak podopieczni Janusza Korczaka, ma za sobą doświadczenia pobytu w domach dziecka i innych placówkach. Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Cerekwicy Nowej po przeprowadzonej modernizacji w 2011 r. jest dobrze przygotowany do realizacji nowych zadań. Nadal jest zainteresowany stworzeniem grup wychowawczych dla dziewcząt w ciąży i wychowujących dzieci.
Warto wskazać, że uczenie macierzyństwa dziewcząt może wnieść wiele pozytywnego do pracy wychowawczo resocjalizacyjnej. Istotną kwestią jest również stała kontrola nad nieletnią w zakresie opieki nad dzieckiem i wypełnianiem powinności opiekuńczych w kontekście przyszłości dziecka i zapewnieniu mu najlepszych warunków do rozwoju. W związku z powyższym proszę Panią Minister o odpowiedź na następujące pytania: 1. Czy ministerstwo posiada rozwiązania w zakresie wyżej opisanego problemu? 2. Czy Ministerstwo pozytywnie zapatruje się na podjętą przez MOW w Cerekwicy Nowej inicjatywę systemowego rozwiązania problemu nieletnich wychowanek poprzez projekt utworzenia grupy wychowawczej dla nieletnich będących w ciąży lub posiadających dzieci? 3. Czy ww. inicjatywa wprowadzenia rozwiązań zastępczych, które ułatwią dziewczętom dorośnięcie do roli świadomego i odpowiedzialnego rodzica może liczyć na wsparcie Ministerstwa, jeśli tak, to w jakiej formie pomoc może zostać udzielona? Z wyrazami szacunku POSEŁ NA SEJM RP ŁUKASZ BOROWIAK